يونجه

مقدمه

يونجه سابقه تاريخي بسيار طولاني دارد و قدمت كشت ان به سالها قبل از ميلاد مسيح و به ابتداي تاريخ تمدن ميرسددر اين موضوع كه ناحيه مركزي ايران منشا جغرافيايي يونجه است توافق كلي وجود دارد .مبداءاصلي يونجه را خاورنزديك و آسياي مركزي بايد دانست

عملكرد علوفه با عوامل مختلفي در ارتباط است .در مطالعه اجزاي عملكرد يونجه به طور معمول به تعداد گياه در واحد سطح ،تعداد ساقه در هر گياه و ارتفاع پوشش گياهي توجه مي شود

کیفیت محصول یونجه به پر برگ بودن و رنگ آن ، ظرافت ساقه ها و دارا نبودن مواد خارجی بستگی دارد.بین میزان پروتئین و پربرگی ساقه ها و همچنین مقدار ویتامین A و رنگ ساقه همبستگی نزدیکی وجود داردکیفیت يونجه با توجه به مناطق اب و هوايي مختلف ،فرق مي كند ولي معمولا در چين هاي اول و دوم يونجه دارا ي كيفيت بالايي است.بايد همواره توجه داشته ابشيم كه بايد برداشت در زمان مناسب صورت بگيرد.چرا كه اگر برداشت قبل از رسيدن كامل گياه صورت گيرد مي تواند باعث بروز نفخ در دام شود.در برداشت یونجه باید عواملی را در نظر گرفت از جمله مقدار محصول،کیفیت علوفه و دوام گیاه.جهت جلوگیری از صدمه لازم است یونجه را برید.یونجه قیل از گل کردن دارای بالاترین ارزش غذایی است ولی مقدار محصول کمتر می باشد.در صورت برداشت باعث تنک و ضعیف شدن گیاه،کاهش رشد ریشه،کاهش مقاومت گیاه در برابر عوامل نامساعد، کاهش طول عمر گیاه،کاهش عملکرد و رشد سریع علفهای هرز می شود مقدار پروتئین،قابلیت جذب،میزان مواد معدنی و بالاخره ویتامین های موجود در نباتات علوفه ای با پیشرفت رشد آنها پائین می رود.در اغلب گیاهان چمنی سرعت پائین آمدن ارزش غذایی بیشتر از لگوم هایی نظیر یونجه و شبدر می باشد.

مديريت در برداشت علوفه مي تواند باعث افزايش توليد وکيفيت بهترعلوفه يونجه شود ، بعلاوه مي تواند عامل موثري در کاهش علف هاي هرز ، آفات و بيماري ها باشد . برداشت علوفه با برنامه ريزي مي تواند در بالابردن کيفيت نقش داشته باشد .

معرفی یونجه:

يونجه سابقه تاريخي بسيار طولاني دارد و قدمت كشت ان به سالها قبل از ميلاد مسيح و به ابتداي تاريخ تمدن ميرسد .در قديم اين نبات در ايران به نام اس پست معروف بوده است و هنوز هم در بعضي نواحي به همين نام معروف است ظاهرا اهميت گياهان علوفه اي همزمان به دوران اهلي كردن حيوانات وحشي برميگردد.در جنگهايي كه ميان قبايل مختلف رخ مي داد از وجود چهار پايان در صحنه جنگ استفتده مي شد لشكر ها به اجبار به فكر اذوقه دام هاي خود مي افتادند و از آن زمان بود كه استفاده از علوفه خشك رايج گرديد.قديمي ترين منابع براي شناسايي تاريخ يونجه به عنوان علوفه به 3300سال پيش در فارس و تركيه بر ميگردد.تاريخ كاشت يونجه در ايران به دوران مادها وهخامنشيان مي رسد.اين علوفه در موقع حمله خشايار شاه از ايران به يونان برده شدو از انجا به ايتاليا و به ساير كشورهاي اروپا منتقل گرديد.

