تاریخ سوم دبیرستان، درس23، تداوم مبارزه عليه رژيم پهلوی (١٣٥٦ ١٣٤٣ ش)

ماجرای کاپيتولاسيون و تبعيد امام خمينی (ره)

اعتراض مردم و علمای دينی به دستگيری امام خمينی سبب شد تا بعد از ١٠ ماه حبس تاريخ ١٦ فروردين ١٣٤٣ آزاد شود. حضور دوبارهٔ امام خمينی در شهر قم مبارزان را به ادامهٔ مبارزه اميدوار کرد.
امام با صدور اعلاميه ای در سالگرد قيام ١٥ خرداد تصميم خود را برای تداوم مبارزه تا سرنگونی سلطنت پهلوی به همگان اعلام کرد.
اما آنچه سبب شد تا رهبر نهضت بار ديگر قاطعانه در مقابل رژيم پهلوی بايستد، تصويب قانون خفت بار کاپيتولاسيون بود.
براساس توافق نامهٔ بين المللی در وين، مأموران سياسی يک کشور در کشور ديگر از مصونيت سياسی و قضايی برخوردار بودند و نه تنها نمی توان آنها را بازداشت کرد، بلکه محل اقامتشان نيز مورد حمايت و حراست بود. ليکن دولت آمريکا حکومت پهلوی را واداشت تا دامنهٔ اين مصونيت سياسی را به همهٔ نظاميان و غيرنظاميان آمريکايی و خانواده های آنها در ايران تسرّی دهد. قانون مصونيت قضايی آمريکاييان توسط مجلس سنا و مجلس شورای ملی به تصويب رسيد.
امام خمينی که به دقت اعمال و رفتار رژيم را زير نظر داشت، در تاريخ ٤ آبان ١٣٤٣ در سخنرانی پرشوری در جمع مردم قم اعلام کردند که با تصويب اين قانون استقلال ما را فروختند و عزت ما پايکوب شد و عظمت ايران از بين رفت.
مخالفت صريح و قاطعانهٔ امام خمينی، رژيم پهلوی را چنان به وحشت انداخت که امام را در سحرگاه روز ١٣ آبان ١٣٤٣ در قم دستگير و با يک هواپيمای نظامی به کشور ترکيه تبعيد کرد. مکان تبعيد بعد از ١١ ماه تغيير يافت و امام به عراق فرستاده شدند.

تداوم مبارزه پس از تبعيد امام خمينی(ره)
الف) فعاليت و مبارزۀ سياسی: با تبعيد امام خمينی، مردم ايران با ياد و ذکر نام امام، مبارزه را در قالب حمايت مادی و معنوی از ايشان ادامه دادند. ايشان نيز در نجف اشرف به مبارزه ادامه دادند و ضمن صدور اعلاميه با تدريس درس ولايت فقيه، مبانی حاکميت دينی را ترسيم کردند.
در سطح تشکيلاتی و حزبی نيز جبههٔ ملی و نهضت آزادی ايران در چارچوب قانون اساسی فعاليت سياسی و مبارزاتی انجام می دادند.
حکومت پهلوی نيز با برگزاری جشن های مکرر به دنبال تأييد و تثبيت نظام شاهنشاهی بود. محمدرضاشاه در اواخر سال ١٣٥٣ ش. با تأسيس حزب رستاخيز ملت ايران به همهٔ مردم دستور داد تا عضو اين حزب شوند.

اميرعباس هويدا نخست وزير مطيع و بهايی مسلک شاه نيز مجری طرح ها و فعاليت های سياسی اين دوران بود.

ب) مبارزۀ فرهنگی: مبارزهٔ فرهنگی با اتکا بر آگاهی دادن به مردم و تبليغ و ترويج باورهای دينی به همراه روشنگری عليه اقدامات رژيم پهلوی، صورت می گرفت. امام خمينی الگوی عينی همهٔ مبارزانی بودند که برای سرنگونی حکومت مبارزه می کردند.
معروفترين چهره های فرهنگی اين جبهه: علامه محمدحسين طباطبايی، آيت الله طالقانی، آيت الله مطهری، آيت الله دکتر بهشتی، دکتر شريعتی، دکتر باهنر و دکتر مفتح .

عمدهٔ فعاليت های فرهنگی رژيم پهلوی نيز در جهت اسلام زدايی و محو اسلام از فرهنگ ايران بود. در همين جهت، حکومت پهلوی تاريخ هجری شمسی را به بهانهٔ عدم همخوانی با فرهنگ ايرانی منسوخ کرد و تاريخ شاهنشاهی را جايگزين آن نمود.

