روز بازگشایی مدارس

بوی مهر

بازهم با پایان یافتن فصل تابستان بوی مهر در شهرها و کوچه های کشورمان پیچیده است. و باز هم مدارس چشم به در دوخته اند و به انتظار نشسته اند تا سال تحصیلی جدید را همراه با دانش آموزان آغاز کنند. با آغاز سال تحصیلی در اول مهر، میلیون ها دانش آموز به شوق آموختن، روانه مدرسه می شوند. همه ساله با شروع ماه مهر کوچه ها و خیابان ها رنگ و بوی دیگری پیدا می کنند و شور و شوق دانش آموزان جلوه زیبایی به جامعه می بخشد.

اهمیت روزهای آغازین

روزهای آغازین مدرسه از جهات مختلف دارای اهمیت است. ایجاد نگرش های مثبت و پویا در دانش آموزان، تقویت انگیزه تلاش و تحصیل، کاهش دغدغه، اضطراب و تردید و زدودن هرگونه آثار بدبینی نسبت به درس و مدرسه و کلاس و معلم، و سرانجام آشنایی با شخصیت و دیدگاه های دانش آموزان می تواند در روزهای اول مدرسه صورت پذیرد.

دوران طلایی تعلیم و تربیت

دوره دبستان از جهت تعلیم و تربیت، بهترین دوران است. در این دوره، کودک ویژگی های روانی و آمادگی کاملی برای تربیت پذیری و ادب آموزی دارد. آموزش رسمی کودک از این مرحله آغاز می شود. بنابراین این دوران طلایی را که بهترین فرصت برای تعلیم و تربیت کودک است، نباید به سادگی از کف داد.

محیط آموزشی مناسب

به گفته کارشناسان، کیفیت نظام آموزشی، ارتباط مستقیمی با امکانات مدارس و محیط دارد؛ به عبارتی، وجود فضا و زمان مناسب و کافی، اولین نیاز در یادگیری است. نظام آموزش و پرورش مناسب، یکی از پایه های پیشرفت در جوامع امروزی است. سرمایه گذاری در جهت ارتقای سطح کمّی و کیفی آموزش، هرچند بازده فوری ندارد، امّا قدم اول برای تربیت نیروی انسانی مورد نیاز جامعه است. بنابراین یکی از مهم ترین مسائلی که باید به آن پرداخته شود ایجاد محیط آموزشی مناسب در مدارس کشور است.

دوست یابی و استقلال

در سال های نخست تحصیل، کودک میل شدیدی به رفاقت با هم سالان خود دارد و این کار در خانواده امکان پذیر نیست. هم چنان که یادگیری و علم آموزی نیز در محیط خانه معمولاً مقدور نمی باشد حتی اگر امکانات لازم برای آموزش کودک در خانه فراهم باشد و مادری بتواند کودک خود را آموزش دهد، باز هم کودک از حضور در مدرسه بی نیاز نیست؛ زیرا زندگی با هم سالان و تن دادن به زندگی جمعی با تمام خصوصیات، آثار و نتایج مربوط به آن چیزی است که هرگز خانواده قادر به ایجاد آن نیست.

کتاب، یار و همراه دانش آموزان

هرسال با نزدیک شدن سال تحصیلی جدید؛ در بیشتر فروشگاه های لوازم التحریر، کتاب هایی در انتظارند تا سال تحصیلی را به همراه دانش آموزان آغاز کنند؛ کتاب هایی که از آغاز سال تحصیلی تا پایان آن پابه پای دانش آموزان پیش می روند. بچه ها رشد می کنند، بزرگ می شوند و به کلاس های بالاتر می روند و کتاب ها هرآنچه در دلشان نهفته است، بی هیچ چشم داشتی تقدیم بچه های می کنند. هرساله با بازگشایی مدارس میلیون ها کتاب با دانش آموزان هم دل و همراه می شوند تا آنها را به سوی رشد و آگاهی رهنمون شوند.