در اين موضوع كه ناحيه مركزي ايران منشا جغرافيايي يونجه است توافق كلي وجود دارد .مبداءاصلي يونجه را خاورنزديك و آسياي مركزي بايد دانست.پس از معرفي مختصر گياه يونجه حال به توضيح موضوع اصلي اين تحقيق كه رابطه زمان برداشت و كيفيت وكميت يونجه است مي پردازيم.عملكرد علوفه با عوامل مختلفي در ارتباط است .در مطالعه اجزاي عملكرد يونجه به طور معمول به تعداد گياه در واحد سطح ،تعداد ساقه در هر گياه و ارتفاع پوشش گياهي توجه مي شود.يونجه هاي يكساله يكي از اجزاي اصلي سيستم هاي لي فارمينگ در نواحي مديترانه اي شمال افريقا و غرب اسيا هستند كه توانسته اند با توليد زياد از علوفه مرغوب سهم به سزايي در افزايش توليدات دامي كه در آن مناطق داشته باشند توانايي يونجه هاي يكساله در سرعت جوانه زني و توليد گياهچه هاي قوي قبل از كاهش درجه حرارت خاك در شروع زمستان از مهمترين عوامل موثر بر توليد علوفه در اوايل زمستانجهت چراي دامها مي باشد.همين طور توانايي رشد مجدد پس از برداشت يا چرا از خصوصيات مطلوب يونجه هاي يكساله است .زمان كاشت و رطوبت قابل استفاده در خاك تاثير به سزايي به ميزان توليد ماده خشك دارد.در شرايط منايب در استراليلي جنوبي توليد ماده خشك حدود 15كيلوگرم در هكتار در روز براورد شده است.البته با انتخاب صورت گرفته طي برنامه هاي اصلاحي ميزان توليد ماده8 خشك در 98روز پس از كاشت در استراليا جهت گونه هاي M.truncatula و M.polymorpha 28 كيلوگرم در هكتار در روز برآورد شده است. .

کیفیت:

کیفیت محصول یونجه به پر برگ بودن و رنگ آن ، ظرافت ساقه ها و دارا نبودن مواد خارجی بستگی دارد.بین میزان پروتئین و پربرگی ساقه ها و همچنین مقدار ویتامین A و رنگ ساقه همبستگی نزدیکی وجود دارد.بیشترین ارزش یونجه مربوط به برگهای آن است .بطوری که 70٪ پروتئین موچود در برگ بوده و حدود 50٪ وزن یونجه را برگهای آن تشکیل می دهند.میزان پروتئین برگ ٪ 28-18 درصد ، ساقه ٪ 13-11 و میزان سلولز برگ ٪18-13 و ساقه ٪48-38 می باشد.برگهای یونجه ظریف می باشند و اگر بیش از خشک شوند به هنگام اجرای عملیات تقلیل رطوبت ، جمع آوری و حمل علوفه می ریزند.

گیاه جوان دارای کیفیت بالایی است.به تدریج که گیاه می رسد،مقادیر مواد محلول در اتر و پروتئین خام کاهش می یابد وحال آنکه مقادیر الیاف خام و عصاره عاری از نیترو ن زیاد می شود.

کیفیت يونجه با توجه به مناطق اب و هوايي مختلف ،فرق مي كند ولي معمولا در چين هاي اول و دوم يونجه دارا ي كيفيت بالايي است.بايد همواره توجه داشته ابشيم كه بايد برداشت در زمان مناسب صورت بگيرد.چرا كه اگر برداشت قبل از رسيدن كامل گياه صورت گيرد مي تواند باعث بروز نفخ در دام شود.البته براي مقابله با اين مشكل مي توان اقدات ديگري نيز انجام داد،به اين صوت كه بايد ابتدا علوفه را بچينيم و پس از خشك شدن در اختيار دام قرار دهيم و يا اينكه آن را همراه با گياهان خانواده گرامينه مخلوط كرده و به دام بدهيم.

ترکیب شیمیایی این گونه ها بر حسب آنکه عمل تجزیه بر روی گیاه جوان (قبل از گلدهی)یا در آغاز گل دادن و یا پس از پیدایش گل انجام گیرد،متفاوت می باشد.بطوری که در گیاه جوان ، مقدار پروتئین ها زیادتر از آغاز گل دادن و بر عکس ، مواد سلولزی و هیدراتهای کربن آن کمتر است.