ج) مبارزۀ مسلحانه و واکنش رژيم پهلوی: معروف ترين اين گروه ها در اين دوران عبارت بودند از:
١- هيئت های مؤتلفۀ اسلامی: اين هيئت ها بعد از تبعيد امام خمينی با الهام از فرهنگ دينی، مبارزهٔ مسلحانه و ترور سران حکومت پهلوی را محور کار خود قرار دادند. مهمترين اقدام آنان در اين زمينه، ترور حسنعلی منصور نخست وزير وقت بود که توسط محمد بخارايی از اعضای اين گروه انجام شد. رژيم پهلوی بيشتر اعضای اين گروه را دستگير و چهار نفر از آنها را اعدام و کسانی مانند حاج مهدی عراقی را به حبس های طولانی مدت محکوم کرد.
٢- حزب ملل اسلامی: اين گروه نيز با نيّت برقراری حکومت اسلامی به نبرد مسلحانه روی آوردند اما کمی بعد از اعدام مبارزان هيئت های مؤتلفه، اعضای حزب ملل اسلامی در کوه های شمال تهران دستگير و به حبس های طولانی محکوم شدند.
٣- سازمان مجاهدين خلق: گروهی از جوانان عضو نهضت آزادی بعد از قيام ١٥ خرداد، فعاليت سياسی را کنار گذاشتند و به نبرد مسلحانه روی آوردند. آنها در آغاز دارای افکار و انديشه های اسلامی بودند اما به مرور زمان به افکار مارکسيستی تمايل نشان دادند. در سال ١٣٥٠ ش. بيشتر اعضای مؤثر اين سازمان يا توسط ساواک دستگير شدند و يا در تسويه حساب های درون گروهی از بين رفتند.
٤ سازمان چري کهای فدايی خلق: اين گروه از همان ابتدا با الهام از افکار مارکسيستی به مبارزهٔ مسلحانه روی آوردند و تعدادی از آنها در درگيری با مأموران رژيم و يا در زندان به قتل رسيدند.
بسياری از مبارزان ديگر نیز مانند آيت الله سعيدی و آيت الله غفاری در زندان و تحت شکنجه به شهادت رسيدند.

پرسش های نمونه
١ مصونيت مأموران سياسی در توافق نامۀ وين را با مصونيتی که حکومت پهلوی به آمريکايی های مقيم ايران داد، مقايسه کنيد. براساس توافق نامهٔ بين المللی در وين، مأموران سياسی يک کشور در کشور ديگر از مصونيت سياسی و قضايی برخوردار بودند و نه تنها نمی توان آنها را بازداشت کرد، بلکه محل اقامتشان نيز مورد حمايت و حراست بود. ليکن دولت آمريکا حکومت پهلوی را واداشت تا دامنهٔ اين مصونيت سياسی را به همهٔ نظاميان و غيرنظاميان آمريکايی و خانواده های آنها در ايران تسرّی دهد.
٢ امام خمينی (ره) در دوران تبعيد، با چه فعاليت هايی به مبارزۀ خود ادامه دادند؟
ايشان نيز در نجف اشرف به مبارزه ادامه دادند و ضمن صدور اعلاميه به مناسبت های مختلف و فرستادن پيام به سران و مردم کشورهای اسلامی، با تدريس درس ولايت فقيه، مبانی حاکميت دينی را برای آيندهٔ جامعهٔ ايران ترسيم کردند.

٣ منظور از مبارزۀ فرهنگی چيست و چه گروه ها و شخصيت هايی در اين زمينه فعاليت می کردند؟
مبارزهٔ فرهنگی با اتکا بر آگاهی دادن به مردم و تبليغ و ترويج باورهای دينی به همراه روشنگری عليه اقدامات رژيم پهلوی، صورت می گرفت. امام خمينی الگوی عينی همهٔ مبارزانی بودند که برای سرنگونی حکومت مبارزه می کردند.
معروفترين چهره های فرهنگی اين جبهه: علامه محمدحسين طباطبايی، آيت الله طالقانی، آيت الله مطهری، آيت الله دکتر بهشتی، دکتر شريعتی، دکتر باهنر و دکتر مفتح .

٤ حکومت پهلوی در جهت اسلام زدايی، به چه فعاليت هايی دست زد؟
بر همين اساس مطالب کتا بهای درسی و محتوای روزنام هها و مجلات و برنام ههای راديو و تلويزيون در جهت تبليغ و ترويج فرهنگ شاهنشاهی و تحقير و تمسخر فرهنگ اسلامی طراحی و تدوين می شد. در همين جهت، حکومت پهلوی تاريخ هجری شمسی را به بهانهٔ عدم همخوانی با فرهنگ ايرانی منسوخ کرد و تاريخ شاهنشاهی را جايگزين آن نمود.

