شهرستان کلات

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد برای دیگر کاربردها، کلات (ابهام‌زدایی) را ببینید.

کلات

کلات

°۶۰٫۲۷۲۵شرقی °۳۶٫۲۴۲۰شمالی

اطلاعات کلی

کشور

کلات

مردم

جمعیت

۴۰٬۶۶۷

زبان‌ گفتاری

کردی، ترکی

مذهب

شیعه

جغرافیای طبیعی

مساحت

۳٬۵۱۸ كيلومتر مربع

ارتفاع از سطح دریا

۳۰۵۹ متر

اطلاعات شهری

پیش‌شماره تلفنی

۰۵۱۲

شهرستان کلات از شهرستانهای استان خراسان رضوی می‌باشد. مرکز این شهرستان شهر کلات است و شهرزو دیگر شهر آن است. در سال ۱۳۸۵، این شهرستان تعداد ۴۰٬۶۶۷ نفر جمعیت داشته‌است.[۱]

این شهرستان درشمال شرقی ایران و خراسان قرار گرفته که از شمال بوسیله تپه ماهورهای نسبتاً پست به طول ۱۸۰ کیلومتر با کشور ترکمنستان همجوار است. و ازجنوب به کوه هزارمسجد و شهرستان مشهد، از شرق به شهرستان سرخس و از سمت غرب به شهرستان درگز محدود می‌شود. فاصله این شهر با مشهد ۱۴۵ کیلومتر، با جاده‌ای کوهستانی است.

شهرستان کلات نادر در ۵۹ درجه و ۹ دقیقه و ۴۰ ثانیه تا ۶۰ درجه و ۲۷ دقیقه و ۲۵ ثانیه طول شرقی و ۳۶ درجه و ۲۴ دقیقه و ۲۰ ثانیه تا ۳۷ درجه و ۱۷ دقیقه عرض شمالی قرار دارد. این شهرستان در منطقه نیمه معتدل کوهستانی قرار دارد و دارای زمستان‌های سرد و تابستان‌های گرم و در مناطق پست هوایی معتدل در کوهپایه‌هاست. بلندترین نقطه آن ۳۰۵۹ متر از سطح دریا در ارتفاعات هزار مسجد و پست‌ترین نقطه آن ۴۵۰ متر در محل خروجی رودخانه چهچه در مرز ترکمنستان است.

محتویات

[نهفتن]

تقسیمات کشوری [ویرایش]

کلات نادر تا سال ۱۳۸۲ به عنوان بخشی از توابع شهرستان مشهد به شمار می‌رفت که در این سال با انتزاع از این شهرستان، با دو بخش زاوین و مرکزی به شهرستان ارتقاء یافت. شهرستان کلات دارای چهار دهستان پساکو، زاوین، کبود گنبد و هزار مسجد می‌باشد.وسعت این شهرستان ۳۵۱۸ کیلومتر مربع است.

بخش مرکزی شهرستان کلات
- دهستان کبودگنبد
- دهستان هزارمسجد

شهر: کلات

بخش زاوین
- دهستان پساکوه
- دهستان زاوین

شهر: شهرزو

موقعیت جغرافیایی و ویژگی‌های طبیعی [ویرایش]

کلات وسعتی در حدود۳٬۵۱۸ کیلومتر مربع دارد که از شرق و شمال به کشور ترکمنستان، از غرب به شهرستان‌های مشهد و چناران و از جنوب به سرخس محدود شده است. کلات در میان رشته کوه هزار مسجد قرار گرفته و این رشته کوه از جانب جنوب غربی حائلی طبیعی است که این شهر را از مشهد و چناران جدا ساخته است. آب و هوای کلات معتدل کوهستانی است و ارتفاع آن از سطح دریا بالغ بر ۲۱۰۰ متر می باشد. باران‌های مستمر بهاری و پاییزی باعث سرسبزی دامنه‌ها و کوهپایه‌ها شده و گله داری و دامداری را در منطقه رونق داده است. رودخانه پر آب ارچنگان و ایده لیک و دره قره سو از نواحی خوش آب و هوای کلات به شمار می روند.بزرگترين دره هاي عميق ايران در منطقه روستاي قله زو واقع مي باشد. شهرستان کلات شامل دهستان‌های لایین، کبود گنبد، پساکوه و زاوین است که مجموعاٌ دارای ۱۴۰ پارچه آبادی و در حدود ۱۰ هزار نفر ساکنین شهری و ۴۰ هزار نفر در بخش‌ها و روستاها سکنی گزیده اند.

پیشینه تاریخی [ویرایش]

کلات در لغت به معنی آبادی و زیستگاهی بر فراز کوه است. نخستین بار نام کلات در شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی در داستان‌های حماسی فرود پسر سیاوش آمده است. در عصر سامانیان نیز کلات پناهگاه سرداران آن دوره از جمله ابوعلی سیمجور و فائق الخاصه بوده و از دوران سلجوقی نشانه هایی مانند بند نادر برجای مانده که اهمیت آن دشت را نشان می دهد. در دوران ایلخانان مغول کلات از اهمیت زیادی برخوردار بوده به طوری که تاسیسات دروازه ارغون شاه به دوران ایلخانی نسبت داده می شود. کلات در عصر تیمور در برابر حمله وی به سختی مقاومت نمود آن چنان که در کتب تاریخی آمده است تیمور چهارده بار به دژ کلات یورش برد و هر بار شکست خورد. اما بیش از همه دوره ها، در زمان افشاریان از اعتبار خاصی برخوردار گردید و دلیل آن را باید در دیواره‌های طبیعی و دروازه‌های قابل کنترل دانست که کلات به عنوان محل سکونت نادر و ذخایر ارزشمند وی انتخاب گردید.

