محیط و مکان

اثر محیط

بین هر موجود زنده و پیرامون او روابطی وجود دارد که مادر زادی شکل نگرفته اند.این روابط بیشتر اکتسابی هستند و تنها دربرخی مواقع است که واکنش انسان غریزی میباشد.به این معنی که انسان باید در ارتباط با محیط خود مفهوم اشیا را یاد بگیرد، جایگاه هرچیز کجاست و اینکه د رمقابل هر امری چه رفتاری باید داشته باشد.به مرور زمان و افزایش تجربیات ، شبکه عظیمی از اطلاعات یاد اندوزی شده در ذهن ما به وجود می آید و نهیتاً قادر به شناخت تمامی اشیا می شویم. این شناخت به ما قدرت کنترل محیط خود را می دهد حتی بدون آنکه در هر لحظه همه چیز مستقیماً در معرض ادراک ما باشند. تا اوایل قرن 17 میلادی نقاشی ها و مجسمه ها برای مکانی خاص آفریده می شدند. این که میتوان یک تابلو را از مکانی به مکان دیگر انتقال داد اندیشه ای نسبتاً جدید میباشد.

د رتصورات ما نیز هر شی همیشه در ارتباط با محیطی خاص مطرح است.مثلاً یک کتاب را همیشه بر روی پرده خاطرات فرد در یک کتابخانه یا بر روی یک میز می بینیم نه د ریک وان آب یا د ریخچال. د رمورد ساختمانها این خاصیت قویتر است. ما همیشه برج ایفل را در کنار رود سن در پاریس و نه برفراز قله ای در سوییس یا در یک ظرف سوپ می بینیم.

معماری نه تنها در واقعیت متصل به محیط است بلکه در دنیای خاطرات ما نیز چنین است.به این ترتیب روشن میشود که نقش محیط در ادراک معماری تا چه حد موثر است و چرا در نظر داشتن محیط هنگام طراحی یک ساختمان اجتناب ناپذیر است. ین محيط را به شکل ضمني هر آنچه در اطراف ما است، چه ساخته شده چه طبيعي، مي توان ناميد. با اين وجود تعريف ما از محيط بسته به نوع برداشت و استفاده ما از محيط متفاوت است: جغرافي دانان زمين آب و هوا، روان شناسان مردم و شخصيت فردي آنها، جامعه شناسان سازمان هاي اجتماعي و فرآيندها و معماران ساختمان ها و محيط هاي باز و منظر را محيط تعريف مي کنند. بسياري از عوامل غيرفيزيکي موجود در محيط مي توانند محيط را متاثر کنند. محيط هاي طبيعي اغلب به عنوان عواملي که از فشار روحي مي کاهند در نظر گرفته مي شوند اما گاهي در شمار موارد استرس زا قرار مي گيرند.
محيط را مي توان به طرق مختلف برحسب موارد گوناگون دسته بندي کرد. از جمله دسته بندي هايي که در مورد محيط انجام شده تقسيم بندي جان لنگ است وي محيط را در زير گروه هاي محيط کالبدي، محيط اجتماعي، محيط روانشناختي و محيط رفتاري تقسيم بندي مي کند:
محيط کالبدي شامل محيط هاي زميني و جغرافيايي، محيط اجتماعي شامل نهادهاي متشکل از افراد و گروه ها، محيط روانشناختي شامل تصاوير ذهني مردم و محيط رفتاري مجموعه عواملي است که فرد به آن واکنش نشان مي دهد.