شرایط تولید:

توليد زياد علوفه در مراتع و يونجه هاي يكساله متضمن وجود شرايط خاصي مي باشد كه عبارتند از:

1-وجود بذر كافي جهت استقرار يك چراگاه مناسب French و Puckridge در سال 1983 گزارش كرده اند كه وجود 1000 تا 2000 بوته در متر مربع براي رقابت با علفهاي هرز و ايجاد مرتع مطلوب لازم است.

2-جلوگيري از چراي گياهچه ها توسط دام ها قبل از 6تا8 برگه شدن.

3- جلوگيري از چراي سنگين مرتع .

4- قطع چرا قبل از گل دهي ، به طوري كه بذر مناسب جهت سال بعد توسط بوته ها توليد شود .

5- وجود شرايط اقليمي مناسب .

6- ارتفاع مناسب برداشت .

7- استفاده از اكوتيپهاي مقاوم در برابر چرا .

با توجه به مورد شماره چهار ما ميتوانيم در مورد زمان برداشت يونجه بحث كنيم.

در رابطه با برداشت يونجه مهمترين فاكتور در ميان اندامهاي گياه ،برگ گياه مي باشد.بايد سعي بهره بردار براين باشد كه زمان برداشت مصادف با بالاترين كيفيت برگ باشد .

برداشت :

با کاشت بذر يونجه در بهار زمان برداشت نخستين چين علوفه بعد از 60 روز خواهد بود . ولي اگر بخواهيم گياه يونجه زود وارد مرحله گلدهي شود نبايد گياه يونجه را برداشت کنيم . معمولا بالا بردن تعداد چين ها به 2 يا 3 برداشت در سال وابسته است به طول فصل رشد . مديريت در برداشت علوفه مي تواند باعث افزايش توليد وکيفيت بهترعلوفه يونجه شود ، بعلاوه مي تواند عامل موثري در کاهش علف هاي هرز ، آفات و بيماري ها باشد . برداشت علوفه با برنامه ريزي مي تواند در بالابردن کيفيت نقش داشته باشد . دامداران تاکيد کرده اند که بالابودن کيفيت علوفه تازه با داشتن 20% پروتئين و کمتر از 30% acid detergent وکمتر از 40% neutral detergent fiber نفش مهمي در فرآيند توليدات دامي دارد و درنتيجه اقتصادي تراست . اين نوع علوفه نسبت به علوفه خشک عامل بالقوه اي در بالا بردن کيفيت توليدات دامي است . براي اينکه علوفه اي با کيفيت بالا داشته باشيم نياز است که اولين چين در اواسط مرحله گلدهي باشد مشروط بر اينكه : 1. ارقامي به کار رود که به چندين آفت مقاوم باشد . 2. ميزان آهک ، فسفر وپتاسيم درسطح مناسب نگهدارى شود . 3. بر کنترل آفات تاکيد شود . برداشت يونجه قبل از گلدهي توصيه نشده است زيرا سطح فيبر در گياه نامطلوب مي باشد . اگر در استقرار يونجه مشکلي باشد گياه درزمستان ضعيف شده ( برداشتي زود هنگام است که دراوايل گلدهي باشد . ) معمولا برداشت در تابستان باعث زودتر رسيدن بونجه به گلدهي مي شود ( تقريباً 35 روزدر بين برداشت يونجه ) در پنسيلوانيا، ميانگين فواصل بين اولين و دومين برداشت و دومين و سومين برداشت ، يا برداشت هاي بيشتر درهرسال به 33 تا37 روزمي رسد . در گذشته توصيه مي شد که از برداشت يونجه در6 هفته ( به طور متوسط ) قبل از سرمازدگي خودداري شود .( معمولا بين اوايل سپتامبر تا اواسط اکتبر ) اين مسئله هنوزبايد مورد توجه قرار گيرد در شرايطي که استقرار گياه تحت تاثير عواملي همچون عدم حاصلخيزى خاك يا بيماري ها يا شرايط آب وهوايي ( ازقبيل خاک هاي اشباع شده ) نامناسب و ضعيف بوده است . البته مي توان در طي اين مدت يونجه را برداشت کرد مشروط براينکه : 1. ارقامي به کار رود که به چندين آفت مقاوم باشد . 2. ميزان آهک ، فسفر وپتاسيم درسطح مناسب نگهدارى شود . 3. حداقل فاصله بين اولين برداشت تا برداشت دوباره 45 روزباشد . اگر برداشت تا اواسط اکتبر به تاخير بيافتد ، باقي گذاشتن 4 تا6 اينچ بقاياي گياهي در زمين لازم است تا در سرتاسر زمستان براي گياه يونجه يه عنوان نوعي عايق به کار برود