آداب و رسوم مردم کلات [ویرایش]

در منطقه کلات زبان و لهجه‌های مختلفی رایج است که از میان آنها می توان به ساکنان فارسی زبان، ترکی زبان و کرمانج اشاره کرد. پیشه کلاتی‌ها با توجه به شکل جغرافیایی و آب و هوای منطقه عمدتاٌ کشاورزی، دامداری، باغداری و بویژه شالیکاری می باشد. محصول برنج کلات از انواع بسیار مرغوب برنج در ایران به شمار می رود. جشن‌های عروسی بویژه در روستاها با مراسم ویژه ای از قبیل اجرای رقص‌های سنتی و آئینی و کشتی با چوخه، همراه است. طب سنتی در این منطقه کاربرد ویژه ای دارد و هنوز مداوا با داروهایی از قبیل کات کلوخ، قدومه کلاتی، استاقدوس و مانند آنها در بین مردم رواج دارد. همچنین سنت همیاری (یاوری) در کاشت، داشت و برداشت غلات در منطقه کلات مورد احترام برزگران و کشاورزان می باشد.

سوغات و ره آورد سفر [ویرایش]

از سوغات مشهور شهرستان کلات انواع بافته‌های رنگارنگ ابریشمین است که در زاوین تولید شده و عشایر کرد با استفاده از این پارچه‌ها لباس‌های محلی خاص مردم کرمانج را می دوزند. داشتن نمونه هایی از این البسه زیبا می تواند دلخواه هر گردشگری باشد که به کلات وارد می شود.

صنایع دستی [ویرایش]

ابریشم بافی کلات از جمله مهمترین هنر سنتی مطرح در منطقه کلات ابریشم بافی است و زاوین در کلات مرکز بافت ابریشم محسوب می گردد. هنرمندان ابریشم باف زاوینی در بافته‌های خویش از رنگ‌های درخشان مشکی، سبز، زرد، سرمه ای و سفید استفاده می کنند. طرح‌های هندسی این بافته‌ها قابل مقایسه با قالی و گلیم می باشد. این نقوش برگرفته از محیط پیرامون و عوارض طبیعی هستند. همچنین در شهرستان کلات علاوه بر هنر ابریشم بافی هنر بافت گلیم‌های پر نقش و نگار در روستاهای قلعه زو و آغداش از اعتبار خاصی برخوردارند.

مناطق تاریخی [ویرایش]

منابع [ویرایش]

↑ پایگاه اینترنتی مرکز آمار ایران

کتاب دژ خدای آفرین - نشر خیزران ۱۳۸۵ – شابک۲-۱۶-۸۵۹۷-۹۶۴

این یک نوشتار خُرد پیرامون ایران است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

[نهفتن] ن • ب • و استان خراسان رضوی

مرکز	مشهد

شهرستان‌ها	باخرز • بردسکن • بجستان • تایباد • تربت جام • تربت حیدریه • چناران • جغتای • جوین • خلیل‌آباد • خواف • خوشاب • درگز • رشتخوار • زاوه • سبزوار • سرخس • فریمان • فیروزه • قوچان • طرقبه و شاندیز • کاشمر • کلات • گناباد • مشهد • مه‌ولات • نیشابور

شهرها	انابد • باجگیران • باخرز • بار • بایگ • بجستان • بردسکن • بیدخت • تایباد • تربت جام • تربت حیدریه • جغتای • جنگل • چاپشلو • چکنه • چناران • خرو • خلیل‌آباد • خواف • داورزن • دررود • درگز • دولت‌آباد • رباط سنگ • رشتخوار • رضویه • رودآب • ریوش • سبزوار • سرخس • سلامی • سلطان‌آباد • سنگان • شادمهر • شاندیز • ششتمد • شهرآباد • صالح‌آباد • طرقبه • عشق‌آباد • فرهادگرد • فریمان • فیروزه • فیض‌آباد • قاسم‌آباد • قدمگاه • قلندرآباد • قوچان • کاخک • کاریز • کاشمر • کدکن • کلات • کندر • گناباد • لطف‌آباد • مشهد • مشهد ریزه • ملک‌آباد • نشتیفان • نصرآباد • نقاب • نوخندان • نیشابور • نیل‌شهر • همت‌آباد

جای‌های دیدنی	آبشار اخلمد • آبشار رودمعجن • آتشکده آذربرزین‌مهر • آرامگاه عطار نیشابوری • آرامگاه عمر خیام • آرامگاه فردوسی • آرامگاه کمال‌الملک • آرامگاه لقمان • آرامگاه نادرشاه • آستان قدس رضوی • بارگاه امام رضا • بند نادری • بند گلستان • دریاچه بزنگان • دهکده چوبین نیشابور • رباط شرف • سد دوستی • غار مغان • کوهسنگی • مزار شیخ احمد جامی • مسجد گوهرشاد • موزه قوچان • میل اخنگان

روستاهای استان خراسان رضوی