عوارض واکسیناسیون

مقدمه

هر سال تزريقات غير ايمن موجب حدود 16- 8 ميليون ابتلا به هپاتيت B، 5 - 2 ميليون ابتلاء به هپاتيت C و 160- 80 هزار موردHIV مي‌گردد. همچنين بيماريهاي انگلي ماننـد مالاريـا، عفونتهای باكتريال نظير آبسه‌ها و عفونت‌هاي قارچي نيز در اثر تزريقات غيرايمن اتفاق مي‌افتند. ندرتاً بعضي از عفونت‌ها ممكن است تا سالها نامشخص باقي بمانند. سازمان جهاني بهداشت تخمين مي‌زند در سال 12 ميليارد تزريق انجام مي‌شود كه 50 درصد آنها غيرايمن هستند، 95درصد تزريقات به‌منظور درمان انجام مي‌گيرد و در حدود 95 - 25 درصد بيماران سرپايي حداقل يك تزريق دريافت مي‌كنند. بسياري از تزريقات ممكن است غيرضروري بوده و يا بي‌تأثير باشند.

هدف و راهكارهاي برنامه عملياتي تزريقات ايمن :‌

هدف :

اطمينان از ارائه ايمن تزريقات و دفع مناسب ضايعات تزريق در كشور.

راهكارها :

- تأمين و توزيع سرنگAD * (Auto Disable)يا خود ايستا براي كليه مراكز واكسيناسيون

- تأمين و توزيع Safety Box براي كليه مراكز واكسيناسيون

- ايجاد هماهنگي‌هاي برون بخشي در جهت دفع ايمن ضايعات

- ايجاد هماهنگي‌هاي درون بخشي برحسب نياز

- سوزاندن كليه ضايعات در مراكز شهري در زباله سوز

- سوزاندن كليه ضايعات در مناطق روستايي در گودال‌ها يا كوره‌هاي محلي

- آموزش پرسنل

- آموزش و اطلاع رساني به جامعه

بيان سياست (Policy Statement) :

برنامه گسترش ايمنسازي كه در سال 1363 در كشور آغاز گرديد، براي اطمينان از حفظ سلامت كودكان استفاده از سرنگ و سرسوزن يكبار مصرف را به‌عنوان يكي از مهمترين اجزاء تزريقات ايمن توصيه نمود. با رعايت اصول ايمني تزريقات، بخصوص در خدمات ايمنسازي والدين اطمينان خاطر مي‌يابند تا كودك خود را براي ايمنسازي به مراكز بهداشتي درماني بياورند. WHO، يونيسف و UNFPA در بيانيه مشتركي تأكيد مي‌كنند كه سرنگهاي AD تجهيزات انتخابي مطمئن براي تزريق واكسن در ايمنسازي جاري و بسيج‌هاي ايمنسازي است. لذا به‌منظور افزايش ايمني تزريقات در خدمات ايمنسازي، از ابتداي سال 1383 بر استفاده از سرنگ AD تأكيد شـده و علاوه بر آن اسـتفاده از وسايل جمع‌آوري سرنگ و سرسـوزن يعنيSafety Box نيز در خدمات ايمنسازي توصيه شده است. براي امحاء وسايل و ضايعات حاصله از خدمات ايمنسازي (سرنگ و سرسوزن) روش سوزاندن توصيه مي‌شود.

1. به توضيح در مورد سرنگ AD در صفحه 10 توجه فرمائيد.

کلیات تزريقات ايمن :‌

تزريقات يكي از روش‌هاي شايع در تجويز فرآورده‌هاي دارويي مي‌باشد كه درصورت عدم رعايت موازين توصيه شده خطرات بالقوه و بالفعلي را بر ارائه كنندگان، مصرف كنندگان خدمت و نيز جامعه اعمال مي‌نمايد. ایمنی تزریقات با تکیه بر چهار محور بنیادی ذیل تأمین می‌گردد:

1- كاهش رفتار پرخطر كاركنان بهداشتي درماني به‌منظور پيشگيري از جراحات ناشي از وسايل تيز و برنده آلوده ؛

2- افزايش سطح ايمني كاركنان در حين كار با وسايل تيز و برنده درماني ؛

3- جمع آوري، نگهداري، انتقال و دفع مناسب و بهداشتي زباله‌هاي آلوده و پرخطر ؛

4- تغيير رفتار و نگرش افراد جامعه و پزشكان نسبت به مقوله تقاضا و تجويز دارو به ‌روش تزريقي.

1) كاهش رفتار پرخطر كاركنان بهداشتي درماني

الف) ارتقاء سطح آگاهي و مهارت شاغلين حرف پزشكي، پرستاري، امور تشخيصي، خدمات‌درماني، ‌گروههاي خدماتي پشتيبان، به منظور پيشگيري از بروز جراحات ناشي از سرسوزن و ساير وسايل تيز و برنده امري ضروري است. بنابراين كاركنان بهداشتي درماني بايستي در خصوص چگونگي پيشگيري از صدمات ناشي از وسايل مزبور و نيز اقدامات درماني و پيشگيرانه اوليه به‌صورت مداوم آموزش ببينند.

ب) تشكيل پرونده بهداشتي و واكسيناسيون رايگان علیه هپاتیت ب برای افراد ذیل الزامی است. كليه كاركنان بهداشتي درماني در واحدهايي كه كاركنان الزاماً‌ با توجه به نوع وظايف محوله، اقدامات پرخطر دارند مانند واكسيناتورها، بخش‌هاي ويژه، اطاق عمل اورژانس، ‌كلينيك‌هاي تشخيصي، واحدهاي پاتولوژي، اتوپسي، R‌CS، مراكز جراحي محدود و واحدهايي كه انتقال خون انجام مي‌دهند و يا كاركناني كه روش‌هاي درماني تهاجمي را انجام داده و يا درتماس با خون، سرم و ساير ترشحات آلوده بيماران مي‌باشند و نيز كليه دانشجويان پزشكي، پرستاري و مامايي.

2) افزايش سطح ايمني كاركنان درحين كار با وسايل

تيز و برنده درماني

با توجه به احتمال آلودگي كاركنان بهداشتي درماني از طريق انجام اقدامات پرخطر كه گاهی منجر به فرو رفتن سوزن در دست مي‌شود قوياً توصيه مي‌شود:

الف) ابزارهايي كه ايمني وسايل تيز و برنده را تضمين مي‌كـند نظير Safety Box و فورسپس جهت جدا نمودن تيغ جراحي از Scalples در دسترس كاربران ابزارهاي پرخطر قرار گيرد.

ب) وسايل حفاظتي مناسب نظير دستكش، گان غيرقابل نفوذ بـه آب و ترشحات، پيش‌بند پلاستيكي، ماسك و عينك محافظ جهت استفاده كاركنان بهداشتي درماني متناسب با وضعيت بيمار و روش‌هاي درماني در دسترس باشد.

ج) در ساير واحدهاي تزريقات نيز همانند واحدهاي ايمنسازي از سرنگهاي AD استفاده شود.

