شهرستان کمیجان (استان مرکزی)

شهرستان کمیجان در مصوبه سال 1381 و با تفکیک از شهرستان اراک رسماً موجودیت پیدا کرد. این شهرستان مابین طول شرقی 49:6 تا 49:38 و عرض شمالی 34:31 تا 34:57 و در شمال‌غربی استان مرکزی واقع شده است. 1626 کیلومتر مربع مساحت دارد که برابر 5/5٪ از مساحت استان مرکزی است. از شمال با شهرستان ساوه - از شرق با شهرستان تفرش- از جنوب با شهرستان اراک و از غرب با استان همدان هم‌مرز است. فاصله شهر کمیجان با مرکز شهرستان‌های بیان‌شده به ترتیب: ساوه 220- تفرش 100- اراک 95و همدان 90 کیلومتر می‌باشد.

این شهرستان به 2 بخش مرکزی «کمیجان» و «میلاجرد» و همچنین بخش مرکزی به 2 دهستان «اسفندان» و «خنجین» و بخش «میلاجرد» به 2 دهستان «میلاجرد» و «خسروبیگ» تقسیم می‌شود. زبان غالب مردم شهرستان ترکی بوده اما در چند روستای شمالی(چهرقان، وفس، فرک و گورچان) گویش خاصی از زبان پارسی اصیل که به «تاتی» معروف است رایج می‌باشد. جمعیت کل شهرستان(طبق سرشماری سال 1385) 46000 نفر که 16700 نفر معادل 4/36٪ جمعیت شهری و 29300 نفر معادل 6/63٪ آن را جمعیت روستایی تشکیل می‌دهند که برابر 4٪ از جمعیت کل استان است و تراکم جمعیت 28 نفر در هر کیلومتر مربع می‌باشد. جمعیت مرکز شهرستان 7800 نفر و مرکز بخش 8900 نفر می‌باشد. ارتفاع متوسط شهر کمیجان 1741 متر بالاتر از سطح دریا و بلندترین نقطه این شهرستان قله «قلنجه» با 2696 متر ارتفاع می‌باشد که در گردنه «وفس» واقع شده. غالب سطح شهرستان را دشت هموار و مسطح تشکیل می‌دهد که اکثراً به صورت نامنظم بادخیز می‌باشد. نوع آب و هوای این شهرستان سرد و نیمه‌خشک و دارای زمستان‌های بسیار سرد و تابستان‌های معتدل و در مناطق جلگه‌یی گرم می‌باشد. کمینه و بیشینه درجه حرارت کمیجان از 30- تا 30+ در فصول مختلف متغیر است. تنها حوزه آبریز اصلی شهرستان شاخه‌یی از رود «قره‌چای» می‌باشد که از دو مسیر «وفس» و «فردقان» عبور می‌کند. از نظر زمین‌شناسی این منطقه در دوران دوم تشکیل گردیده و در کوه‌های «وفس» فسیل‌های دریایی از نوع «میکراستر» مربوط به دوره «کرتاسه» از دوران «مزوزوئیک» متعلق به 65 تا 100 میلیون سال قبل را به راحتی می‌توان یافت. این شهرستان دارای 25 باب سد و آبگیر می‌باشد که حجم ذخیره آن‌ها حداکثر به 000/510/5 مترمکعب می‌رسد؛ که سد «کوت‌آباد» با حجم 000/600 مترمکعب بزرگترین آن‌ها محسوب می‌شود. متوسط بارش آسمانی سالانه بین 250 تا 300 میلی‌متر می‌باشد.

