مخاطرات طبیعی استان کرمان

عوامل مؤثر در ایجاد مخاطرات طبیعی استان کرمان کدامند؟

استان کرمان به دلیل داشتن گسل های فعال فراوان و آب و هوای بیابانی و نیمه بیابانی در اکثر نقاط، همواره در معرض حوادث و مخاطرات زیادی قرار دارد. این مسئله سبب شده استان کرمان متحمل خسارت های جانی و مالی فراوانی شود. بطوری که همواره بخشی از بودجه ی استان برای مقابله با این حوادث و کاهش خسارت های آن اختصاص داده می شود.

با توجه به مطالب خوانده شده در ارتباط با مخاطرات طبیعی، آیا می توانید انواع مخاطرات طبیعی در استان کرمان را نام ببرید؟

مخاطرات طبیعی استان کرمان را می توان به شرح جدول زیر خلاصه کرد:

ردیف	عوامل ایجاد مخاطرات طبیعی	انواع مخاطرات طبیعی
1	حرکت صفحات پوسته زمین و گسل ها	زلزله- حرکت زمین، لغزش و جابجایی رسوبات سطح دامنه ها و نشست زمین
2	آب و هوا	سیل- خشکسالی- یخبندان و سرمازدگی- حرکت ماسه های روان
3	اُفت آبهای زیر زمینی	نشست زمین- ترک خوردگی معابر و اراضی مسکونی
4	تخریب پوشش گیاهی	حرکت ماسه های روان و بیابانی زایی- افزایش قدرت سیل- فرسایش خاک و افزایش شدت باد

شکل 1-7 جدول مخاطرات طبیعی و عوامل مؤثر در ایجاد آنها

با توجه به جدول صفحه قبل به شرح مختصری از مخاطرات طبیعی استان کرمان می پردازیم:

زلزله

نگاهی به نقشه ی زلزله خیز جهان نشان می دهد که استان کرمان روی کمربند زلزله خیزی مدیترانه- ترکیه- ایران- افغانستان (کمربند کوهستانی آلپ- هیمالیا) قرار گرفته است. در استان کرمان گسل های فعال و لرزه خیزی وجود دارد که حرکات ناشی از آنها- به خصوص گسل های گلباف و کوهبنان- (شکل1) موجب وقوع زلزله شدید می شود. آنچنان که از جدول 3 بر می آید آثار و شواهد تاریخی نیز گواه این مدعاست که هر چند وقت یکبار شاهد وقوع زلزله ای نسبتاً شدید در این استان هستیم. عوارض طبیعی حاصل از این زلزله ها عبارتند از: پیدایش شکاف های عمیق در زمین، فرونشینی یا به عکس، بالا آمدن بخش هایی از زمین، تشکیل چاله ها و دریاچه هایی در مسیر رودها، خشکی قنات ها یا افزایش آبدهی آن ها، تشکیل یا از بین رفتن چشمه ها و تغییر آبدهی آنها، ریزش کوه ها، تغییر در خصوصیات آب های زیر زمینی و دمای آب ها، تشکیل گِل فشان ها و ... این زلزله ها همواره با خسارت های جانی و مالی فراوان همراه هستند. در زلزله 5 دی ماه 1382 شهر بم و بروات به علت فعالیت گسل بم شاهد این خسارات بودیم. گرچه امروزه با تلاش بی وقفه مردم صبور بم و مسئولین، زندگی تازه و پر طراوت بم را با ساختمان های مقاومتر شاهد هستیم.

شکل4-7 نقشه ی گسل های استان کرمان و لرزه ی زمین ساخت استان

مناطق آسيب ديده	نام گسل	كانون زلزله	بزرگي ريشتر	تاريخ وقوع	رديف
روستاهاي دهستان درختنگان	كوهبنان	حرجند	5.8	آذر ماه 1233	1
چترود- و خرابي قُبه سبز و ايوان مسجد جامع کرمان	كوهبنان	چترود	6	1242/10/28	2
چترود و روستاهاي اطراف	كوهبنان	چترود	5	1250/5/13	3
جِور - رشك وطغرل الجرد و كوهبنان	كوهبنان	چترود	6	1254/2/4	4
سيرچ و حسن آباد و هشتادان	گلباف	سيرچ و شهداد	5.6	1255	5
	كوهبنان	كوهبنان		1276/2/28	6
كرمان و چترود و سرآسياب	كوهبنان	چترود	5.5	1276/3/2	7
ويراني جوشان و هشتادان واطراف شهداد	گلباف	جوشان	5	1288/8/5	8
خرابي كامل راور و لَكر كوه و مكي آبدر جان	لكر كوه	راور	6.7	1290/1/30	9
لاله زاروگوغر وقلعه عسكر وخطيب ودهات اطراف سيرجان وبافت	بافت	لاله زار	6	1302/6/31	10
بهاباد ورحيم آباد وخير آباد وعلي آباد	كوهبنان	زرند - بهاباد	6.2	1312/8/8	11
نگار و روستاهاي اطراف	رفسنجان	نگار وبردسير	5	1322/5/2	12
گلباف و سكنج	گلباف	گلباف	6	1327/4/14	13
سيرچ و روستاهاي اطراف	گلباف	سيرچ و شهداد	5.3	1348/6/12	140
باب تنگل و گيسك و سرباغ	كوهبنان	گيسك	5.7	1355/9/29	15
گلباف وماهان وسيرچ وكرمان وراين	گلباف	گلباف	6.8	1360/5/6	16
كرمان وماهان وسيرچ وشهداد	گلباف و لَكر كوه	سيرچ و شهداد	7.8	1361/3/21	17
گلباف وسيرچ وجوشان	گلباف	گلباف	5.7	1368/8/29	18
گلباف و توابع	گلباف	گلباف	6.4	1376/12/23	19
بم وتوابع	بم	بم	6.5	1382/10/5	20
زرند وتوابع	کوهبنان	حُتکن و داهوئیه	6.5	1383/12/4	21

