سوالاتی از دکتر کوروش نيکنام پژوهشگر در مورد جشن مهرگان

يعنی نوروز فصل تابستان و اعتدال بهاری رو گزارش ميده و در برابر اون ، اول زمستان که در واقع از اواسط ماه مهر شروع می شده و اعتدال پاييزی را داشه. به هر حال امروزه زرتشتيان اين جشن رو از شانزدهمين روز ماه مهر ، به مدت پنج روز جشن می گيرند."

آقای نيکنام ، برای جشن سنتی مهرگان آيا سفره ای مثل سفره نوروز هست که مخصوص اون جشن باشه ؟
بله. مانند سفره نوروزی اما بدون هفت سين و بعضی از نماد ها ، سفره ای رو می گسترانند و اون عناصری رو که مربوط به نماد های عرفانی زرتشتی هست ، يعنی سبزه ، روشنايی که همون مجمر آتش يا چراغ روشن هست ، جام فلزی، آجيل های مختلف رو بر سر اين سفره می گذاشتند.

در کنار اونها ترازو هم وجود داره و اين نماد ميزان و اعتدال هست که همون برابر شدن روز و شب رو اعلام می کرده. از يک سو به دليل اينکه مهر ، عدالت هست ، نماد عدالت يعنی اين ترازو را ما بر سر سفره مهرگان می بينيم. چيز ديگری که بر سر سفره مهرگان تازگی داره اين هست که هفت نوع حبوبات مثل ماش ، عدس ، لوبيا و نخود را آماده می کردند و بر سفره می گذاشتند و در حقيقت اون رو برای کاشتن آينده سفارش می کردند.

يعنی هفت تا سبزه بوده ، يا خود حبوبات رو به صورت خيس خورده می گذاشتند ؟
چون در فصل قبل از جشن ، محصول رو برداشت کرده بودند ، خود حبوبات رو در هفت ظرف در داخل سفره می گذاشتند که نماد برداشت محصول در ماه گذشته و کاشتن يکی دوماه بعد بوده.جشن مهرگان الان واقعاً پنج روز طول می کشه ؟
در شهرهای بزرگ مثل تهران بيشتر روز اول جشن مهرگان رو برگزار می کنند. به دليل اينکه مثل روستاها آنقدر سنتی نيستند و همان يک شب ، جشن مهر رو در تالار و يا در سالن اجتماعات با بيان فلسفه مهرگان گرامی می دارند. ولی در روستاهای سنتی مثل (چم؟) ، زين آباد ، مبارکه يزد، هنوز جشن مهرگان رو پنج روز متوالی جشن می گيرند.جشن مهرگان در روستاها چه ويژگی سنتی و باستانی داره که ديگه توی شهرها نيست ؟
در روستاهای سنتی ، مردم پنج روز را به نام مهريزد جشن می گيرند. همه افرادی که در شهرهای ديگه زندگی می کنند ، برای برپای اين جشن به روستاهای خود باز می گردند. هر خونه ای برای خودش سعی می کنه که نان خانگی تهيه و حلواهای مختلف درست بکنه.مردم ضمن اينکه خانه هايشنان را آب و جارو و تميز می کنند ، يکی از خوردنی هايی مخصوص اين جشن ، يعنی گوشت گوسفند بريان شده را هم فراهم می کنند. حلواهای مختلفی مانند حلوای شکر ، حلوای سن و حلوای برنج و همچنين نان روغنی به نام سيرب را نيز برای اين جشن تهيه می کنند.

در روز پايانی جشن ، همه مردم روستا با ساز و سرنا يا دف ، در يک ساعتی از بامداد در کنار قنات و سرچشمه آن روستا گرد هم جمع می شوند و در اونجا شخصی سالخورده که بيشتر خبر از گذشته آن روستا و قنات و اشخاص آن روستا داره ، حضور پيدا می کنه و ياد گذشتگان رو گرامی می داره.

سپس از همون جا با ساز و دف شروع به حرکت می کنند و بيرون هر خانه ای که می رسند ، اجداد آن خانه را تا هفت نسل گذشته اسم می برند و خدابيامرزی می دهند. درب خانه در حقيقت توسط بانوی خانه باز می شه ، همه با همون حرکت ساز و دف داخل خونه می شوند و در آنجا می ايستند و بانوی خانه ضمن دادن آينه و گلاب و نقل و شيرينی به همه ، برای گرامی داشت جشن مهرگان ، آجيل مخصوصی هم به يکی از اين اشخاص ميده که دستمال بزرگی به نام چادر شب به کمر خودش بسته.

اينها به تمام خانه ها به صورت متوالی مراجعه می کنند و اين آجيل ها را می گيرند. در هر بار شخصی که در خانه مانده بوده با گروه همراه ميشه و اين کار تا زمانی که به آتشکده روستا برسند ادامه پيدا می کنه. سپس اهالی در آتشکده روستا جمع می شوند و در هنگام نيايش ، هزينه ای جور می کنند و به آتشبان روستا می دهند.

اين کا را برای پاسداری از اين روشنايی يا مهر روستا انجام می دهند تا در يک سال آينده مهر را در روستای خود پايدار داشته باشند. آجيلی را هم که از هر خانه ای گرفتند و در داخل چادر شب مخلوط شده ، به باشندگان تقسيم می کنند. اين نوعی خيراتی است که شامل همه مردم روستا ميشه.

ولی خوب اين رسم در شهرهای بزرگ خيلی مشکل انجام ميشه ، درسته ؟
بله. در شهرهای بزرگی مثل تهران که آپارتمان نشين هستند ، ديگه اين حرکت شدنی نيست و اين بيشتر در بافت روستاهايی انجام ميشه که همه خبر از هم دارند. يک مورد ديگه ای که برای جشن مهرگان گفتی است ، اين هست که نسبتی رو که به جشن مهرگان می دهند ، پيروزی فريدون هست بر ضحاک.

چون در اسطوره های ايران ، ضحاک نماد بدی ها و پليدی ها است. به دليل اينکه در اين اسطوره ها آمده که مارهايی بر دوش اين شخص بوده که مردها را می خورده. خوردن مردها يعنی به دور بودن از خردمندی. هنگامی که فريدونی پيدا ميشه و می خواهد خردمندی را در جامعه رشد بده ، خود به خود مردم جشن می گيرند و اين جشن رو به مهرگان نسبت می دهند.

سوالاتی از دکتر کوروش نيکنام پژوهشگر در مورد جشن مهرگان

مطالب مشابه :

تزیین هدایای نامزدی عروس (یزد)

لباس‌های تنگ و کوتاهی که ناصرالدین شاه به ایران آورد

بله برون

مهرگان در ادبیات و در بین بزرگان

سوالاتی از دکتر کوروش نيکنام پژوهشگر در مورد جشن مهرگان

مدل لباس نامزدی

کادو های عروس