ضرورت اتخاذ استراتژی برد - برد در تعیین نرخ سنگ آهن

ضرورت اتخاذ استراتژي برد - برد در تعيين نرخ سنگ‌آهن

عليرضا ناجي
قیمت‏ سنگ‌آهن جهان در قالب قراردادهای بلند مدت و بر اساس توافق بین تولید‌کنندگان عمده این محصول با تولید‌کنندگان عمده فولاد تعیین می‏شود. این توافق متاثر از عواملی نظیر قیمت‌های جهانی فولاد، هزینه‏های حمل و ... است.

بخشی از تجارت جهانی این محصول نیز به صورت معاملات نقدی (spot) انجام می‏شود. در سال جاری میلادی به دلیل بروز بحران مالی جهانی، مذاکرات بین تولید‌کنندگان و خریداران سنگ‌آهن هنوز به نتیجه نرسیده است و این امر باعث شده، معاملات سنگ‌آهن بیشتر به صورت معاملات نقدی انجام شود. در صورتی که این روند ادامه یابد، می‌تواند منجر به افزایش قدرت چانه‏زنی تولیدکنندگان سنگ‌آهن در بازار جهانی شود. این امر در حال حاضر از آن جهت اهمیت دارد که نشانه‏هایی از بهبود اقتصادی در جهان پدیدار شده و اثرات آن را می‌توان در افزایش قیمت‌های جهانی فولاد و سنگ‌آهن در ماههای اخیر مشاهده کرد. جدول شماره يك روند رشد قیمت CFR هر تن سنگ‌آهن وارداتی چین را طی یک ماه اخیر نشان می‌دهد.
در کشور ما سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) در تعيين نرخ فروش سنگ‌آهن دارای نقشی تاثيرگذار و حساس است. ایمیدرو با توجه به ملاحظات گوناگون، ضمن رایزنی با تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان سنگ‌آهن معمولا در تیر ماه یا مرداد ماه هر سال اقدام به تعیین قیمت می‌کند؛ البته در سال گذشته قیمت سنگ‌آهن صرفا بر اساس توافق خریداران و فروشندگان تعیین ‏شد؛ اما در سال جاری به دلیل عدم توافق و اختلاف نظر تولید‌کنندگان فولاد و سنگ‌آهن، حکمیت به ایمیدرو واگذار شده است.
در حال حاضر طرفین بر اساس پیش‏بینی‏های خود اقدام به لحاظ کردن قیمت‌های مورد نظر در بودجه سال جاری اعلامی به سازمان بورس اوراق بهادار كرده‌اند؛ به طوری که در مجموع شرکت‌های سنگ‌آهنی قیمت‌ها را با 10‌درصد افزایش نسبت به سال قبل و شرکت‌های فولادی با 30‌درصد کاهش نسبت به سال قبل در نظر گرفته‏اند. جدول (2) نشان‏دهنده این قیمت‌ها است.
این امر موجب ایجاد ابهام برای سهامداران هر یک از اين شرکت‌ها شده است. در خصوص تعیین قیمت سنگ‌آهن داخلی نکته قابل توجه آن است که همواره در سال‌های گذشته نسبت قیمت فروش سنگ‌آهن داخلی به قیمت سنگ‌آهن در بازارهای جهانی تفاوت قابل‌ملاحظه‏ای با نسبت قیمت محصولات فولادی داخلی به قیمت‌های جهانی داشته است. جدول (3) نسبت قیمت‌های داخلی به قیمت‌های صادراتی کنسانتره سنگ‌آهن را نشان می‏دهد.
به دلیل اینکه از بین دو شرکت فوق، تنها شرکت گل‏گهر صادر‌کننده سنگ‌آهن است، مبنای قیمت‌های جهانی، قیمت صادرات گل‏گهر در نظر گرفته شده است. بدیهی است با توجه به بالاتر بودن خلوص کنسانتره تولیدی فرآورده‏های معدنی چادرملو نسبت به گل‏گهر، در صورتی که شرکت چادرملو قصد صادرات کنسانتره تولیدی خود را داشته باشد، قیمت صادرات آن نسبت به گل‌گهر بالاتر خواهد بود. این در حالی است که شرکت‌های فولادی، محصولات تولیدی خود را برابر و یا بعضا با قیمت‌های بالاتر از قیمت‌های وارداتی در بازار عرضه می‏کنند. جدول (4) نرخ فروش داخلی و صادراتی شرکت‌های فولاد مبارکه و خوزستان را نشان می‏دهد.
