نقش تکلیف شب در یادگیری دانش آموزان

نقش تکلیف شب در یادگیری دانش آموزان 

اولیایی که موافق تکلیف شب هستند ، آن را وسیله ای برای تشخیص توانایی های درسی فرزندشان می دانند و معتقدند با نظارت بر تکالیف متوجه می شوند که آنان تا چه حد مطالب را آموخته اند و چه کمبود هایی دارند . این دسته از اولیا ، تکلیف را وسیله ای برای برقراری ارتباط بین خانه و مدرسه می دانند . آن ها به وسیله ی تکالیف فرزندان خود ، متوجه تغییرات حاصل در محتوا، روش ها و برنامه های درسی مدرسه می شوند و از رویدادها و اتفاقات مدرسه اطلاع پیدا می کنند .

فایده ی تکلیف برای اولیا آن است که آن ها را مجبور می کند ، حداقل 20 دقیقه کنار کودک خود بنشینند ، برای او وقت صرف کنند و از نظر عاطفی نیاز کودک را بر طرف کنند . کودکان تا 12 سالگی به لمس کردن نیاز دارند . این کنار کودک نشستن و نوازش کردن ، باعث ر شد عاطفی کودک می شود در واقع بهانه ای مبارک است . خیلی وقت ها می بینیم ، فرزند درس را بلد است ، اما از مادر می خواهد درس را از او بپرسد . او به دنبال بهانه ای برای جلب توجه مادر نسبت به خودش است . نیاز علمی ندارد، بلکه نیاز عاطفی دارد و می خواهد به مادرش بگوید ، من فرزند تو هستم ونیاز به مادری تو دارم . تکلیف برای مدرسه و معلم ، در حکم روابط عمومی است . اگر بخواهیم بسـنجیم که معلمی خوب عـمل می کند یا نه ، کافی است به تکالیـفی که می دهد و بررسی آن تکالیف ، بپردازیم . از طرف دیگر ، تکلیف یک عامل تعامل بین معلم و دانش آموز است .

انجام تکلیف شب ، وظیفه شناسی را در کودک تقویت می کند و او را مسئول بار می آورد .  فایده ی تکلیف برای جامعه ، داشتن افرادی وظیفه شناس در آینده است . فردی که در کودکی و در دوره ی مدرسه ، تکلیف خود را انجام داده است ، در زیر ساختار مغزش ، بدان آن که آگاه باشد ، 12 سال وظیفه شناسی را تکرار کرده است . پس در جامعه ، هر شغلی را بر عهده بگیرد ، وظیفه شناس خواهد بود و کارش را بدون تخلف انجام خواهد داد .

آیا بین انجام تکلیف و پیشرفت تحصیلی رابطه ای وجود دارد ؟

باید گفت مسلماً رابطه وجود دارد ؛ البته به شرط آن که ابتدا درس را یاد بگیرند و سپس تکلیف را انجام دهند . توانا بود هر که تمرین کند ، نه دانا بود . یعنی معلم باید مطمئن شود که بعد از تدریس ، یادگیری صورت گرفته است . همچنین با توجه به نظریه ی فرا شناخت گرایی ، دانش آموز باید از دانسته ها و یاد گرفته هایش ، راه حل ها و راهبردهایی برای شناخت ندانسته هایش پیدا کند و این تنها در سایه ی تکلیف صحیح امکانپذیر است . پس هر قدر تکلیف درست تر و صحیح تر تعیین شود ، و تکرار و تمرین متنوع و خلاقانه باشد ، یادگیری عمیق تر می شود . چنین تکلیفی به تثبیت یادگیری کمک می کند .

تکلیف شب، باعث پیشرفت تحصیلی فراگیران می شود ، اما نباید یکنواخت باشد و باید به میزان یادگیری فراگیران توجه شود. معلم باید بیش تر از اولیا به تفاوت های دانش آموزان اشراف داشته باشد و در ست مانند پزشکی که برای بیماران خود داروهایی با حجم و اندازه های متفاوت تجویز می کند ، معلم نیز باید متناسب با میزان یادگیری دانش آموز و توانمندی هایش به او تکلیف بدهد .

