وضعیت بازیافت کاغذ و مقوا در جهان و جایگاه ایران

سطح مخاطبین این مطلب: کارشناسی ارشد

وضعیت بازیافت کاغذ و مقوا در جهان و جایگاه ایران

قاسم اسدپور 2 عبدالله بریمانی آبکسری 1 مجتبی گلی3

1. استادیار گروه چوب و کاغذ دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

[email protected]

2. دانشجوی کارشناسی ارشد صنایع چوب و کاغذ دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

[email protected]

3. دانشجوی کارشناسی ارشد صنایع چوب و کاغذ دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

[email protected]

چکیده:

کاغذ به عنوان یک کالای استراتژیک که در حدود 85 تا 90 درصد آن از درختان جنگلهای طبیعی و دست کاشت بدست میآید سهم زیادی از زبالههای خانگی و اداری و تجاری را به خودش اختصاص داده است که به عنوان سلطان زائدات لقب گرفته است. تولید روز افزون زباله از جمله کاغذ و مقوا و دفع غیر اصولی آن به محیط زیست، علاوه بر هدر دادن سرمایه ملی، باعث از بین رفتن منابع طبیعی میشود. با توجه به مشکلات مربوط به کمبود مواد اولیه چوبی برای صنایع خمیرکاغذ کشور یکی از بهترین راهحلهای ممکن در دنیا، بازیافت کاغذ میباشد. مزایای بازیافت کاغذ به عنوان کالای استراتژیک و ارزشمند در کشور ما به دلایل سودآوری آن، کاهش وابستگی به واردات این محصول، کاهش هزینه تبدیل و تولید آن از الیاف گیاهی به کاغذ، و اشتغال از اهمیت خاصی بر خوردار میباشد. میزان بازیافت کاغذ و مقوای کشور مقدار ناچیز 2 درصد بوده، این در صورتی است که در کشورهای توسعه یافته همچون سوئیس، متوسط جهانی و اروپا به ترتیب 6/87، 6/50 و 66 درصد کاغذ و مقوا مصرفی مورد بازیافت قرار میگیرد.

كلمات كليدي : وضعیت بازیافت، کاغذ و مقوا ، خمیرکاغذ، ایران و جهان.

