عکس های هوایی و چگونگی تبدیل آن به نقشه ...
عكس هاي هوايي در جهان وايران: عكس برداري هوايي داراي قدمت چندان زيادي نيست وكم وبيش مقارن با پيدايش هنر وعلم عكاسي وهمچنين، صنعت هوا نوردي است .اولين گزارش كتبي اختراع فن عكاسي در فرانسه به سال 1839م باز مي گردد. اولين گزارش قطعي پرواز نيز مربوط به 17 دسامبر 1903ميلادي به وسيله يكي از برادران رايت (آمريكايي) بود. آن ها فاصله اي حدود 260 متر را در مدت 59 ثانيه طي كردند . طبق گزارشات اولين عكس برداري هوايي از اروپا (فرانسه)در سال 1858 م در پاريس انجام شد ، برخي ديگر به وسيله ي بالن از دهكده اي نزديك پاريس عكس برداري كرده و نقشه آن را تهيه كردند .در آمريكا اولين عكس هوايي كه با بالن گرفته شد به تاريخ 13 اكتبر1860 م ثبت گرديد. در روسيه (شوروي) سال 1886م عكسبرداري انجام گرفت، همان طور كه هواپيمابه وسيله ي يكي از برادران رايت در سال 1903 به پرواز در آمد، اولين فيلم برداري هوايي،بهوسيله ي ويلبر رايت در سال 1909 م با هواپيما از چنتوچيلي ايتاليا انجام شد. ساختمان انواع فيلم هاي سفيد وسياه به صورت پانكروماتيك و مادون قرمز توسعه يافت وفيلم رنگي نيز از 1935م عرضه گرديد . اولين قمر مصنوعي در 14 اكتبر 1957م شوروي وبعد ماهواره هاي آمريكايي در سال 1364شمسي ابعاد جديدي در علم سنجش از راه دور به وجود آمد .
در ايران در سال 1955م شروع شده واولين عكس هوايي تهران به مقياس1:10000 در22/2/1335 شمسي(12 مه 1956م).تا سال (1364)دو سري عكسبرداري هوايي سرتاسري به مقياس1 به روي 55000 به وسيله شركت هاي خارجي بوده است . سازمان جغرافيايي ارتش وسازمان نقشه برداري كشور دو مرجع رسمي واجرائي تهيه عكس هاي هوايي بوده است .سازمان هايي مانند سازمان زمين شناسي،شركت نفت،مؤسسه خاك شناسي وحاصل خيزي خاك ،سازمان جنگل هاومراتع كشور،سازمان هاي اكتشاف معادن وبسياري ديگراز ارگان ها ازعكس هاي هوايي ياماهواره اي استفاده مي كنند.(دكتر زبيريو مهندس دالكي -1370).
وسايل آموزش جغرافيا :مجموعه هاي مورد نظر براي آموزش جغرافيا را مي توان به دو دسته تقسيم كرد : مجموعه مكتوب (چاپي) ومجموعه هاي غير مكتوب شامل مجموعه هاي مصنوع بشر ومجموعه هاي طبيعي .مجموعه هاي مكتوب يا چاپينشان دهنده يافته هاي بشر هستند كه با علائم ،حروف،خطوط يا رنگ هابه نمايش در مي آيند . بشر براي برقرار كردن ارتباط با ديگران و انتقال يافته هاي خودبا ثبت يافته هايش، از كتاب ها ،مجلات،نقشه ها وعكس ها بهره مي گيرد .
كتاب ها ي جغرافيايي: مجموعه ي كتاب هاي جغرافيايي براي دانش آموزان مفيدند و آنها را با دانش جغرافيا آشنا مي كند . مثلا نمايش كتاب ها ي جغرافياي استان ها و يا كتاب هاي درسي رشته جغرافيا و يا كتاب هايي كه در زمينه جغرافيا هستند مي توانند در ياد گيري آنان مؤثر باشد .نقشه هاي جغرافيايي(كه نام آنها قبلا ذكر گرديد) مثلا نقشه هاي طبيعي ما اقتصاد وسياسي كشور ها و قاره براي تفهيم بهتر مطالب مطرح هستند .مجلات و روزنامه ها:بريده ي روزنامه ها ويا مجلات رشد آموزش جغرافيا و فصلنامه هاي تحقيقاتي جغرافيايي ،پژوهش هاي جغرافيايي و يا مجلات مرتبط به دانش جغرافيا مثل مجله نقشه برداري ،مجله سپهر ،مجله تاريخ وجغرافيا ،مجله نجوم ويا ساير وسايل ديگر……
- برای گردآوری داده ها از منطقه ی مورد نظر از دوربین نقشه برداری (تئودولیت ) ، موقعیت موقعیت و ابعاد پدیده ها را به طور مستقیم در روی زمین اندازه گیری می کنند (برداشت).
