تعریف ریسک و تشریح انواع آن

ریسک در زبان چینی به‌معنی خطر و فرصت می‌باشد. به‌عبارت دیگر ریسک، ما را با شرایطی مرکب از خطر و فرصت مواجه می‌سازد و شاید این تعریف را بتوان از جمله کامل‌ترین تعاریف ریسک به‌حساب آورد.

گالیتز ریسک را هرگونه نوسانات در هرگونه عایدی می‌داند.

تعاریف ارائه شده از واژه ریسک در فرهنگ لغت آکسفورد عبارتند از :

امکان وقوع رخداد نا‌مطلوب در آینده

موقعیتی که ممکن است خطرناک باشد و یا عواقب و پیشامدهای نا‌مطلوبی به‌همراه داشته باشد.

در فرهنگ فارسی عمید ریسک به‌معنای خطر، احتمال خطر و ضرر یا اقدام به کاری که نتیجه آن معلوم نباشد و احتمال خطر در آن باشد تعریف شده است.

رایج‌ترین تعاریف ریسک به‌شرح ذیل است :

1- ریسک یعنی شانس زیان

2- ریسک یعنی امکان زیان

3- ریسک یعنی عدم قطعیت (عدم اطمینان)

4- ریسک یعنی انحراف نتایج واقعی نسبت به‌نتایج مورد انتظار

5- ریسک یعنی احتمال هر نتیجه‌ای به غیر از آنچه انتظارش را داریم

تعاریف 1 و 2 به مفاهیمی نزدیک‌اند که در مکالمات روزمره مورد استفاده قرار می‌گیرند.

در مورد تعریف سوم باید گفت که تعریف درستی نیست زیرا طبق تعاریف علم تصمیم‌گیری عدم قطعیت حالتی ذهنی و ناشی از فقدان اطلاعات است در حالی‌که ریسک عینی بوده و ترکیبی از خطرات غیر قطعی است که با احتمال سنجیده می‌شود. تعاریف 4 و 5 با مفهوم مدیریتی ریسک سنخیت بیشتری دارند. ( صمد آقایی 1378)

هیلسون و مواری - وبستر ریسک را به‌عنوان "عدم اطمینانی که می‌تواند تاثیر مثبت یا منفی بر یک یا چند هدف داشته باشد" تعریف کرده‌اند. [12]

همچنین تعریف واژه ریسک از دیدگاه کمیته اصطلاح شناسی انجمن بیمه و ریسک آمریکا عبارت است از "عدم اطمینان از پیامد حادثه‌ای که دو احتمال یا بیشتر دارد". [13]

در مباحث مربوط به تئوری‌های مالی و تصمیمات سرمایه‌گذاری ریسک به‌معنای "میزان اختلاف بازده واقعی یک سرمایه‌گذاری از بازده مورد انتظار آن" است. [14]

صاحب‌نظران و محققین ریسک‌ها را براساس طبیعت و خصلت آن‌ها و نتیجه‌ای که از آن‌ها ناشی می‌شود طبقه‌بندی کرده‌اند برخی از طبقه‌بندی‌‌های انجام شده به‌شرح ذیل است :

ریسک‌های پویا و ایستا

ریسک‌های پویا بر اثر تغییر در شرایط اقتصادی به‌وجود آمده و در بلند مدت کل جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهند مانند تغییر در سطح قیمت‌ها و سلیقه مصرف‌کنندگان و غیره از آنجایی‌که نتیجه ریسک‌های پویا یکی از دو حالت سود یا زیان است لذا ممکن است منبع کسب سود برای افراد باشد.

ریسک‌های سوداگرانه و خالص

در ریسک‌های سوداگرانه هم احتمال زیان و هم احتمال سود وجود دارد مانند شرط‌بندی اما در ریسک‌های خالص فقط احتمال زیان وجود دارد مانند خطر‌های طبیعی یا پیامد‌های ناشی از اشتباهات انسانی.

ریسک‌های خاص و عام

ریسک‌های خاص بر اثر وقایع انفرادی به‌وجود آمده و در بیشتر موارد افراد تحت تاثیر این‌گونه ریسک‌ها قرار می‌گیرند اما ریسک‌های عام ریسک‌هایی هستند که بر اثر پدیده‌های اقتصادی اجتماعی طبیعی بهداشتی و یا سیاسی به‌وجود می‌آیند مانند جنگ زمین لرزه رکود اقتصادی و ... ریسک‌های عام ممکن است ایستا یا پویا باشند.