مقدمه

زبالههاي شهري از اجزاي مختلفي از جمله كاغذ و مقوا تشكيل ميشود كه كاغذ و مقوا درصد قابل توجهي از آن را شامل ميشود بنابراين عدم توجه به كاغذ و مقوا، و بازيافت آن باعث هدر رفتن سرمايه ملي (منابع اقتصادی، عدم وابستگی در جهت ورود خمیر کاغذ) و همچنين باعث ضرر و زيان به محيط زيست (کاهش تولید زباله و کاهش آلودگی) و از بين رفتن جنگلها ميشود كه خود اثرات ديگري براي محيط زيست به دنبال خواهد داشت. مصارف متنوع فرآوردههای کاغذی در امور چاپ و تحریر، بسته بندی، بهداشتی، تزئینات و دکوراسیون به نحوی روزافزون نیاز به محصولات سلولزی را به عنوان ضرورتی اجتناب ناپذیر در آورده است. در سالهاي اخير به دليل كمبود منابع طبيعي و جلوگيري از اثرات تخريب محيط زيست، بازيافت كاغذ از كاغذهاي باطله، مورد توجه قرار گرفته است. کاغذ پس از مواد زائد جامد فساد پذیر و قابل کمپوست دومین جز با ارزش و قابل بازیافت زباله میباشد. از کل کاغذ و مقوای مصرفی تقریباً 80 درصد آن قابل بازیافت و استفاده مجدد است. کاغذ و مقوای قابل بازیافت موجود در زباله شهری عموماً شامل روزنامه، کتاب، مجله، کاغذهای چاپی ، تبلیغاتی و تجاری، مکاتبات اداری، کاغذهای پرینت ، مقوا و کاغذ بسته بندی میباشد. منازل ، ادارات و مدارس مهمترین منابع تامین کاغذ های باطله هستند بهترين روش جمع آوري آن، از درب منازل ، اداره ها و مدارس قبل از مخلوط شدن با بقيه پسماندها است. تفکیک از مبدا ، نخستین بار در سال 1985 در کشور آلمان غربی سابق و آن هم در مورد دوریزهای مراکز مسکونی صورت پذیرفت. برای استفاده بهینه از کاغذهای باطله بعنوان الیاف دست دوم، ضروری است انواع کاغذها از نظر کیفیت دسته بندی شوند. بیشتر کاغذهای باطله جمع آوری شده، به انواع کاغذهای بسته بندی تبدیل میشوند. براساس گزارش سازمان بازیافت، میزان بازیافت کاغذ و مقوا در ایران حدود 186 هزار تن در سال بوده که این میزان در جهان در سال 2009 حدود 6/181 میلیون تن بوده است. امید است با توجه به برنامه ریزی هدفمند این منابع عظیم سهم قابل توجهی را در تامین ماده اولیه صنایع کاغذ بر عهده گیرد. طبق آمار فائو مقدار واردات کاغذ بازیافتی (2009) در ایران 426 تن بوده که این مقدار در جهان به میزان 54945334 تن میباشد و در بخش صادرات سهم ایران 1421 تن بوده که مقدار صادرات کاغذ بازیافتی در جهان به میزان 55910849 تن بوده است. بر اساس آمارهاي موجود، روزانه در حدود 5/3 ميليون تن زباله در سراسر دنيا توليد مي‌شود که سهم کشور ما در توليد آن در حدود40 هزار تن در روز است. بر اساس آمارهاي موجود در سال 1378ميزان سرانه توليد زباله شهري در ايران حدود 820 گرم بوده است و در مجموع در شهرهاي کشور ما در حدود 32 هزار تن زباله در روز توليد شده است. بر اساس نتايج آناليز فيزيكي زباله هاي شهري در ايران به طور متوسط حدود 9/10 % از اين زباله ها را كاغذ و مقوا تشكيل مي دهد. تحقيقات انجام شده در كشور نشان مي دهد كه فقط با بازيافت 25% كاغذ و مقواي موجود در زباله هاي توليدي مي توان سالانه 100 هزار تن كاغذ بازيافتي بدست آورد اين فعاليت به مفهوم تداوم حيات 1700000 اصله درخت در سال است .آمریکا ۳۰ درصد کل کاغذ جهان را مصرف میکند و از کل ۵۲۱ کارخانه تولید کاغذ در آمریکا ۴۵۰ کارخانه از کاغذهای باطله برای تولید کاغذ استفاده میکنند و در مقیاس جهانی هر ساله بیش از ۹۵ میلیون تن کاغذ باطله برای تولید کاغذ جدید بازیافت میشود نکته قابل توجه اینکه همه روزنامه های آمریکا از کاغذهای باطله و بازیافتی است و مطبوعات این کشور اجازه ندارند از کاغذ نو استفاده کنند. همچنین تمامی ادارات دولتی در آمريکا هم اکنون موظف اند ۶۰ درصد از کاغذ مورد نياز خود را از کاغذهای بازيافتی خريداری نمایند. در این کشور میزان تولید کاغذهای بازیافتی به قدری است که در صدی از آنرا به فروش میرساند. هند نیز ۵۰% کاغذ مصرفیش بازیافتی میباشد. کشور ژاپن نیمی از ۳۰ میلیون تن کاغذ مصرفیش را به روشهای مختلف از زباله شهری جدا کرده و از در آمد حاصل از آن سالانه ۲ میلیارد دلار به هزینه جمع آوری و دفع زباله های خویش کمک میکند.امروزه در كشورهايي همچون هلند، سوئيس و ژاپن بيش از 50 درصد كاغذهاي مصرفي مورد بازيافت قرار مي‌گيرد. استفاده از کاغذ باطله انرژي مورد نياز را براي توليد يك تن كاغذ به سه چهارم تقليل مي‌دهد. 50 درصد الیاف مورد استفاده در جهان بازیافتی است، تولید بعضی از فرآورده ها (از قبیل لایه کنگره ای مقوا)، مبتنی بر کاغذهای باطله است در تولید کاغذ روزنامه، خواص مطلوبی از قبیل ضخامت کم، چگالی زیاد و تا خوری خوب، ناشی از بکارگیری کاغذ باطله است. خواص کاغذهای باطله، همانند هر ماده خام دیگری، اهمیت زیادی دارد و بر کیفیت محصول حاصل و شرایط فرآورش محصول تاثیر می گذارد .

وضعیت فعلی منابع تامین مواد اولیه صنایع کاغذ کشور

در سالهای اخیر از طرفی به دلیل رشد فزاینده جمعیت و به تبع آن افزایش میزان تقاضا و از طرف دیگر کاهش شدید منایع جنگلی صنایع تولید خمیر و کاغذ کشور که برای تامین مواد اولیه خود به درختان جنگلی وابسته اند- به دلیل رو به زوال بودن جنگلها و منابع چوبی - با مشکلاتی جدی در تامین مواد اولیه سلولزی مواجه هستند.

