نسبت معماری با تکنولوژی

هنوز کارفرمایی برای ساخت سازه‌ای عظیم ظاهر نشده و کارهای بزرگ متعارف را هم معماران ذی نفوذ و مشهور بر عهده می گیرند. مسابقة جدی هم در کار نیست تا شاید استعدادی بشکفد. لاجرم همنشینی علم و معماری به دانشگاه منحصر می شود. 1. انسان سنتی در دنیای حکمت زندگی می کرد. حکمت، مجموعه ای واحد از علم و آگاهی، هنر، اخلاق و فلسفه بود. حکمت، مطلق دانایی بود. تقسیم معرفت به انواع آن هنوز صورت نگرفته بود. حکیمان، دانایان هنرمند و عالمان دین و دنیا بودند که مرجعیت جامعه را بر عهده داشتند.

هر یک از شاهان برای رفاه خلق و شوکت حکومت، یکی از حکیمان را، که سرآمد دیگران می پنداشت، بر صدر می نشاند تا حکمت به پشتوانة قدرت موجب آبادی ملک شود. این رسم تا روزگار معاصر برپا بود. این که در افسانه ها و تاریخ می‌خوانیم که حکیمان بزرگ به ساخت آثار بزرگ معماری، احداث زیرساخت‌ها و تأسیسات عظیم، حل معادلات پیچیده ریاضی یا ارائه نظریات فلسفی و عرفانی دست یازیده اند ناشی از وحدت مطلق دانایی و تمرکز آن در حکمت بوده است.

لذا تفکیک فیلسوف از ریاضی دان و هنرمند معمار از عالم دینی کار ساده ای نبوده است. اثر این شیوه از تقسیم معرفت، دخالت ناشناختة علوم در حوزة یکدیگر است به هنگام خلق و ابداع و در فرد واحد. از این روست که می بینیم در تمجید از تعادل محصولات فرهنگی دوران سنت اغلب به همه جانبه‌نگری، رعایت همزمان اصول ایستایی بنا با زیبایی شناسی، بوم آورد بودن مصالح و انطباق با شرایط اقلیمی اشاره می شود. اینکه چگونه تعادل تضادهای دو به دو از قبیل نوآوری با سنتی ساختن، قیمت ارزان با بنای شکوه مند، سادگی معماری با پیچیدگی شیوه ساخت و نادر بودن بنا و بهره گیری از مصالح متعارف، در یک اثر واحد حل می شود، راز دنیای سنت است. این امر ناشی از تسلط فرد واحد به همة دانش‌های مؤثر در معماری بوده است؛ و البته چگونگی این راز هنوز بر ما روشن نیست. بردار علم و هنر در دوره سنت بر هم منطبق بود و هنرها قهراً واجد صفات علمی هم می‌شدند. از این روست که معماری سنتی هم شاهکار هنر شناخته می شود و هم شاهکار تکنولوژی؛ که هر دو به دست یک نفر محقق می شد.

2. در عصر مدرن تخصص رایج شد. حکمت به علم، هنر، اخلاق، فلسفه و معارف دیگر تجزیه شد و هر یک از آنها متخصص خود را یافت. در نتیجه معماران به متخصصان فرم و فضا بدل شدند که از دانش‌های دیگر در حد ضرورت سررشته داشتند. معماری در گروه هنر و تکنولوژی زیر مجموعة علم قرار گرفت. اگر برای «ساختن» دخالت هر دو لازم است باشد، هنر اصل قرار می‌گیرد و تکنولوژی به مدد آن می‌آید.

در این حالت تصور بر آن بود که معمار فضا را خلق می کند و متخصص ساختمان آن را می سازد. دانش مورد نیاز معمار از علم ساختمان در حدی است که بتواند با سایر متخصصان گفتگو کند و خواست‌های خود را به آنها منتقل کند؛ در عین حال طرح او قابلیت اجرا نیز داشته باشد.

در همین دوران علوم به رشد قابل توجهی دست یافت. شاخه های جدید علم با عمق بخشیدن به تحقیقات خود عرصه های جدیدی را کشف کرد که زندگی انسان و معماری او را تحت تأثیر خود قرار می داد. رشد علوم از معماری پیشی گرفت. معماری این دوران، به دلیل تخصصی شدن معرفت به دنبال حل مسئلة فرم بود. این سؤال که فرم از چه چیز تبعیت می کند، پیش از آنکه در بند پاسخ باشد، بیانگر آن است که مسئله، «فرم» است.[به عبارتی] عملکرد یا هر چیز دیگر، عوامل مؤثر بر موضوع اصلی معماری یعنی فرم، است. معماران نیز به همین سیاق به دنبال خلق فرم بودند. فرم‌هایی که دانشمندان علم باید برای آنها می ساختند.