3) جمع آوري، نگهداري، انتقال و دفع مناسب و بهداشتي زباله‌هاي تيز و برنده

الف) قوياً‌ توصيه مي‌شود سرسوزن و ساير اشياء تيز و برنده مصرفي (‌آنژيوكت، بيستوري، لانست، اسكالپ وين، ويال‌هاي شكسته و ...) بلافاصله پس از مصرف در ظروف جمع‌آوري ايمن (Safety Box) جمع‌آوري شده و ترجيحاً‌ سوزانده و يا به نحو مطلوب دفع گردند.

ب) ضروري است ظروف جمع‌آوري، مستحكم، غيرقابل نفوذ، مقاوم به پارگي و از حجم كافي و ابعاد مناسب برخوردار باشند.

ج) لازم است به‌منظور پيشگيري از جراحات ناشي از وسايل تيز و برنده ظروف جمع‌آوري ايمن به تعداد كافي و با ابعاد گوناگون در دسترس ارائه دهنده خدمت در كليه واحدهاي ذيربط قرار داشته باشد.

د) استفاده از برچسب هشداردهنده بر روي ظروف جمع‌آوري با مضمون «احتمال آلودگي با اشياء تيز و برنده عفوني»‌ به‌منظور جلب توجه كاركنان بهداشتي درماني الزامي است.

هـ) به‌منظور پيشگيري از سرريز شدن وسايل دفعي، درصورتي كه حداكثر 4/3حجم ظروف مزبور پرشده باشد ضروري است درب ظروف به نحو مناسبي بسته شده و دفع شوند.

و) وجود ظروف جمع‌آوري ايمن (Safety Box) در كليه واحدهاي بهداشتي درماني اعم از خصوصي و دولتي الزامي بوده، و بايد توسط واحدهاي نظارت بر درمان پيگيري شود.

4) تغيير رفتار و نگرش اجتماعي

الف) آموزش : ضروريست به‌منظور تعديل تجويز دارو به ‌روش تزريقي، با توجه به موارد ذيل ايمني تزريقات در برنامة آموزش مداوم جامعة ‌پزشكان قرار گيرد.

از تجويز دارو به روش تزريقي تا زماني كه دارو به ديگر اشكال از جمله خوراكي موجود باشد، حتي الامكان اجتناب گردد،‌ ترجيحاً‌ زماني از روش تزريقي به جاي ساير روشها استفاده شود كه بيمار قادر به مصرف داروهاي خوراكي نبوده، بيهوش و يا دچار اختلالات گوارشي باشد يا با توجه به وضعيت باليني بيمار نتايج درماني مطلوب ناشي از جذب سريع دارو مورد انتظار باشد.

ب) به‌منظور كاهش تقاضاي بيماران ارتقاء سطح آگاهي جامعه درخصوص خطرات بالقوه ناشي از مصرف دارو به‌روش تزريقي، بايستي در برنامه ريزيهاي آموزشي دانشگاه قرارگيرد.

ج) برگزاري دورة‌ آموزشهاي توجيهي جهت كادر خدماتي پشتيباني و ساير گروههاي بهداشتي درماني ضروري مي‌باشد.

د) تمام پرسنل بهداشتي درماني آموزش لازم براي اصلاح نگرش جامعه در خصوص تقاضاي بي‌مورد داروي تزريقي و عوارض احتمالي تزريقات، دريافت نمايند.

تزريقات غيرايمن

تزريقات غير ايمن شامل :‌

· روش غلط تزريق ؛

· محل نامناسب تزريق ؛

· داروي ناصحيح ؛

· حلال غلط ؛

· دز غلط دارو ؛

· دسترسي افراد جامعه به سرنگ و سرسوزن استفاده شده (امحاء ناصحيح).

تزريقات ايمن يعني تهيه و تأمين وسايل و تجهيزات و آموزش‌هائي براي ارائه خدمت تزريق به افراد جامعه به‌صورتي كه ايمني فرد خدمت گيرنده، خدمت دهنده و جامعه فراهم شود.

يك تزريق ايمن به گيرنده خدمت آسيب نمي‌رساند و تزريق كننده را در معرض هيچ خطري قرار نمي‌دهد و باعث تجمع ضايعاتي كه خطر براي جامعه داشته باشد نمي‌گردد به عبارتي:‌

الف) استفاده از سرنگ AD در تزريقات ؛

ب) استفاده از Safety Box براي جمع‌آوري سرنگ و سرسوزن مصرفي ؛

ج) جمع آوري Safety Boxهاي پرشده و سوزاندن در زباله سوز ؛

د) آموزش و ارئه آگاهي‌هاي لازم به ارائه دهنده و گيرندگان خدمت از عوامل تأمين كننده ايمن تزريق مي‌باشند.

همه مايعات بدن بايد حاوي پاتوژن فرض شود. پوست و محيط را بايد حاوي ميكروارگانيسم فرض كرد تزريقات ناصحيح مي‌تواند راحت‌تر از مسيرهاي تنفسي، خوراكي و يا تماس جنسي عفونت را منتقل كند.

چنانچه تزريقات غير ايمن انجام گيرد مي‌توانند باعث بروز عفونت در افراد شوند در اين صورت انتقال مي‌تواند از طريق تماس انگشتان با سرسوزن، از روي پوست، فرورفتن سر سوزن بداخل بدن يا توسط مايعاتي كه تزريق مي‌گردند و يا از طريق سوزن و سرنگي كه قبلاً مصرف شده ايجاد شود.

امروزه ميليون‌ها نفر دچار ضعف سيستم ايمني هستند و بيليون‌ها تزريق توسط افراد غير دوره ديده و يا مردم ناآگاه انجام مي‌شود، لذا فقط بايستي از تزريق در موارد ضروري درماني و يا ايمنسازي استفاده كرد. بسياري از واكسيناتورها علاوه بر ايمنسازي، تزريقات درماني هم انجام مي‌دهند كه بسياري از اين تزريقات مثل تزريق ويتامين‌ها غير ضروري هستند.

چرا تزريقات غير ضروري انجام مي‌شود؟

گاهي اوقات برخلاف آنچه كه كاركنان بهداشتي توصيه مي‌كنند، بعضي از بيماران ممكن است خودشان تقاضاي تزريق كنند. آنها ممكن است به غلط بپندارند كه تزريق لازم بوده و مؤثرتر از درمان خوراكي است و يا باعث بهبودي سريع‌تر بيماري مي‌شود در حاليكه ممكن است درمان خوراكي بهترين روش درمان آنها باشد.

پزشكان نيز ممكن است به دلايل مختلف مانند عدم اطلاع كافي از عوارض تزريقات، كمبود وقت براي توجيه و توضيح به بيمار و يا براي جلب توجه و رضايت بيمار در شرايط مساوي داروي تزريقي به جاي داروي خوراكي تجويز نمايند.