مهربانی با کتاب ها

شاید دانش آموزان تاکنون به این فکر نکرده باشند که کتاب های درسی آنها چگونه تألیف، چاپ و آماده توزیع می شوند. برای آماده شدن این کتاب ها تلاش های بی وقفه ای صورت می گیرد. مسئولانِ تألیف، چاپ و توزیع این کتاب ها شبانه روز کار می کنند تا آنها را به موقع به دست دانش آموزان برسانند. مراحل مختلفی وجود دارد تا این کتاب ها برای توزیع آماده شوند، از جمله: تألیف دست نویس، بررسی مطالب، ویرایش، حروف چینی، تصویرسازی، رسم نمودارها و صفحه آرایی. پس از این مراحل و در خلال آنها هم کتاب ها چندبار نمونه خوانی شده، پس از اصلاح نهایی برای چاپ سفارش داده می شوند. حاصل این تلاش های شبانه روزی در موعد مقرّر به دست بچه ها می رسد. کاش آنها کمی آرام تر کتاب هایشان را ورق بزنند؛ چرا که برای هر کلمه این کتاب ها دست ها و دل های مهربانی زحمت کشیده اند.

تقویت حس اعتماد به نفس

یکی از کارهای خوب آموزش و پرورش در سال های اخیر بازگشایی مدارس برای کلاس اولی ها قبل از شروع سال تحصیلی است. این کار آثار مفیدی در تقویت حس اعتماد به نفس کودکان و هم چنین کاهش دلهره دارد. بازدید از مدرسه پیش از آغاز سال تحصیلی به کودک کمک می کند که در محیط جدید اعتمادبه نفس پیدا کند و خود را با آن وفق دهد. بیشتر مدارس ابتدایی در پایان تابستان روزی را برای بازگشایی اختصاص می دهند که طی آن پدران و مادران و مخصوصا خود دانش آموزان می توانند از مدرسه و کلاس های درسی بازدید کنند.

کمک والدین

مدرسه در روزهای اول برای کودکی که تمام وقت خود را به بازی و استراحت می گذرانده ممکن است خسته کننده باشد. به همین دلیل چند هفته طول می کشد تا او به وضعیت جدید خو بگیرد. شاید به علت همین خستگی باشد که بعضی دانش آموزان وقتی به خانه می آیند کارهای دور از انتظاری انجام می دهند. برخورد آرام و مهربانانه والدین می تواند کمک فراوانی در سازش دادن کودک با وضعیت جدید داشته باشد.

مشارکت خانواده ها در تعلیم و تربیت

غالبا خانواده ها می پندارند که اگر فرزند خود را روانه مدرسه کنند وظیفه تعلیمی و تربیتی خود را نسبت به وی انجام داده اند و دیگر نیاز به مشارکت جدّی آنها نیست. حال آن که هم در زمینه آموزش و هم از جنبه تربیت نیاز جدی به مشارکت آنها با اولیای مدرسه هست. مدرسه هرگز به تنهایی نمی تواند از عهده آموزش و پرورش دانش آموزان برآید و همه کمبودها را جبران نماید. بنابراین نمی توان از خانواده و واحدهای دیگر غیر از مدرسه سلب مسئولیت کرد و بار سنگین تعلیم و تربیت را تنها بر دوش معلمان و اولیای مدرسه نهاد.

بخشی از پیام حضرت امام رحمه الله به مناسبت آغاز سال تحصیلی

«اکنون بر معلّمان متعهّد و مسئولِ دبستانی و دبیرستانی است که با کوشش خود جوانانی را تحویل دانشگاه ها دهند که با آگاهی از انحرافات گذشته دانشگاه، بر فرهنگ غنی و مستقل اسلامی ایران تکیه کنند و بر اساتید متعهد است که... جوانانی متعهد نسبت به مصالح کشور و آگاه به اهداف اسلام تحویل جامعه دهند و مطمئن باشند که با این خدمت، استقلال و آزادی کاملِ میهن عزیزشان تضمین خواهد شد. و ازاین روست که نقش خانواده و خصوص مادر در نونهالان و پدر در نوجوانان بسیار حسّاس است و اگر فرزندان در دامن مادران و حمایت پدران متعهد به طور شایسته و با آموزش صحیح تربیت شده و به مدارس فرستاده شوند، کار معلمان نیز آسان تر خواهد بود.»

خانه و مدرسه، مکمّل یکدیگر

سال های آغازین تحصیل دوران بسیار حسّاسی است. در این دوران خانه و مدرسه هریک نقش ویژه دارند. روابط در خانه فردی تر و عاطفی تر، در مدرسه جمعی تر و منطقی تر است؛ از این رو این دو محیط یعنی خانه و مدرسه از لحاظ فراهم آوردن زمینه های لازم برای رشد کودک مکمّل یکدیگرند و باید همدیگر را یاری کنند. لذا همکاری پدر و مادر با معلمان و اولیای مدرسه اهمیت ویژه ای دارد. تحقیقات نشان داده است در مدارسی که والدین با اولیای مدرسه کم تر ارتباط داشته اند دانش آموزان مشکلات رفتاری بیشتری داشته اند.

