تفاوت ها و شباهت های فیلم نامه و داستان

فاطمه میری <?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

با نظری اجمالی بر مقوله داستان کوتاه و فیلم نامه مسلماً اولین برداشت تفاوت اساسی این دو نوشته با هم است که البته تا حدودی درست و در خور تامل است. این را نیز می توان گفت در این دو عناصری وجود دارد که آنها را شبیه به هم می کند پی ریزی دو ساختمان از لحاظ قوام و محکم بودن ممکن است یکی باشد اما شکل و چگونگی بنا مسلماً متفاوت است.

شالوده در داستان و فیلم نامه نیز اینگونه است بنیان یکی ولی نتیجه متفاوت است هر دو دارای طرح هستند اما یک طرح برای فیلم نامه و دیگری برای داستان کوتاه مناسب است . شناخت بیشتر و بهتر این دو مستلزم مقایسه شان در قالب تفاوت ها و شباهت ها است.

فیلم نامه مجموعه سکانس و پلان هایی است که توسط عواملی چون بازیگر و کارگردان جان می گیرد و حرف می زند بنابر قول سید فیلد نویسنده آمریکایی فیلم نامه داستانی است که با تصویر بنا می شود نوشته ای که شخص یا اشخاص را در مکان یا اماکنی در حال انجام کار یا کارهایشان نشان می دهد.

اگر در این تعریف تصویر را به تصویر سازی یا غمناسازی بدل کنیم، مسلماً می توان گفت این تعریف درباره داستان کوتاه نیز صدق می کند. فیلم نامه تعریف داستان کوتاه که (برشی از زندگیست) را در بر می گیرد بسط و گسترش می یابد و شخصیتش به اشخاص بدل می شود پس مسلماً یک فیلم نامه نویس خوب داستان پرداز خوبی نیز هست گاهی عناصری از دو نوشته هم در قالب تفاوت ها جا می گیرد و هم شباهت ها.

1ـ شباهت ها:

عناصری مانند روایت داستان، شخصیت، کشمکش، موقعیت زمانی و مکانی، دیالوگ و مونولوگ، زاویه دید و نقاط عطف و اوج این شباهت ها را به وجود می آورند.

الف: روایت داستانی یا قصه: روایت اتفاقی است که برای شخصیت می افتد و حضورش در داستان و فیلم نامه اجتناب ناپذیر است روایت همان نیاز شخصیت است که او را به سوی انتها می کشاند به سوی نتیجه ای که مخاطب قرار است از خواندن داستان یا تماشای فیلم بگیرد روایت سه تقسیم بندی در خور تامل دارد 1ـ نیاز شخصیت که همان ابتدا است. 2ـ تلاش شخصیت برای رفع نیاز که میان داستان است 3ـ رفع نیاز یا گره گشایی توسط شخصیت یا به عبارتی پایان داستان.

این نکته نیز قابل توجه است که چگونگی بیان روایت در دو نوشته متفاوت است.

ب: شخصیت: که قلب تپنده داستان و فیلم نامه است بدون شخصیت روایتی و بدون روایت شخصیتی وجود ندارد این دو مکمل و به وجود آورنده همند. آلام رنج ها و شادی های شخصیت است که روایت را به وجود می آورند در واقع این شخصیت است که با عوامل درونی و بیرونی به کشمکش می پردازد تا نتیجه دلخواهش را به دست آورد(البته به متقضا و نوع نوشته به اشخاص نیز تقسیم می شود)

ج: کشمکش: این عنصر در وجود و زندگی شخصیت در روایت و در زمان و مکان خود را نشان می دهد و عبارت است از برخورد شخصیت یا شخصیت های اصلی داستان با عمل شخصیت های مخالف و مقابل. کشمکش مشغولیات فکری و ذهنی شخصیت نیز هست که در همه موارد باعث به وجود آمدن تعلیق در روایت می شود یعنی اینکه مخاطب بین دو راهی یا چند راهی می ماند که بالاخره چه می شود چه بر سر شخصیت میآید کشمکش مسئله ای است که داستان درباره آن نوشته می شود.

چ: موقعیت زمانی و مکانی: هنگامی که نویسنده طرحی را پرداخت می کند مسلماً به این که این طرح در چه موقعیت زمانی (روز یا شب) و در چه مکانی اتفاق می افتد فکر میکند و بنابر متقضیات داستان و سیلقه خود آن را بنا می نهد زمان و مکان در دو نوشته وجود دارد اما با تفاوت.

ح: دیالوگ و مونولوگ: دیالوگ عبارت است از گفت و گوهایی که داستان را پیش می برند اطلاعات را به ببینده منتقل می کنند و شخصیت پردازی را تکمیل می کنند چگونگی استفاده از دیالوگ در داستان و فیلم نامه با توجه به فضا و نیاز نوشته مشخص می شود. نویسنده باید از حشو گفتمانی یا تاتولوژی جلوگیری کند در حشو گفتمانی شخصیت ها مرتب حرف می زنند اما هیچ کمکی به پیشرفت داستان نمی کنند و اطلاعاتی را که باید در اختیار مخاطب نمی دهند.

مونولوگ بیان دلمشغولی شخصیت با خود که به طور متفاوت مورد استفاده قرار می گیرد در فیلم نامه شخصیت مونولوگ هایی را که فیلم نامه نویس نوشته به طور مستقیم و با خود بیان می کند و میزان موفقیتش بستگی به چگونگی بیانش دارد اما در داستان ممکن است این مونولوگ همان زاویه دید اول شخص باشد (یعنی روایتی که نویسنده از زبان اول شخص تعریف می کند.)