موازين تزريقات ايمن :

الف- محل تميز (Clean work plan) :

در هر مركز براي واكسيناسيون مكاني خاص را تعيين نمائيد. محل دريافت واكسن و آماده‌سازي واكسن بايد در اين مكان در نظر گرفته شود. وسائل لازم براي تزريق شامل پنبه الكل و سرنگ را بر روي ميزي كه به اين امر اختصاص داده‌ايد قرار دهيد. به خاطر داشته باشيد وسائلي كه روي ميز است بايد تميز بوده و خون، پنبه آلوده و .... منظره آن را زشت نكرده باشد.

بهتر است Safety Box را جهت دفع بلافاصله سرنگ در نزديك‌ترين محل به واكسيناسيون يا زير ميزي كه وسائل واكسيناسيون بر روي آن قرار دارد، قرار دهيد.

ب – شستشوي دست (Hand washing) :

از آنجائيكه هر مايعي از بدن ممكن است حاوي عوامل بيماري‌زا باشد و باعث انتقال بيماري گردد بايد دستهاي فرد تزريق كننده قبل از تزريق به‌طور كامل با آب و صابون شسته شود.

ج- سرسوزن و سرنگ استريل :

1- يك سرنگ و سرسوزن استريل برداشته و بسته‌بندي آن را از نظر وجود پارگي و هرگونه صدمه بازبيني نمائيد.

2- تاريخ انقضا آن را كنترل كنيد.

3- در صورت اطمينان از استريل بودن مي‌توانيد از آن استفاده نمائيد.

4-به هيچ قسمتي از سرسوزن قبل و بعد از واكسيناسيون دست نزنيد و از سرپوش‌گذاري مجدد سرسوزن اجتناب كنيد. اگر سرپوش‌گذاري لازم است (براي مثال كودك به‌علت ترس حركاتي انجام مي‌دهد وتزريق با تأخير انجام مي‌شود) تكنيك استفاده از يك دست* را بكار ببريد. سرسوزني را كه با سطح غير استريل تماس داشته است دور بياندازيد.

* سرپوش‌گذاري به‌وسيله تكنيك استفاده از يك دست:

1- سرپوش را روي ميز قرار دهيد.

2- سرنگ و سرسوزن را در يك دست گرفته و بدون استفاده از دست ديگر داخل سرپوشي كه روي ميز گذاشته‌ايد، قرار دهيد.

د- ويال و حلال مناسب :

1- مطمئن شويد حلال مربوط به هر واكسن لئوفيليزه را در اختيار داريد به عبارتي براي هر واكسن از حلال اختصاصي آن استفاده نمائيد.

2- به هنگام بازسازي واكسن، واكسن و حلال بايد داراي درجه حرارت يكسان (8-2 درجه سانتي‌گراد) باشند.

3- براي بازسازي هر ويال واكسن از يك سرنگ و سرسوزن استفاده نمائيد.

4- همه حلال موجود در ويال را استفاده كنيد.

5- بعد از استفاده از سرنگ، آن را بدون سرپوش گذاري در Safety box بيندازيد.

6- به خاطر داشته باشيد همه واكسنهاي بازسازي شده را فقط تا 6 ساعت پس از بازسازي مي‌توان استفاده كرد و پس از آن بايد دور ريخته شوند.

7- هرگز يك سرسوزن را براي كشيدن دوزهاي بعدي يك ويال واكسن، داخل ويال نگذاريد.

ر- تميز كردن محل تزريق (Skin cleaning):

1- محل واكسيناسيون را در صورت كثيف بودن محل تزريق ابتدا با آب و صابون شستشو دهيد.

2- محل تزريق را با پنبه الكل (70 درصد) به صورت دايره‌اي ضدعفوني كنيد.

3- هرگز از پنبه الكل از قبل آماده شده استفاده نكنيد.

ز- جمع‌آوري صحيح اجسام نوك تيز

(Appropriate collection of sharps):

1- سرنگ و سرسوزن‌هاي مصرف شده را هميشه در Safety box بيندازيد.

2- براي جلوگيري از فرو رفتن نوك سوزن در دست هرگز بعد از واكسيناسيون، به سرسوزن دست نزنيد و از سرپوش گذاري مجدد سرسوزن اجتناب كنيد.

3- سرنگ و سرسوزن را بلافاصله بعد از استفاده درSafety box بيندازيد.

4- بيش از 4/3حجمSafety box را پر نكنيد.

5- دربSafety box هاي پر شده را قبل از حمل براي دفع ببنديد.

6-Safety box هاي پرشده را در يك مكان مطمئن و خشك و دور از دسترس كودكان و مردم نگهداري كنيد. تا مطابق دستورالعمل‌هاي موجود دفع شوند.

7- براي اجتناب از ايجاد صدمه در اثر سرسوزن هرگزSafety box پر شده را در دست نگيريد، تكان ندهيد، فشار ندهيد، يا روي آن ننشينيد يا نايستيد.

8- Safety boxپر را دوباره باز نكنيد، خالي نكنيد يا مورد استفاده مجدد قرار ندهيد.

س-دفع‌صحيح ضايعات(Appropriate waste management):

براي حفظ جامعه از خطر تماس با ضايعات حاصله از واكسيناسيون Safety boxها را مطابق دستورالعمل و برنامه ريزي‌هاي انجام شده دفع نمائيد. (صفحه 23)

تجهيزات قابل قبول براي تزريقات :

در خدمات ايمنسازي كشوري توصيه مي‌شود فقط از سرنگ‌هايAD استفاده شود و ضايعات حاصله در Safety Box جمع‌آوري و به‌طور مناسب امحاء گردد.

سرنگهايAD سرنگهايي هستند كه خودبه‌خود قفل مي‌شوند، و در نتيجه فقط يكبار مي‌توانند مورد استفاده قرار گيرند. سرنگهايAD وسيله انتخابي براي همه انواع جلسات ايمنسازي هستند.

هر سرنگ AD استريل شده و به‌وسيله كارخانه بسته‌بندي مي‌شود. انواع مختلفي از سرنگهاي AD وجود دارد. بيشتر سرنگهاي AD داراي سرسوزني ثابت هستند. ساير انواع داراي سرسوزنهاي جدا شدني هستند كه تنها به سرنگهاي AD خاص خودشان متصل مي‌شوند. اين سرسوزنها را با سرنگهاي استاندارد ديگر نمي‌توان استفاده كرد. همه سرنگهاي AD به‌منظور حفظ ستروني سرسوزن داراي سرپوش پلاستيكي هستند و بعضي از آنها حتي جهت پيستون نيز سرپوش دارند. سرنگهاي AD در حجم‌هاي مختلف براي تجويز واكسن BCG و يا ساير واكسنها وجود دارد.

مراحل استفاده از سرنگهاي AD به شرح ذيل است :

گام اول : سرنگ و سرسوزن را از بسته‌بندي خارج كنيد.

گام دوم : اگر سرسوزن آن ثابت نيستسرسوزن را به سر سرنگ متصل كنيد. سرپوش سوزن را بدون اينكه سوزن را لمس كنيد برداريد.