ریسک‌های سیستماتیک و غیر‌سیستماتیک

این نوع طبقه‌بندی در مدیریت پرتفولیو (سبد سهام) و تجزیه و تحلیل‌های سرمایه‌گذاری بسیارحائز اهمیت است. ریسک‌های سیستماتیک ریسک‌هایی هستند که با متنوع کردن دارایی‌های مالی (اوراق بهادار)کاهش نمی‌یابند زیرا مجموعه عوامل معینی وجود دارند که به‌طور سیستماتیک فعالیت تمامی واحدهای اقتصادی را تحت تاثیر قرار می‌دهند اما ریسک‌های غیر سیستماتیک از طریق تنوع بخشیدن دارایی‌های مالی کاهش می‌یابند.

ریسک‌های کشوری و بین المللی

ریسک‌های کشوری عبارتند از خسارت‌های مالی بالقوه ناشی از رویدادهای سیاسی و اقتصادی کشور همچنین ریسک‌های بین المللی ریسک‌هایی هستند که بر اثر اتفاقات و رویدادهای بین المللی به‌وقوع می‌پیوندند.

2-4- روش‌های محاسبه ریسک

تمامی بنگاه‌ها در معرض ریسک قرار دارند و مدیریت ریسک[2] به‌منظور محافظت در برابر پیامدهای نامطلوب ناشی از تحمیل ریسک و همچنین اطمینان یافتن از دستیابی به فواید ریسک، مطرح می‌شود. این امر مستلزم آن است که ریسک را شناسایی و برای مدیریت آن تصمیمات هوشمندانه‌ای اتخاذ نماییم. سهل‌انگاری در مدیریت ریسک می‌تواند عواقب نامطلوب و مهمی به لحاظ مالی و اعتباری برجای گذارد. حتی اگر تاثیرات حاصل از عدم مدیریت ریسک بسیار کمرنگ به‌‌نظر آید، ولی باعث خواهد شد در آینده انرژی و امکانات فراوانی را صرف مقابله با تبعات عدم مدیریت ریسک صرف نماییم. اهمیت دادن به مدیریت‌ریسک، نیازمند داشتن چارچوب مناسبی می‌باشد که این چارچوب نه تنها شامل فرایندهای شناسایی، اندازه‌گیری و مدیریت ریسک می‌باشد، بلکه مکانیزمی فراهم می‌آورد تا در مقابل تغییرات ریسک و رویه‌های مدیریت بحران که قبلا پیش بینی نشده است، بازخور دریافت نماییم. از ابزارهای مناسب در این خصوص می‌توان به استفاده از تکنیک"بررسی حالات بالقوه خرابی [3]FMEA " اشاره نمود. [2]

با توجه به تاریخچه تحقیقات و تلاش‌ها در جهت اندازه‌گیری ریسک و پیشرفت‌هایی که هر دوره به‌وقع پیوسته است، می‌توان طبقه‌بندی زیر را در مورد معیارهای اندازه‌گیری ریسک ارائه کرد :

1- حساسیت[5] : تغییر یک متغیر وابسته بر اثر یک متغیر مستقل، مثل تغییرات قیمت در قبال تغییر یک واحد نرخ سود. دیرش و ضریب حساسیت (بتا) از این معیار می‌باشند.

2- نوسان[6] : عبارت است نوسان یک متغیر در اطراف میانگین و یا یک پارامتر تصادفی دیگر مثل واریانس و انحراف معیار.

3- معیارهای ریسک نامطلوب[7] : این معیارها برعکس معیارهای نوسان، تنها بر بخش مخرب ریسک تمرکز دارند و در حقیقت نوسانات زیر سطح میانگین و یا متغیر هدف را مورد محاسبه قرار‌می‌دهند. معیار نیم واریانس و نیم انحراف معیار برای محاسبه ریسک نامطلوب و ارزش و سرمایه در معرض خطر، از این دست می‌باشند. [15]

یکی از مهمترین اهداف موسسات مالی افزایش بازدهی است، اما این مساله ممکن است به قیمت افزایش ریسک (به‌معنی عدم اطمینان در دستیابی به بازده مطلوب) برای موسسه تمام شود. بنابراین مدیران ریسک، در این موسسات بدنبال این هستند که میان ریسک و بازده توازن ایجاد نمایند. توازنی که در نهایت به حداکثر سازی ثروت سهامداران بیانجامد.

