فرضیه چسیت؟

فرضیه چیست؟

قبل از وارد شدن به مبحث فرضیه و فرضیه سازی لازم است مفاهیم و متغییر ها در روش تحقیق تعریف شوند.

تعریف مفاهیم و متغیرها

مفهوم و متغیر دو عنصر هستند که در اغلب تحقیقات حضوری تام و تمام دارند. در تحقیق به روش علمی یکی از حساسترین اقدامات تعریف صحیح و مناسب از این دو عنصر می باشد. اهمیت کار در این مرحله به صورتی است که لازم است با توجه به ویژگی های تحقیق به روش علمی دو گونه تعریف بدست می دهیم. تعریف شرحی و تعریف علمی و این دو تعریف را در مورد هر دو عنصر باید ارائه کرد.

تفاوت بین مفهوم و متغیر در یک تحقیق شاید بسیار ظریف باشد. منظور از مفهوم آن عنصری از تحقیق است که محقق قصد اندازه گیری آن را ندارد لیکن باید برای سایرین به طور مشخص آنرا تعریف نماید تا دیگران منظور و مقصود محقق را از آن واژه یا مفهوم درک نمایند و متغیر آن عنصری است در تحقیق که محقق دقیقا قصد اندازه گیری آنرا دارد و ضروری است دیگران درک مشخصی از آن بر اساس تعریفی که محقق ارائه می کند داشته باشند. از همین جهت است که هم در تعریف مفاهیم و هم در تعریف متغیرها به دو گونه از تعریف روبرو هستیم. تعاریف شرحی عمدتا از لغت نامه ها ، دائره المعارف ها ، کتاب های مرجع و کتب درسی و... اقتباس می شود و تنها عنصر مورد نظر را تعریف نظری یا تئوری می نماید. به عبارت دیگر تعریف یک مفهوم بوسیله مفاهیم دیگر که معمولا از مطالعات و نظریه های موجود نشات می گیرد و با بیانی علمی ارائه می شود.بدیهی است در هنگام تعریف ذکر منبع مورد استفاده ضرورتی اجتناب ناپذیر است. اما در تعاریف عملی که به طور مشخص بر عهده محقق قرار دارد محقق آنچه را که از این عنصر در این تحقیق خاص مد نظر دارد بیان می کند. به بیان دیگر محقق به مشخص ساختن و تعریف نمودن آن متغیر و تعین کردن عملیات و معیارهای تجربی که برای اندازه گیری و سنجش آن لازم است می پردازد.

تعریف متغیر : متغیر مشخصه یک عنصر پدیده موجود زنده و یا هر چیزی است که قابلیت تغییر داشته و می تواند مقادیر مختلفی را بپذیرد. به عبارت دیگر متغییر صفتی است قابل اندازه گیری که از شخصی به شخص دیگر قابل تغییر است.

آنچه اهمیت دارد آنکه باید دقت شود در هر تحقیق ما متغیرهای خاص خواهیم داشت و اینگونه نخواهد بود که همه آنچه در یک مطالعه بعنوان متغیر حضور دارند برای تحقیق نامطلوب است. از سوی دیگر نوع متغیر علیرغم مشابه بودن عنوان از یک مطالعه به مطالعه دیگر ممکن است متفاوت باشد.

متغیر را براساس عوامل مختلف به گونه های متفاوتی تقسیم بندی می نماید:

چنانچه اهداف تحقیق مد نظر قرار گیرند 2 گونه متغیر خواهیم داشت:

متغیر مستقل: آن متغیری است که محقق تاثیر آن را بر سایر متغیرها مورد سنجش قرار می دهد.

متغیر وابسته: آن متغیری است که متغیر مستقل بر روی آن اثر می کنند.

متغیر مداخله گر(واسطه): آن متغییری است که بر روی رابطه علت معلولی بین دو یا چند متغیر تاثیر می گذارد و باعث قوی یا ضعیف شدن رابطه بین متغیرها از حد واقعی آنها می شود.

اما شکل ديگر بر اساس خصوصیات متغیر تقسیم بندی صورت بگیرد:

• متغیر کمی: و آن متغیری است که با عدد نمایش داده می شود. بدیهی است این متغیر همچون تقسیم بندی معمول در اعداد به دو دسته متغیر گسسته و پیوسته تقسیم خواهد شد که متغیر پیوسته مقادیر کسری را هم می پذیرد ولی گسسته این امکان را ندارد.

• متغير کيفی: این متغیری است که کیفیت صفات با آن معرفی می شود.

• متغیر مرکب: متغیری را که از ترکیب دو یا چند متغیر به وجود می آید می نامند.

در همین جاست که تعریف متغیر آنهم به شکل عملی یا کاربردی ضرورت پیدا می کند. تعریف عملی باید بر اساس ملاکهایی صورت بگیرد که مهمترین آنها عبارتند از:

قابلیت انجام داشته باشند

دقیق و مشخص باشند

قابلیت اندازه گیری داشته باشند

تعریف فرضیه

تحقيق به روش علمی حول محور يک مسئله يا مشکل صورت می گيرد.قدرت تصور و حدس ذهنی انسان بعنوان يك محقق به او امکان می دهد تا در مورد موضوعات مختلف بيانديشد،حدس بزند، تصوير ذهنی ايجاد کند و راه حل های مختلف پيشنهاد کند.يك محقق از همين روش براي طرح يک يا چند فرضيه برای نتيجه تحقيق استفاده می كند. بنابراين می توان فرضيه تحقيق را يک حدس علمی يا پيش داوری دانست که بوسيله ی جمع آوری حقايقی که منجر به قبولی يا رد آن فرضيه شده٬ مورد آزمايش نیز قرار می گیرد.

