روش‌های هرس كردن :

در چنین حالتی، باید تعدادی از این شاخه های جدید را در زمستان سال بعد بطور کامل حذف کرد و تعداد باقیمانده را نیز سرزنی و کوتاه کرد تا از رشد سریع و بدون انشعاب و در نتیجه از ترکه ای شدن آنها جلوگیری کرده، در عین حال برای رشد سال بعد تعداد کافی جوانه بر روی گیاه باقی بماند.

تصاویر جوانه برگ، گل و یک سیخک

هرس شاخه های بارور، بستگی به طول عمر آنها دارد. به عنوان مثال شاخه های بارور معمولی بیش از یکبار تولید گل ومیوه نمی کنند و بنابراین باید در زمستان سالی که به بار نشسته اند هرس شوند. سیخک ها در گیاهان مختلف، طول عمرهای متفاوتی دارند مثلا" در زردآلو تا چهار سال، در سیب 10 تا 20 سال در گیلاس 10 تا 12 سال و در گلابی حدود 20 سال عمر می کنند و پس از آنکه خشک می شوند. در این هنگام باید سیخک ها را از طریق قطع شاخه حاملشان هرس و گیاه را وادار به تولید شاخه های جدیدی کرد که هر کدام پس از چند سال بصورت شاخه های حامل سیخک های جوان بارور در می آیند.

یک شاخه کوتاه بارور چهار ساله، روی یک درخت سیب پیر

در هرس شاخه برای اخذ فرم و شکل مطلوب و جلوگیری از رشد بی رویه و عقب افنادن باروری و کم شدن محصول سال بعد رعایت نکات زیر ضروری است:

الف: در موقع حذف کامل یک شاخه صرفنظر از قطر آن باید دقت شود که برشی که برای هرس داده می شود در پائینترین قسمت شاخه ای که قرار است حذف گردد و به موازات تنه یا شاخه اصلی ایجاد گردد به طوری که قسمتی از شاخه بریده شده بر روی تنه یا شاخه اصلی باقی نماند. این امر باعث می شود که سطح بریده شده سریعا" توسط بافت پوششی پینه التیام یابد و راه نفوذ عوامل مولد بیماری و پوسیدگی مسدود گردد. اگر برش بطور ناصحیح انجام شود، زائده ای از شاخه قطع شده بر روی درخت باقی خواهد ماند که ناخنک یا مهمیز نامیده می شود و به دلیل فقدان رشد پس از مدتی می میرد و مورد حمله شدید انواع قارچ ها و باکتریهای گنده رو قرار می گیرد و دچار پوسیدگی می شود. پوسیدگی به مرور در طول زائده پیشروی کرده به درون تنه درخت می رسد و در نتیجه پس از چند سال درخت را پوک و توخالی می کند. اگر شاخه ای که قطع می شود مسن و دارای قطری بیش از پنج سانتیمتر باشد، باید سطح بریده شده را توسط چسب باغبانی که دارای سم قارچ کش باشد پوشاند تا به درخت فرصت کافی برای التیام داده شود و در عین حال قسمت های مرکزی سطح بریده شده که قابلیت ترمیم ندارند مصون بماند.

ب) هرگاه درختی چند ساله هرس نشده باشد و یا بخواهیم از ارتفاع آن بکاهیم هرس شدید لازم است و اینکار را باید در طی چند سال انجام داد و به تدریج درخت را به شکل و اندازه دلخواه درآورد. هرس شدید یکباره باعث خواهد شد که باروری درخت (در صورتیکه درخت هنوز بارور نشده باشد) یک الی چند سال به عقب بیفتد و اگر مثلا" بارور شده باشد، میزان محصول آن برای یک و گاهی چند سال به شدت پائین بیاید و حتی گاهی اوقات بطور کامل متوقف شود. اشکال دیگر هرس شدید یکباره این است که گیاه بلافاصله در سال بعد تعداد زیادی نرک تولید خواهد کرد که حذف آنها در طول فصل رشد کاری پر زحمت خواهد بود.

نمایش هرس نامتناسب برای جوان کردن درختان مسن و تولید شاخه های علفی کشیده و متعدد

پ) در هنگام حذف کامل شاخه ها، باید دقت داشت که هر چه زاویه ای که شاخه با تنه و یا شاخه حامل خود می سازد به قائمه نزدیکتر باشد این شاخه قویتر بوده، رشد بهتری خواهد نمود و چنین زاویه ای در مقابل وزن میوه و فشارهای خارجی نیز مقاومت بیشتری خواهد داشت. بنابراین در هنگام هرس باید در درجه اول شاخه هایی حذف شوند که با تنه و یا شاخه حامل خود زاویه بسته تری می سازند و در نتیجه ضعیفتر هستند.

