راديکال هاي آزاد و آنتي اکسيدان‌ها

مکانيسم هاي تخريبي راديکال هاي آزاد:

بيشترين اثر تخريبي راديکالهاي آزاد متوجه غشاي سلولي و غشاي ارگانلهاي داخل سلولي نظير غشاء ميتوکندري هاست. غشاي بيولوژيکي از محتواي فسفوليپيد به همراه نسبت بالايي اسيد هاي چرب غير اشباع برخوردارند و از اين رو به فشار اکسايشي (اثر تخريبي راديکال هاي آزاد)بسيار حساس اند و به شدت به واکنشهاي زنجيره اي کمک مي کنند..از ديگر اجزاي سلول که راديکال آزاد باعث تخريب در آنها مي شوند،مي توان به تخريب DNA و RNA سلول(به ويژه DNA موجود در ميتوکندري)،آنزيم هاي پروتئيني فعال و غير فعال در سلول،پروتئين هاي ساختاري و ليزوزومها اشاره کرد.(3و5و7)

راديکال هاي آزاد و بيماري هاي مختلف:

1- اولين جايي که به وسيله راديکال آزاد تخرب مي شود،DNA ميتو کندريها(ميتوکندري ها جايي هستند که اکثر راديکال هاي آزاد توليد مي شوند)است.DNA موجود در ديگر قسمت هاي سلول نيز ممکن است به وسيله راديکال هاي آزاد آسيب ببينند؛از آنجايي که DNA مواد ژنتيکي سلولهاست،آسيب به آنها ممکن است باعث مرگ و يا جهش در آنها شده و آنها را سرطاني کند. از اين رو راديکال هاي آزاد ممکن است موجب سرطان هايي چون سرطان هاي ريه،پوست،معده،پروستات و.... شود.

2- ، آسيب به غشاي فسفوليپيدي سلول موجب پراسيداسيون ليپيد هاي غشاء و سخت شدن ديواره سلولها مي شود.در اين صورت سلول نمي تواند به صورت متناسب مواد غذايي مورد نياز و نيز سيگنال هايي که از ديگر سلول ها براي اجراي يک عمل صادر مي شود(نظير تکانه هاي عصبي)را دريافت کند و بدين ترتيب بسياري از فعاليت هاي سلول تحت تاثير قرار مي گيرد.اين موضوع حتي مي تواند به بيماري پارکينسون منجر شود.

3- راديکالهاي آزاد موجود در پلاسما به چربي هاي خون حمله کرده و نيز موجب اکسيداسيون ليپوپروتئينهاي کم چگال(LDL)ديواره عروق و سخت شدن سرخرگها مي شوند.اين موضوع در بيماري قلبي و آتروسکلروز دخالت دارد.

4- گمان مي رود راديکالهاي آزاد در آب مرواريد و انحطاط عضلاني چشم ها،روماتيسم مفصلي و آسم،تخريب اسپرمها و عقيمي،ضخم ها و اختلالات دستگاه هاضمه،تخريب کبد و بخصوص کاهش مقاومت در برابر عفونتهاو بيماري ها درگير باشد.(3و5)

عواملي که موجب افزايش شکل گيري راديکالهاي آزاد مي شوند کدامند؟

بسياري از عوامل محيطي به عنوان دلايل افزايش شکل گيري راديکالهاي آزاد شناخته شده اند.از آن جمله مي توان به عوامل حساسيت زايي چون کشيدن سيگار ،آلودگي هوا،استرس و فشار هاي رواني ،حشره کشها،اشعه ماورا بنفش و ديگر تشعشعات يوني،الکل و بسياري از داروها اشاره کرد.همچنين بعضي از فلزات سنگين سمي نظير سرب و کادميوم نيز واکنشهاي زنجيره اي راديکالهاي آزاد را حتي تا چندين هزار برابر افزايش مي دهند و بنابراين يکي از دلايل سمي بودن اين گونه فلزات ،راديکالهاي آزاد هستند.يکي ديگر از مهمترين عواملي که موجب افزايش شکل گيري راديکالهاي آزاد مي شود "فعاليت بدني و ورزش " است.(3و5)

ورزش و راديکاهاي آزاد:

در دودهه گذشته شواهد بسياري نشان داده اند که ورزش هاي غير معمول و شديد موجب بهم خوردن تعادل ميان توليد راديکالهاي آزاد و سيستمهاي ضد اکسايشي بدن مي شود. ورزش بخصوص ورزش هاي استقامتي نظير دو،دوچرخه سواري و.... ممکن است موجب افزايش راديکالهاي آزاد شوند.سه راه اصلي افزايش توليد راديکالهاي آزاد به وسيله ورزش وجود دارد که عبارتند از:ورزشهاي استقامتي،راه دوم توليد راديکالهاي آزاد در حين ورزش ارگانهايي مثل کبد،کليه ها و روده هستند. بالاخره راه سوم توليد اين مواد نوتروفيلها و ماکروفاژها هستند.علاوه بر ورزشهاي استقامتي ،تمرينات مقاومتي( تمرين با وزنه) نيز ممکن است توليد راديکالهاي آزاد را افزايش دهد.در نقطه مقابل تمرينات منظم بدني مي تواند توانايي سيستمهاي ضداکسايشي بدن را افزايش داده و بدن را در مقابل خاصيت تخريب کنندگي راديکالهاي آزاد که در اثر ورزش افزايش مي يابند،محافظت مي کند.

در پايان بايد کفت عوامل بسياري وجود دارند که ممکن است تعيين کنند آيا ورزش موجب افزايش اثر تخريبي راديکالهاي آزاد مي شود يا خير .مهمترين اين عوامل شدت مطلق ورزش است.از ديگر عوامل تعيين کننده درجه فشار اکسايشي (اثر تخريبي راديکالهاي آزاد)درجه آمادگي ورزشکار،خستگي فردي که تمرين ورزش را اجرا مي کند ودر نهايت رژيم غذايي ورزشکار است.(3و5)

آنتي اکسيدانها:

افزايش شکل گيري راديکالهاي آزاد در اثر فعاليت ورزشي و خاصيت اکسيد کنندگي اين مولکولها،موضوعي است که به نظر مي آيد با دانسته هاي عمومي افراد در مورد تاثيرات مثبت فعاليت بدني در تعارض باشد،اما بايد دانست که بدن انسان در مقابل خاصيت اکسايشي و همچنين توليد اين مواد تنها نيست و از طريق مکانيسمهايي که با اين مواد مقابله مي کنند ،از خود محافظت مي کند.اين مکانيسمها در مجموع سيستم ضد اکسايشي بدن ناميده مي شوند.

انواع آنتي اکسيدانها:

سيستم ضد اکسايشي بدن انسان ،شامل:آنتي اکسيدانهاي ويتاميني ، آنتي اکسيدانهاي آنزيمي و ساير مواد آنتي اکسيداني است.(4)

آنتي اکسيدانهاي ويتاميني:

به طور کلي مي توان کفت آنتي اکسيدانهاي ويتاميني وظيفه حفاظت خارجي از سلولها را در برابر راديکالهاي آزاد به عهده دارند.اين دسته از آنتي اکسيدانها شامل:يکي از ويتامينهاي محلول در چربي يعني ويتامين E ، آنتي اکسيدان اصلي محلول در آب يعني ويتامين C و بتاکاروتن است که يک پيش ساز ويتاميني است.

ويتامينE:

اين ويتامين يکي ازچهارويتامين محلول در چربي است که براي عملکرد طبيعي سلولها در حين ورزش ضروري است.ويتامين E با اتصال به ليپوپروتئينهاي غشاء سلول،از اکسيداسيون اسيد هاي چرب غير اشباع در غشاء سلول جلوگيري مي کند.اين ويتامين از فعال سازي پلاکتها جلوگيري کرده و آنتي اکسيدان غالب در ليپوپروتئينهاي کم چگال خون(LDL) است.ويتامين E در سبزيجات ،دانه هاي روغني تمام غلات (نظير جوانه گندم)،آجيل و با مقدار کمتر در گوشتها،روغن ماهي و ميوه هايي چون زردآلو يافت مي شود.ميزان تجويز روزانه (RDA ) 30 تا 50 ميلي گرم ويتامين E است.(1و2و3و4و6و7)

ويتامين C :

ويتامين C يا اسيد اسکوربيک، آنتي اکسيدان غالب در پلاسما است و راديکالهاي آزاد موجود در پلاسما را زباله روبي کرده و از ورود آنها به داخل ليپوپروتئينهاي کم چگال خون(LDL) جلوگيري مي کند. ويتامين C همچنين ضمن احياي ويتامين E اکسيد شده،بکار گيري کلسترول را در بدن افزايش مي دهد.منابع غني اين ويتامين شامل:ميوه و سبزيجات تازه،مرکبات،گوجه فرنگي،کلم و طالبي است.لازم به توضيح است حرارت باعث از بين اين ويتامين مي شود.بنابراين بهترين منابع آن از غذاهاي خام و مکملها بدست مي آيند.ميزان تجويز روزانه آن براي مردان 90 ميلي گرم و براي زنان 75 ميلي گرم است؛بعلاوه اينکه نياز افراد سيگاري به اين ويتامين حدود 35 ميلي گرم بيشتر از ساير افراد به آن است.(1و2و3و4و6و7)