حال باید دید میزان و مدت بهینه برای انجام تکلیف شب چه قدر است ؟

در تعیین و استفاده از تکالیف منزل، باید انعطاف زمانی را در نظر گرفت . بهتر است ، دانش آموزان را تشویق کرد که خود ، آگاهانه زمان مورد نیاز برای انجام تکلیف را تعیین کنند . ضمناً هنگام طراحی عناصر برنامه ی درسی نیز ، میزان اوقات صرف شده برای تکلیف منزل به صورت قابل انعطاف تعیین شود . زمان انجام تکلیف منزل به صورت قابل در پایه ی اول تا سوم ، نباید بیش تر از 30 دقیقه در هر شب تعیین شود . این امر در خصوص پایه ی چهارم می تواند تا 45 دقیقه و در پایه ی پنجم تا 60 دقیقه افزایش یابد .  

نحوه ی کنترل تکالیف توسط معلکم چگونه باید باشد؟

معلم سعی کند هرگز اول وقت،تکلیف را نبیند. زیرا اگر دانش آموزی تکلیف انجام نداده باشد، معلم عصبانی می شود و این عصبانیت در دل دانش آموزان هراس ایجاد می کند. در نتیجه ،جو کلاس مسموم می شود و یادگیری کاهش می یابد. زیرا هراس ،مرگ یادگیری است و دانش آموزان درس را یاد نمی گیرند.

دوم این که گاهی معلم در مسیر آمدن به مدرسه مشکلی برایش به وجود آمده یا در منزل مشکل داشته و خشمگین است و در بدو ورود به کلاس،این خشم دامنگیر اولین دانش آموز می شود که تکلیف ندارد و یا تکلیفش را ناقص انجام داده است؛زیرا طبق نظر روان شناسان،خشم متوجه نزدیک ترین مانع می شود.

سوم این که اگر دانش آموزی تکلیف ندارد،از او نپرسیم چرا انجام نداده ای ؛ زیرا او ما را محرم نمی داند که مشکلش را بگوید . اگر هم بگوید، ما نمی توانیم برای او کاری کنیم. باید بپرسیم کی انجام می دهد و می آوری؟ با این سئوال، همم او احترام گذاشته ایم و هم اطمینان داده ایم که تو می آوری، و او در برابر عمل انجام شده قرار می گیرد.

چهارم این که تکلیف در حضور فراگیر بررسی و نکات مثبت و منفی آن یادداشت و امضاء شود. خط زدن تکلیف،یعنی این که این باطل است و تو بیهوده کار کرده ای . اما امضاء اعتبار می بخشد. همچنین ،آموزگار می تواند جملات مثبتی کنار امضایش بنویسد و یا از تصویر برای پایه های پائین تر استفاده کند.

اگر معلم هر روز تکلیف را کنترل کند، دانش آموز خود را موظف به انجام آن می داند. اما اگر هر روز بررسی نکند، دانش آموزان فکر می کنند،به آن ها اهمیت داده نمی شود و معلم به حرف خودش هم احترام نمی گذارد.

معلم چه نوع تکلیفی باید تعیین کند؟

بچه ها باید حق انتخاب داشته باشند؛یعنی معلم حق انتخاب را به دانش آموزان بدهد. پس بهتر است ،در درس ها و مقاطع زمانی گوناگون چهار نوع تکلیف متنوع ارائه شود تا هر دانش آموز بر حسب توان، علاقه و نیاز خود،تکلیف مناسبی انتخاب کند.

این تکالیف عبارتند از :

√تکالیف آماده سازی که به منظور آمادگی برای درس جدید داده می شود . مثلاً در فارسی پایه ی دوم در درس مثل گل جلسه ی قبل از بچه ها می خواستیم آن هایی که نوزاد دارند، با اجازه ی والدین چند وسیله از نوزاد یا عکس او را به کلاس بیاورند.

√تکالیف تمرینی که عمدتاً تمرینات داخل کتاب هستند و برای تثبیت یادگیری درس داده می شوند. مثلاً در همان درس مثل گل به دانش آموز می گفتیم: با کلمات مثلاً،حتماً و فعلاً جمله بساز.