- نقشه بردار به به علت وجود محدویت های جغرفیایی مانند گستردگی منطقه مورد نظر یا دشواری های دسترسی از روش نقشه برداری هوایی استفاده می کند .
- روش کار در نقشه برداری هوایی عبارت است از :
الف )دوربین مخصوصی در هواپیما مستقر می شود و هواپیما با پرواز در ارتفاع معین از سطح زمین به طور متوالی از منطقه ی مورد نظر و همه ی عوارض طبیعی و انسانی عکس های افقی تهیه می کند .
ب )این عکس های متوالی که هر یک دارای حدود 60% پوشش مشترک دارد ، در دستگاه ویژه ای به نام دستگاه تبدیل قرار می گیرند .
ج ) به دلیل پوشش مشترک ، در این دستگاه پدیده ها به صورت برجسته دیده می شود .
د ) شخصی که با دستگاه تبدیل آشناست ، می تواند از پدیده های گوناگونی که در صفحه ای جداگانه به صورت مستقیم نقشه ای ترسیم کند .
- به مجموعه ی این فرآیند، فتو گرامی می گویند .
-امروزه ماهواره های متعددی در ارتفاعات متفاوت به طور مداوم از سطح زمین تصویر برداری کرده و داده های خود را به ایستگاه های زمینی مخابره می کنند. این اطلاعات به پردازش نیاز دارد . پس از پردازش ، تصاویر به نقشه های جالب و متنوع تبدیل می شوند .
وسايل لازم براي تهيه موزاييک عکس هاي هوايي
1. عکس :عکس هاي هواييکه براي تهيه موزاييک به کار ميروند ،بايد داراي حداقل 60 درصد پوشش طولي و30 درصد پوشش عرضي باشند .بهتر است از قسمتهاي مرکزي عکس ها استفاده شود تا خطاي ناشي از«تيلت» وغيره تأثير کم تري روي کار داشته باشند . اگر منطقه مسطح باشد ، مقدار درصد خطاها کم تراست و در صورت کوهستاني بودن منطقه ،درصد خطا افزايش پيدا ميکند . بايد ازکاغذهاي عکاسي مخصوص استفاده کرد تا ظهور و ثبوت تصاوير يکسان و يکنواخت انجام شود که سايه و روش ها يکسان و يک دست ظاهر شوند.
2. چسب :صمغ عربي چسبي است که در تهيه موزاييک عکس ها به کار ميرود . اين چسب ها دير خشک ميشود واز اين نظر براي تنظيم لبه هاي عکس وانطباق آنها فرصت کافي وجود خواهد داشت .
3.لوازم ديگر:ازوسايل مفيد ديگر کاردک ياتيغ است که براي برش لبه عکس هااز آن استفاده مي شود اسفنج براي برداشتن چسب هاي اضافي ،کاردک پلاستيکي براي فشار دادن لبه عکس ها برروي هم ،آب ونوار چسب نيز مورد استفاده قرار مي گيرد.
مقياس( (Scale عکس هاي هوايي
مقياس يک نقشه عبارت است از ((نسبت ين فاصله معين روي نقشه به همان فاصله برروي زمين )).چنين تعريفي را ميتوان براي عکس هاي هوايي به کار برد .
مقياس در تمام قسمت هاي يک نقشه براير و يکنواخت مي باشد ،به اين دليل است که نقشه تصويري است قائم،اما در عکس هاي هوايي فقط زماني براي تمام نقاط عکس مي باشد که منطقه عکس برداري شده مسطح بوده و عکس کاملاً عمودي گرفته شده باشد؛يعني صفحه فيلم در هنگام عکس برداري کاملاً افقي باشد .در عکس هاي هوايي که از مناطق ناهموار و غير مسطح گرفته مي شود .