بذر یونجه زمانی برداشت می شود که دو سوم تا سه چهارم غلافها قهوه ای ، تیره یا سیاه شده باشد.گیاه را می توان با دستگاه درو کن برداشت کردو سپس روی ردیفهایی قرار داد و پس از خشک شدن آن با کمبایت مجهز به دستگاه جمع کننده آنها را جمع و بذور را از کاه و کلش جدا نمود.

در برداشت یونجه باید عواملی را در نظر گرفت از جمله مقدار محصول،کیفیت علوفه و دوام گیاه.جهت جلوگیری از صدمه لازم است یونجه را برید.یونجه قیل از گل کردن دارای بالاترین ارزش غذایی است ولی مقدار محصول کمتر می باشد.در صورت برداشت باعث تنک و ضعیف شدن گیاه،کاهش رشد ریشه،کاهش مقاومت گیاه در برابر عوامل نامساعد، کاهش طول عمر گیاه،کاهش عملکرد و رشد سریع علفهای هرز می شود .بهترین زمان بردات یونجه از این نظر زمان 10٪ گلدهی است.در این مرحله ریشه دارای غذای کافی جهت رشد مجدد می باشد وجوانه های روی تاج گیاه تشکیل شده اند.برداشت مکرر گیاه در 10٪ گلدهی تاثیری بر میزان ذخیره ریشه در پایان دوره رشد سالانه ندارد .ومیزان آن تقریباً برابراست با عدم برداشت یونجه تا پایان دوره رشد سالانه.بعد از 10٪گلدهی مقدار محصول ،الیاف و سلولز افزایش می یابد.ولی مقدار کل مواد غذایی قابل هضم،پروتئین و مواد معدنی کاهش می یابد.بهترین موقع برداشت زمانی است که کمیت و کیفیت علوفه در حد مطلوبی باشد.

برای تولید علوفه خشک عالی باید آنرا از گیاهی تهیه کرد که به اندازه لازم و کافی زودتر از موعد رسیدن گیاه درو شده باشد. شرط دیگر علوفه عالی این است که باید پربرگ و سبزرنگبا شاخه های نرم و انحناپذیر و عاری از هر گونه کپک زدگی باشد.این نوع علوفه به علت بوی خوش و مواد قندی و نیز وجود سایر مواد غذایی قابل جذب خیلی خوشمزه و خوشخوراک است.مواد خارجی مانند علفهای هرز و کاش در آن خیلی زیاد است.

این نوع علوفه بسیار مغذی تر و خوشخوراک تر از علوفه ای است که دارای چنین کیفیتی نیست،بنابراین ارزش غذایی آن بسیار زیاد است.در واقع از لحاظ ارزش حقیقی،اختلاف موجود (در هر تن)میان دو نوع علوفه خشک فقیر وغنی تهیه شده از یک نوع گیاه به مراتب بیشتر از اختلاف موجد در بین انواع مختلف علوفه خشک تهیه شده از گیاهان معمولی است. .

اغلب انواع علوفه خشک هم درجه و هم کیفیت به مقدار مساوی مواد غذایی قابل جذب تولید می کند و بدون آنکه نوع و جنس آن مورد توجه قرار گیرد.ولی علوفه خشک تهیه شده از نباتات معمولی است.اغلب انواع علوفه خشک هم درجه و هم کیفیت به مقدار مساوی مواد غذایی قابل جذب تولید میکنند و بدون آنکه نوع و جنس آن مورد توجه قرار گیرد.ولی علوفه خشک تهیه شده از گرامینه هایی مانند یونجه از گیاه هم کیفیت خود از خانواده گندمیان از نظر پروتئین و کلسیم و ویتامین ها غنی تر می باشد. .

اهمیت درو زود چین:

مقدار پروتئین،قابلیت جذب،میزان مواد معدنی و بالاخره ویتامین های موجود در نباتات علوفه ای با پیشرفت رشد آنها پائین می رود.در اغلب گیاهان چمنی سرعت پائین آمدن ارزش غذایی بیشتر از لگوم هایی نظیر یونجه و شبدر می باشد.