خ: زاویه دید: یعنی داستان از دید چه کسی و در چه موقعیتی روایت می شود. موقعیت و انتخاب زاویه دید به راحتی می تواند بر عناصر دیگر تاثیر داشته باشد معمولاً در داستان از سه زاویه دید استفاده می شود که عبارتند از:

1ـ زاویه دید اول شخص: در این زاویه دید واسطه ای به نام نویسنده وجود ندارد و داستان از دید اول شخص بیان می شود نویسنده ناچار است برای حضور راوی در اماکن مختلف منطق لازم را به وجود بیاورد و دانسته ها و ندانسته های را ویش را کاملاً تحت کنترل داشته باشد.

2ـ زوایه دید دانای کل: در این روش نویسنده بدون هیچ واسطه ای به عنوان راوی سوم شخص عمل می کند هر جا که بخواهد می رود به درون افکار و احساسات شخصیت ها سرک می کشد و گاهی درباره آنها به قضاوت می پردازد دانسته ها ی او نامحدود است اما گاهی این دانسته ها را بیان نمی کند.

3ـ زاویه دید دانای کل: محدود که مانند زاویه دید دانای کل است با این تفاوت که داستان از دید یکی از شخصیت ها بیان می شود نویسنده به همراه این شخصیت و از نگاه او ماجرا را دنبال می کند که البته منطق حضور شخصیت راوی در محل های مختلف از نکاتی است که باید رعایت شود در فیلم نامه گاهی دانای کل و گاهی اول شخص روایت را بر عهده می گیرند در هر دو نوشته این زوایا با شخصیت همراهند اما در قالب دو چیز متفاوت صحنه در فیلم نامه و فضا سازی در داستان.

د: نقاط عطف و اوج: هنگامی که اتفاقی خاص شخصیت را تکان می دهد و او را به سوی گره گشایی می کشاند سیجانی ترین بخش نوشته به وجود می آید که اوج نام دارد قله ای که شخصیت تصمیم می گیرد که باید چه کند و چه راهی را در پیش بگیرد این اوج در فیلم نامه به نام نقطه عطف تعریف می شود یعنی چیزی که در ماجرا چنگ می اندازد و آن را به سمت دیگری پرتاب می کند شمار نقاط عطف در فیلم نامه بیشتر است تا اوج در داستان ( البته تفاوت این اسامی با هم بسیار کم است و تنها برای روشن تر بودن توضیحات است) این مقوله یکی از مهمترین دستاویزهای نویسنده است که باید با هوشیاری آن را به کار گیرد.

2ـ تفاوت ها:

تفاوت های داستان و فیلم نامه بیشتر خود را در نوع بیان روایت صحنه و فضا سازی نشان می دهند و معمولاً در نگاه اول قابل دیدن هستند همچنین در فیلم نامه نویسنده مجبور است از فعل مضارع استفاده کند اما در داستان برای استفاده از افعال محدودیتی وجود ندارد.

الف: نوع بیان روایت: گفته شد که روایت در داستان و فیلم نامه وجود دارد اما چگونه بیان آن در دو نوشته متفاوت است روایت در داستان بسیار محدود است نویسنده مجبور است روایت را موجزترین وجه بیان کند ممکن است این روایت محدود به یک روز پاییزی، یا یک روز عروسی یا چندین روز متوالی باشد(روانی روایت داستان بر خلاف فیلم نامه در خور توجه است). اما در فیلم نامه، روایت تکه تکه و در قالب صحنه های متفاوت بیان می شود محدودیتی که برای داستان نویس هست برای فیلم نامه نویس وجود ندارد و او می تواند در صفحات بیشمار روایت را به انتها برساند (البته محدودیت یا عدم آن هیچ کدام تاثیری بر خوب نوشتن ندارند).

ب : صحنه و فضا سازی: این دو تعریفی واحد از یک ساختار نیستند صحنه بسته روایی فیلم نامه است و فضا سازی به بیان موقعیت های داستان مربوط می شود(البته شباهت ایند و در غالب موقعیت زمانی و مکانی توضیح داده شده است). صحنه در فیلم نامه می تواند بسیار بلند باشد و صفحات زیادی را شامل شود و گاهی می تواند صحنه ای کوتاه از عبور یک شخصیت از خیابان باشد در فیلم نامه صحنه را با نوشته ای فنی برای استفاده کارگردان می نویسیم مثلاً:

داخلی/ شب/ خانه غلامعلی

غلامعلی آرام در اتاق را باز می کند و به درون می آید مادرش روی صندلی نزدیک بخاری نشسته است و چرت می زند اما فضا سازی در قالب دیالوگ یا عملکرد شخصیت به ما نشان داده می شود مثلاً:

غلامعلی آرام در اتاق را باز کرد و به داخل رفت و مادر مثل هر شب که به انتظار او می ماند روی صندلی نزدیک بخاری یله داده بود و چرت می زد.

بیشترین بار احساسی فیلم نامه بر دوش بازیگر است او احساسات را به مخاطب منتقل می کند اما داستانی به هیچ گونه پلی برای انتقال احساسات نیاز ندارد مثال بالا گویای این مدعاست.

تفاوت ها و شباهت های فیلم نامه و داستان

مطالب مشابه :

ٍ،نمونه سوال انشا سوم نوبت اول

نمونه آزمون انشا فصل اول سال سوم

تفاوت ها و شباهت های فیلم نامه و داستان

نمونه سؤال درس انشا و نگارش سال سوم نوبت اوّل طرّاح : سرکار خانم فرحناز شیردل

درباره ساموئل بکت و در انتظار گودو

مسخ(داستان قدیمی)

نوشتن قشنگ ترین مونولوگ ها و دیالوگ های دنیا در کلاس درس

نمونه سوال پیشنهادی انشا و نگارش سوم راهنمایی