پيستون را فقط يك بار مي‌توانيد به عقب كشيده و بازگردانيد، بنابراين كاركنان بهداشتي بايد توجه كنند كه نبايد پيستون را بي‌مورد حركت دهند و يا هوا را به داخل ويال تزريق كنند چون اين مسئله موجب غيرقابل استفاده شدن سرنگ مي‌شود.

گام سوم : سرسوزن را روي ويال واكسن قرار دهيد و سوزن را وارد ويال نمائيد. و توجه نمائيد كه سر سوزن حتماً داخل مايع قرار گرفته باشد.

گام چهارم : پيستون را به عقب بكشيد تا سرنگ پر شود. پيستون به‌طور اتوماتيك متوقف مي‌شود چنانچه به‌علامت 5/0 ميلي‌ليتر برسد، شما يك صداي «كليك» خواهيد شنيد.

گام پنجم : سرسوزن را از داخل ويال خارج كنيد. براي از بين بردن حباب‌هاي هوا، سرنگ را مستقيم نگهداريد و به بدنه سرنگ ضربه بزنيد. سپس به‌دقت به سمت علامت توقف فشار دهيد.

گام ششم : سرسوزن را در محل تزريق كه قبلاً‌ آماده كرده‌ايد، داخل كنيد.

گام هفتم : پيستون را به سمت جلو فشار دهيد و واكسن را تزريق كنيد. بعد از تزريق پيستون به‌صورت اتوماتيك قفل مي‌شود و حركت نمي‌كند و سرنگ نمي‌تواند مورد استفاده مجدد قرار گيرد. به خاطر داشته باشيد بعد از استفاده از سرنگ آن را مجدداً سرپوش‌گذاري نكنيد.

تذكر : در تزريقات مربوط به واكسيناسيون نيازي به آسپيراسيون نمي‌باشد.

گام هشتم : سرنگ و سرسوزن استفاده شده را در داخل جعبه ايمن(Safety Box) غيرقابل نفوذ و مقاوم نسبت به سوراخ‌شدگي كه براي جمع‌آوري ضايعات تعيين شده است، بيندازيد.

امتيازات سرنگ AD :

فقط يكبار قابل استفاده‌اند.
موجب حذف انتقال بيماريهاي منتقله از انسان به انسان كه به‌علت استفاده مجدد از سرنگ و سرسوزن آلوده رخ مي‌داد، مي‌شوند.
نياز براي استريل كردن مجدد توسط كاركنان بهداشتي نداشته بنابراين زمان لازم براي اين امر حفظ مي‌شود.

علاوه بر سرنگ ADاز سرنگ و سر سوزن يكبار مصرف براي بازسازي استفاده مي‌شود:

تجهيزات	ملاحظات
سرنگ يكبار مصرف غيرAD و سرسوزن يكبارمصرف (5 ميلي ليتري)	فقط براي بازسازي

سرنگ و سرسوزن يكبار مصرف :

به‌علت اينكه استفاده مجدد از سرنگها و سرسوزنهاي يكبار مصرف موجب انتقال بعضي از بيماريها مي‌شوند، سرنگ و سرسوزن يكبار مصرف غيرAD براي تزريق در برنامه ايمنسازي توصيه نمي‌شوند. در سال 1999 سازمان جهاني بهداشت و يونيسف و UNFPA بيانيه مشتركي در مورد عدم استفاده اين نوع سرنگ و سرسوزن در ايمنسازي انتشار دادند.

واكسنهايي كه بايد بازسازي شوند مانند واكسن سرخك، سرخجه و ب.ث.ژ براي مخلوط كردن حلال با واكسن به سرنگ بزرگتري نياز دارند. اين نوع سرنگها فقط براي اين كار توصيه مي‌شوند. تا زماني كه سرنگ‌هاي AD با حجم بيشتري براي بازسازي در دسترس نيستند شما مي‌توانيد از سرنگهاي يكبار مصرف براي اين منظور استفاده كنيد. بخاطر داشته باشيد براي بازسازي نيز از سرنگ و سرسوزني كه قبلاً استفاده شده است، استفاده نكنيد.

ارائه واكسن كارآ و مؤثر با رعايت نكات ايمني :

همانطوريكه استفاده از تجهيزات تزريق ايمن مهم است به‌همان اندازه ارائه واكسني كارآ و مؤثر كه به درستي در زنجيره سرما نگهداري شده باشد، به درستي بازسازي شده باشد و صحيح تجويز شود، داراي اهميت است.

براي تأمين سلامت واكسن نكات ذيل را بررسي نمائيد :

· كنترل ويال و برچسب ؛

· نحوه ذخيره واكسن ؛

· تطابق واكسن با حلال ؛

· بررسي VVM.

نكاتي كه در بررسي ويال واكسن بايد مورد توجه قرار گيرند شامل :

1- برچسب ؛

2- زمان انقضاء مصرف ؛

3- علائم آلودگي ؛

4- قرار گرفتن در معرض يخ‌زدگي ؛

5- قرارگرفتن در معرض گرماي زياد.

در بررسي آلودگي به نكات ذيل توجه كنيد :

· اگر هرگونه ترك خوردگي، شكستگي و يا نشت وجود دارد ويال را دور بـريزيد.

· اگر تغيير ظاهري وجود داشته و يا ذرات معلـق ديده مي‌شود ويال را دور بريزند.

· اگر ويال در آب غوطه‌ور شده باشد غيرقابل مصرف بوده و بايد دور ريخته شود.

ارزيابي از نظر قرار گرفتن در معرض يخ‌زدگي :

واكسنهاي ثلاث، توأم بالغين، توأم خردسال، كزاز، هپاتيت ب و هموفيلوس آنفلوانزا اگر مظنون به يخ‌زدگي باشند بايد دور ريـخته شوند. در مورد بـررسي يخ‌زدگي بايـد از (Shake test) استفاده نمود.

ارزيابي قرار گرفتن ويالها در حرارت بالا :

اگر واكسنها حاوي VVM باشند و مربع داخلي همرنگ و يا تيره‌تر از دايره بيرونـي باشد، بايد ويال دور ريخته شود.

اگر واكسن داراي VVM نباشد، نمودار درجه حرارت را چـك نمائيد و كـارت زنجيره سرما را بررسي كنيد.

توجه داشته باشيد :

- تنها سرنگ را هنگامي پركنيد كه گيرنده تزريق آماده باشد.

- هيچگاه ويالهاي ناقص مصرف شده را با هم مخلوط نكنيد.

- ويالهاي باز شده را در داخل يخچال و داخل ظرف مخصوصي با علامت «درحال مصرف»‌ مشخص نمائيد.

- واكسنهاي باز سازي شده، پس از 6 ساعت دور ريخته شوند.