سبقت علوم از هنر، نه به سبب رکود هنر، بلکه به دنبال سرگشتگی آن پدید آمد. هنر راه خود را گم کرد. هنر در منطق جدید تخصصی شدن، سازمان خود را در خلاقیت از دست داد. ارتباط خود با سایر معارف را به نظامی مکانیستی، که عناصر را به جای آنکه ترکیب کند در کنار یکدیگر قرار می‌داد، واگذار کرد. در نتیجه تدریجاً معماری به مجسمه سازی بدل شد؛ با این فرق که در فضاهای آن می‌توانست وارد شود. رشد علوم، نیازهای جدید زندگی بشر را تعریف کرد و نیازهای جدید معماری را تحت تأثیر خود قرار داد. رویکردهای نوین به معماری، که از علوم الهام گرفته بود، پا به عرصه وجود گذاشت؛ گونه های نوینی از معماری که مسئله آن تنها فرم نبود و تلاش می کرد تا مسئله خود را دوگانه تعریف کند.

سازه، اقلیم، انرژی، متابولیسم طبیعی، انفورماتیک، هوش مصنوعی و علوم دیگر ترکیب هایی با معماری پدید آوردند که اغلب با عنوان ترکیبی «معماری و فلان» خوانده می شوند. هر یک از عرصه های نو محصولاتی در معماری پدید آورد که هم ردیف ظهور سبک‌ها در تاریخ هنر انگاشته می شود. معماری متابولیست اگر چه طبیعت را منبع الهام خود قرار داد اما به ظهور فرم خاصی انجامید که منطق توضیح دهندة آن از زیبایی شناسی صورت تبعیت نمی کند؛ بلکه علم آن را توضیح می دهد. این حادثه در تاریخ معماری بی‌سابقه بوده است. برای نخستین بار کمال معماری در گرو حوزة دیگری در بیرون از خود است.

ادامة روند گسترش علوم به جهش علوم انسانی انجامید. علوم انسانی با متدولوژی تجربی همچون علوم دیگر به میدان مشارکت با معماری درآمدند. تعبیر نوین توسعه پایدار با رویکرد اجتماعی و فرهنگی، روانشناسی، رفتارشناسی و رسانه، به عنوان فضای محیط بر انسان ها، از جملة علومی به شمار می روند که معماری را از خود متأثر ساختند. فلسفه های نو نیز سهم درخوری در تحولات معماری دارند. تفسیر نوین از پدیده های قدیم و تأثیر شکلی یا محتوایی آنها بر معماری، صورت های جدیدی از فضا را برای انسان معاصر پدید آورد که معماری فولدینگ و دکونستروکتیو از اقسام آن به شمار می آید. تولید گونة «معماری ترکیبی» محصول دوران تعارض دو بردار علم و هنر است که در نقاط تلاقی خود انواع «معماری علمی» را آفریدند.

3. جهان امروز از یک سو به «جزء نگری» مدرنیستی بی اعتقاد شده، و حتی با نگاه علمی به وجود چیزی تحت عنوان کل و کلیت ایمان آورده، و از سوی دیگر در صدد بازکردن مسیر توفندة علم برآمده تا قیدهای تاریخی از قبیل آنچه معماری با علم (و فرزند آن تکنولوژی) می کند را از سر راه بردارد. نسخة جدید تعامل علم و معماری استقلال هر دو آنهاست. علم با اقتباس از طبیعت، در اجزا یا قانونمندی‌های آن به فراورده هایی دست می یابد که معماران نیز بعضاً با تقلید به نمونه های مشابه آنها دست می یافتند. اگرچه در تقلید علمی، تفسیر انسان و ذهن او غایب است و دانش تجربی راهبر کمیت و کیفیت اقتباس است، اما محصول آن به واسطة بهره‌مندی از فرم های طبیعی صیقل‌یافته تحت قوانین کارکردی، از تناسب و آشنایی برخوردار است و زیبا شناخته می شود.