به علت این تغییرات در ترکیب نباتات ،علوفه خشک که دیرتر درو شده است از نظر ارزش غذایی پائین تر از علوفه ای خواهد بود که زودتر درو کرده اند به شرطی که عملیات کشاورزی در هر دو نوع خوب انجام شده باشد.برای تعیین وقت صحیح درو محصولات علوفه ای مختلف باید عوامل دیگری علاوه بر میزان مواد غذایی موجود در آن در نظر گرفته شود. .

در نواحی مرطوب اگر چین اول خیلی پیش از موقع برداشت شود انجام عملیات جمع آوری مشکل خواهد بود.عوامل مختلفی در این امر دخالت دارند.مقدار آب موجود در گیاه خیلی زیاد است.چون میزان مواد قندی و مواد قابل حل نیز زیاد است بنابراین فوق العاده جاذب رطوبت بوده و بخ زحمت خشک خواهد شد.در اوایل بهار رطوبت خاک زیادتر می باشد و هوا برای خشکاندن سریع مناسب نیست و خطر صدمه دیدن علوفه درو شده از بارندگی های اوایل بهار نیز در میان است. با اینکه درو زود چین اگر خوب انجام گیرد، میزان مواد غذایی را بطور قابل ملاحظه ای افزایش می دهد ولی اگر خیلی زود چیده شود ممکن است مقدار محصول خشک سالیانه را پائین بیاورد.

پائین بودن مواد خشک چین اول که خیلی زودتر برداشت شده است می تواند تا اندازه ای با رشد سریع چین دوم جبران شود ولی مجموع محصول به دست آمده غالباً پائین تر می باشد.از طرف دیگر با درو زود چین می توان بالاترین میزان پروتئین را به دست آورد.به این حقیقت مهم باید توجه شود که تکرار درو زود چین در نباتات بلند ممکن است میزان بوته موجود در مرتع را کاهش دهد.این موضوع مخصوصاً در یونجه خیلی صادق است زیرا با درو مکرر غذای ذخیره شده در شده در ریشه تمام می شود و ریشه فرصت ذخیره مجدد را پیدا نمی کند و در نتیجه بوته ها می میرند.

تجربه نشان داده است که درو زود چین یک محصول برای به دست آوردن بالاترین میزان مواد غذایی در علوفه خشک آن لازم نیست.بالاترین درجه کاهش مواد غذایی موقعی پیش می آید که گیاه به گل نشسته و مخصوصاً تشکیل بذر داده است.در مزارع بزرگ برای تهیه علوفه خشک بهتر است درو را کمی زودتر شروع کرد تا بلکه قبل از اینکه آخرین قسمت به گل و بذر بنشیند یا به عبارت دیگر خشبی شود درو را تمام کرد اختلاف اصلی بین مواد غذایی علوفه درو شده در مرحله گل یا زودتر با علوفه ای که دیرتر درو شده وقتی مشخص می گردد که بدانیم چه نوع دامی از آن تعلیف خواهد کرد.اگر علوفه برای تامین ویتامین های لازم به مصرف پرورش خوک یا طیور برسد بالاترین اختلاف مورد بحث را پیش خواهد آورد. برای این منظور علوفه پربرگ زودچین مناسبتر می باشد.در غیر این صورت میزان ویتامین ها خیلی پائین خواهد بود.در صورت اماکان باید علوفه زودچین به مصرف گوساله های ماده و گوسفند برسد.بهتر است در موقع جمع آوری علوفه خشک بهترین آنها را جداگانه جمع کرد تا همیشه برای استفاده به منظور های فوق در دسترس باشد.فرق مین علوفه خشک زود چین با عبلوفه خشک درو شده پس از گل کردن کامل در مصرف و تعلیف آن در گاوداری ها و تربیتا گاوهای گوشتی اگر علاوه بر علوفه خشک از سیلو و غذای متراکم نیز استفاده شود، کمتر خواهد بود.برای اسبهای گاری و یا اسبهای سواره نظام علوفه دیر چین بهتر است،زیرا علوفه خیلی زودچین لینت آور می باشد.علوفه ای که در مرحله به بذر نشستن یا حتی دیرتر از آن درو شود به درد هیچ یک از طبقات دامی نخواهد خورد. .(3)