اصول وکاربرد فتوگرامتري
1- مقدمه
تا مدت ها پيش ژئودزي و نقشه برداري براي تهيه نقشه کافي به نظرمي رسيدندولي باکاربرد روزافزون نقشه و بخصوص نقشه هاي بزرگ که اساس مطالعه طرح واجراي پروژه هاي عمراني و مهندسي را تشکيل مي دهد نارسايي نقشه برداري زميني را آشکار نمود.
مشکلات اساسي نقشه برداري زيرزميني بشرح زيرند:
- براي اندازه گيري وبرداشت بايد مستقيماًًًًً با زمين تماس گرفت ورفتن در محل ونقاط مورد نظرهميشه امکان پذير نبوده ويا لا اقل آسان نيست.
- اکيپ هاي متعدد براي کار لازم است.
- دوره عمليات معمولاً طولانيست.
- انجام مشاهدات واندازه گيري ها بشرايط فصلي وهوا بستگي دارد.
- با توجه به مشکلات بالااحتمال اشتباه وپائين آمدن دقت،زياد مي شود.
براي از بين بردن اين مشکلات فکر استفاده عکس درنقشه برداري قوت گرفت وبا کار laureateدر1851 رشته فوتوگرامتري بوجود آمدواين رشته امروزه باپيشرفت هاي نور و عکاسي ودخالت حسابگرها و ساير وسيله هاي الکتروني ،نه تنهادر تهيه نقشه بلکه در اغلب رشته هاي علمي وفني بصورت ابزاري دقيق وسريع در آمده است.
فتو گرامتري بصورتي که در اين فصل از آن بحث مي شود تکنيک ويا علمي است که از عکس براي تعين شکل،اندازه ها،وضعيت جسم در فضاو بالاَخره مطالعه ساختمان و خواص ديگر آن بکار مي رود . به همين جهت گذشته از تهيه نقشه دررشته هاي مختلف علمي وفني کاربرد هاي جالبي پيدا کرده است.با وجود اين هنوز هم اولين کاربرد فتوگرامتري يعني تهيه نقشه مهمترين مورد استفاده از آن را تشکيل مي دهد ودر تمام دنيا قسمت اعظم عمليات نقشه برداري راجانشين شده است.
فتوگرامتري از نجوم گرفته تا ميکروسکوپي در رشته هاي مختلفي بکار مي رودکه از آن جمله-زمين شناسي-جنگلبانيوکشاورزي- مطالعه وطرحهاي مهندسي- باستان شناسي- معماري-پزشکي-مکانيک مايعاتوبلاخره کاربرد آن رادر کارهاي مربوط به پليس وسرويسهاي شناسايي نظامي وکنترل هاي دقيق علمي وفني،پژوهش وبرسي پديده هاي فرار را بايد نام برد.
چون عکس يکي از زمينه هاي اساسي فتوگرامتري را تشکيل مي دهد قبل از هر چيزمشخصات عکس،هندسه وبعضي از اصطلاحات مربوط به آن را از نظرمي گذرانيم.
فتوگرامتري بصورتي که در اينجا مورد بحث قرار گرفتهشامل سه قسمت است:
- فتوگرامتري هوائي يا نقشه برداري هوائي
- فتوگرامتري زميني
- تفسير عکس ها و دورکاوي Remote sensing(e)
2- نقشه برداري هوائي
1/2- عکسبرداري هوائي
در نقشه برداري هوائي به جاي اندازه گيري و برداشت در روي زمين،يک هليکوپتر يا هواپيما مجهز به دوربين عکاسي دقيق،روي نوارهائي که از قبل طرح شده بر فراز منطقه پرواز نمودده وروي هر نوار در فاصله هاي معين از زمين عکس مي گيرد.
بطوريکه عکس هاي متوالي در طول هر نوار داراي پوشش مشترکي مي باشدند و براي هر دو نوار مجاورنيز پوشش مشترکي در نظر گرفته شده تا بشرحي که بعد خواهيم ديد امکان تبديل عکس به نقشه وجود داشته باشد.
چنانچه مي توانستيم از اين عکس ها مستقيماً بعنوان نقشه استفاده کنيم کار بسيار آسان بود ولي بطوري که خواهيم ديد جز در بعضي شرايط خواص چنين امکاني وجود ندارد و بايد عکس را با عمليات مختلفي به نقشه تبديل نمود که براي درک آنها بايد با هندسه عکس آشنا شد.