قبل از مصرف واكسن نكات ذيل را كنترل كنيد :‌

آيا هنوز برچسب واكسن به ويال چسبيده است؟

آيا واكسن صحيح و حلال مناسب آن را انتخاب نموده‌ايد؟

زمان انقضاء واكسن را كنترل نموده‌ايد؟‌

آيا آلودگي ظاهري و ذرات شناور ندارند؟

واكسنهاي حساس به سرما علائم يخ‌زدگي ندارند؟

چند روش ساده براي اطمينان از سلامت تزريقات

ارائه خدمات واكسيناسيون بايد در محلي تميز كه مختص واكسيناسيون است و با خون و ترشحات آلوده نشده، انجام شود. هر دز را قبل از تجويز آماده كنيد و هرگز چندين سرنگ را از قبل آماده نكنيد.

هرگز سرسوزن را در بالاي ويال واكسن باقي نگذاريد.

توصيه‌هاي اختصاصي در مورد استفاده، ذخيره و حمل و نقل واكسنها را بكار ببنديد.

مراحل ذيل را براي بازسازي ايمن واكسنها دنبال كنيد :

الف) مطمئن شويد از حلال صحيح براي هر واكسن ليوفليزه استفاده كرده‌ايد و كنترل كنيد كه حلال و واكسن ساخت يك كارخانه باشند.

ب) در هنگام بازسازي درجه حرارت حلال و واكسن بايد يكسان باشد (8-2 درجه سانتي‌گراد).

ج) براي هر ويال واكسن يك سرنگ و سرسوزن استريل استفاده كنيد.

همه حلالي را كه در اختيار داريد براي يك ويال استفاده كنيد. بعد از استفاده سرنگ را در داخل Safety Box بيندازيد.

د) همه واكسنهاي بازسازي شده حداكثر 6 ساعت پس از بازسازي قابل مصرف هستند و پس از آن بايد دور ريخته شوند.

براي هر كودك از يك سرنگ و سرسوزن جديد AD بارعايت نكات ذيل استفاده نمائيد :

الف) از يك سرنگ و سرسوزن AD جديد كه از نظركيفي كنترل شده است استفاده كنيد.

ب) بسته‌بندي سرنگ و سرسوزن را بخوبي مورد بازبيني قرار دهيد چنانچه بسته‌بندي دچار اشكال و يا پارگي بود، آنرا دور بيندازيد.

ج) به هيچ يك از قسمتهاي سرسوزن دست نزنيد. چنانچه سطح سرسوزن به ‌هرعلت غيراستريل شد، آن را دور بيندازيد.

د) براي جلوگيري از هرگونه حركت در طول تزريق و بعد از آن كودك را محكم نگاه داريد.

صدمه فرو رفتن سوزن در دست و عفونت‌هاي ناشياز آن :

سرسوزن اغلب موجب جراحت كاركنان بهداشتي مي‌شود. ميزان كم اما خطرناكي از عفونت‌هاي منتقله از راه خون مثل هپاتيتB، هپاتيتC، ‌‌HIV يا ساير ويروسها مي‌توانند از طريق جراحت ناشي از فرو رفتن سوزن در دست منتقل شوند.

فرو رفتن سوزن در دست وقتي رخ مي‌دهد كه:

· كاركنــان بهداشـتي سرسـوزن را سرپـوش گذاري مـجدد كننـد يا درحـاليـكه سرنـگها و سرسوزنهاي مصرف شده را در دست دارند راه بروند.

· اگر بيماران، بخصوص كودكان، وضعيت درستي در مدت زمانـي كه تـزريق انجام مي‌شود، نداشته باشند (حركت كودك، گريه و ....)

· اگر ضايـعات تزريق به خـوبي جمع‌آوري نشـده باشند و مردم در معـرض تــماس بـا ايـن ضايعات (سرنگ و سرسوزن مصرف شده)‌ قرارگيرند.

روش‌هاي پيشگيري از فرو رفتن سوزن در دست

1- بـه حداقـل رسـانـدن حمل و نـقل و جابجايي سرنـگ و سرسوزن‌هاي مصرف شده :‌

صدمه ناشي از فرو رفتن سوزن در دست در هر زماني ممكن است اتفاق بيفتد ولي اغلب در طي و يا بلافاصله بعد از تزريق رخ مي‌دهد. معمولاً جابجايي تجهيزات تزريق براي حمل و نقل بيشترين خطر ايجاد نيش سوزن را در بر دارد. اما صدمه نيش سوزن قابل پيشگيري است. روش‌هاي ساده‌اي براي پيشگيري توسط كاركنان بهداشتي وجود دارد تا خطر صدمات سوزن را كاهش دهد.

به حداقل رساندن حمل و نقل تجهيزات تزريق در جلوگيري از صدمات اهميت زيادي دارد.

مواردي كه در ذيل ذكر مي‌شود حمل و نقل و جابجايي را به حـداقـل مي‌رساند :

· جعبه ايمن (Safety Box) را در نزديكي فردي كه واكسن دريافت مي‌كند قرار دهيد تا سرنگ و سرسوزن‌هاي مصرف شده را بتوانيد فوراً‌ پس از تزريق داخل آن بيندازيد.

· از سرپوش گذاري مجدد سرسوزن اجتناب كنيد. اگر سرپوش گذاري لازم است (براي مثال اگر بدليل بيقراري شديد مجبوريد تزريق واكسن را با تأخير انجام دهيد سرپوش‌‌ گذاري با يك دست و با استفاده از سطح ميز را انجام دهيد.

· هرگز سر سوزن را از سرنگ جدا نكنيد.

· هرگز سرنگ و سرسوزن‌هاي استفاده شده را در اطراف محل ايمنسازي يا محل كار جابجا نكنيد.

· هنگاميكه براي واكسينه كردن آماده شديد واكسن را داخل سرنگ كشيده و آن را تزريق كنيد و سپس سرنگ مصرف شده را فوراً‌ داخل Safety Box بيندازيد.

2- حمل و نقل ايمن سرنگ و سرسوزن‌ها :

هر يك از قسمت‌هاي سرنگ كه شما آن را لمس كنيد آلوده مي‌شود، لذا نبايد به هيچ قسمتي از سرنگ كه با مايع داخل ويال واكسن يا كودك تماس خواهد داشت، دست بزنيد.

بنابراين از دست زدن به نقاط ذيل اجتناب نمائيد:

بدنه سوزن ؛
قسمت انتهايي سوزن ؛
قسمت انتهايي محل اتصال سوزن به سرنگ.

شما مي‌توانيد به اين قسمتها دست بزنيد :

استوانه خارجي سرنگ
بالاي پيستون

3- آماده كردن محل ايمنسازي به نحوي كه امكان خطر ايجاد جراحت را كاهش دهد :

كاركنان بهداشتي بايد نحوه قرار گرفتن وسايل كار در فضايي را كه در اختيار دارند تعيين كنند به صورتيكه :

· جعبه حمل واكسن در محل سايه قرار گيرد.

· برگه چوب خط ثبت موارد به راحتي قابل استفاده باشد.

· فرد واكسيناتور بين كودك و همه سوزنها يا اشياء نوك تيز باشد.

· فرد واكسيناتور Safety Boxرا طوري قرار دهد. كه‌ سوراخ ورودي Safety Box را در موقع دفع سرنگ و سرسوزن ببيند.