بدین ترتیب علم می تواند بنایی بسازد که در آن فرم، اصل نیست؛ اما تقلید از طبیعت و عقل گرایی محض، بنا را زیبا نمایش دهد. اگر‌چه در پایداریِ این قضاوت تردیدهایی وجود دارد، اما همین دستاورد است که گروهی از متفکران را به طرح موضوع «پایان معماری» واداشته است. اینان اظهار می کنند آنچه بشر برای طراحی نیاز داشته به دست آمده و تلاش بیشتر، تحصیل حاصل است؛ بقیة راه را علم به تنهایی می تواند بپیماید. در این رویکرد بردار علم و هنر به طور مستقل حرکت می کنند و تولید اثر معماری محتاج تلاقی آنها نیست.

آثاری که پیکر آن را سازه بنا تشکیل می دهد و فضاسازی تابع سازه است، بناهایی که هدف آنها حفظ انرژی محیط و جلوگیری از اتلاف آن است، نمایشگاهی که دیوارهای مجازی از نور دارد و موزه ای که نمای آن را نوشته های دیجیتال یک متن صورت بندی کرده است؛ در همة این اقدامات، منطق علم و تفسیرها و تجربه های برآمده از آن، تصمیم گیر معماری است. اینها فضا و متعلقات آن را امر سیالی می شمارند که شکل آن تابع سلیقة پویای زمان است؛ سلیقه ای که بیش از هر چیز تابع علم است. زیبایی شناسی در این نگرش موضوعی موقتی و تزئینی است که رنگ روز را به خود می گیرد.

4. آموزش «معماری و تکنولوژی» در ایران به قیاس نمونه های عظیمی که هر روز در دنیا پدید می آید، چند سالی است که آغاز شده است. شاید عظمت فناوری‌های حاکم بر ساخت این آثار، بدون توجه به ظرف زمان و مکان، مشوق مؤسسان آن بوده است. اگرچه در حرفه، هنوز چنین تفکیکی به رسمیت شناخته نشده؛ زیرا قضیه سالبه به انتفاع موضوع است. یعنی هنوز کافرمایی برای ساخت سازه‌ای عظیم ظاهر نشده و کارهای بزرگ متعارف را هم معماران ذی نفوذ و مشهور بر عهده می گیرند. مسابقة جدی هم در کار نیست تا شاید استعدادی بشکفد.
لاجرم همنشینی علم و معماری به دانشگاه منحصر می شود.
در آنجا هم تعارض زیاد است. پیش از آنکه موضع ما در عرصة علم و معماری و ظرفیت اقتصادی و مهندسی مان تبیین شود متخصصی را با تفسیری خاص از معماری و تکنولوژی تربیت می کنیم که مجال هنرنمایی ندارد.

بازار برای او مهیا نیست. در عین حال هنوز روشن نشده جامعة ما که با فقر مسکن و بحران‌های نوسازی شهری، که اقداماتی خرد اما در تیراژ بالاست، روبروست چه نیاز به تکنولوژی «های-تک» دارد؟ نگویید مگر «معماری و تکنولوژی» فقط به معنای ‌های-تک است؛ چون پرسیده خواهد شد پس کدام تفسیر از آن را تعلیم می دهید؟ اینکه خانه ای بسازیم و با آیین نامة 19 آن را عایق حرارتی کنیم حتماً رسالت «معماری و انرژی» نیست. نقش حفاظت انرژی در طراحی معماری (و نه جزئیات اجرایی) سؤال مهم‌تری در این زمینه است. حتماً سؤالات مهم دیگری نیز وجود دارد که تا تبیین نشده باشد، درستی مسیر را نمی توان آزمود.

توجه دانشگاه‌های ما به مسئلة روز دنیا شایستة تحسین است؛ اما مسئولیت به همینجا ختم نمی شود. دانشجویان باید به طور شفاف بدانند که کدام مسیر از راه‌های متعدد مراودة علم و معماری را تعقیب می کنند و نسبت آن با نیازهای کشور و توسعة علم چیست؟ و برای هر هدف کدام سازوکارها و عوامل به خدمت گرفته شده اند؟ توسعة علم و هنر بدون بیان فلسفة آن بی شک به عمل زدگی و اتلاف انرژی و سرمایه منتهی خواهد شد.

نسبت معماری با تکنولوژی

مطالب مشابه :

تعریف معماری[pdf]

آشنایی با معماری معاصر غرب+PDF کل کتاب

گزارش کارآموزی ساختمانی doc . pdf

دانلود تاریخچه زیگورات چغا زنبیل pdf

دانلود رایگان جزوه روش تحقیق ( کارشناسی ارشد معماری)

نسبت معماری با تکنولوژی

ضوابط بلند مرتبه سازی (pdf)

دانلود 3 کتاب معماری جدید با فرمت PDF (انگلیسی)