2/2- دوربين فوتوگرامتري
وسيله اصلي جمع آوري ثبت اطلاعات در فتوگرامتري دوربين عکاسي است وبراي آن که بتوانيم از آن براي اندازه گيري و تهيه نقشه استفاده کنيم بايد از دقت فوق العاده زيادي برخوردار باشد که خوشبختانه وسائل امروزي اين توانائي را بخوبي نشان داده اند.
اجزا اصلي يک دوربين فوتوگرامتري :
1- واحد نوردهي 2- تنه،که در انتهاي آن صفحه کانوني ابژکتيف و تکيه گاه فيلم قرار گرفته است.
2- مخزن فيلم
واحد نوردهي مهمترين قسمت دوربين و ابژکتيف اساسي ترين قسمت آن است که تصوير را به وجود
مي آورد.
براي آنکه حدالمقدور عيب هاي نوري در تصوير از بين برود،ابژکثيف معمولاً از تعداد زيادي عدسي تشکيل شده است.
از نظر ميدان ديدابژکثيف ها به سه دسته تقسيم مي شود:
- کوچک زاويه( angle - ( Normalکه زاويه ديدآن کوچکتراز75درجه است.
- بزرگ زاويه(wide angle) – که ميدان زاويه آن بين 75 تا 100 درجه است.
- خيلي بزرگ زاويه ( Super wide angle ) – که ميدان زاويه اي آن بزرگ تر از 100 درجه است و هرچه ميدان زاويه اي دوربين بزرگتر مي شود فاصله کانوني کوچکترو براي رسيدن به دقت لازم، ساختمان ابژکتيف پيچيده تر خواهد بود و در عوض فرصت بيشتري از زمين را در عکس مي پوشاند.
فتوگرامتري برجسته Stereo Photogrammetric
برجسته بيني:
انسان نيزبا دارا بودن دو چشم به طور طبيعي از نعمت ديد سه بعدي و برجسته بيني برخوردار است.
در اين خواهيم ديد که در فتوگرامتري نيز برجسته بيني ساختگي استفاده کنيم.
برجسته بيني ساختگي :
بسادگي احساس مي شودکه وقتي خيلي از جسم دور شويم زاويه همگرائي چشم ها کوچک شده و تغيرات آن نامحسوس خواهد بود و بنابراين احساس برجسته بينياز بين مي رود از طرفي ممکن است نتوانيم خود
جسم را مورد مشاهده قرار دهيم در اين صورت براي مشاهده يک مدل سه بعدي از جسم از برجسته بيني ساختگي استفاده مي کنيم. براي برجسته بيني ساختگي با دوربين عکاسي که به فاصله از يکديگر قرار گرفته اند ازجسم عکس مي گيريم. چنانچه با هرچشم فقط به يکي از عکسها نگاه کنيم اين بار نيز يک مدل سه بعدي از جسم به نظر ميرسد.
براي آنکه هر چشم فقط يکي ازعکسها راممورد مشاهده قرار دهد ازروشهاي مختلفي استفاده مي گردد که مهمتراز همه روش آناگليف و استفاده از استرئوسکوپ است.در روش آناگليف يکي از عکس ها به رنگ قرمز وديگري با نور سبز يا ابي روي هم بر يک صفحه تصوير مي گردد و براي مشاهده نيز از يک عينک دو رنگ استفاده مي گردد.
استرئوسکوپ وکاربرد آن:
استرئوسکوپ ممکن است به صورت ساده و آئينه اي باشد .
در استروئوسکوپ ساده يا جيبي با استفاده از دو عدسي ساده،هر چشم عکس مربوط به خود را مورد مشاهده قرار مي دهيم و بر خلاف استرئوسکوپ آئينه اي عکس ها اجباراَ روي هم قرار مي گيرند و فقط منطقه کوچکي از پوشش مشترک آنها را مي توان سه بعدي ديد مي توان ثابت نمود که در مشاهده با استروئوسکوپ با نوعي برجسته بيني تقويت شده سروکار خواهيم داشت و چنانچه ترتيب عکس ها را عوض کنيم برجسته بيني کاذب به وجود مي آيد يعني برجستگي ها به صورت فرورفتگي و بر عکس فرو رفتگي ها برجسته ديده خواهند شد .
تبديل
منظور از تبديل آن است که عکس را به نقشه تبديل کنيم . يکي از روش هاي تبديل شعاعي است . اين روش فقط براي تبديل مسطحاتي به کار مي رود و دقت آن نيز معمولاَ زياد نيست.