· واكسيناتور به راحتي و بدون طي مسافتي سرسوزنهاي مصرفي را داخلSafety Box بيندازد.

· فقط يك كودك در محل واكسيناسيون حضور داشته باشد.

· در مراكز شلوغ كه ممكن است چند واكسيناتور همزمان ارائه خدمت دهند هر واكسيناتور بايد يك Safety Box داشته باشد.

4- وضعيت صحيح كودك براي انجام تزريقات :

هرگونه حركت غيرقابل پيش بيني كودك به هنگام تزريق مي‌تواند منجر به ايجاد جراحت نيش سوزن براي واكسيناتور شود.

براي جلوگيري از اين سانحه، كودك را با وضعيتي صحيح (طبق شكل شماره 3) قبل از تزريق آماده كنيد:

· مادر بنشيند و كودك را در بغل او قرار دهيد. مطمئن شويد كه بازوي مادر از پشت كودك را در برگرفته است.

· براي حفظ ايمني، مادر پاهاي كودك را نيز در طول تزريق مهار كند.

· توجه داشته باشيد واكسيناتور نمي‌تواند در حفظ وضعيت كودك كمكي بكند زيرا دو دست خود را براي تزريق احتياج دارد.

5- قراردادن ظروف مخصوص براي جمع‌آوري كليه اجسام نوك تيز در محل واكسيناسيون :

اجسام نوك تيز استفاده شده بايد در Safety Box ريخته شوند و سپس به روشي ايمن دفع شوند.

نحوه دفع تجهيزات تزريق :‌

با توجه به آموزش‌هايي كه در جهت جلوگيري از ابتلاء به بيماريهاي منتقله از راه خون از جمله هپاتيت C,B و ايدز داده شده است، در زمان تزريق توصيه به استفاده از سرنگ و سرسوزن يكبار مصرف واستفاده از كاتر و Safety Box براي جمع‌آوري سرنگ و سرسوزن‌هاي مصرفي در خدمات بهداشتي درماني شده است و طبق توصيه‌هاي به‌عمل آمده ضايعات جمع‌آوري شده تحت عنوان زباله عفوني در شهرها به‌وسيله شهرداري جمع‌آوري و در روستاها در گودالها يا كوره‌هايي كه طراحي شده سوزانده مي‌شود.

دفع سرنگ و سرسوزنهاي مصرف شده

وسايل تزريق بايد فوراً پس از استفاده دور ريخته شوند.

چرا امحاء صحيح ضايعات تزريق اهميت دارد؟

ضايعات تزريق مي‌تواند موجب مشكلات جدي بهداشتي و محيطي شود. دفع غيرايمن مي‌تواند موجب گسترش بيماريهايي شود كه شما با تلاش بسيار آنها را كنترل كرده‌ايد.

خطرات بهداشتي :

رها كردن سرنگ و سرسوزن مصرف شده در فضاي باز و محيط زندگي افراد جامعه را به خطر مي‌اندازد. در اغلب اين موارد نيز، كودكان متأسفانه قربانيان اتفاقي صدمه نيش سوزن هستند.

خطرات زيست محيطي :

انداختن سرنگ و سرسوزنهاي مصرف شده در رودخانه، آب مورد استفاده نوشيدن و شستشو را آلوده مي‌كند.

استفاده از Safety Box :

همه وسايل تزريقي را كه استفاده شده است بايد بلافاصله در Safety Box بيندازيد. اين ظروف بايد ضد آب و مقاوم بوده و سوزنها آن را سوراخ نكنند.

براي اطمينان از حمل و نقل ايمن Safety Box :‌

· حمل يا تكان دادن Safety Box را به حداقل برسانيد. هرگز به آن فشار وارد نكنيد، روي آن ننشينيد يا نايستيد.

· مراقبت ازSafety Box ها را به‌هنگام حمل و نقل تا محل دفع افزايش دهيد.

· Safety Boxها را در يك مكان خشك و ايمن دور از دسترس كودكان و جامعه قرار دهيد تا به نحو ايمن جمع‌آوري و دفع شوند.

· فردي را مسئول جمع‌آوري و حمل و نقل Safety Boxها نمائيد و آموزشهاي لازم را در اين زمينه به او بدهيد. هرگز از افرادي كه در اين زمينه آموزش نديده‌اند نخواهيد حمل و نقل جعبه‌ها را به عهده بگيرند.

مراحل دفع ضايعات تزريق :

سرنگها و سرسوزنهاي استفاده شده نبايد در محيط باز كه مردم در آنجا آمد و رفت دارند و يا كودكان به آن دسترسي مي‌يابند انباشته شوند. و هرگز نبايد به همراه ساير زباله‌ها دفع شوند.

گام 1 : Safety Box بايستي در تمام مراكز واكسيناسيون در دسترس كارمند بهداشتي قرار داشته باشد.

گام 2 : وقتي متوجه شديد 4/3 حجم Safety Box پرشده است درب آنرا ببنديد. هرگز سرنگ و سرسوزن‌هاي مصرف شده را از يك Safety Box به ظرف ديگري منتقل نكنيد.

يك Safety Box پنج ليتري گنجايش حدود 100 سرنگ و سرسوزن را دارد. وقتي 4/3 حجم آن پر شد، جهت امحاء آن اقدام نمائيد.

توجه: هرگز تجهيزات ذيل را در داخل Safety Box نيندازيد. اين تجهيزات را با ساير ضايعات پزشكي جمع‌آوري كنيد.

- ويالهاي خالي (به استثناء ويالهاي شكسته)

- ويالهاي واكسن فاسد يا از رده خارج شده (تاريخ انقضاء گذشته)

- پنبه الكل

- دستكش يا ساير ضايعات پلاستيكي

روشهاي از بين بردن Safety Box :‌

چهار روش معمولاً براي از بين بردن Safety Boxهاي پرشده وجود دارد.

الف) زباله سوز :‌

زباله‌سوز مي‌تواند كاملاً سرنگ و سرسوزنها را از بين ببرد. حرارت بيش از 800 درجه سانتي‌گراد كليه ميكروارگانيسم‌ها را از بين مي‌برد و حجم ضايعات حاصله از تزريقات را به حداقل كاهش مي‌دهد.

زباله سوزي كه عملكرد آن خوب باشد ما را از نابودي كامل سرنگ و سرسوزن‌ها مطمئن مي‌كند. زباله سوزها آلودگي هواي كمتري نسبت به سوزاندن در حرارت كمتر ايجاد مي‌كنند. بعضي از بيمارستانها داراي زباله سوز هستند و بعضي از آنها از ساير زباله سوزهاي نزديك به بيمارستان مثل كارخانه‌هاي سيمان استفاده مي‌كنند.

كليه موازين ايمني براي محلي كه زباله سوز قرار دارد بايد در نظر گرفته شود و فردي كه با زباله سوز كار مي‌كند بايد از عينك ايمني و دستكش كلفت (Heavy gloves) استفاده كند.

مـراكزي كه به اين زباله‌‌سوزها دسترسي دارند با هماهنگي‌هاي لازم بهتر است جـهت امحاءSafety Boxها از اين روش استفاده نمايند.