√تکالیف امتدادی که درس خوانده شده را به زندگی کودک امتداد می دهند. مثلاً در همان درس مثل گل ، از او می خواستیم اندازه ی قد و وزن نوزاد خود را در طول سه ماه یادداشت کند و به کلاس گزارش دهد یا فیلم هایی که راجع به نوزاد در طول یک هفته دیده،بنویسد و بیاورد. یا دقت کند، در طول یک روز،مادر او برای نوزاد چه کارهایی انجام می دهد،آن ها را یادداشت کند و بیاورد.

√تکالیف خلاقیتی که بسیار زیبا و پرشکوهند. ما دو نوع سئوال یا تکلیف داریم:

همگرا و واگرا. سئوال همگرا، سئوال یا تکلیفی است که پاسخ مشخص دارد. مثلاً پایتخت ایران،که جوابش تهران می شود یا 2×2 ،که پاسخش 4 است . ولی سئوال واگرا، سئوالی است که هر کس بر مبنای بینش خودش، جواب آن را می دهد. مثلاً در درس مثل گل از بچه ها می پرسیم، اگر شما مادر یک نوزاد بودید، برای نوزاد چه می کردید؟ یا اگر شما پزشک بودید،برای نگهداری نوزاد چه توصیه ای می کردید؟

دلایل انجام ندادن تکلیف توسط کودکان

دانش آموزان به دلایل متعددی ممکن است از انجام تکالیف امتناع ورزند که این دلایل را می توان به این شرح برشمرد.

دانش آموز درس جدید را یاد نگرفته باشد ،مستعد بودن دانش آموز و نیاز او به تمرین کم تر،ممکن است او را از انجام تکالیف تکراری خسته و آزرده کند.

حجم تکالیف با توانایی دانش آموز تناسب نداشته باشد.

تکالیف یکنواخت و تکراری باشند.

این دلایل ممکن است باعث شوند ،دانش آموز تکلیفش را انجام ندهد. معلمان هوشیار، در برخورد با بی مسئولیتی دانش آموز، به جای فریاد کشیدن بر سرش، توبیخ و یا جریمه کردن او ،احضار والدینش به مدرسه و برخوردهایی از این قبیل که همه ی آن ها جنبه ی تنبـیهی دارند و بی مسئـولیتی کودک را در قبال انجام تکلـیف بیش تر می کنند. شیوه های موثر دیگری اتخاذ می کنند، از جمله این که به جای انتقاد از دانش آموز ،به بررسی مشکل می پردازند.

در برابر اشتباهات دانش آموزان در انجام تکالیف ،بهتر است از خود اشتباه انتقاد شود نه از اشتباه کننده!

توبیخ دانش آموز، او را نسبت به عمل اشتباه خود جدی تر می کند. ترس از توبیخ ،باعث رواج رونویسی از تمرین های دیگران در کلاس خواهد شد. در نتیجه، نقاط ضعف درسی دانش آموز بر معلم پوشیده می ماند. بهتر است معلم به جای برخورد تند با دانش آموز،مسأله را با کمک خود او بررسی کند. با این کار،نکات مبهم مسأله برایش آسان می شود و درنتیجه ،نسبت به انجام تکالیف،انگیزه ای قوی تر به دست می آورد.

معلم می تواند، از طریق تاکید بر جنبه های مثبت توانایی های دانش آموز، او را به رفع نقاط ضعفش تشویق کند.

متأسفانه در اغلب موارد ،نقاط منفی و ضـعف دانـش آموز مورد تذکر و سرزنش قرار می گیرند و به تحسین نقاط مثبت او کم تر توجه می شود. در حالی که نتایج تقویت موارد مثبت و تشویق کودک به مراتب بیش تر و بهتر از تنبیه و تحقیر است.

بر چسب زدن و نامیدن کودک با القاب توهین آمیز، مانع رشد توانایی هایش می شود و اعتماد به نفس او را از بین می برد. چرا که قسمتی از شخصیت کودک. بر اساس قضاوت ها و پیشگویی های دیگران، به خصوص معلم،شکل می گیرد..