فعالیت عمده مردم بر روی کشاورزی و دامپروری استوار است که با داشتن 28/9٪ از اراضی قابل کشت استان و 43/10٪ از بهره‌برداران استان در تولید فرآورده‌های پروتئینی و زراعی به میزان بیش از 2 برابر سهم جمعیتی شهرستان را داشته به طوری که بعضی از روستاهای شهرستان از جمله «سلیم‌آباد» به عنوان قطب تولید گوشت قرمز در صنعت دامداری استان مطرح می‌باشد. مردم این منطقه با اجرای سیستم مکانیزه، نیمه مکانیزه و سنتی کمتر از 10٪ تولید گندم در استان مرکزی را به خود اختصاص داده‌اند؛ در صورتی که با اجرای کامل سیستم کشاورزی مکانیزه و تسطیح زمین‌های کشاورزی و یا به زیر کشت بردن زمین‌های قابل کشت بی‌استفاده، به راحتی می‌توان این آمار را بالا برد. محصولات زراعی اصلی این منطقه شامل: گندم - جو - علوفه - حبوبات - سیب‌زمینی - چغندرقند - دانه‌های روغنی مانند آفتابگردان و کلزا و محصولات باغی مانند انگور - سیب - بادام و آلو می‌باشد که عمده این تولید به مصرف داخل شهرستان می‌رسد؛ در صورتی که با اجرای مدیریت قوی‌تر این شهرستان می‌تواند به صادرکننده عمده برخی محصولات کشاورزی تبدیل شود.

در زمینه قدمت و پیشینه شهرستان، کارشناسی صورت نگرفته اما با وجود آثاری مانند تپه‌های باستانی «چهل‌گزی» و «میلاجرد» و روستاهای کهنی مانند «وفس» - «آمره» - «فردقان» و ... حتی احتمال وجود سنگ‌نگاره‌های دوران پارینه‌سنگی کاملا مشخص است که از زمان‌های قدیم سکونت و تمدن در این منطقه وجود داشته است؛ همچنین با توجه به این موضوع که در زمان‌های قدیم این منطقه جزو محدوده حکومت «مادها» و نزدیک به پایتخت آن‌ها «هگمتانه» (همدان امروزی) بوده است این موضوع قوت بیشتری می‌گیرد.

مشاهیر

- شیخ فخرالدین عراقی عارف و شاعر نامدار قرن هفتم هجری که دیوان اشعار آن معروف است و آرامگاه وی در قبرستان صالحیه دمشق در جوار آرامگاه محی‌الدین عربی است.

- عیسی خان بهادری نقاش و هنرمند نامی ایران

- شیخ شهاب‌الدین محمدبن موسی العراقی البزچلویی از عرفا و دانشمندان اوایل قرن چهاردهم هجری که در کرمانشاه بسر می‌برده است.

- سیدمبین حسینی وفسی عارف، مفسر، فقیه و محدث، حافظ قرآن و دارای تالیفات و از شاگردان صاحب جواهر

- میرزا محمدحسین همافر عراقی صاحب دیوان شعر بالغ بر 15000 بیت

- مرحوم آیت‌الله العظمی شیخ عبدالنبی وفسی عراقی مرجع تقلید و صاحب 104 تالیف در فقه و اصول

- ملا میرمحمد‌باقر بن فاضل وفسی نویسنده وقایع فاجعه کشتار مردم وفس توسط عثمانی‌ها

- سید رفیع رفیعا شاعر قرن دوازدهم

- حاج ابوالقاسم خاکی وفسی معروف به حاجی میرزا صاحب دیوان شعر در دوره مشروطه

- سردار عزیزاله خان آدوربادور در دوران شاه اسماعیل صفوی و رئیس ایل بزچلو و از سران قزلباش

- ابراهیم خان عاصم السلطنه فرزند محمدتقی میرپنج و رئیس ایل بزچلو در قرن معاصر

- میرزا اصغر رجیل از خیرین معاصر و میرزای دربار ناصرالدین شاه و عاصم‌السلطنه

- حاج شیخ مرادعلی ممدوح و صاحب تالیفات و اهل سمقاور در یکصد سال قبل

- دکتر اکبرخان بهادری نظامی پزشک و نماینده مجلس شهرستان اراک در آخرین دوره رژیم پهلوی و بنیانگذار بیمارستان‌هایی در اراک، کرمان و تهران

- احمد محمودی میلاگردی فاضل، ادیب و خوشنویس

- رضا محمودی میلاگردی ادیب و خوشنویس

- ملا ملک‌محمد محمودآبادی استاد مسلو خوشنویسی

- میرزا محمود آمره‌ای استاد مسلم خوشنویسی

- خانم ملا صغرا مکتب‌دار و استاد مسلم قرآن

- خانم قدس‌السلطنه بانوی خیر و مومن و همسر عاصم‌السلطنه که آثار خیریه فراوان در کمیجان و اراک به جا گذاشته است.

