زندگی شهرنشینی و موقعیت استان کهگیلویه وبویراحمد

سابقه تاریخی سکونت در استان :

زندگی در استان سابقه ای تاریخی داردو به دوران قبل از اسلام بر می گردد. سرزمین کنونی کهگیلویه و بویر احمد بخشی از ایالات انشان که مهمترین ایالت دولت عیلام به شمار می رفت، بوده است. این ایالت به سبب خاستگاه هخامنشیان که توانستند بزرگترین سلسله ایرانی را تأسیس کنند اهمیت دارد. امپراطوری هخامنشی دارای 23 استان (ساتراپ) بوده که ساتراپ پارس یکی از آن ها به شمار می رفته و کهگیلویه و بویر احمد بخشی از ساتراپ پارس بوده است.
در دوره ساسانیان استان کهگیلویه و بویراحمد ، بوشهر و بخشی از استان خوزستان به مرکزیت ارجان تشکیل یک ایالت رامی داند. سرزمین کهگیلویه و بویر احمد به سبب راه ارتباطی شمال و جنوب به عنوان سرزمینی استراتژیک مورد توجه ساسانیان بوده است.
در دوره 243 ساله حکمومت صفویه کهکیلویه اهمیت شایانی قایل بودند. این امر به دلیل موقعیت سوق الجیشی منطقه از یک سو و استعداد توان رزمی و نظامی مردم آن در حراست از میهن در مسایل داخلی و هم در جنگ با کشورهای همسایه، از سوی دیگر بوده است.
در دوره قاجار ترکیب ایلی منطقه کهگیلویه و بویراحمد تا به امروز ثابت مانده است و ایل هایی که هم اکنون در استان وجود دارند تقریبا به همین شکل در اوایل حکومت قاجار وجود داشته اند و تنها افول ایل نویی و گسترش قدرت ایل بویراحمد استثناء است.

تا اواسط حکومت قاجار کهگیلویه و بویراحمد به دو بخش 1- پشت کوه 2- زیرکوه تقسیم می شد.

1- پشت کوه:

شامل نواحی تل خسرو – رِوِن – بلادشاپور – سیم سخت (سی سخت) – چرام قدیم.

2- زیرکوه:

شامل نواحی باشت – بهبهان – زیدون – زیرکوه – رامهرمز و گناوه.

تقسیمات تاریخی سردسیری و گرمسیری کهگیلویه

روستاهای استان کهگیلویه و بویراحمد :

روستاهای استان از نوع متمرکزند و به سه دسته تقسیم می شوند:

1- روستاهای بخشی

2- روستاهای پلکانی

3- روستاهای طولی.

روستای پلکانی بیاره در دامنه ی ارتفاعات دنا

روستای دره ای شامبراکان در کهگیلویه

نام گذاری روستاهای استان تحت تأثیر عواملی بوده است که مهم ترین آن ها عبارت انداز:

1- نام گذاری بر اساس یکی از عوامل جغرافیایی یا خصایص طبیعی منطقه ؛ این گونه روستاها خود به چهار دسته تقسیم می شوند:

الف- روستاهایی که نامشان متناسب با موقعیت عمومی یا موقعیت اختصاصی آن هاست؛ مانند: پاده، میان تنگان ؛
ب- روستاهایی که نامشان را از گیاهان و حیوانات منطقه گرفته اند؛ مانند: چال انجیر، پانان ؛
پ- روستاهایی که نام آن ها از کوه، چشمه، رود و عوامل طبیعی دیگر ؛ مانند: سرتنگ وسطا، گچسر، آب شیرین ؛
ت- روستاهایی که بر اساس وضع اقتصادی منطقه نام گذاری شده اند؛ مانند: گنمکال، گندی خوری؛

2- نام گذاری تاریخی:

الف- شخصیت های محلی؛ مانند: اکبرآباد، حسین آباد
ب- قلاع نظامی ؛ مانند: قلعه دختر، قلعه رئیسی
پ- اقوام و ملل ؛ مانند: دشت روم، چیتاب
ت- نام های مذهبی ؛ مانند: امام زاده جعفر، بی بی حکیمه

3- نام گذاری محلی: مانند: مالُب، اَلگِن.

طبق آخرین سرشماری عمومی در سال 1385، جمعیت استان 299/634 نفر برآورد شده است که حدود 5/47 درصد آن ، جمعیت شهری، 5/51 درصد جمعیت روستایی و 1 درصد جمعیت غیر ساکن عشایری است.

