ذرت(کاشت، داشت و برداشت)

با نام انگليسي corn)) وامريكايي (maize) و اسم علمي zea mays از خانواده غلات (poaceae) و يك از چهار غله عمده جهان بوده و بعد از گندم و برنج توليد آن در دنيا مقام سوم را داراست .
مشخصات گياه شناسي :
الف : ريشه : ذرت داراي سه نوع ريشه است 1-ريشه‌هاي بذري و ريشه‌هاي اوليه تعداد اين نوع ريشه‌ها 3 تا 5 عدد بوده و با جوانه زدن بذر طلا ظاهري مي‌شوند كار اين ريشه‌ها جذب آب و مواد غذايي از اعماق خاك مي‌باشد .
2-ريشه‌هاي تاجي يا ثانويه : از گروه‌هاي واقع در طوقه گياه و در زير سطح خاك بوجود آمده و گسترش پيدا مي‌كند تعداد آنها 7 الي 8 عدد و گاهي به 15 الي 20 عدد نيز مي‌رسد كار اين ريشه‌ها جذب آب و مواد غذايي از خاك سطح است .
3-ريشه‌هاي هوايي يا نگه دارنده : اين ريشه‌ها در واقع همان ريشه‌هاي تاجي هستند كه در بالاي سطح خاك توليد مي‌شوند نقش آنها بيشتر در قائم گله داشتن گياه است زيرا طول گياه زياد بوده و لذا براي مقاومت در برابر خوابيدگي اين ريشه‌ها مانند يك تيرك عمل مي‌كنند نقش اين ريشه‌ها در عمل جذب بسيار كم است .
ب : ساقه
ساقه ذرت مانند ساير غلات بند بند و گره‌دار ، تو خالي و استوانه‌اي بوده و طولش بسته به رقم ممكن است از cm 30 تا m 5/7 و خطرش از cm3/1 تا cm5 تغيير كند .
ساقه ذرت به عكس ساير غلات معمولاً بدون انشعاب است و پنجه‌اي توليد نمي‌كند . خوابيدگي ياورس در ذرت به ندرت رخ مي‌دهد و ارقام هيريد ذرت مقاومت بسيار خوبي در برابر خوابيدگي از خود نشان مي‌دهد . لازم به ذكر است كه طول معمول ذرت 5/1 تا 5/2 متر است .
ج : مانند ساير غلات كشيده بوده و از پهنك و غلافت تشكيل شود . طول برگها ذرت از 30 تا 80 cm و گاهي متغير است و پهناي هر برگ حدود 8 تا 10 cm است .
د : ذرت گياهي يك سايه پيايه است كه گلهاي نر و ماده در طول ساقه در محل گره‌ها و در مجاورت برگها تشكيل مي‌شوند و تعداد گلهاي ماده را ارقام مختلف ذرت متفاوت است ، گل گل آذيني ذرت را به طور كلي سنبله مي‌دانند و در واقع گل نر و خوشه و گل ماده سنبله است ، گلهاي ماده در آينده بلال ذرت را ايجاد مي‌كنند كه بلال ذرت كه داراي محوري قطوري به نام چوب بلال
دانه‌هايي كه در رديفهاي منظمي قرار گرفته‌اند و با دو پوشه ضخيم پوشيده شده‌اند و خامه‌هاي بلندي (sira) كه در انتهاي شاخه مي‌شوند و گاكل بلال ذرت را ايجاد مي‌كنند . لازم به ذكر است : محور گل آذين نر همان امتداد ساقه است و داراي گلهاي سه پرچمي است .
دوره‌هاي رشد ذرت : بطور كلي از كاشت داشت و برداشت ذرت چهار دوره متمايز مي‌توان تشخيص داد . از دوره رشد خفيف : اين دوره از زمان سبز شدن شروع شده و تا 150 الي 20 روز از ظهور گلهاي نر ادامه دارد .
2-دوره رشد سريع : از ظهور گلهاي نر تا حدود 10 روز قبل از شيري شدن دانه‌ها مي‌باشد در اين دوره وزن گياه به حداكثر و حساسيت آن به كم آبي به حد اعلال خود مي‌رسد .
3-دوره كاهش خفيف وزن : اين دوره پس از اتمام دوره دوم شروع شود و تا حدود 10 روز بعد از شيري شدت دانه‌ها ادامه مي‌يابد .
4-دوره كاهش شديد وزن : اين دوره به دنبال دوره قبل شروع شود و تا رسيدن كامل دانه طول مي‌كشد .
عوامل محيطي :
از ميان عوامل محيطي به دو عامل درجه حرارت و طوبت اشاره خواهيم داشت .