شکل 5-7 چدول زلزله های شدید تاریخ گذشته استان کرمان

شکل 6-7 شهر بم بعد از وقوع زلزله دی ماه 1382

شکل 7-7 شهر بم بعد از بازسازی مجدد دی ماه 1386

حرکت زمین :

حرکت زمین یکی دیگر از انواع مخاطرات طبیعی است که گاه بصورت آرام و گاه سریع اتفاق می افتد. این حرکات در مناطق مختلف استان متفاوت و به دو صورت زیر دیده می شود :

الف) حرکت زمین همراه با زلزله : گاهی حرکت بخش هایی از زمین در دو طرف گسل فعال، باعث جابجایی طبقات همراه با زلزله های شدید است. برای مثال در پی زلزله سال 1361 شهداد حرکت زمین باعث تشکیل چاله ای به عمق 10 متر گردید.

شکل 8-7ریزش کوه وتشکیل دریاچه موقت در حوالی روستای کشیتوئیه چهارفرسخ شهداد

ب) حرکت بدون زمین لرزه : این نوع حرکات اغلب در دامنه های پر شیب دیده می شود و از نشانه های آن کج شدن ریشه درختان و حتی تیرهای برق در دامنه هاست. این حرکات بیشتر در نواحی کوهستانی استان دیده می شود و در ارتباط با بارش باران و نفوذ آب است.

جدیدترین نوع حرکت زمین در استان کرمان ، حرکت بخشی از زمین در ناحیه ای به نام مسکون از توابع جیرفت است که در محل جاده ارتباطی کرمان- جیرفت اتفاق افتاده و شکاف های طویلی در زمین ایجاد کرده است. حرکت توده ای رسوبات و مواد سطح دامنه سبب خساراتی در راه ارتباطی و مساکن روستایی شده است که شکل های 9-7و10-7 گواه این مدعاست. بدلیل وضعیت خاص منطقه و ماهیت سنگ ها و نحوۀ جابجایی رسوبات، این پدیده به حرکت گسل های منطقه ارتباط دارد.

شکل9-7 حرکت زمین در روستای مسکون- جاده ی ارتباطی کرمان- جیرفت

شکل10-7 حرکت زمین در روستای مسکون- روز بعد از حادثه

شکل11-7 خسارت در خانه های مسکونی به علت حرکت زمین در روستای مسکون

سیل

به دلیل دگرگونی در وضعیت آب و هوایی، فقر پوشش گیاهی و فصلی بودن جریان های سطحی و بارندگی های سیل آسا به خصوص در فصل بهار و زمستان، در اغلب سال ها در نقاط مختلف استان سیل جاری می شود. از آن جمله می توان به سیل های چند ساله اخیر در مناطق جنوبی استان مانند جیرفت – کهنوج و منوجان اشاره کرد. اساساً در استان کرمان در نواحی جنوبی وقوع سیل بیشتر است.

شکل12-7 طغیان هلیل رود- در شهرستان جیرفت

شکل13-7 جریان آرام هلیل رود- در شهرستان جیرفت

نشست زمین

مهمترین عامل نشست زمین در استان کرمان برداشت بی رویه از آب های زیر زمینی است. این امر باعث خالی شدن منافذ خاک و در نتیجه نشست آن می گردد. میزان این نشست در دشت های استان کرمان، به طور متوسط به ازای هر 10 متر افت سطح آب زیر زمینی، بین 30 تا 43 سانتی متر است. وقوع چنین پدیده ای با ترک برداشتن و فرونشینی خاک همراه است. با پایین رفتن سطح آب سفره های زیر زمینی، آبها شور و سنگین می شود و در آینده استان را با مشکل کمبود آب شیرین مواجه خواهد کرد.

با مراجعه به درس سوم، مبحث منابع آب استان، میزان افت سطح آب زیر زمینی را در دشت های استان بررسی نمائید.