مکان در معماری

مکان جا یا قسمتی از یک فضاست که از طریق عواملی که در آن قرار دارند صاحب هویت خاصی شده است.
افلاطون مکان را بعدی می‌داند مجرد ممتد در جمیع جهات که جسم در آن نفوذ می‌کند و اگر نفوذ نکند خالی است و ارسطو مکان را سطح باطن جسم حاوی که مماس سطح ظاهر محوی‌است، می‌داند و جرجانی تعریفی دیگر و مشابه ارائه داده است که مکان را در نزد حکما سطح باطن و جسم حاوی مماس باشد؛ به سطح ظاهر جسم محوی و در پیش متکلمین آن را فضایی متوهم که حجم آن را اشغال می‌کند و ابعادش در آن نفوذ نماید؛ می‌داند آنچه را که از مکان با توجه به سطور بالا می‌توان درک کرد این است که مکان، یا سطحی واحد است و یا از چندین سطح واحد تشکیل می‌گردد.برای تعریف هر شي و هر کاری جا و محلی باید وجود داشته باشد که می‌توان آن را در مکان یافت؛ اما نه اینکه مکان مفهوم مجرد و خاص جا را ارائه دهد؛ بلکه منظور از مکان از نظر ما می‌تواند درکی از فضا باشد که شي یا کاری در آن اتفاق می‌افتد و در واقع مکان را تصور انسان از درک موقعیتی شي و کار انجام شده در فضا می‌توان دانست. که به نحوی در نزد فرهنگ ایرانیان می‌تواند جایگاهی برای ظهور و تبلور فضا هنر قدسی و وجود ذات الهی باشد.

نوع محیط و انتخاب مکان

گذشته از فرم توپوگرافیک یک محیط، مشخصات ظاهری متفاوت سبب بوجود آمدن محیط های گوناگون می گردد مانند: مسطح ، شیب دار ، پست و بلند و غیره.همه این مشخصات می توانند زیبا و چشمگیر بوده و در ادراک نقش مهمی داشته باشند.جدا ازخصوصیاتی که گفته شد ، ساختار طبیعی و جنس زمین نیز مهم میباشند: برای مثال آیا در میان دریایی از ساختمانها قرار گرفته ایم یا در میان یک شنزار و یا در یک میدان سنگفرش. همانطور که جنس کل محیط بر روی ادراک ما اثر می گذارد ، بافت و جنس سطح محیط نیز بر روی نوع ادراک موثرند.در مواردی که بافت یا جنس محیط تغییر می کند ، تقابل ها بوجود می آید مانند ساحل ف مصب ، قله یا کف دره و غیره. در مناطقی که این نقاط عطف ، یا خطوط تقابل تشکیل می شوند.منظره کلی محیط دارای جذابیت بیشتری است.منظره عمومی به عنوان زمینه و متن ، برروی انتخاب مکان و نوع آنچه ساخته می شود تاثیر زیادی دارد . رایت در این مورد میگوید:در هر صورت آنچه نقطه آغازین تبدیل یک ساختمان به اثری برجسته و معمارانه است، شخصیت مکان آن می باشد. این مطلب همواره در مورد هر مکان و هر ساختمانی مصداق دارد ."

برای انسان ها همیشه نقاط یا خطوط تقابل در یک محیط مکانهای پر اهمیت برای ساختمان بوده اند: کنار صخره ها ، مصب رودخانه ، دامنه تپه ، داخل قوس رودخانه و غیره همیشه محیطی بوده که به ساختمان ها نقش داده است.

انسان وطبیعت

برای درک رابطه ساختمان با محیط ابتدا بایستی به دیدگاه انسان در مورد محیط و یا به طور کلی نسبت به طبیعت ، نظر داشت. اساس ساختن ، دست اندازی به طبیعت است. نوع این دست اندازی ارتباط نزدیک با طرز تفکر انسان د رمورد طبیعت دارد. در بسیاری از فرهنگ های شرقی ، ارتباط کاملاً نزدیکی بین انسان و طبیعت وجود داشته و امروزه نیز گاهی این ارتباط به چشم می خورد.انسان خود را جزئی از طبیعت می دانسته و به این دلیل در ارتباطی چندگانه با آن بوده است. این ارتباط نزدیک ، هم به انسان و هم به طبیعت امکان ادامه زندگی را می داده است. چنین ارتباطی بین انسان و طبیعت در جوامع غربی نیز وجود داشته اما بعدها جهان بینی مسیحی آن را تغییر داد. این ارتباط دوگانه از طریق مسیحیت تبدیل به یک ارتباط مثلث شد: براساس این تفکر ، خداوند طبیعت را خلق کرده و بشر بایستی از آن استفاده کند. در شرق آسیا آنچه خدایی بود علیرغم مافوق طبیعی بودنش در ارتباط نزدیک یا حتی در یگانگی با طبیعت قرا ر داشت.