ب) سوزانيدن در ظروف استوانه‌اي فلزي (Metal drum) :

براي سوزاندن ضايعات تزريق در ظروف استوانه‌اي فلزي:

· محلي براي سوزانيدن ضايعات انتخاب كنيد كه حتي الامكان از ساختمانها و منازل مسكوني دور باشد. مكان مورد نظر بايد حصاركشي شده و تميز باشد.

· چهار آجر به صورت مستطيل روي زمين قرار دهيد.

· يك توري فلزي يا شبكه فلزي روي آجرها قرار دهيد.

· دو انتهاي استوانه فلزي 210 ليتري (55 گالني) را برداريد. اين عمل امكان جريان هوا در داخل ظرف مي‌دهد و محتوي آن بهتر خواهد سوخت. اگر ظرف استوانه‌اي فلزي در دسترس نبود مي‌توانيد يك استوانه از ورق فلزي، آجر يا خاك‌رس بسازيد. يك دودكش بايد به قسمت متحرك بالاي لوله استوانه‌اي اضافه شود.

· لوله استوانه‌اي را روي شبكه يا توري فلزي قرار دهيد.

· Safety Boxهاي پرشده را داخل اين ظرف بيندازيد. كاغذ، برگ و ساير مواد قابل اشتعال را به داخل استوانه اضافه كنيد تا به سوختن Safety Boxها كمك كنند.

· ميزان كمي نفت (اگر در دسترس بود)، روي جعبه‌ها و ساير مواد بريزيد.

· يك توري فلزي روي لوله استوانه‌اي قرار دهيد تا از گسترش خاكسترها جلوگيري كند.

· مواد قابل اشتعال مثل چوب يا كاغذ و .... را در پائين استوانه قرار دهيد و آنها را آتش بزنيد.

· به مردم هشدار بدهيد كه از آن فاصله بگيرند و از سيگار كشيدن و از دود و گاز و خاكستر حاصله از آتش اجتناب كنند.

· آتش را تا وقتي كه همه Safety Boxها كاملاً‌ بسوزند و از بين بروند روشن نگه داريد.

· وقتي آتش خاموش شد و باقيمانده داخل استوانه سرد شد، با دقت باقيمانده را جمع آوري كنيد. آنرا در يك محلي كه معمولاً محل شكل6- ظرف استوانه‌اي فلزي

رفت و آمد مردم نيست و استفاده نمي‌شود دفن كنيد. حداقل روي آنرا با 13 سانتيمتر خاك بپوشانيد. اگر امكان داشته باشد روي گودال را با سيمان بپوشانيد تا گودال كاملاً پر شود.

توجه : باقيمانده سرسوزن‌ها و جعبه‌هاي ايمن (Safety Box) بايد بعد از سوزاندن دفن شوند، اگر سوزانيدن در يك استوانه فلزي يا در يك گودال سرباز انجام مي‌شود. باقيمانده ضايعات نيز بايد به‌صورت عميق درگودال، يا محل مخصوص دفن بهداشتي زباله‌ها، يا محلي مشابه كه مردم به آنجا دسترسي ندارند دفن شود.

ج) سوزاندن در فضاي آزاد دريك گودال :

سوزاندن در فضاي آزاد در يك گودال هميشه توصيه نمي‌شود به‌دليل آنكه سوزاندن مواد پلاستيكي موجب تخريب محيط زيست مي‌گردد. اگر بخواهيد در فضاي باز ضايعات را بسوزانيد لازم است:

· يك محل دور از منازل مسكوني و غيرقابل استفاده براي امور ديگر را انتخاب كنيد. اين محل بايد حصاركشي شده و تميز باشد.

· يك كارمند داراي شرايط لازم براي نظارت بر سوزاندن انتخاب كنيد.

· يك گودال با عمق حداقل يك متر حفر كنيد، اما مطمئن شويد خيلي عميق نباشد تا بتوانيد براي آماده كردن آن براي قرار دادن مواد قابل اشتعال و Safety Boxها داخل آن بشويد.

· Safety Boxهاي پرشده را داخل گودال قراردهيد. كاغذ، برگ درختان يا ساير مواد قابل اشتعال را براي كمك به سوختن با آن مخلوط كنيد.

· اگر نفت در دسترس بود مقدار كمي روي آنها بريزيد و مواد را آتش بزنيد.

· به مردم هشدار بدهيد از محل سوزاندن و گازها و خاكستر حاصله خود را دور نگه دارند و از كشيدن سيگار اجتناب كنند.

· آتش را تا زماني كه كاملاً Safety Boxها سوزانده شوند، شعله‌ور نگهداريد و سپس طبق مطالب پيشگفت باقيمانده را دفن كنيد.

د) دفن بهداشتي درگودال :‌

وسايل و تجهيزات تزريق ممكن است در گودال مخصوص اين امر دفن شود. محل را به دقت انتخاب كنيد و يك گودال عميق و بزرگ براي دفن جعبه‌هاي ايمن (Safety Box) حفر كنيد. (شكل 9) اگر سرنگ‌هاي AD آلوده به هر نحوي از جعبه‌ها خارج شوند و وارد رودخانه شده و يا روي زمين پراكنده شوند، مردم ممكن است روي آن گام بردارند يا بچه‌ها با آن بازي كنند، بنابراين:

· محلي را انتخاب كنيد كه در آينده حفاري نشده و يا جهت ايجاد چاه توالت استفاده نمي‌شود.

· دور آن محل را حصار بكشيد و تميز كنيد.

· يك گودال حداقل به عمق 2 متر حفر كنيد. مطمئن شويد كه ضايعات داخل آن در طي فصل بارندگي از داخل آن خارج نمي‌شود.

· Safety Boxهاي پرشده را قبل از دفن داخل گودال قرار دهيد. هرگز آنها را داخل گودال خالي نكنيد.

· روي جعبه‌ها را باحداقل 30 سانتيمتر خاك بپوشانيد. اگر امكان دارد روي گودال را با سيمان بپوشانيد. وقتي گودال پر است مطمئن شويد كه كارمندي آموزش ديده بر اين مراحل نظارت دارد. هرگز اين كار حياتي را به عهده فرد غيرآموزش ديده نگذاريد.

آموزش كاركنان بهداشتي :

كليه كاركناني كه خدمات ايمنسازي را ارائه مي‌دهند بايد در زمينه تزريقات ايمن آموزش ببينند. اين آموزش‌ها به‌صورت آبشاري از سطوح كشوري، دانشگاهي و شهرستاني و مراكز بهداشتي درماني و خانه‌هاي بهداشت خواهد بود.

مديريت و نظارت :‌

با توجه به لزوم رعايت موازين تزريقات ايمن، علاوه بر محاسبه و تأمين ملزومات مورد نياز برنامه،‌ بايد سطوح مختلف شبكه بهداشتي درماني كشور و بخش خصوصي ارائه دهنده خدمات ايمنسازي مورد بازديدهاي نظارتي قرار گرفته و از رعايت موازين تزريقات ايمن اطمينان حاصل آيد. به‌طور كلي:

- در هر مركز خدمات ايمنسازي بايد سرنگ AD استفاده شود.