همچنین تبخیر آب از سطح زمین سبب رسوب مواد محلول موجود در آب ها شده ، خاک را شور و برای کشاورزی نامناسب می کند. این خطری جدی برای آینده ی کشاورزی استان و تأمین مواد غذایی است. کاهش سفره های آب زیر زمینی علاوه بر این که موجب خشک شدن قنات ها و چاه ها، نشست زمین و ایجاد شکاف در اراضی کشاورزی، ساختمان ها و تأسیسات شهری و روستایی می شود، افزایش مهاجرت و در نتیجه تخلیه ی روستاها از جمعیت را نیز به همراه دارد.

شکل14-7 گودال ریزش در اختیار آباد (حومه کرمان)

قطر دهانه به هنگام وقوع حادثه 40 متر بوده اما به مرور زمان افزایش پیدا کرده است.

هجوم ماسه های روان

آب و هوای گرم و خشک، واقع شدن در حاشیه بیابان لوت، فقر پوشش گیاهی و وقوع بادهای شدید همراه با توفان ، حرکت ماسه های روان را تسهیل کرده است. هنگام وزش باد، رسوبات دانه ریز و نرمی که سطح مناطق بیابانی و کویری را پوشانیده اند، بصورت ماسه های روان به حرکت در می آیند. مناطقی که در مسیر حرکت ماسه ها و تپه های ماسه ای واقع شده اند در معرض دفن شدن و نابودی قرار می گیرند. این مسئله در حواشی بیابان لوت چشم گیر تر است. به همین دلیل، بخش وسیعی از مناطق شمال، شرق و شمال شرق استان خالی از سکنه می باشد. وجود کمربند سبز گیاهان در اطراف شهرها (مثل کرمان) یا مالچ پاشی، نقش زیادی در جلوگیری از حرکت ماسه های روان دارد.

شکل15-7 هجوم ماسه های روان به مزارع و باغ ها- ریگان بم

خشکسالی

نظر به اینکه در بخش های وسیعی از استان با آب و هوای بیابانی و نیمه بیابانی روبرو هستیم، یکی از مشکلات اساسی ساکنین این استان وقوع خشکسالی های پی در پی می باشد. بطوری که در استان کرمان خشکسالی سبب بروز پیامدهایی چون، افت سطح آبهای زیر زمینی، کاهش تولیدات کشاورزی ومحصولات دامی، مهاجرت روستائیان به شهرها، کمبود آب شرب، افزایش روند بیابان زایی و کاهش حاصلخیزی زمین های کشاورزی شده است. در گذشته ساکنین مناطق مختلف استان با احداث قنات، ایجاد سد و بندها، تقسیم آب و ... به مقابله با این مشکل پرداخته اند. امروزه نیز شاهد انجام فعالیت های آبخیزداری سازمان جهاد کشاورزی استان به ویژه در سر شاخه های هلیل رود در روستاهای منطقه رابر، کیسکان، گوغر، لاله زار و ... هستیم. اما با توجه به اینکه تقریباً در همه مناطق استان با این مشکل روبرو هستیم نیازمند برنامه ریزی دقیق تر و سرمایه گذاری بیشتر، برای مقابله با خشکسالی می باشیم.

شکل16-7 وقوع پدیده خشکسالی در منوجان

یخبندان و سرمازدگی

نگاهی به وضعیت دما در مبحث آب و هوای استان، نشان دهنده ی وقوع یکی دیگر از مخاطرات طبیعی یعنی پدیدۀ یخبندان وسرما زدگی می باشد. آب و هوای بیابانی و نیمه بیابانی در نواحی پست ، وجود آب و هوای نسبتاً سرد در نواحی کوهستانی ، کمبود رطوبت در مناطق مختلف و خصوصاً نوسانات شدید و ناگهانی درجه حرارت زمینه بروز پدیدۀ یخبندان و سرمازدگی را در استان فراهم می سازد. در این استان یخبندان و سرمازدگی بیشتر در دو زمان به وقوع می پیوندد :

الف) یخبندان های بهاره :

یکی ازمناطق این نوع یخبندان ها در مناطق کوهستانی استان مانند نواحی کوهستانی شهرستان های بافت، شهربابک، جیرفت، کوهبنان و ... است که در فصل بهار باعث آسیب دیدن شکوفه گیاهان ، رشد ناقص آنها و کاهش بار دهی محصولات می شود.

ازمناطق دیگر می توان نواحی شمالی استان که کشت پسته در آنها رواج دارد را ذکر کرد.این سرما زدگی می تواند سالانه میلیون ها دلار صادرات پسته را کاهش دهد.

مخاطرات طبیعی استان کرمان

مطالب مشابه :

مخاطرات طبیعی استان کرمان

بارم بندی جدید دروس جغرافیا سال تحصیلی 93-92

شهردار منطقه يك:تكميل پروژه پيچ زندان و خابان هنرستان عيدي شهرداري به مردم همدان

یک گیلانی مدیرکل حفاظت محیط زیست زنجان شد

لک لک سیاه در تالاب آق‌گل همدان دیده شد

بخشنامه ضوابط تشکيلاتى واحدهاى فناورى اطلاعات و ارتباطات(فاوا)

(در حاشيه نشست مجازي كشاورزي) دسته بندی مخاطرات كشاورزی ایران ونگرش كلان به راه حل ها

مخاطرات بهداشت شغلي پرستاران