- ملا اسداله آمره‌ای صاحب منظومه عزا 3 جلدی درباره تعزیه‌خوانی

گفتنی است مجموعه کامل مشاهیر این شهرستان هنوز گردآوری نشده است و دیده می‌شود که استان‌های دیگر مانند اصفهان برای شخصی مانند عیسی‌هان بهادری بزرگداشت می‌گیرند اما در خود این شهرستان که ریشه و محل تولد و زندگی وی بوده چنین برنامه‌ای اجرا نمی‌شود.

آموزشگاه‌های عالی

دانشگاه آزاد واحد کمیجان

این دانشگاه تحت پوشش دانشگاه آزاد واحد اراک در بهمن 1382 کار خود را آغاز کرد. هم اکنون با تصویب گسترش پروژه و با امتیاز 13500 میلیون ریال در زمینی به مساحت 5/32 هکتار فاز اول ساخت و ساز این دانشگاه آغاز شده و در فاز اول 4700 مترمربع فضای آموزشی در 12 واحد ساختمان در حال اجراست. این دانشگاه در حال حاضر 310 نفر در رشته‌های: کاردانی پیوسته کامپیوتر - الکترونیک و حسابداری و کاردانی ناپیوسته و کارشناسی حسابداری دانشجو پذیرفته که پس از اجرای فاز اول، رشته‌های حقوق - بازرگانی - الکتروتکنیک و عمران و کاردانی ناپیوسته کامپیوتر اضافه خواهد شد و در آینده تعداد رشته‌ها به 30 رشته و همچنین تعداد دانشجوهای پذیرفته شده پس از اجرای فاز اول به 1000 نفر و در آینده به 3000 نفر خواهد رسید.

دانشگاه پیام نور کمیجان

این دانشگاه در شهریور 1385 با پذیرش 265 نفر دانشجو در رشته‌های حقوق - مدیریت بازرگانی - ادبیات فارسی - الهیات - علوم اجتماعی - مهندسی رایانه فعالیت خود را آغاز کرد. در طرح توسعه این دانشگاه با اختصاص زمینی به مساحت 7 هکتار و 2300 مترمربع زیربنا در محله عیسی‌آباد تعداد دانشجوهای پذیرفته شده به 2000 نفر هم خواهد رسید.

دانشگاه پیام نور میلاجرد

این دانشگاه در بهمن 1385 با پذیرش 35 نفر دانشجو در رشته‌ی روان‌شناسی فعالیت خود را آغاز کرد. در مهر 1386 تعداد دانشجویان پذیرفته شده به 250 نفر و پس از اضافه شدن رشته‌های حسابداری - مهندسی فن‌‌آوری اطلاعات IT - الهیات و معارف این تعداد به 1500 نفر دانشجو خواهد رسید.

راه‌های ارتباطی

موقعیت شهر کمیجان در یک حالت مرکزی نسبت به شهرهای اطراف واقع شده، به طوری که با شهرهای تفرش - اراک - ملایر و همدان کمتر از 100 کیلومتر فاصله دارد؛ که این فاصله‌ی کم بین این شهرها، ارتباط اقتصادی بین آن‌ها را راحت‌تر و کم‌هزینه‌تر می‌کند. اما با اجرای ابتکاری در راه‌های ارتباطی شهرستان می‌توان با یک تیر چند نشان زد و برای شهرستان راه‌های درآمد و همچنین برای شهرهای اطراف راه‌های صرفه‌جویی بسیاری در حمل و نقل بین شهری و جاده‌یی بوجود آورد. این پروژه، اتصال جاده کمیجان به جاده همدان - ساوه می‌باشد که از دره «وفس» صورت می‌گیرد. اجرای این پروژه فواید بسیاری به همراه خواهد داشت که در پی به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:

1. کوتاه شدن این مسافت برابر است با صرفه‌جویی در وقت - انرژی انسانی - سوخت - استهلاک خودروها - استهلاک جاده‌ها - راحت شدن ارتباطات و به طور کلی صرفه‌جویی در سرمایه‌های کشوری

2. هم‌اکنون فاصله کمیجان - ساوه که بیشتر از راه آشتیان صورت می‌گیرد 220 کیلومتر می‌باشد؛ اما با اجرای این پروژه این مسافت به 150 کیلومتر کاهش پیدا خواهد کرد.

3. هم‌اکنون فاصله کمیجان - تهران که بیشتر از راه‌ آشتیان صورت می‌گیرد 330 کیلومتر می‌باشد؛ اما با اجرای این پروژه ارتباط با پایتخت به 260 کیلومتر کاهش پیدا خواهد کرد.

4. هم‌اکنون فاصله ملایر - ساوه که بیشتر از راه همدان صورت می‌گیرد 310 کیلومتر می‌باشد؛ اما با اجرای یا پروژه این مسافت به 225 کیلومتر کاهش پیدا خواهد کرد.

5. کوتاه شدن مسیر ملایر - ساوه نه تنها برای ملایری‌ها بلکه برای کلیه افرادی که می‌خواهند از استان لرستان به سمت ساوه و پایتخت تردد کنند مفید واقع خواهد شد.

6. وقتی این جاده از دره سرسبز و زیبای روستای «وفس» که کیلومترها فضای سبز و جنگل‌ مانند دارد عبور کند و با جاذبه‌یی که این روستا و مراکز پذیرایی که بعدها در این مسیر احداث خواهد شد خواهند داشت، می‌تواند برای گردشگران، منطقه‌یی خوش آب و هوا و همچنین بازدید از روستای تاریخی و زیبای «وفس» یا «ابیانه استان مرکزی» منطقه‌یی جاذب باشد.

موقعیت صنعتی

تنها شهرک صنعتی کمیجان به مساحت 76 هکتار و در 5 کیلومتری جاده کمیجان - همدان قرار دارد. این موقعیت بسیار مناسبِ سرمایه‌گذاری است زیرا به دلایل مختلف مانند وجود زمین به اندازه کافی و نزدیکی به گمرک - فرودگاه و راه‌آهن اراک - داشتن امتیازهای مختلف مانند تسریع در کسب مجوزهای مربوطه و داشتن اشتراک در بعضی موارد با دیگر کارخانه‌ها - برخورداری از برخی معافیت‌ها و همچنین نزدیکی به مرکز استان همدان می‌تواند بسیاری از هزینه‌های حمل و نقل که وزنه سنگینی از صنعت را تشکیل می‌دهد را به مقدار قابل توجهی بکاهد. هم‌اکنون کارخانه‌های متعددی در حال احداث و فعالیت در این شهرک می‌باشند و آینده روشنی برای آن تصور می‌شود.

صنایع دستی

در گذشته تولید محصولات دستی که امروزه جزئی از هنر محسوب می‌شوند، در سرتاسر سرزمین عزیز ایران رونق بسیار داشت؛ اما امروزه به دلایل آشکار و ناآشکار، فقط تعداد انگشت‌شماری در این حرفه مشغول به کارند. برای نمونه در روستای یکپارچه تاریخی «وفس» گیوه‌دوزی و ساخت در و پنجره‌های اُورُسی با شیشه‌های رنگی حرفه نان‌آوری برای بسیاری از ساکنین این روستا بود؛ اما متاسفانه امروزه دیگر خبری از آن نیست. قالی‌بافی نیز در گذشته شغل مهمی محسوب می‌شد اما امروزه در روستای «وفس» تعداد محدودی دارقالی مشغول تولید قالیچه‌های ابریشمی هستند که می‌بایست با تشویق بافندگان و زمینه‌سازی بازار مصرف و فروش قالی‌های دستباف به این حرفه رونق بیشتری بخشید. روستای «سمقاور» را باید روستای منبت‌کاری و تولید مبل و میز و صندلی چوبی بنامیم. این روستا در 10 کیلومتری شرق کمیجان واقع شده و بیش از 70٪ اهالی این روستا دارای کارگاه و یا درگیر تولید صنایع دستی منبت‌کاری سفارشی هستند. چوب مورد نیاز این کارگاه‌ها بیشتر از شمال کشور و از جنس راش بوده و محصولات تولید شده توسط اهالی این روستا بیشتر به شهرهای بزرگ مانند تهران - تبریز - شیراز و ... صادر می‌شود. برای گسترش این صنعت، می‌طلبد حمایت بیشتری از تولیدکنندگان این روستا صورت گیرد.