در حال حاضر مهم ترين مواد اوليه ليگنوسلولزي قابل استفاده در صنايع سلولزي كشور عبارتند از : جنگل هاي صنعتي و تجاري شمال، زراعت چوب و جنگل هاي دست كاشت، بازيافت كاغذ و پسماندهاي كشاورزي که در این میان منابع جنگلی بیشترین سهم و خمیرهای الیاف بلند وارداتی و پسماند کشاورزی نیشکر ( باگاس ) و سپس سایر منابع در رتبه های بعدی قرار می گیرند.

میزان تولید و مصرف کاغذ در ایران

کارخانه های تولید کننده انواع کاغذ در کشور عبارتند از: كاغذ چاپ و تحرير و روزنامه با ظرفيت اسمي 208 هزار تن در سال توسط شركتهاي كاغذ پارس ، چوب و كاغذ مازندران، كاغذ غرب و كاربن لس، كاغذهاي صنعتي و بسته بندي با ظرفيت 530 هزار تن در سال توسط كارخانه هاي چوكا، كهريزك و كاوه ، ايران پاپيروس، چوب و كاغذ مازندران ، پارت و فارس كاغذ، اشتهارد تهران و مقواسازان متفرقه و كاغذهاي بهداشتي با ظرفيت اسمي 35 هزارتن در سال توسط كارخانه هاي لطيف، حرير خوزستان و نوظهور توليد مي گردد.

متاسفانه آمار رسمی ميزان مصرف سالانه كاغذ در ايران در دست نیست، آمارهای غیر رسمی مقدار مصرف انواع کاغذ و فرآورده های کاغذی را يك تا یک و نيم ميليون تن برآورد کرده اند كه تنها 30 درصد ‌آن توليد داخل است؛ مطابق آمار گمرکات کشور ارزش واردات انواع کاغذ در هفت ماهه ابتدای سال 87 نسبت به مدت مشابه سال 86، حدود 5/16 درصد افزایش یافته در حالی که طی همین مدت بیش از 32 درصد ارزش صادرات آن کاهش یافت، همچنین در هفت ماهه ابتدای سال 87 ، 560 میلیون و 989 هزار و 541 کیلوگرم کاغذ به ارزش 631 میلیون و 657 هزار و 12 دلار جهت انواع مصرف به کشور وارد شد. این میزان در هفت ماهه ابتدای سال 86، 566 میلیون و 859 هزار و 624 کیلوگرم به ارزش 541 میلیون و 979 هزار و 673 دلار بود که اگرچه به لحاظ وزن شش میلیون کیلوگرم کاهش یافته اما به لحاظ ارزش 5/16 درصد افزایش نشان می دهد. بر اساس آمار سازمان جهاني خواربار و كشاورزي در سال 2002 ميلادي ، مصرف سرانه كاغذ و مقوا در آمريكا، كانادا، ژاپن، آلمان، و كره جنوبي به تيب 54/307 ،44/281 ،66/249 ،47/219 ،16/172 كيلو گرم و در كشورهاي تركيه ، عربستان سعودي، مصر و پاكستان به ترتيب 39/35 ،97/19 ،24/13 ،88/8 كيلوگرم بوده است. مصرف سرانه كاغذ و مقوا در ايران 15 تا 16 كيلوگرم است. با توجه به افزايش جمعيت كشور و افزايش مصرف فراورده هاي كاغذي انتظار مي رود كه در طي سال هاي آتي نیز تقاضا برای انواع فرآورده هاي كاغذي افزايش يابد.

وضعیت بازیافت کاغذ و مقوا در جهان و جایگاه ایران

مطالب مشابه :

غرفه هاي بازيافت - اصفهان

شیوه ای نو برای بازیافت کاغذ

رشد بازیافت در اصفهان

وضعیت بازیافت کاغذ و مقوا در جهان و جایگاه ایران

وضعیت بازیافت کاغذ و مقوا در جهان و جایگاه ایران

مقاله بازیافت

وضعیت بازیافت زباله در تبریز و اصفهان

آموزش مدیریت پسماند - اصفهان

بازیافت مواد

وضعیت بازیافت کاغذ و مقوا در ایران و جهان