منابع درآمد روستاییان :

الف) کشاورزی

بخش عمده فعالیت های اقتصادی روستاهای استان را کشاورزی تشکیل می دهد که به دو صورت سنتی و صنعتی انجام می گیرد.

1- زراعت : به دلیل کوهستانی بودن استان اراضی زراعی محدود و پراکنده بوده و دارای محصولاتی از قبیل گندم ، جو، عدس (عمدتاً دیمی) برنج، ذرت، کلزا، پیاز، گوجه فرنگی، خربزه، هندوانه و ... می باشد.

2- باغداری: با توجه به رایط متنوع آب و هوایی در استان انواع میوه های سردسیری (انگور، گردو، هلو، گیلاس، زردآلو، سیب و ...) و گرمسیری (انار، مرکبات، خرما و ...) وجود دارد، که بخشی در استان و مابقی به استان های همجوار و حتی کشورهای حاشیه خلیج فارس صادر می گردد.

3- شیلات: وفور و کیفیت بالای آب استان شرایط پرورش ماهیان سردابی را در استان فراهم نموده است. (از قبیل قزل آلا، کپور و ...)

4- زنبورداری: وجود مراتع وسیع و جنگل های انبوه و تنوع گیاهان مرتعی و تنوع اقلیمی مناسب زمینه پرورش و نگهداری زنبور عسل را فراهم نموده است.

زنبورداری در استان

5- دامداری: یکی دیگر از منابع درآمدی روستاییان استان دامداری سنتی و صنعتی است.
با توجه به عشیره ای بودن مردم استان هنوز روستاییان استان علاقمند به نگهداری تعدادی دام به شیوه سنتی معیشتی هستند. و در سال های اخیر نیز دامداری به سبک جدید علمی در بعضی مناطق استان رواج یافته است مثل گاوداری های شیری صنعتی – پرواربندی صنعتی بره و گوسفند – مرغداری های صنعتی و به تبع آن کشتارگاه های صنعتی ایجاد شده است .

تولید مواد غذایی به روش سنتی

ب) صنایع دستی

متأسفانه میل به زندگی شهری و مهاجرت های بی رویه از روستاهای استان به شهرها، صنایع دستی نه تنها رونق نیافته بلکه از آن چه بوده، محدودتر شده است ولی هنوز در برخی از نقاط استان بافت قالی و جاجیم، گلیم پلاس و گبه رایج است.

زندگی عشایری :

به علت وجود شرایط مساعد طبیعی، زندگی در استان کهگیلویه و بویراحمد قدمتی چند هزار ساله دارد. البته باید بدانیم که تمدن یا شهر نشینی، شکل تحول یافته ی زندگی عشایری و کوچ نشینی، در طول قرون متمادی است.

صنایع دستی عشایر

پشم ریسی توسط زنان عشایر

امروزه به دلیل تحولات سریع صنعتی و فنآورانه، که تأثیر بسیاری بر جوامع انسانی دارد، جمعیت عشایری رو به کاهش است و چنان که خواندید در این استان، جمعیت عشایری تنها 1درصد کل جمعیت را به خود اختصاص داده است. یا این حال، به سبب فرهنگ ارزشمند و دیرپای عشایری و اهمیت عشایر در امر پرورش دام و تولید فراورده های دامی دارند، البته برنامه ریزی برای بهبود فرهنگ و زندگی آنان ضروری است.

ایل ها و جمعیت عشایری استان :

استان کهگیلویه و بویراحمد ، زیستگاه شش ایل بویراحمد، بهمئی، طِیبی، دشمن زیاری، چرام، باشت و بابویی و همچنین سکونتگاه تعدادی از خانواده های عشایر استان فارس در بعضی از فصول سال است. ایل های استان شامل 16 تیره، 181 طایفه، 1816 اولاد، 13479 خانوار و در مجموع ، 92951 نفر جمعیت ساکن یا کوچ رو است. شغل غالب جامعه ی عشایری استان، دامداری و تعداد دام عشایر استان بیش از 3245000 واحد دامی، شامل دام سبک (گوسفند و بز) و سنگین (گاو) است.