روش ديگري که زياد به کار ميرود تبديل سه بعدي است که در آن به کمک يک جفت عکس هم پوش ، مدل سه بعدي زمين ساخته مي شود و اندازه گيري هاي مسطحاتي و ارتفاعي روي اين مدل صورت مي گيرد و علاوه بر تهيه نقشه مسطحاتي،خطوط تراز زمين و عوارض ارتفاع آن را نيز مي توان رسم نمود
دستگاههاي تبديل
منظور از دستگاه تبديل سه بعدي است اساس کار در اين دستگاه ها آن است که ابتدا با استفاده از يک جفت عکس هم پوش مدلي از زمين تشکيل داده و با اندازه گيري روي اين مدل به کمک يک نقطه شناور روي آن اندازه گيري ها لازم را به عمل مي آوريم تا موقعيت مسطحاتي و ارتفاع نقاط زمين تعيين گردد و يا نقشه مورد نظر مستقيماَ روي ميزي که در پايين يا کنار دستگاه قرار گرفته رسم شود . براي جابجا نقطه شناور دو محور x وy در نظر گرفته شده که هر کدام با يک دسته مي تواند بچرخد و براي بالا و پايين بردن نقطه شناور نيز يک محور Z به کار که معمولاَ با پا فرمان داده مي شود.
محور x و محور y با يک مدار ارتباط هستند به طوري که وقتي با چرخاندن اين دو محور نقطه شناور را بر سطح مدل جابجا مي کنيم مدار نيز روي ميز جابجا شده و در هر لحظه مي تواند موقعيت نقطه را روي آن نشان کند و با ترتيب مي توان نقشه مسطحاتي و يا خطوط تراز زمين را رسم نمود . دقت نقشه اي که به اين ترتيب تهيه مي گردد بدقت عکس – مقياس عکس – ارتفاع پرواز - نوع زمين از نظر عوارض و بالاخره به دقت دستگاه تبديل بستگي دارد براي بالا بردن دقت سعي مي شود از کليشه هاي شيشه اي استفاده شود . خطاي تعيين ارتفاع با اين دستگاه بر حسب دقت دستگاه ها در حدود1/1000 تا 1/15000ارتفاع پرواز و خطاي مربوط به خطوط تراز حدود 1/500 تا 1/2500 ارتفاع پرواز است .
اجزاء اصلي دستگاه تبديل به شرح زير است :
- واحد تصوير کننده
- واحد چشمي
- واحد اندازه گيري
- واحد رسم کننده
از نظر کلي دور بين هاي عکس برداري هوايي نيز شبيه دوربين هاي معمولي بوده ،با اين تفاوت که از لحاظ ساختماني ،طوري ساخته شده اند که مي توان آنها را در هواپيما و جاي
ثابت نصب نمودو قادرند پاره اي از مراحل عکسبرداري هوايي را به طور اتوماتيک انجام دهند . اين دوربين ها به فرمي طراحي شده اند که فاصله فيلم تا عد سي ثابت بوده و فاصله نقطه Rear Nodalعدسي تا فيلم معادل فاصله کانوني خواهد بود . توضيح اينکه در سيستم عدسي ،نقطه Rear Nodal عبارت از نقطه اي بر روي محور اپتيکي عدسي ميباشد که شعاع هاي ورودي به سيستم پس از عبور از نودال جلو يا نودال اول عدسي،از نودال عقب ،به موازي خط ورود ،از عدسي خارج ميشوند .
منظره ياب :
عبارت از لوله اي شامل عدسي هاي مختلف و ابزار اپتيکي بوده که در جنب دوربين در کف هواپيما نصب ميشود و عکاس هوايي و يا ناوبر هواپيما را قادر ميسازد با نگاه از درون آن ، موقعيت لحظه به لحظه هواپيما و دوربين را نسبت به نقاط زميني زير هواپيما بداند . از اين وسيله و شبکه هاي درون آن ،در هدايت هواپيما بر روي خط پرواز استفاده مينمايند .
انواع دوربين هاي عکس برداري هوائي :
دوربين هاي عکس برداري هوائي ،معمولاً به صورت انفرادي ،با يک مجموعه عدسي در در هواپيما جا سازي ميشوند ،ولي موارد متعددي وجود دارد که ممکن است به جاي يک دوربين ،دو يا چند دوربين درهواپيما قرارگيرد و يا دوربين به جاي يک عدسي ،داراي عدسي هاي متعدد به صورت چند دوربين متصل به هم به کار گرفته شوند .