مديريت در برداشت علوفه هاي مخلوط يونجه بايد بر اساس مرحله رشدي يونجه متناسب با گياهان علوفه اي همراه باشد . زيرا orchardgrass ، perennial ryegrass ، reed canarygrass وtall fescue بيشتر مي توانند استقرار نامناسب يونجه را تحت کنترل قرار دهند ودر برداشت هاي متوالي سازگارتر هستند . استقرارtimothy يا smooth bromegrass مخلوط با يونجه نمي توانند در برداشت هاي متوالي و پي در پي يونجه ضعف گياه يونجه را کاهش دهند و از آن حمايت کنند . بنابراين آن هايي که سازگاري بيشتري با گياه يونجه دارند مي توانند تعداد برداشت هاي يونجه را نيز افزايش دهند . ( سه برش يا کمتر در سال )

عواملی که در طبقه بندی علوفه یونجه مد نظر قرار می گیرند عبارتند از نرمی ساقه،پربرگی،رنگ،سالم بودن و میزان مواد خارجی.علوفه ای که سالم وخالص بوده و درصد برگ آن زیاد و رنگ آن سبز و ساقه هایش نرم باشد جزء علوفه درجه یک و مرغوب به شمار می آید علوفه درجه یک مرغوب از نظر خلوص نباید بیش از 5٪ از گیاهان خانواده گرامینه و 10٪ از سایر گیاهان خانواده لگومینوز دارا باشد.اگر میزان گیاهان خانواده گرامینه 5٪تا20٪باشد جزءعلوفه مخلوط یونجه و گرامینه محسوب می شود .یونجه نامرغوب یونجه یی است که میزان مواد خارجی آن از 15٪بیشتر باشد ولی از 35٪ تجاوز نکند.

با توجه به یکساله بودن یونجه و عمل تثبیت نیتروژن، جهت افزایش تولیدات غلات و علوفه در آیش غلات (Ley-Farming) مورد استفاده قرار می گیرند.بنابراین در این حالت باید زمانی یونجه برداشت شود که گیاه حداکثر تثبیت نیتروژن را انجام داده باشد(1 )میزان تثبیت نیتروژن پس از سبز شدن و در آغاز رشد ناچیز است. زیرا طی این دوران هنوز گره بندی تکمیل نگشته و کربوهیدرات کافی به ریشه انتقال نمی یابد.لازم است نیاز کیاه به نیتروژن طی این مرحله از رشد که 25تا50کیلوگرم در هکتار می باشد تامین گردد.پس از این دوران ، میزان تثبیت نیتروژن به سرعت افزایش می یابد.با ریزش برگها،میزان کاهش تثبیت نیتروژن بیشتر می شود.

گاهی اوقات یونجه یک استفاده ویژه دارد که در ان صورت این گیاه به عنوان منبع بسیار خوبی جهت تولید شهد و پرورش زنبور عسل می باشد(1).در این مورد باید برداشت یونجه زمانی صورت بگیرد که از گلهای یونجه حداکثر استفاده به عمل آمده باشد.و ه در گلهای یونجه اندام های زایشی به صورت مجموعه ای در داخل دو گلبرگ به نام ناو قرار می گیرند و در این حالت گرده افشانی نمی تواند انجام گیرد، عمل حرکت اندامهای زایشی (آزاد شدن اندامها) معمولاً در اثر فشار حاصل از وزن حشرات و موارد دیگر روی ناو ها صورت می گیرد(1). با توجه به این نکته کشت یونجه در کنار مزارع پرورش زنبور عسل می تواند تولید بیشتری را در پی داشته باشد.

در دو مورد گفته شده (Leu-Farming و پرورش زنبور عسل) درست است که ارزش علوفه ای یونجه پایین می اید ولی با توجه به اینکه هدف کشت فرق می کند و در جهات دیگر سود آوری کشت توجیه می شود، بنابراین زمان های گفته شده برای برداشت یونجه مناسب می باشد.

يونجه

مطالب مشابه :

زنان مشکی پوش، باوقار و رسمی

يونجه

اداب و رسوم

مرشد و مارگريتا سه‌گانه عشق، فلسفه و سياست

شستشو ی لباس وپارچه

اصول تغذیه صحیح و سالم