به این ترتیب جمعاً با خود انسان نیز یگانه به حساب می آید. حال آن که براساس تثلیت غربی، به ناچار یک رشته روابط دوگانه به وجود می آمدند: انسان-خدا، خدا-طبیعت ، طبیعت-انسان،عینیت-ذهنیت ، جسم-روح و غیره که هرکدام از این روابط از طریق کنار گذاشتن یکی از قطب های تثلیث حاصل می شد.

سالهای متمادی بشر بدون قدرت تسلیم طبیعت بود.از آنجا که سیستم فکری غربی مسیحی جنبه خدایی برای طبیعت قائل نبود برای انسان این امکان وجود نداشت که به طبیعت جنبه تقدیس یا مافوق عادی داده و از این راه پذیرای آن باشد.

طبیعت و معماری در برابر هم قرار ندارند بلکه متقابلاً در هم ادغام شده و یکدیگر را تکمیل می کنند. چون ممکن نیست که هر خانه به تنهایی در میان یک باغ بزرگ واقع باشد پس به ناچار این وابستگی به طبیعت خود را تنها در میدان بسته ارتباط بیشتر فضاهای داخلی و خارجی نشان می دهد.مهم این است که هردوی این عوامل متضاد حضور دارند چرا که تنها با حضور یکی است که دیگری قابل شناسایی کامل می باشد.

رابطه ساختمان با محیط

چگونه میان یک ساختمان به عنوان یک مصنوع با محیط طبیعی خود یا در داخل شهرها با محیط ساخته شده ، رابطه ای شکل می گیرد؟ اصولاً برای این رابطه می توان سه حالت قایل شد. امکان اول تجانس است آنچه بایستی ساخته شود ، چه از نظر فرم ، تکنیک و جنس ، زبان محیط را پذیرا می شود.امکان دیگر تضاد است به این معنی که آنچه ساخته می شود به عمد خود را از محیط جدا کرده و به عنوان چیزی دیگر خود را نشان می دهد. سرانجام امکان سوم تقابل است یعنی آنچه ساخته شده است نه تنها جدا از محیط است که با آن مقابله می نماید.بایستی گفت نه تنها جمع این سه حالت در یک جا امکان پذیر نیست بلکه در این باره هم که در کجا کدام یک از این سه مورد مناسبتر است نظریات مختلف وجود دارد . از طریق تجانس با محیط می توان از یک سو از بوجود آمدن بی نظمی و آشفتگی جلوگیری کرد.اما از سوی دیگر همین روال مانع تکامل معماری اصیل می شود.قوانین سختگیرانه ساختمان ، از قبیل محدو کردن فرم سقف، رنگ و مصالح نما به این منظور تدوین شده اند که از تنوع زیاد و آشفتگی حاصل از آن جلوگیری کنند . اما نتیجه این قوانین هرگز منجر به معماری بهتر نگردیده بلکه در بهترین حالات یکنواختی را به ارمغان آورده است. در محیط های مصنوع اغلب چنان آشفتگی حاکم است که ابداً امکانی را برای تجانس باقی نمی گذارد.

محیط و مکان

مطالب مشابه :

لیست ارائه شده در تابستان 1390 دانشگاه آزاد اسلامی واحد خلخال

رزومه ی دکتر علی شفقت لنبر

کسب رتبه برتر کیفیت و کمیت دانشگاه آزاد اسلامی واحد خلخال از سوی وزارت علوم

کشف دو مولکول جدید دیگر توسط دکتر علی شفقت لنبر

محیط و مکان

پل آمستردام

در مراسم توديع ومعارفه دانشگاه ازاد خلخال