توصیه های مقام معظم رهبری(مدظله العالی) در امر تعلیم و تربیت

«نسلی که رژیم فاسد و مفسد و ظالم و به شدت پلیدِ گذشته را ندیده، نسلی که مقدّمات انقلاب را ندیده، نسلی که کتک خوردن ها را در دوران غربت ندیده، نسلی که محنت جنگ را با گوشت و پوست خودش لمس نکرده ـ نوبه نو زیردست شما معلّمان می آید. شما می خواهید از این نسل، انسان هایی بسازید که انقلاب را حفظ کنند. کار سخت و بزرگی است. به این کار بزرگ اهمیت بدهید و قدر آن را بدانید. مردم هم قدر معلّمان و کارگزاران تعلیم و تربیت را بدانند و مسئولان مدارس هم بفهمند که چه چیزی در چنته دارند و چه کار می کنند. مردم هم از لحاظ مادی و هم از لحاظ معنوی به آموزش و پرورش، به مدرسه سازی، به تعلیم و تربیت کمک کنند تا بشود این صحنه نبرد و کارزار را پیش برد.»

زمزمه محبت

اولین برخورد معلّم با دانش آموزان مهم ترین تأثیر را در شکل گیری شخصیت آموزشی و تربیتی او خواهد داشت. اگر این برخورد، مهربانانه و همراه با تبسّم و خوش رویی باشد دانش آموزان به درس و مدرسه و معلّم علاقه مند می شود. معلّم توانا و دل سوز به خوبی می داند که هرگونه تهدید، تحقیر و تنبیه، اضطراب بچه ها را بیشتر می کند و در عوض چهره گشاده و متبسّم معلّم، صدای آرام و جملات دل نشین و اطمینان بخش او، می تواند اضطراب آنها را کاهش داده، اعتماد به نفسشان را تقویت نماید.

معلّمان در کلام امام رحمه الله

استقلال و آزادی کشور در گرو تربیت صحیح کودکان، نوجوانان و جوانان است و این کار نیازمند همتی والاست و نقش معلمان و مربیّان اساسی و مهم است. امام خمینی رحمه الله در این زمینه می فرمایند: «باید دستگاه های آموزشی متعهّد و دل سوز برای نجات کشور، اهمیّت ویژه ای در حفظ نوپایان و جوانان عزیزی که استقلال و آزادی کشور در آینده منوط به تربیت صحیح آنان است، قائل باشند و نیز از این روست که نقش معلّمان و اساتید در تربیت و تهذیب دانش آموزان و دانشجویان به عنوان اساسی ترین و مؤثّرترین نقش مطرح می گردد».

رابطه معلّم و دانش آموز

تنها فردی که غیر از والدین بر شخصیّت کودک بیش از همه اثر می گذارد، معلم است. اوست که لااقل در طول یک سال تحصیلی یا بیشتر با شاگردان خود تماس دائم دارد و می تواند توانایی ذهنی و نوع علایق یا مشکلات رشدی کودک را مشاهده کند. هم اوست که فرصت پرورش حس کنج کاوی طبیعی کودک را دارد و می تواند درک ذهنی وی را تحریک نماید. آموزگاری که رفتارش با یک یک شاگردان گرم و صمیمانه نیست، هم در کار راهنمایی و هم در وظیفه تدریس خود با شکست روبه رو می شود. راهنمایی و تدریس مؤثّر هنگامی برای معلم امکان پذیر است که روابط دوستانه، کاری و سازنده ای میان او و شاگردان به وجود آید و معلم اطلاعات مورد لزوم درباره دانش آموزان را در اختیار داشته باشد.

برقراری ارتباط عاطفی

مسؤولان و دست اندرکاران آموزش و پرورش علاوه بر تلاش هایی که برای آموزش و رشد ذهنی دانش آموزان انجام می دهد باید به خصوصیّات عاطفی کودکان و آثار آن بر وضعیت تحصیلی و رفتاری آنان نیز توجّه داشته باشد. اگر معلّم و مربّی با کودک و نوجوان ارتباط عاطفی خوبی برقرار کنند و سعی در درک عواطف آنان داشته باشند، در امر آموزش هم موفّق تر خواهند بود. عواطف کودکان و نوجوانان هم بخشی از شخصیّت آنان و محتاج رشد و هدایت است، و هم ابزاری است قوی برای نفوذ معلّم و مربّی به دنیای روحی دانش آموز.