بتاکاروتن:

اين ماده پيش ساز ويتامين A است و در پلاسماو ليپوپروتئينهاي کم چگال خون حمل مي شود. هر دو ماده بتاکاروتن و ويتامين A خاصيت آنتي اکسيداني دارند و توانايي ايمني بدن را افزايش مي دهند. اما احتمالا خاصيت آنتي اکسيداني بتاکاروتن بيش از ويتامين A است.موادي چون جگر ،زرده تخم مرغ،شير،ميوه و سبزيجات زرد و نارنجي رنگ نظير هويج کدو حاوي بتاکاوتن هستند.از آنجايي که اين ماده در بدن به ويتامين A تبديل مي شود،تجويز روزانه براي آن وجود ندارد ودر عوض تجويز روزانه در مورد ويتامين A صورت مي گيرد.(3و6و7)

آنتي اکسيدانهاي آنزيمي:

وظيفه آنزيمهاي ضد اکسايشي جلوگيري از اثر اکساينده ها در داخل سلول و ارگانلهاي سلولي نظير ميتوکنريها و پراکسي زوم ها است.محل عمل اکثر اين آنزيمها ،ميتوکندريهاست.مهمترين اين آنزيمها عبارتند از :سوپراکسيد ديسموتاز(SOD)،گلوتاتيون پراکسيداز(GPX)،کاتالاز(CAT) گلوتاتيون رداکتاز.(2و3و6)

سايرآنتي اکسيدانها:

اين آنتي اکسيدانها شامل: اسيد اوريک ، يوبي کوئينون ،سلنيوم و گلوتاتيون(GSH)هستند. علاوه بر اين مواد،مواد معدني چون منگنز،روي و مس نيز از ديگر موادي هستند که با آنزيمهاي مخصوص خود ترکيب شده و خاصيت آنتي اکسيداني دارند.ترکيبات آنتي اکسيداني ديگري نظير بيوفلاونوئيدها که در ميوه ها و سبزيجات يافت مي شود،و نيز سولفور در محتواي اسيد آمينه وجود دارند . گياهان نيز جهت محافظت از خود آنتي اکسيدان توليد مي کنند که از قويترين آنها مي توان به عصاره دانه انگور و عصاره برگ کاج که حاوي پيکنوژنول است،نام برد.(1و3و6و7)

منابع:

1- رونالد.جي.موگان(1384)راهنماي تغذيه ورزشي نوين.ترجمه:عيدي عليجاني و مهوش نوربخش. جلد اول.چاپ اول،انتشارات کميته ملي المپيک،تهران.

2- رونالد.جي.مون(1380)مواد غذايي نيروزا وعملکرد ورزشي.ترجمه:شهرام فرج زاده موالو.چاپ اول،انتشارات کميته ملي المپيک،تهران.

3- ژولت راداک(1383)راديکال هاي آزاد درورزش و پيري.ترجمه: عباسعلي گائيني و همکاران.چاپ اول،انتشارات دانشگاه تربيت معلم سبزوار،سبزوار.

4- مايکل زيمرمن(1382)راهنماي جيبي کاربرد مکمل هاي تغذيه اي در پزشکي.ترجمه:مينا اسماعيلي و همکاران.چاپ اول،انتشارات فرهيخته،تهران.

5- ياسر کاظم زاده(1383)آنتي اکسيدانها و سازگاري آنها نسبت به تمرينات ورزشي.مجله نشاط و ورزش،سال اول- شماره سوم.انتشارات دانشگاه شهيد بهشتي،تهران.

6- ياسر کاظم زاده(1383) فعاليت بدني و راديکال هاي آزاد.مجله نشاط و ورزش،سال اول- شماره اول.انتشارات دانشگاه شهيد بهشتي،تهران.

7-William E ,et al (2000)Exercise and Sport Science.Human Kinetics,U.S.A pp 299-319

راديکال هاي آزاد و آنتي اکسيدان‌ها

مطالب مشابه :

بانک اطلاعات مدارس / بازگشت / تبريز -ناحيه 3

سایت اداره آموزش و پرورش ناحیه سه تبریز با آدرسهای زیر قابل دسترسی خواهد بود

دریافت کد منطقه آموزش و پرورش جهت ثبت نام در کنکور سوابق تحصیلی

ليست عوامل اجرايي طرح فراگير ارتقا ء آموزش قران سوم ابتدايي مدارس ناحيه 5 تبريز

برندگان قرعه كشي پرداخت وام خودرو از صندوق وام ضروري ناحيه 3 تبريز

چكيده پژوهشهاي انجام شده در ناحيه يك تبريز

راديکال هاي آزاد و آنتي اکسيدان‌ها