2-4-1- متوسط مجذور انحرافات [8] (واریانس[9])

این مقوله به‌منظور نادیده گرفتن علامت بازدهی‌ها استفاده گردید تا با انجام مجذور آن‌ها تاثیر منفی آن از بین برود. متوسط مجذور انحرافات در مباحث آماری از خانواده گشتاور محسوب می‌شود.

2-4-2- انحراف معیار [10]

برای جلوگیری از صفر شدن حاصل جمع انحرافات مشاهدات از میانگین، از مجذور انحرافات استفاده می‌شود. در عین حال برای مقایسه مشاهدات با مشخصه پراکندگی، باید هر دو کمیت، بعد مشابه داشته باشند. به‌همین علت مجذور واریانس مجددا حساب می‌شود و شاخص انحراف معیار را می‌سازد. [2]

قابل ذکر است در علم مالی محاسبه ریسک عمدتا مربوط به بازدهی ناشی از دارایی‌های مالی است. ( مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک- رضا راعی ص 83) بنابراین به‌منظور محاسبه ریسک صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک ابتدا باید بازدهی صندوق‌ها محاسبه گردد (عدد مذکور از شاخص NAV محاسبه می‌گردد) و سپس میزان ریسک آن تعیین ‌شود. ضمنا احتمال آن‌که بازدهی در این توزیع در فاصله یک انحراف معیار از میانگین حسابی قرار داشته باشد برابر است با 68.3% و به‌همین ترتیب فاصله دو و سه انحراف معیار از میانگین حسابی به‌ترتیب 95 و 99 درصد است.

بهترین روش محاسبه ریسک در بین تمامی روش‌های فوق، روش محاسبه ریسک نامطلوب می‌باشد که به دو دسته مختلف تقسیم‌بندی شده است. از کاربردی‌ترین روش محاسبه ریسک در این گروه، روش محاسبه ریسک ارزش در معرض خطر می‌باشد. عبارت "ارزش در معرض خطر" تا اوایل دهه 1990 وارد ادبیات مالی نشده بود. پس از اعمال الزامات سرمایه برای شرکت‌های بورسی ایالات متحده آمریکا در اوایل قرن بیستم، شروعی برای محاسبه ارزش در معرض خطر بود. هر چند مفهوم این عبارت اولین بار توسط بامول[11] در سال 1963 به‌هنگام بررسی مدلی با عنوان "معیار حد اطمینان مورد انتظار" تقریبا چهار دهه قبل پیشنهاد شد، اما به‌طور کلی‌تر برای اولین بار توسط ری[12] در سال 1952 و تلسر[13] در سال 1955 از میان اساتید مالی مورد بررسی قرار گرفت.

مراحل محاسبه این نوع ریسک، شامل تعیین موجودی‌های پرتفوی، شناسایی عوامل ریسک، انتقال و محاسبه مقدار سنجه ارزش در معرض خطر می‌باشد. این روش به‌علت محدودیتی که صندوق‌ها برای اعلام سبد خود قائل هستند، قابلیت محاسبه و استفاده را برای محقق نداشته و با استفاده از اطلاعات اعلام شده، مبنا را بر استفاده از روش‌های کاربردی‌تر قرار داده شده است.

تعریف ریسک و تشریح انواع آن

2-4- روش‌های محاسبه ریسک

2-4-1- متوسط مجذور انحرافات[8] (واریانس[9])

2-4-2- انحراف معیار [10]

مطالب مشابه :

واریانس (σ2 یا S2) و انحراف معیار (σ یا S)

انحراف معیار

شاخص های پراكندگي

واریانس

امار

نمونه سوالات امار مدیریت - احتمال تجمیع

کاربرد آمار در روانشناسی و علوم تربیتی

تعریف ریسک و تشریح انواع آن

ساعت بیداری دانش آموزان

آشنایی با دستگاه پلی گراف - دروغ سنج

2-4-1- متوسط مجذور انحرافات [8] (واریانس[9])