شاخه هایی با زاویه تنگ به خاطر ضخامت کم پوست و نحوه تشکیل پارانشیم چوب در محل انشعاب ضعیف تر هستند

ت) در انشعابات دو شاخه ای، آنهائی که قطر یکی از شاخه هایشان از دیگری کمتر است قویتر از آنهائی هستند که قطر شاخه هایشان با هم مساوی است. بنابراین در هنگام سرزنی معمولاً یک سوم تا نصف انتهای شاخه های طویل حذف می شود. وضعیت محل برش نسبت به اولین جوانه نزدیک به آن در نحوه رشد شاخه و شکل درخت بسیار موثر است. به این معنی که: اگر جوانه مذکور در قسمت فوقانی شاخه قرار گرفته باشد در اثر رشد تبدیل به شاخه ای خواهد شد که تقریباً بطور عمودی رشد کرده به بالا خواهد رفت و اگر جوانه در زیر شاخه قرار گرفته باشد بسیار نزدیک به افقی رشد خواهد نمود. با توجه به این موضوع می توان با انتخاب محل برش در هرس سرزنی، شکل درخت و میزان گسترش تاج آنرا کنترل کرد یعنی اگر هدف متراکم کردن شاخ و برگ درختی مثل هلوباشد که بطور طبیعی تاجی گسترده دارد باید جوانه در قسمت فوقانی باقی گذاشته شود و برعکس اگر هدف پخش و گسترده کردن تاج درختانی مثل سیب گلاب و انواع گلابی باشد، که بطور طبیعی رشد عمودی دارند باید جوانه در قسمت زیرین شاخه باقی گذاشته شود. در اینجا باید به این نکته اشاره شود که هرچه یک شاخه عمودی تر باشد چون شیره گیاهی در آن راحت تر و سریعتر جریان می یابد، رشد سریعتر و بیشتری نیز خواهد داشت که این امر بخصوص در نرک ها که تقریبا" همگی عمودی رشد می کنند قابل روئیت است.

ج)در گیاهان باغبانی و بخصوص درختان میوه برای تولید محصول زیاد و مرغوب باید نور با شدت کافی به تمام نقاط تاج و بخصوص به قسمت های داخلی آن برسد. برای این منظور باید در هنگام هرس سعی شود با حذف شاخه های اضافی قسمت های وسط تاج در حد لازم و متعادل باز نگاهداشته شود بویژه شاخه هایی باید هرس گردند که بطور مورب و کج درون تاج رشد می کنند و علاوه بر سایه اندازی، مزاحم سایر شاخه ها نیز هستند.

چ) بسیاری از امراض و آفات، در سطح و یا داخل شاخه های خشکیده زمستان گذرانی می کنند، از این رو لازم است در تمام طول فصل سال و بخصوص در زمستان تمام شاخه های شکسته و خشکیده بریده و سوزانیده شوند. این عمل بخصوص در مبارزه با آفاتی مانند انواع چوبخوارها، پوستخوارها و سوسکهای شاخک بلند از اهمیت وافری برخوردار است.

هرس ریشه

وجود تعادل بین حجم ریشه با شاخ و برگ برای رشد و باروری متناسب گیاه مورد لزوم است. اگر این تعادل در جهت ریشه بهم بخورد (از بین رفتن شاخ و برگ در اثر هرس شدید و یا حمله امراض و آفات) گیاه تولید شاخ و برگ بسیار می کند و باردهی آن به عقب میافتد. اگر بهم خوردن تعادل در جهت شاخ و برگ باشد (رشد محدود ریشه بدلیل نامناسب بودن خاک و کم آبی و یا از بین رفتن آن در اثر حمله امراض و آفات) رشد گیاه محدود می شود و در عوض گیاه زودتر به بار می نشیند و درصد تبدیل گل به میوه نیز بالا می رود. با استفاده از این پدیده بشر از زمانهای دور کوشیده با هرس ریشه اندازه گیاهان مورد نظر خود را تحت مهار درآورد و به حد دلخواه محدود سازد.

نوعی دیگر از هرس ریشه، هنگام کشت نهال در محل اصلی و یا انتقال آن از خزانه ای به خزانه دیگر در مورد بعضی از گیاهان چوبی (مانند میوه های دانه دار و هسته دار و مرکبات) و بعضی گیاهان زینتی (مثل گل سرخ) صورت می گیرد. بر خلاف نوع قبلی هرس ریشه، به دلیل اینکه گیاه را تحریک به تولید ریشه های فرعی جدید و بیشتری می کند، اثر تقویت کننده داشته، در رشد نهال تسریع می نماید.

در اینجا لازم به تذکر است که میزان تحمل و واکنش گیاهان مختلف به هرس ریشه با یکدیگر متفاوت و وابسته به توانایی آنها برای تولید ریشه فرعی است که هر چه این توانائی بیشتر باشد واکنش گیاه به هرس ریشه بیشتر و صدمه وارده کمتر است. در این رابطه بعضی از گیاهان ( مانند پسته، انواع گیاهان جالیزی) چون نمی توانند ریشه فرعی زیادی تولید کنند به جابجایی و هرس ریشه بسیار حساسند و از این عمل به شدت صدمه می بینند.

