اعمال ماه ذی الحجه

1. روزه گرفتن، 9 روز اول این ماه ثواب روزه تمام عمر را دارد.

2. خواندن دو ركعت نماز در دهه اول، ما بین نماز مغرب و عشاء كه در هر ركعت بعد از خواندن حمد وتوحید، آیه زیر را می خوانی:

"و واعَدنا مُوسی ثَلاثین لیله واَتممنا ها بِعشرٍ فَتَمّ میقاتُ رَبِّه اَربعینَ لیله و قال موسی لاخیهِ هارونَ اخلُفنی فی قومی وَ اصلح ولا تَتَّبع سبیل المفسدینَ" (142 اعراف)

روز هشتم:

هشتمذی الحجه روز ترویه است و این روزی است که حجاج نیت حج تمتع می نمایند ومحرم شده از مکه سمت منی حرکت می نمایند و شب را در آنجا بیتوته می کنند وصبح عرفه به جانب عرفات رهسپار می گردند.

علت نامگذاری:

ترویه در لغت به معانی زیر آمده است :
سیرابکردن ، سیراب گردانیدن ، کسی را بر روایت شعر داشتن ، در کاری اندیشه کردناندیشیدن ، در کار و نگریستن پایان آن را و تعجیل نکردن در جواب (لغت نامهدهخدا)
در علل الشرایع در سر نامیدن این روز به ترویه حدیثی از امامصادق علیه السلام که راوی می گوید: از حضرت پرسیدم چرا روز ترویه را روزترویه نامیده اند؟
حضرت فرمود: زیرا در عرفات آب نبود و حاجی ها روزهشتم ذی حجه از مکه آب برمی داشتند و به عرفات می بردند و برخی از ایشانبه بعضی دیگر می گفتند: تروّیتم، تروّیتم (سیراب شدید، سیراب شدید) لذا بهخاطر هیمن، روز هشتم را روز ترویه نامیدند. (1)
باز نقلی دیگر آمدهاست که زمانی که ابراهیم علیه السلام مأمور شد خانه کعبه را بسازد مکانآنرا نمی دانست در نتیجه خداوند جبرئیل سلام الله علیه را نازل کرد تامکان خانه را برای ابراهیم مشخص کند و خداوند تعالی پایه های کعبه را ازبهشت نازل فرمود و حجرالاسود نیز نازل شد. سپس ابراهیم برای کعبه دو درقرار داد، دری در سمت مشرق و دری در سمت مغرب که مستجار نامیده می شود. وقتی ساخت کعبه به اتمام رسید ابراهیم و اسماعیل حج بجا آوردند و جبرئیلدر روز هشتم ذی حجه (روز ترویه) بر آن دو نازل شد و گفت برخیزید و آب جمعآوری کنید، چون در زمین عرفات آبی وجود ندارد. بهمین دلیل این روز، روزترویه (یعنی ذخیره کردن آب) نامیده شد. سپس ابراهیم گفت پروردگارا این شهررا محلی امن قرار بده و اهل آن را از میوه ها بهره مند کن...(سورهابراهیم/35)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: منظور از بهره مندی ازثمرات، ثمره قلوب یعنی محبت مردم و تمایل آنها نسبت به مکه است تا بسوی آنبروند.(2)
همانطور که آشکار گردید وجه تسمیه یوم الترویه یا روزترویه در کلام امامان معصوم برداشتن و ذخیره نمودن آب در روز هشتم ذی حجهمی باشد.
از ابن عباس نقل شده که حضرت ابراهیم علیه السلام در خواب دیدکه فرزندش را سر می برند. فأصبح بروی یومه أجمع «پس صبح بیدار شده و همهآن روز را می اندیشید» که آیا خواب او امری است از جانب خدا یا نه؟ از اینرو آن روز ترویه نامیده شد، پس از آن در شب دوم در خواب دید فلّما أصبحعرف أنّه من الله «چون صبح شد دانست که آن از جانب خداست» از این رو آنروز عرفه نامیده شد.(3)

منزلت روز ترویه :