الف : درجه حرارت : به طور كلي يك گياه گرمسيري است به يخ بندان حساس است و در دوران زندگي به درجه حرارت بالا نيازمند است .
حداقل درجه حرارت در زمان جوانه زدن ذرت 10 درجه است ولي برخي از نژادهاي آن در زير 10 درجه هم به خوبي جوانه مي‌زنند بعد از كشت ذرت آب و هواي گرم جوانه زدن و ريشه را تسريع مي‌كند ولي گرماي شديد و كمبود رطوبت بويژه در زمان گلها و بويژه گلهاي نر ، خسارت زا است .
ب : رطوبت : مقدار رطوبت هوا و ميزان نزولات آسماني و زمان آن نقش مهمي در عملكرد ذرت داشته و كمبود نزولات يكي از عوامل محدود كننده كشت اين گياهان در مناطق خشك و نيمه خشك به شمار مي‌آيد در واقع كشت ديم ذرت در نقاطي امكان‌پذير است كه ميزان بارندگي ساليانه از 600 ميلي‌متر در دوره رشد كمتر نباشد لذا عملاً كشت در كشور ما كشتهاي بهاره آبي است مقاومت به خشكي ذرت در مراحل اوليه زندگي از مراحل بعدي آن بيشتر است .
عمليات كاشت :
1-آماده كردن زمين : زميني كه در آن كشت ذرت انجام مي‌شود در پائيز سال قبل آن شخمي به عمق 15 الي 20 cm و گاهي بيشتر مي‌زنند كه باعث مي‌شود باعث خاك نرم و بقاياي محصول قبلي و علفهاي هرز به عمق خاك برده مي‌شوند در ضمن پذيرش بارندگي زمين ذخيره رطوبت بالا مي‌رود در بهار بعد از سبز شدن علفهاي هرز با يك ديسك آنها را به عمق خاك برده و بعد از آن زمين را تسطيح كرده و بدين صورت زمين آماده كشت مي‌شود ( 1-شخم در پائيز 2-شخم در بهار 3-ديسك 4-لودر
2-طرق مختلف كاشت :
بسته به عوامل مختلف چون 1-نوع تهيه بستر بذر 2-تأمين رطوبت 3-رقابت با علفهاي هرز و پيشگيري از آسيب سرماي بهاره كاشت ذرت متفاوت است .1-از نظر نوع تهيه بستر بذر A – كشت رديفي B – كرتي-كشت روي مرز و حاشيه زراعتهاي ديگر .
كشت رديفي : يك نوع آبياري نشتي و مشكل سله شكني ندارد . اين روش در اراضي بزرگ و زراعتهاي مكانيزه مطرح بوده و بذر در رديفهاي موازي با فاصله معيني توسط رديف كار ذرت كشت مي‌شود آبياري در اين روش به صورت جون و پسته انجام مي‌شود .
كشت كرتي : بيشتر در كشاورزي سنتي و معمولاً براي كشت ذرت علوفه‌اي بكار مي‌رود پس از آماده كردن و تسطيح زمين آنرا به كرتهايي كه طول و عرض آن متناسب با شيب زمين و ميزان آب آبياري مي‌باشد تقسيم كرده و بذر را در كرتها به طريقه دست پاش مي‌كارند و توسط دندانه‌ يا ديسك آنرا داخل خاك نموده و آبياري مي‌نمايند آبياري در اين روش به روش غرقابي است .
2-تأمين رطوبت :
A : خشكه كاري B : نم كاري
A : وقتي صورت مي‌گيرد كه زمان كشت ذرت در حال سپري شدن مي‌باشد زيرا آبياري قبل از كشت و صبر براي گاو رو شدن زمين وقت لازم دارد لذا در چنين مواردي زمين را كشت كرده و متعاقبش آبياري مي‌كنند در اين روش چون خطر سله بسنتي خاك و احياناً شسته شدن خاك و انتقال بذر را نقاط بلند مزرعه به قسمتهاي پشت‌تر وجود دارد و لازم است كه زمين قبل از كشت كاملاً تسطيح شود حتي المقدور كشت به صورت رديفي انجام شود تا با مثال مذكور برخورد كمتري شود .
B : نم كاري يا هيرم كاري در بهار حدود 10 روز قبل از كشت مقدار زيادي آب به زمين مي‌دهد كه تا عمق 2 متري زمين بستر نم شود و بعد از گاورو شدن زمين با عمليات ديسك سبكي علفهاي هرز را زير خاك كرده و سپس اقدام به كشت ذرت مي‌كنند بذرهاي كاشته شوند از رطوبت موجود در خاك استفاده كرده و يكنواخت سبز مي‌شوند و چون بالا فاصله بعد از كشت آبياري نمي‌شوند خطر سله بستن خاك رشته شودن بذر پيش نمي‌آيد .