هرس برگ

هرس برگ، هرسی است تابستانه که گاهی اوقات در مورد گیاهانی که رشد فوق العاده و شاخ و برگ متراکم دارند اعمال می شود و مانند سایر هرس های تابستانه اثر تضعیف کننده دارد. برای انجام این هرس، با استفاده از وسایلی مانند چوبهای بلند و یا با دست، قسمتی از برگ های درخت را حذف می کنند تا بدینوسیله نور بیشتری به قسمت های مرکزی تاج بتابد و میوه از کیفیت بهتری برخوردار شود و بخصوص در مورد گیاهانی (مثل سیب) میوه خوش رنگتر گردد.

زخم کردن پوست

زخم کردن پوست، هرسی است تابستانه که معمولا" در بهار به منظور تبدیل شاخه نابارور به بارورتقویت شاخه های بارور ضعیف که گل می دهند ولی قدرت نگهداری میوه های حاصله و گاهی اوقات حتی گلهای خود را ندارند و بالاخره مبارزه با غرور درختان و وادار کردن آنها به باروری انجام می شود. در هر سه مورد، زخم کردن پوست باعث قطع رابطه قسمتهای بالای زخم با بقیه گیاه می شود و این قسمت ها مواد قندی خود را از دست نمی دهند و تقویت می شوند. در حالت اول، معمولاً تکه برداری می کنند (یعنی با نوک چاقوی پیوند تکه کوچکی از پوست شاخه را در زیر یک یا چند جوانه بر می دارند و یا شکاف زنی (یعنی با چاقوی پیوند شکاف های کوتاه و متوازی در زیر جوانه ایجاد می کنند) چنین جوانه هائی در تابستان دارای اعضای اولیه گل خواهند شد و در سال بعد به بار خواهند نشست. در حالتهای دوم و سوم که نیاز به عملیات کاراتری می باشد، می توان با حلقه زنی (که در آن به کمک چاقو یا اره دندانه ریز در پوست قاعده شاخه یا تنه بدون حذف قسمتی از آن شکافی سراسری به شکل یک دایره ایجاد می شود) یا با طوقه برداری (که در آن نواری از پوست دور تا دور ساقه یا تنه به عرض یک الی پنج میلیمتر حذف می شود) و یا به روش پوست واژگونی (معکوس کردن پوست: که در آن طوقه ای به عرض حدود یک سانتیمتر از پوست جدا و بصورت سر و ته در محل خود نصب می شود)، گیاه را وادار به تولید گل و یا نگهداری آن ساخت. استفاده از هر یک از این روشها بستگی به شدت ضعف و یا قوت گیاه دارد که در تمامی آنها گیاه بلافاصله شروع به تولید بافت پینه ای و ترمیم قسمت قطع شده می کند و پس از مدتی که در طی آن گیاه فرصت کافی برای تولید اعضاء اولیه گل در جوانه ها پیدا کرده، به حالت عادی بر می گردد.

ایجاد پاکوتاهی و تولید میوه در سالهای اولیه ممکن است به وسیله قطع آوندهای آبکشی انجام گیرد

خم ساختن شاخه

به تجربه ثابت شده است که هنگامی که شاخه ای با استفاده از قیم و یا بکار بردن وزنه در انتهای آن، بطرف زمین خم شود علاوه بر آنکه طبق آنچه در قسمت هرس شاخه ذکر شد رشدش محدود خواهد گشت، چون آوند های آبکش موجود در پوست آن تحت فشار ناشی از خمیدگی منقبض می شوند خروج شیره پرورده از آن با اشکال روبرو گشته، چنین شاخه ای اگر نابارور باشد بارور می گردد و اگر بارور باشد میزان محصول آن بالا می رود. بعنوان مثال نتایج آزمایشی که بر روی درختان بارور سیب بعمل آمد نشان داد که تعداد کل جوانه های روی شاخه های خم شده 47% تا 65% و تعداد جوانه های گل روی آنها 3 تا 5 برابر افزایش یافتند و پس از سه سال میزان محصول ارقام مختلف 5/1 تا 4 برابر گشت.( این عمل را شخصا تجربه نموده و میزان محصول بالا رفته است .)

روش‌های هرس كردن :

مطالب مشابه :

هرس درختان میوه معتدله

هرس درخت سیب:

لیست سموم جدید و سموم پرمصرف در ایران (2)

اصول و نحوه كاربرد سموم در خاك

تغذیه گیاه از جزء تا کل (قسمت اول)

آشنایی اجمالی با علف کش های مهم

روش‌های هرس كردن :

نقش آهن در خاک

کاشت، داشت و برداشت توت فرنگی