نرخ فروش داخلی محصولات فولادی شرکت‌های فولاد مبارکه و فولاد خوزستان در سال‌های 85 و 86 بیش از نرخ فروش صادراتی بوده است، ولي در سال 87 نسبت نرخ فروش داخلی به صادراتی فولاد به 94‌درصد کاهش یافته است؛ در حالی که نسبت نرخ فروش داخلی به صادراتی کنسانتره در سال 87 حدود 32‌درصد بوده است.
شایان ذکر است که در صورت‌های مالی سه ماهه منتهی به 31/03/1388 شرکت‌های فولاد خوزستان و فولاد مبارکه، میزان فروش داخلی و صادراتی محصولات به تفکیک اعلام نشده است؛ به این علت محاسبه نسبت نرخ فروش داخلی به صادراتی برای سه ماهه مزبور امکان‌پذیر نبوده است.
تعیین قیمت سنگ‌آهن به روش اصولی از آن جهت اهمیت می‌یابد که در حال حاضر منافع شرکت‌های مذکور بیش از پیش به هم گره خورده است. هر یک از اين شرکت‌ها در صنعت مقابل خود سرمایه‏گذاری‌های قابل‌توجهی انجام داده است. جدول (5) سرمایه‏گذاری‌های شرکت‌های مذکور را نشان می‏دهد.
لازم به ذکر است اين طرح‌ها در شرکت گل‌گهر در مراحل اولیه اجرا قرار دارد. همانطور که در جدول (5) مشاهده می‏شود شرکت‌های تولید‌کننده سنگ‌آهن در حال تکمیل زنجیره ارزش هستند و طرح‌های توسعه قابل توجهی را در صنعت فولاد در دست اجرا دارند.
از سوي ديگر در حال حاضر شرکت فولاد مبارکه صاحب یک کرسی در هیات مدیره شرکت گل‌گهر نیز است. تمامی موارد فوق نشان دهنده آن است که دو صنعت مذکور دارای منافع مشترک فراوانی هستند. بنابراین توسعه پایدار و تداوم روند رو به رشد در دو صنعت مذکور، به رعایت منافع مشترک بلند مدت طرفین بستگی دارد.
به عبارت دیگر، رعایت استراتژی برد- برد می‏تواند بهترین گزینه برای این دو صنعت باشد. با توجه به وزن و جایگاه صنایع فولاد و سنگ‌آهن در بازار سرمایه، این امر برای بازار سرمایه کشور نیز حائز اهمیت است، به گونه‏ای که منافع سهامداران شرکت‌های مذکور تحت تاثیر تصمیمات مرتبط با این حوزه نبايد قرار نگیرد. در حال حاضر ارزش روز سهام شرکت‌های تولید‌کننده فولاد در بورس اوراق بهادار تهران حدود 8‌درصد و شرکت‌های گروه تولید‌کننده سنگ‌آهن (چادرملو، گل‏گهر، سرمایه‌گذاری معادن و فلزات و سرمایه‏گذاری امید) حدود 5/8‌درصد از ارزش روز کل بورس اوراق بهادار تهران را تشکیل می‏دهد.
با توجه به سرمایه‌گذاری‌های عظیم شرکت‌های سنگ‌آهنی در طرح‌های توسعه‏ای خود برای افزایش ظرفیت تولید، به گونه‏ای که پاسخگوی نیاز فزآینده برنامه‏های توسعه فولادسازان باشد و همچنین روند فزاينده هزینه‏های تولید سنگ‌آهن، ادامه سیستم قیمت‏گذاری فعلی موجب تضعیف شرکت‌های تولید‌کننده سنگ‌آهن و اختلال در روند اجرای طرح‌های توسعه آنها ‏خواهد شد؛ در نتیجه این امر، شرکت‌های تولید‌کننده فولاد برای تامین سنگ‌آهن مورد نیاز خود در سال‌های آتی، ناگزیر متوسل به واردات سنگ‌آهن با قیمت‌های جهانی خواهند شد. بر این اساس ضروری است قیمت‌های سنگ‌آهن به گونه‏ای تعیین شود که منافع هر یک از صنایع مزبور که در نهایت موجب حفاظت از منافع اقتصاد ملی خواهد شد، تامین شود.