به عبارت دیگر فرضيه راه حل پيشنهادی محقق برای حل مسئله تحقيق و يا نتيجه تحقيق است.

گاهی اوقات از يک فرمول برای بيان فرضيه استفاده می شود، بدين شکل که:" اگر چنين و چنان رخ دهد چنين و چنان خواهد شد" . اين تعبير ساده و روان به محقق امکان می دهد تا بتواند در جريان تدوين مسئله تحقيق خود، فرضيه ای مناسب که به طور قطعی با کل پژوهش او در ارتباط خواهد بود، بيان كند. نکته مهم اين است که در جريان انجام تحقيق ، يك محقق صرفا قصد آزمايش فرضيه را دارد نه اثبات آن، البته چنانچه در پايان تحقيق نتايج، حاکی از اثبات فرضيه او بود می تواند آن را به شکل يک بحث علمی مطرح كند. در هنگام بيان فرضيه محقق به بررسی روابط بين متغيرها می پردازد.

اين بيان به سه شکل صورت مي گيرد:

§ بررسی رابطه علت و معلولی بين دو يا چند متغير

§ بررسی همبستگی و شدت آن بين دو يا چند متغير

§ بررسی و مقايسه ميزان تفاوت تاثير دو يا چند متغير بر يک يا چند متغير

محقق برای تهيه فرضيه مناسب تحقيق عمدتا از منابع علمی در اختيار خود کمک خواهد گرفت. يافته های علمی قبلی که در زمينه موضوع تحقيق انجام گرفته است يکی از منابع اصلی برای تهيه فرضيه است. همچنين تجربيات شخصی فرد محقق می تواند نقش مهمی را در اين زمينه ايفا نمايد. گاهی اوقات فرضيه هائی مبتنی بر خيال و با مطالب غير علمی، الهامات و پيشنهادات غير عادی هم مطرح می شود که در برخی موارد به نتايج خوبی نيز نائل گرديده است.

بيان يک فرضيه ممکن است به شکلی مثبت انجام شود که در آن رابطه بين دو يا چند متغير يا تفاوت بين آنها بصورت احتمالی وبه شکل خبری مثبت بيان می شود. گاهی در فرضيه منکر وجود رابطه بين متغيرها شده و آنرا به شکل جمله خبری منفی بيان مي كنند. ممکن است در فرضيه موضوع به شکل ضمنی مطرح شود.

ويژگيهاي فرضيه

§ روش، معين و مشخص

§ داشتن حدود مشخص،کوتاه و مختصر

§ داشتن قابليت اندازه گيری

§ قابل فهم بودن (تعريف مناسب و خوب)

§ بيان بر اساس تئوری ها و نظريه های موجود

مرتبط بودن با عنوان تحقيق

در" فرضيه تحقيق " پيش بينی و جهت گيری محقق نشان داده می شود. نکته دوم آنکه " فرضيه تحقيق " را به دوگونه می توان نوشت:

1. فرضيه دو دامنه: که اختلاف را بدون در نظر گرفتن سمت و جهت آن بيان می کند.

2. فرضيه يک دامنه : که جهت گيری محقق را در نوع تفاوت بيان می کند.

نكات: مطالعات تحليلی و تجربی به طور اصولی نيازمند به داشتن فرضيه هستند و اين يک الزام منطقی است ليکن در مطالعاتی که صرفا به صورت توصيفی انجام می شوند نيازی بداشتن فرضيه نيست بلکه در اين گونه موارد از سوالات مهم برای تدوين آنچه بايد مورد اندازه گيری قرار گيرد استفاده می كنيم.

فرضيه و سوالات مهم عمدتا از اهداف تحقيق حاصل می شود.

انواع فرضيه:

1- فرضيه تحقيق (H1)

2- فرضيه صفر (H0)

منظور از فرضيه تحقيق، فرضيه اي است كه در آن به بيان تفاوت بين متغيرها (رابطه) پرداخته مي شود، ولي فرضيه صفر بيان گر عدم وجود رابطه بين متغير ها است.

نقش فرضيه

1- مطالعه منابع و ادبيات مربوط به موضوع تحقيق جهت دار مي شود و از مطالعه منابعي كه ربطي به تحقيق ندارند جلوگيري به عمل مي آيد. يعني به تحقيق جهت مي دهد و موضوع را در جهت مشخصي هدايت مي كند

2- محقق را نسبت به جنبه هاي موقتي و معني دار مسئله تحقيق حساس تر مي كند.

3- فرضيه كمك مي كند تا محقق مسئله تحقيق را بهتر درك كرده و روش هاي جمع آوري اطلاعات را بهتر تعيين كند.

4- فرضيه چهار چوب مشخصي براي تفسير اطلاعات فراهم كرده و نتيجه گيري از آن را ارائه مي دهد

فرضیه چسیت؟

مطالب مشابه :

فرضیه سازی در علم تجربی

مهارت فرضیه‌سازی

فرضیه سازی

فرضیه چسیت؟

فرضیه سازی ..و الگوی مفهومی سمیرا غریب وند اصلاح شده

فرضیه سازی

فرضیه سازی .. زهرا شعبان زاده