3-از نظر رقابت با علفهاي هرز و عوامل نامساعد مثل هواي سرد :
براي جلوگيري از آسيب عوامل مذكور در بعضي از نقاط جهان مثل كره شمالي معمولاً ذرت را به صورت نشاكاري كشت مي‌كنند بدين ترتيب كه ابتدا بذر در گلخانه كشت نموده ( زودتر از زمان كشت در مزرعه ) و به محقق حصول شرايط محيطي مناسب آنرا به زمين اصل منتقل مي‌كنند در اين روش اگر چه عملكرد بيشتر خواهد بود ولي هزينه‌ها افزايش مي‌يابد
ج - زمان كاشت :
به عواملي چون درجه حرارت محيط و خاك بستگي داشته و در نواحي مختلف فرق مي‌كند و در زمان صورت مي‌گيرد كه دماي بهاره كاملاً از بين رفته باشد .
مناسب‌ترين درجه حرارت براي جوانه زدن بذر ذرت ْ3/18 C است و دماي زمان جوانه زني نبايد از 10 كمتر و از 35 بيشتر باشد .
مقدار بذر لازم در واحد سطح :
در ذرت كاري معمولاً وزن بذر در واحد سطح اهميت چنداني ندارد و دانه را برحسب تعداد در مترمربع يا هكتار محاسبه و كشت مي‌نمايند تراكم بوته در واحد سطح بستگي به حاصلخيزي خاك رقم و ميزان آب آبياري داشته و معمولاً از 20 هزار يا 60 هزار در بوته در هكتار متغير است .
عمليات داشت :
الف : آبياري : ذرت از گياهان است كه در طول دوره زندگي خود به آب زيادي نياز دارد دوره بحران نياز آب اين گياهان از زمان ظهور گلهاي نر تا پيدايش كاكل ذرت است در اين دوره اگر رطوبت در حد كافي نباشد عمل گرده افشامي به خوبي انجام نگرفته و در نتيجه بلالها كم دانه مي‌شوند .
ب : وجين و سله شكني : حدود 30 الي 40 روز بعد از كشت زماني كه ارتفاع گياه به 15 الي 20 CM مي‌رسد عمليات وجين و سله شكني شروع مي‌شود (عمليات وجين و سله شكني مي‌تواند همراه با كود پاش انجام گيرد )راه ديگر مبارزه با علفهاي هرز در مزارع بزرگ معمولاً استفاده از علفكشهاي شيميايي مانند آنرا زين مي‌باشد .
ج : احتياجات غذايي ذرت : هم مانند ساير گياهان در طول زندگي خود به مواد غذايي كافي نياز دارد مواد غذايي ذرت معمولاً از انواع كودها از جمله كودهاي حيواني سبز و شيميايي تأمين مي‌شود كودهاي حيواني و سبز مقداري از مواد غذايي مورد نياز ذرت را تأمين مي‌كنند و براي تأمين كامل مواد غذايي استفاده از كودهاي شيميايي ضرورت مي‌يابد . جذب ازت از خاك در تمام مراحل رشد گياه صورت مي‌گيرد ولي در مقدار آن در سنين اول مقدار جذب آن كمتر . در زمان ظهور گلهاي نر و ماده جذب ازت حداكثر است و پس از گل دهي مجدداً جذب كاهش مي‌يابد . مهمترين دوره نياز ذرت به فسفر بعد از گل كردن و نزديك رسيدن دانه مي‌باشد در موقع رسيدن دانه نزديك به سه چهارم فسفر موجود در گياه در دانه جمع مي‌شود .
حدود يك سوم پتاسيم مورد نياز گياه قبل از تشكيل گل و بقيه آن قبل از دانه بستن از خاك جذب مي‌كرد و مقدار نسبتاً كمي پتاسيم در دانه مترمركز مي‌شود .
عمليات برداشت :
الف : زمان برداشت اگر ذرت به منظور برداشت دانه كشت شود بايد برداشت زماني صورت گيرد كه گياه از نظر فيزيولوژي و زراعت كاملاً رسيده باشد تعيين زمان برداشت از نظر زراعي –a نوع رقم : در مناطقي كه فصل رويش كوتاه بوده و در سرما و بارانهاي زودرس پائيز عمل برداشت را با دشواري روبرو مي‌كند بايد از ارقام زودرس استفاده كرد تا برداشت زودتر انجام شود –b مقدار كود : در زمينهايي كه كود شيميايي مخصوصاً كودهاي ازته زياد مصرف شوند رشد رويش گياه افزايش يافته و دانه‌ها ديرتر مي‌رسند لذا برداشتشان ديرتر انجام مي‌گيرد .