مناطق ییلاقی و قشلاقی :

سراسر شهرستان بویراحمد، به ویژه دامنه ها و ارتفاعات دنا، از مناطق عمده ی ییلاقی، و شهرستان های گچساران ، کهگیلویه

اسکان اختیاری عشایر (سایت تلخدان)

و بهمئی از مناطق قشلاقی استان به شمار می روند.

ساماندهی رنگی عشایر یا طرح توسعه ی جامع مناطق عشایری :

از ابتدای سال 1371، با شروع «مطالعات توسعه ی جامع مناطق عشایری» برنامه ای آغاز شده که هدف آن ، سامان دادن به زندگی عشایر کوچ رو از نظر رفاهی، بهداشتی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و کمک به هم سطح شدن زندگی عشایر با جوامع روستایی و شهری است. ایجاد کانون های توسعه یا شهرک های اسکان اختیاری عشایر، از جمله ی طرح های ساماندهی که بر اساس آن، شش کانون توسعه یا اسکان اختیاری به نام های دشت روم، دِلی بِجَک در بویراحمد، پاکوه و علی آباد در گچساران و کلاچو و گرهای در کهگیلویه ایجاد خواهد شد. در سال های اخیر نیز برای ایجاد زیرساخت های اسکان عشایر در سه کانون گرگو، طسوج و اسفندان اعتباراتی اختصاص یافته است.

اسکان اختیاری عشایر (سایت منصورآباد)

سابقه شهر نشینی در استان :

شهرنشینی در استان از سابقه دیرینه ای برخوردار است و به قبل از اسلام بر می گردد که از آن جمله شهر قدیمی دهدشت یا بلادشاپور و تل خسرو در 5 کیلومتری جنوب شهر فعلی یاسوج را می توان اشاره کرد. و در سال های اخیر همان طور که قبلا اشاره شد میل به شهرنشینی به علت رشد طبیعی جمعیت اسکان عشایر و مهاجرت ، تعداد شهرهای موجود در استان را به 16 شهر رسانده است به طوری که در سال 1386 شهر یاسوج مهاجر پذیرترین شهر کشور بوده است.

تقسیمات سیاسی استان کهگیلویه و بویراحمد :

این استان در سال 1343 از استان های فارس و خوزستان جدا شد و به عنوان فرمانداری کل به مرکزیت یاسوج، مستقل گردید و در سال 1355 به استان تبدیل شد.
بر اساس آخرین تقسیمات کشوری در سال 1385 استان کهگیلویه و بویراحمد 5 شهرستان (بویراحمد، گچساران، کهگیلویه، دنا و بهمئی)، 15 شهر، 16 بخش، 41 دهستان و 2015 آبادی دارد.

نقشه ی استان کهگیلویه و بویراحمد بر اساس تقسیمات کشوری

شهرستان بویراحمد:

این شهرستان از شمال به شهرستان های دنا سمیرم، از جنوب به سپیدان (اردکان) و ممسنی، از شرق به اقلید و از غرب به کهگیلویه محدود می شود. شهرستان بویراحمد در منطقه ی سردسیر واقع شده و مساحتی حدود 3681 کیلومترمربع دارد.

نمایی از شهر یاسوج مرکز استان کهگیلویه وبویراحمد

شهرستان بویراحمد چهار شهر به نام های یاسوج، مارگون، گراب سفلا و مادوان دارد. یاسوج (به لهجه محلی، یاسیچ) که مرکز استان و نیز شهرستان بویراحمر است، شهری زیبا و محصور به کوه های پوشیده از درختان جنگی است. رودخانه ی بشار از وسط این شهر می گذرد و آبشار زیبا نیز در کنار آن قرار دارد.

نمایی از شهر یاسوج

زندگی شهرنشینی و موقعیت استان کهگیلویه وبویراحمد

مطالب مشابه :

فصل چهارم :شهر و شهرنشینی در دوره معاصر

خلاصه مباحث کتاب از شار تا شهر

فصل چهارم :شهر و شهرنشینی در دوره معاصر ((جغرافیای شهری ایران منبع ارشد))

تغییر فونکسیونالیستی مدارس دوره قاجاریه تهران ومردم شناسی نهادهای.آموزشی آن - پژوهش ، دکتر محمد خا

شهرنشینی در ایران اسلامی

اجزاء و عناصر شهرهای ایران بعد از اسلام .:اختصاصی وبلاگ:.

نظام آموزشی در دوره ی قاجار و پهلوی

زندگی شهرنشینی و موقعیت استان کهگیلویه وبویراحمد