دیدنی‌ها

به طور کلی شهرستان کمیجان را نمی‌توان یک مرکز با توانایی‌های گردشگری و جذب توریست به حساب آورد؛ اما در روستاهای سطح شهرستان سوژه‌های دیدنی در جای خود که ارزش معرفی را داشته باشند وجود دارد:

- تپه‌های باستانی چهل‌گزی کمیجان و میلاجرد (15 کیلومتری جنوب غربی کمیجان)

- تبعیدگاه و زندان بوعلی سینا در روستای فردقان(35 کیلومتری شمال شرقی کمیجان)

- قلعه‌های عیسی‌خان بهادری در روستای آقچه‌کهریز(10 کیلومتری جنوب غربی کمیجان) و عباس‌خان بهادری در روستای اسفندان(12 کیلومتری جنوب کمیجان)

- دره‌های سرسبز «وفس» و «طرلان» و «گورچان»

- منزل‌های تاریخی روستای «وفس»(که انصافاً در صورت همت مسئولین مربوطه می‌تواند به راحتی به «ابیانه» استان مرکزی تبدیل شود) برای تبدیل شدن این روستا به یک مرکز گردشگری همانند روستای «ابیانه» استان اصفهان 5 کار باید صورت گیرد:

1) تمامی راه‌ها و کوچه‌های داخل روستا سنگفرش شود.

2) سیستم منظم جمع‌آوری و دفن و دفع زباله به اجرا درآید.

3) سیستم بهداشتی آب‌های سطحی و فاضلاب اجرا شود.

4) تعدادی خانه‌های قدیمی با بافت معماری خاص خود احیا شود تا از آن‌ها به عنوان اقامتگاه استفاده شود.

5) جاده ارتباطی کمیجان - ساوه از دره «وفس» احداث شود.

- امامزاده‌های: ساریه‌خاتون(روستای روشنایی) - عباس(روستای مهدی‌آباد) - محمد(روستای چابار) - عبدالکریم (روستای یاسبلاغ) - زینب خاتون(روستای رکین) - ابراهیم(روستای درویشان) - امیرعبداله(روستای فردقان) - حاج رضوان و اسماعیل(روستای وفس) - عبداله (روستای ونک) - یحیی(شهر میلاجرد) - یحیی(روستای اسفندان) - ذوالفقار(روستای خنجین) و ... متاسفانه تمامی اماکن مذهبی و امامزاده‌های سطح شهرستان فاقد ارزش‌های معماری - تاریخی می باشند

شهرستان کمیجان (استان مرکزی)

مطالب مشابه :

برگذاریی یازدهمین یادواره بیش از 450شهید گلگون کفن سوزمه قلعه و بغاوی و خوب آباد

نخستین کنگره‌ شعر و ادبیات عاشورایی در افغانستان فراخوان داد -

مردم شناسی افغانستان

منابع دکترای مکانیزاسیون کشاورزی 2405 - منابع دکتری نیمه متمرکز 91

منابع آزمون دکتری مكانيزاسيون كشاورزی

شهرستان کمیجان (استان مرکزی)

فهرست مقالات تایید شده در اولین کنفرانس بیمارستان الکترونیکی و تله مدیسین- تهران -1389

آبیاری تحت فشار -شناخت انواع لوله های قابل مصرف در آبیاری