٥ چه گروه ها و احزابی شيوۀ مبارزۀ مسلحانه با حکومت پهلوی را در پيش گرفتند و انديشه و افکار هر گروه چگونه بود؟
١- هيئت های مؤتلفۀ اسلامی: اين هيئت ها بعد از تبعيد امام خمينی با الهام از فرهنگ دينی، مبارزهٔ مسلحانه و ترور سران حکومت پهلوی را محور کار خود قرار دادند.
٢- حزب ملل اسلامی: اين گروه نيز با نيّت برقراری حکومت اسلامی به نبرد مسلحانه روی آوردند.
٣- سازمان مجاهدين خلق: گروهی از جوانان عضو نهضت آزادی بعد از قيام ١٥ خرداد، فعاليت سياسی را کنار گذاشتند و به نبرد مسلحانه روی آوردند. آنها در آغاز دارای افکار و انديشه های اسلامی بودند اما به مرور زمان به افکار مارکسيستی تمايل نشان دادند.
٤ سازمان چري کهای فدايی خلق: اين گروه از همان ابتدا با الهام از افکار مارکسيستی به مبارزهٔ مسلحانه روی آوردند.

پرسش های چهارگزینه ای
1- مهم ترین اقدام رژیم پهلوی در مورد زدودن آثار فرهنگ اسلامی در کشورمان کدام بود؟
الف- ترویج فرهنگ شاهنشاهی                            ب- تصویب لایحه کاپیتولاسیون
ج- تغییر تاریخ هجری شمسی به شاهنشاهی          د- ممانعت از سخنرانی روحانیون در مساجد

2- اعضای مؤثر کدام گروه در سال ١٣٥٠ ش. یا توسط ساواک دستگير شدند و يا در تسويه حساب های درون گروهی از بين رفتند.
الف- هیئت های مؤتلفه اسلامی          ب- حزب ملل اسلامی
ج- فدائیان خلق                              د- مجاهدین خلق

3- مخالف امام خمینی (ره) با رژیم شاه در کدام ماجرا، باعث تبعید ایشان از ایران شد.
الف- ماجرای 15 خرداد 42                                 ب- اعتراض به کاپیتولاسیون
ج- اعتراض به لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی        د- اعدام حسنعلی منصور

4- هدف اصلی و غالب برنامه های فرهنگی رژیم شاه چه بود؟
الف- غربگرایی                             ب- تجمل گرایی
ج- اسلام زدایی                    د- ملی گرایی

5- چه کسی از اعضای هیئت های مؤتلفه اسلامی به حبس طولانی مدت محکوم شد؟
الف- حاج مهدی عراقی                    ب- حاج صادق امانی
ج- محمد بخارایی                           د- رضا صفار هرندی

6- امام در اعتراض به کدام رویداد فرمودند که با تصويب اين قانون استقلال ما را فروختند و عزت ما پايکوب شد و عظمت ايران از بين رفت.
الف- لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی           ب- اصول شش گانه
ج- لایحه کاپیتولاسیون                              د- تغییر تاریخ هجری شمسی

7- ترور حسنعلی منصور به دست کدام گروه مخالف رژیم پهلوی انجام گرفت؟
الف- فداییان خلق                            ب- هیئت های مؤتلفه اسلامی
ج- حزب ملل اسلامی                       د- فداییان اسلام

8- امام خمینی در چه سالی به ترکیه تبعید شدند؟
الف- 1332                        ب- 1342
ج- 1341                          د- 1343

9- مردم ایران در مقابل رژیم گذشته به چه نوع مبارزاتی اقدام کردند؟
الف- سیاسی- فرهنگی- چریکی          ب- سیاسی- فرهنگی- مسلحانه
ج- سیاسی- فرهنگی- امنیتی              د- سیاسی- مسلحانه- دینی

10- کدام گروه سیاسی درمبارزات خود علیه رژیم پهلوی خط مشی مسلحانه نداشت؟
الف- نهضت آزادی                         ب- حزب ملل اسلامی
ج- مجاهدین خلق                           د- هیئت های مؤتلفه اسلامی

پاسخنامه

د	ج	ب	الف
				1
				2
				3
				4
				5
				6
				7
				8
				9
				10

تاریخ سوم دبیرستان، درس23، تداوم مبارزه عليه رژيم پهلوی (١٣٥٦ ١٣٤٣ ش)

مطالب مشابه :

پاورپوینت تاریخ سوم راهنمایی

دانلود پاورپوینت تاریخ درس 11 سوم راهنمایی(ایران در جنگ جهانی دوم)

پاورپوینت تاریخ سوم راهنمایی تمام دروس (1)

سوالات دوم دبیرستان (دوره ی دوم)+پاورپوینت

پاور پوینت عربی

تاریخ سوم دبیرستان، درس23، تداوم مبارزه عليه رژيم پهلوی (١٣٥٦ ١٣٤٣ ش)