2-جنس خاك : در خاكهاي رس يا سنگين به علت ذخيره رطوبت بيشتر دوره رويش گياه طولاني‌تر از خاكهاي سبك شن مي‌شوند و لذا برداشتشان ديرتر انجام مي‌گيرد .
-d آبياري : زياد طول دوره رويش گياه را افزوده و رسيدن محصول و برداشت را به تأخير مي‌اندازد .
E- تراكم بوته : هر چه تراكم بوته در واحد سطح بيشتر شود استفاده از نور و غذا براي گياه مشكلتر شود . و گياهان براي رقابت با يكديگر در جذب نور و غذا رشد رويش بيشتري داشته و در نتيجه رسيدن و برداشت دانه به عقب مي‌افتد .
-F آب و هوا هر چه محيط سردتر و روزها آفتابي كمتر باشد رسيدن دانه و برداشت آن ديرتر مي‌شود .
2-تعيين زمان برداشت از نظر فيزيولوژيكي
از نظر فيزيولوژي دانه‌هاي رسيد حداكثر ماده خشك را دارا هستند و بايستي رطوبت آنها به حدود 15 الي 20 درصد برسد تا از نظر زراعي قابل برداشت باشد براي برداشت دانه رطوبت دانه بايد در حدي باشد كه نه علت خشكي زياد با ماشينهاي برداشت خرد شوند و نه آن مقدار مرطوب كه در انبار كپك بزنند .
ب : طرق مختلف برداشت
برداشت ذرت چه براي دانه و چه براي علوفه به دو صورت انجام مي‌شود .
1-برداشت با دست : در زراعتهاي كوچك و كرتي و همچنين در مناطق مرطوب كه بارندگيهاي فصل آن كار با ماشينهاي برداشت را مشكلتر مي‌سازد عمل برداشت با دست و داسهاي مخصوص انجام مي‌گيرد .
2-برداشت ماشينهاي مخصوص در زراعتهاي بزرگ و مكانيزه مانند استفاده از چاپر و كمباني و غيره
نحوه كشت و كار گياه ذرت دانه‌اي در شهرستان ني‌ريز :
شهرستان ني‌ريز در جنوب شرقي استان فارس قرار گرفته است . ذرت در اين منطقه يك محصول بهاره است و كشت و كار آن در اواخر فصل بهار با مساعد شدن دماي هوا انجام مي‌گيرد .
تاريخ كاشت :
طبق اصول كشاورزي بايد با توجه به نوع محصول هواي محيطي انتخاب گردد ولي در اين منطقه عموماً زمان كاشت را عوامل ديگري تعيين مي‌كند كه تا حدودي نيز تاريخ‌هاي مناسبي است .
1-آماده بودن زميني كه خود جاي توضيح زيادي دارد الف : اغلب كشاورزان و البته نه اكثر آنها با توجه به زماني كه كشاورزي اطراف اقدام به كشت مي‌كنند آنها نيز اقدام مي‌كنند .
ب : پس از برداشت محصول قبلي كه عمدتاً گندم و جو است .
ج : با توجه به دماي هوا كه تعداد اين زارعان انگشت شمار است .
1-حدود يك سوم از زمينهايي كه از سوي زارعان براي كشت ذرت اختصاص مي‌يابد در آنها كشت گندم و يا جو صورت گرفته و به محض برداشت با آتش زدن كاه و كلش باقي مانده در زمين به شخم زدن مبادرت مي‌كنند و چون آبياري كردن زمين باعث عقب افتادن كشت مي‌شود از آبياري آن خودداري مي‌كنند و در نتيجه از مزاياي شخم مرطوب بي‌نصيب مي‌مانند .
نحوه آماده كردن زمين و كاشت :
پس از يك شخم نسبتاً عميق عمليات ديسك زني و لور انجام مي‌شود كه با اصول زراعت هماهنگي دارد اما به دليل آشنايي نداشتن كامل رانندگان تراكتورها با اصول اينكار زمينها به طور يكدست صاف نمي‌شوند و وقتي كه دستگاه فاروور ايجاد جوي و پشته مي‌كند . جوي و پشته‌ها نيز درست از كار در نمي‌آيند و در نتيجه بايد بوسيله مرزبند ايجاد كرت كرد كه اين كار باعث اتلاف مقدار زيادي آب به صورت Run off شود كه اين مشكل اصل‌ترين مشكل در كار آماده كردن زمين در شهرستان است .