- Safety Box به ميزان كافي وجود داشته باشد.

- نحوه دفع و امحاء ضايعات مطابق دستورالعمل‌هاي اجرائي كه با همكاري و هماهنگي بهداشت محيط، معاونت درمان و معاونت بهداشتي تدوين شده است، باشد.

- از سرپوش‌گذاري قبل و بعد از تزريقات خودداري گردد.

- كاركنان را در زمينه تزريقات ايمن آموزش دهيد.

- در هر شهرستان يك نفر مسئول براي پايش سلامت تزريقات تعيين نمائيد.

دفع ضايعات :‌

الف : مناطق شهري :

كليه ضايعات مراكز واكسيناسيون (Safety Box) از طريق مركز بهداشت شهرستان تابعه به زباله‌سوز انتقال داده شود و سوزانيده شود. بديهي است مراكز بهداشت شهرستان‌ها از طريق هماهنگي‌هايي كه به‌وسيله مراكز بهداشت استانها (دانشگاهها) انجام مي‌گردد با تشكيل جلسات و هماهنگي‌هاي برون بخشي و درون بخشي، پروسه انتقال ضايعات را تعيين و ابلاغ خواهند كرد.

ب : مناطق روستايي :‌

كليه ضايعات مراكز واكسيناسيون (Safety Box) در خانه‌هاي بهداشت در گودالي كه در محوطه خانه بهداشت كنده مي‌شود سوزانده شود (يا هر امكان موجود ديگر محلي با تائيد مراكز بهداشت و مطابق با موازين تزريقات ايمن).

پايش تزريقات ايمن :

پايش از طريق چك ليست و تكميل فرم اطلاعات شش ماهه/ ساليانه در مورد تجهيزات تزريقات ايمن انجام مي‌گردد.

مديريت و اجرا :

· تشكيل كميته كشوري تزريقات ايمن دركشور.

· مركز مديريت بيماريها مسئوليت آموزش، نظارت و پايش برنامه در كشور را به‌عهده دارد.

· تعيين و اعلام يك نفر مسئول تزريقات ايمن در هر دانشگاه و شهرستان.

· مسئول تزريقات ايمن دانشگاه مسئول آموزش و ارائه نحوه انجام و اطمينان از تزريقات ايمن و تأمين تجهيزات مورد نياز در شهرستانهاي تابعه دانشگاه مي‌باشد.

· آموزش‌هاي ارائه شده در هر دانشگاه توسط مسئولين تزريقات ايمن در هر شهرستان براي كليه مراكز تحت پوشش ارائه و پايش و نظارت مي‌شود.

آموزش :

آموزش توسط مركز مديريت بيماريها براي مسئولين تزريقات ايمن، معاونين بهداشتي و مسئولين بيماريهاي دانشگاههاي كشور انجام و هر دانشگاه توسط افراد مذكور آموزش رده‌هاي ديگر را به عهده دارد.

تهيه و توزيع مطالب كمك آموزشي براي گروههاي مختلف هدف برنامه (پمفلت، پوستر و ...) و همچنين برنامه بازآموزي ساليانه براي پرسنل كيله رده‌ها نيز پيش‌ بيني و انجام خواهد شد.

نيازهاي آموزشي :

با توجه به پايش برنامه و نيازهاي آموزشي برنامه‌ريزي كنيد مثلا:ً

آيا از تجهيزات در دسترس در مراكز بدرستي استفاده مي‌شود؟‌

آيا برآورد تجهيزات مصرفي بدرستي محاسبه مي‌شود؟

آيا سرپوش گذاري مجدد قبل و بعد از تزريقات انجام مي‌شود؟

جلب مشاركت :

در جهت انجام صحيح برنامه تزريقات ايمن در كليه سطوح شامل مديران، سياست گزاران، كاركنان و عموم جامعه اقدامات لازم در جهت جلب مشاركت و همكاري بايد انجام شود. از جمله ارائه گزارش از وضعيت موجود، مشكلات و درخواست همكاري به مديران، مردم و ... همچنين آموزش و افزايش آگاهي پرسنل در جهت رعايت نكات لازم براي تزريقات ايمن.

دستورالعمل ايمني

الف) اقدامات پيشگيرنده از بروز جراحات و صدمات ناشي از سرسوزن و وسايل تيز و برنده در كاركنان بهداشتي درماني

با توجه به اينكه جراحات ناشي از فرورفتن سرسوزن و وسايل تيز و برنده از مهمترين موارد آلودگي كاركنان بهداشتي درماني با HIV/HCV/HBV محسوب مي‌شود، رعايت نكات ذيل به منظور پيشگيري از جراحات و صدمات مزبور الزامي است:

1- جهت شكستن ويال‌هاي دارويي ترجيحاً‌ از انواعي استفاده شود كه احتياج به تيغ اره نداشته باشد و در صورت نياز به استفاده از تيغ اره و جهت رعايت اصول ايمني در داخل يك محافظ مثل Pad گرفته شوند.

2- پس از تزريق از گذاردن درپوش سرسوزن اكيداً‌ خودداري نمائيد مگر در شرايط خاص از جمله اخذ نمونه خون جهت ABG يا كشت خون.

3- از شكستن و يا خم كردن سرسوزن قبل از دفع خودداري نمائيد.

4- در موارد ضروري جهت گذاردن درپوش سرسوزن از وسيله مكانيكي جهت ثابت نگهداشتن درپوش استفاده نمائيد و يا از يك دست به روش Scoop جهت گذاردن درپوش سرسوزن استفاده كنيد.

5-جهت حمل وسايل تيز و برنده از ريسيور استفاده نمائيد و از حمل وسايل مزبور در دست يا جيب يونيفرم خودداري نمائيد.

6- از دست به دست نمودن وسايل تيز و برنده (بيستوري، سرسوزن و ...)‌ اجتناب نمائيد.

7- احتياطات عمومي در حين انجام هرگونه اقدام درماني كه احتمال آلودگي با خون و ساير ترشحات بدن وجود دارد به شرح ذيل مي‌باشد:

1-7- درصورتي كه بريدگي و يا زخمي در دستها وجود دارد، بايستي از دستكش ا

عوارض واکسیناسیون

· روش غلط تزريق ؛

تجهيزات

ملاحظات

مطالب مشابه :

پمفلت

عوارض جانبی واکسیناسیون سرخک و سرخجه

ادامه جزوه بيماريها

اپيدميولو‍‍ژي و كنترل بيماري هاي قابل پيشگيري با واكسن - اوريون

موارد عدم استعمال يا تاخير در استفاده از واكسنها و پاسخ به برخي پرسشهاي رايج پيرامون واكسيناسيون

نمونه سوالات و پاسخنامه سؤالات تستي كليات بهداشت و اصول بهداشت فردي در خانواده

عوارض واکسیناسیون