روزترویه یکی از ارزشمندترین روزهای زمان برشمرده شده است که خود آداب واعمال مخصوصی دارد. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: خدای تبارک وتعالی از هر چند چهار شماره برگزید، از فرشتگان: جبرئیل و میکائیل واسرافیل و عزرائیل و از پیغمبران چهار نفر برای مبارزه بوسیله شمشیر: ابراهیم و داوود و موسی و من و از خاندانها چهار خاندان که فرمود: خاندانآدم و نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر جهانیان برگزید و ازشهرها چهار شهر برگزید و فرمود: سوکند به تین و زیتون و طورسینین و اینبلد امین پس مقصود از تین مدینه است و از زیتون بیت الممقدس و از طورسینینکوفه و از بلدامین مکه و از زنها چهار زن برگزید: مریم و آسیه و خدیجه وفاطمه سلام الله علیها و از اعمال حج چهار عمل را برگزید: قربانی کردن وصدا به لبیک بلند کردن و احرام و طواف و ازماهها چهار ماه که ماههایحرامند برگزید: رجب و شوال و ذی القعده و ذی الحجه و از روزها چهار روزبرگزید: روز جمعه و روز ترویه (هشتم ذی حجه) و روز عرفه و روز عیدقربان.(4)
شیخ صدوق در امالی آورده است که از جمله اعمال مستحبی حجاینکه روز ترویه از هنگام زوال شمس تا شب را درک کند تمام حج تمتع را درککرده است.(5)
طبق این روایات منزلت روز ترویه تا جائی است که درک آنمساوی با درک تمام حج انگاشته شده است، چرا که روز ترویه در اصل آماده شدنبرای وردود به عرفات و عید قربان است.

اعمال این روز :

محمدبنابی عمیر از یکی از یارانش از امام صادق علیه السلام نقل کرده است کهفرمود: روزه روز ترویه کفاره گناهان یک سال و روزه روز عرفه کفاره گناهاندو سال است.(6)
محدث قمی در مفاتیح الجنان روزه این روز را برابر باکفاره شصت سال برشمرده است و آورده است که شیخ شهید غسل این روز را مستحبدانسته است.

وقایع این روز:

در این روز؛ فرستادن نامه امام حسین علیه السلام به کوفه پس از شهادت مسلم بن عقیل:
بسم الله الرحمن الرحیم: از طرف حسین بن علی بسوی برادران مؤمن و مسلمان
سلام علیکم
.... من روز سه شنبه هشتم ماه ذی حجه که روز ترویه است از مکه معظمه بسوی شماحرکت نموده ام. موقعی که فرستاده من بر شما وارد شد در کار خود شتاب کنیدو کوشا باشید زیرا من در همین روزها نزد شما خواهم آمد و السلام علیکم ورحمت الله و برکاته.
مورخین خروج اما حسین علیه السلام از مکه به سمت کوفه را هشتم ذی حجه یعنی روز ترویه نگاشته اند که اکنون به بررسی آن می پردازیم.

دیدگاه فقها:

ازدیدگاه فقهی این سخن مشهور که امام حسین علیه السلام حج خود را نیمه تمامگذاشت سخن نادرست است زیرا امام علیه السلام در روز هشتم ذی حجه (یومترویه) از مکه خارج شد، در حالی که اعمال حج که با احرام در مکه و وقوف درعرفات شروع می شود از شب نهم ذی حجه آغاز می شود، بنابراین امام علیهالسلام اصولاً وارد اعمال حج نشده بود تا آن را نیمه تمام گذارد. ایشان درهنگام ورود به مکه عمره مفرده انجام داد. البته مشهور است در برخی ازکتابها مانند ارشاد شیخ مفید آمده که حضرت حج خود را تبدیل به عمره کرد وطواف و سعی انجام داد و از احرام بیرون آمد بدلیل اینکه قادر نبود حج خودرا تمام نماید که این نظر بعید است.
روایتی نیز از امام صادق علیهالسلام ذکر شده است که فرمود: قد اعتمر الحسین بن علی علیه السلام فی ذیالحجه ثم راح یوم الترویه الی العراق و الناس یروحون الی منی و لا بأسباعمره فی ذی الحجه لمن لا یرید الحج(7): امام حسین علیه السلام در ماه ذیالحجه عمره انجام داد و سپس در روز ترویه (هشتم) به سوی عراق حرکت کرد وکسی که نمی خواهد حج انجام دهد می تواند عمره انجام دهد. که می توان دلایلاین خروج را بطور خلاصه چنین ذکر نمود: 1- خطر جانی 2- شکسته نشدن حرمتبیت الله الحرام.
ایشان به عبدالله بن زبیر فرمود: به خداوند سوگند،اگر یک وجب خارج از مکه کشته شوم برای من دوست داشتنی تر است تا آن که بهاندازه یک وجب در داخل مکه کشته شوم به خداوند سوگند: اگر من به لانه ایاز لانه جانواران پناه برم مرا از آن بیرون خواهند کشید تا آنچه را از منمی خواهند به دست آورند.(8)

شب نهم:

كه شب عرفه است و احیاء آن شب بسیار ثواب دارد و بر خواندن زیارت امام حسین(ع) ودعاهای وارده بسیار تاكید شده است.این شب از لیالی متبرکه است و توبه در آن شب مقبول و دعا در آن مستجاب است و کسی که آنشب را بعبادت بسر آورد اجر صو هفتاد سال عبادت را داشته باشد و از برای آن چند عمل است:

اول: بخواند این دعا را که روایت شده هر که بخواند آن را در شب عرفه و یا در شبهای جمعه خداوند بیامرزد او را:

اللهُمَ یَا شَاهِدَ کُلِ نَجویی و مَوضِعَ کُل ِ شَکوی وَ عالِمَ کُلِ خَفیة...(برای این دعا به مفاتیح الجنان مراجعه کنید)

دوم:بخواند هزار مرتبه تسبیحات عشر که سید ذکر فرموده و در اعمال روز عرفه در مفاتیح ذکر شده است

سوم:بخواند دعای اَللهُمَ مَن تَعَبّا و تَهیّا...(برای این دعا به مفاتیح الجنان مراجعه کنید)

چهارم: زیارت کند امام حسین علیه السلام و زمین کربلا را و بماند در آنجا تا روز عید تا آنکه از شر آن سال نگاه داشته شود.

روز نهم:

روز عرفه است كه غسل، زیارت امام حسین (ع) و خواندن دعای عرفه تاكید شده است و بعد از نماز عصر قبل از خواندن دعای عرفه دو ركعت نماز زیر آسمان بجا آوردن واعتراف به گناهان نمودن و از حق تعالی طلب آمرزش نمودن كه سبب آمرزیده شدن گناهان می گردد.

شب دهم:

شب عید قربان است. كه خواندن زیارت امام حسین(ع) و خواندن دعای مخصوص شب جمعه وارد شده است.

روز دهم:

روزعید قربان است .غسل ،نماز عید قربان و خواندن دعاهای چهل و هشتم وچهل وششم صحیفه سجادیه بسیار تاكید شده است. همچنین خواندن دعای ندبه وخواندن تكبیر مخصوص این روز كه در ذیل آمده است:

"الله اكبر،الله اكبر،لا الله الا الله والله اكبر الله اكبر ولله الحمد ،الله اكبر علی ما هدینا،الله اكبر علی ما رزقنا من بهیمةِالانعام و الحمد لله علی ما ابلانا"

شب و روز هیجدهم:

شب و روز عید غدیر خم است كه اعمال بسیار وارد شده است، و از آن جمله، غسل، زیارت امیر المومنین علی (ع) بسیار تاكید شده است.همچنین عقد اخوت و برادری.

روز بیست وچهارم:

روز مباهله است. و غسل، روزه وخواندن دعای مباهله در این روز بسیار فضیلت دارد.

روز آخر:

این ماه نماز مخصوصی دارد که دو رکعت نماز، در هر رکعت حمد یک مرتبه و سورهتوحید و آیة الکرسی هر یک ده مرتبه خوانده شود و بعد از نماز بگوید: " اللهمَّ ما عملت فی هذه السنة من عمل نَهَیتَنی عَنهُ و لَم تَرضَهُ وَ نَسیتُهُ وَ لَم تَنسَهُ وَ دَعَوتَنی الی التَّوبَةِ بَعدَ اجتِرائی عَلیکَ اللهمَّ فَانّی اَستَغفِرُکَ مِنهُ فَاغفِرلی وَ ما عَمِلتُ مِن عَمَلٍ یقَرِّبُنی اِلیکَ فَاقبَلهُ مِنّی وَ لا تَقطَع رَجائی مِنکَ یا کریم."
وقتی فرد این دعا را خواند شیطان گوید: وای بر من هر چه در حقاین فرد، در این سال سختی کشیدم، همه را با این دعا خراب کرد، و شهادت میدهد که او سال گذشته را به خیر ختم نمود.

پی نوشت :

1-علل الشرایع ج 2 ص 399 باب 171
2-قصص النیاء ص 193
3-صحیفه سجادیه ترجمه و شرح فیض الاسلام ص 322
4- خصال ترجمه مهری ج 1 ص 249
5-امالی شیخ صدوق ترجمه کمره ای ص 651، احتجاجات ترجمه ج 4 بحارالانوار ج 2 ص 391
6-ثواب الاعمال ترجمه انصاری ص 145
7-کافی ج 4 ص 536
8-وقعه الطف ص 152

منبع مطالب روز ترویه: راسخون

اعمال ماه ذی الحجه

مطالب مشابه :

اعمال شب و روزعید قربان چیست؟

روز عید قربان

عید سعید قربان مبارک

اعمال ماه ذی الحجه

بیتوته در منی

عید قربان در روستای تیله بن و منطقه دوسرشمار

عید غدیر خم بر شما مبارك