بعد از كار دستگاه فاروور بذر كار وارد زمين شود و بذرها را بر روي رديف كشت مي‌كند و معمولاً در هر هكتار حدود kg30 بذر كشت مي‌شود كه به خاطر پرتر كشت كردن اين ميزان متوسط بالاتر است .
كود دهي :
زمينهاي شهرستان از نظر فسفات به علت استفاده مكرر و نسبتاً زياد در سالهاي گذشته از اين ماده غني هستند و احتياج چنداني به مصرف آن نيست از كودهاي ديگري كه قبل از كشت استفاده مي‌شود كودهاي پتاسه است . عمده‌ترين مصرف كود براي ذرت كود اوره است كه ميزان مصرف آن در بين كشاورزان بسيار متفاوت است و شايد به توان گفت كه دليل اين تفاوت كمبود اين كود است كه در نتيجه برخي از كشاورزان كه توانسته‌اند اين كود را دريافت كنند . در بعضي مواقع بيش از يك تن كود اوره به زمين خود داده‌اند و برخي به حدود kg 200 اكتفا كرده‌اند اگر نحوه توزيع كود مناسب بود برخي از كشاورزان دچار ولع در مورد مصرف اين كود نمي‌شوند و بيش از نياز مصرف نمي‌كردند كود اوره به صورت سرك و معمولاً در دو دوره آبياري يك دور آن به صورت محلول به زمين داده مي‌شود .
آبياري :
گياه ذرت از جمله گياهاني است كه نياز زيادي به آب دارد و اگر آب كافي در موقع مناسب براي آن تأمين نگردد كشت اين گياه جز ضررو زيان براي زارع ارمغاني ندارد و با توجه به منابع آب شهرستان به اعتقاد نگارنده ذرت قاتل بي‌رحم آب شهرستان است و در آينده با افسوس به اين روزها نگاه خواهيم كرد . معمولاً دوره آبياري در اين منطقه با توجه به آنكه عمه منبع تأمين كننده آب چاه‌هاي كشاورزي هستند دوره آبياري مطابق نياز گياه نبوده و با توجه به دور آب كشاورز تعيين مي‌شود كه شايد در يك دور 7 به 7 تأمين گردد و در يك دور از 14 روز هم فراتر برود به اعتقاد كارشناسان اداره كشاورزي يكي ديگر از عوامل افت محصول در اين منطقه دوره‌هاي آبياري طولاني است .
داشت :
عمليات داشت چنداني صورت نمي‌گيرد و تنها به كنترل علف هرز و و اگر دچار آفت شود به كنترل آن آفت منتهي مي‌گردد و عملياتهاي داشت مرسوم نظير سله شكني و غيره انجام مي‌گيرد .
برداشت :
در قسمت برداشت تقريباً مشكل وجود ندارد و كشاورزان در موقع مناسب اقدام به برداشت محصول خود مي‌كنند اما مشكل بعد از برداشت بوجود مي‌آيد به دليل آنكه در سطح شهرستان واحد ذرت خشك كني وجود ندارد و اغلب كشاورزان با پهن كردن ذرت بر روي زمين اقدام به خشك كردن آن مي‌كنند . كه به دليل مصادف شدن با بارانهاي پائيز مقداري از محصول برداشت شود . دچار آسيب شود . و از ميزان برداشت باز هم كاسته مي‌شود به جا است كه اداره جهاد كشاورزي با اعطاي تسهيلاتي امكان ايجاد يك واحد ذرت خشك كني در سطح شهرستان را بوجود آورد .

ذرت(کاشت، داشت و برداشت)

مطالب مشابه :

ذرت(کاشت، داشت و برداشت)

کاشت ،داشت وبرداشت زرت

کاشت داشت وبرداشت ذرت بذری و گیاهپزشکی آن

دستور العمل کاشت داشت و برداشت درت

کاشت، داشت و برداشت ذرت دانه ای

کاشت ذرت

گزارش تحلیلی ذرت- از کاشت تا برداشت و بررسی مشکلات و موانع پیش روی آن

نحوه کاشت ؛ داشت و برداشت گندم و گیاهپزشکی آن