پس از عکس برداري هوايي وتهيه عکس ها ،جهت تفسير، هر چهار عکس ازيک منظره را که به تنهايي به رنگ سفيد و سياه ميباشد ، در داخل ابزار تعبير وتفسير قرار داده ، در نتيجه از يک منظره ايجاد چهار تصوير بر روي هم وسيله فيلترهاي مختلف ميشود که حاصل اين عمل عکس رنگي کاذب خواهد بود .با اين قبيل تصاوير ،قدرت ارائه اطلاعات مورد نطراز قبيل محل وشدت آلودگي هاي آب وغيره ،حتي با کمي تجربه قابل تشخيص ميباشد .
زاويه ديد دوربين :
زاويه ديد براي هردوربين بستگي به نسبت قطر فيلم مورد مصرف(منظور از قطر،ضخامت نيست) به فاصله کانوني عدسي آن دارد .اين زاويه ممکن است بين 50 الي 135 درجه متغير باشد . در عکسبرداريهاي هوائي ،براي امور گوناگون انواع دوربين هاي هوائي با فواصل کانوني مختلف مورد استفاده قرار ميگيرد که انتخاب آنها بستگي به نيازووضع طبيعي منطقه دارد .
عدسي دوربين هاي عکسبرداري هوائي ممکن است از يک قطعه يا چند قطعه شيشه مخصوص تراش خورده تشکيل شده باشد .از نظر دقت وظرافت سعي ميشود که عدسي هائي بسازند که داراي حداقل تابيدگي بوده و مشخصات آنها به فرم تئوري نزديک باشد .اين عدسي ها را "بدون تابيدگي"Distortion free گويند .
هواپيما :
هر نوع هواپيمائي که داراي پاره اي استانداردهاي لازم باشد ميتواند براي مصارف عکسبرداري هوائي به کار گرفته شود .از جمله اينکه : هواپيما داراي پنجره هاي مناسب ودر نتيجه ديد کافي براي خلبان و ناوبر و خدمه باشد .ضمناً بايد فضاي کافي براي نصب دوربين و ابزار مربوطه بوده، به طوري که عکاس وخلبان جاي راحت و و مناسبي داشته باشند . از نظر سوخت نيز هواپيما بايد لااقل براي شش ساعت پرواز بتواند بنزين حمل کند و بالاخره ،هواپيما داراي ثبات کافي در هوا بوده وکمترين لرزش را داشته باشد تا تصوير حاصله داراي حداقل خطاي عکس گردد . اين هواپيماها براي امور مهندسي عمومي ميتواند داراي سقف پروازي حدود 25000 پا (8000 متر )باشد.ضمنأ، کابين هواپيما بايد داراي تجهيزات اکسيژن(براي 10000 پا به بالا) وهواي درون آن بتواند به خوبي سرد يا گرم شود .
بنا بر اين ميتوان نتيجه گرفت که امکان هيجاد تغييرات لازم در اقلب هواپيماها به منظور آماده کردن آنها براي عکسبرداري ، موجود است ، مضافأ به اينکه اگر هواپيمايي براي عکسبرداري آماده بوده وداراي شرائط لازم نيز باشد ، ميتوان با ايجاد سوراخي در کف هواپيما ونصب شاسي و قسمت رابط ودرب کشوئي آن را براي عکسبرداري هوائيمهيا نمود (انجام اين مرحله بسيار دقيق و پرهزينه است )در ايران براي امور عکسبرداري هوائي از چند فروند هواپيما با سقف پرواز 20000 الي 25000 پا استفاده مي شود.
وسائل ناوبري:
در هواپيماهاي عکسبرداري معمولي ؛امور راهنمائي خلبان و وسيله ناوبر و عملأ به صورت ديد مستقيم بر روي زمين و استفاده از نقشه و خطوط پرواز(قبلأ بايد دقيقأ تهيه شود)مي باشد. در گذشته، از ابزاري که معمولأ بر اساس قطب نماي خورشيدي بوده و يا سيستم هاي DECCA (انگليسي ) ويا SHORAN(آمريکايي)
در ناوبري هواپيماهاي عکسبرداري استفاده ميشده ، ولي همراه با پيشرفت تکنولوژي و فنون هوانوردي وتوسعه ابزار الکترونيکي جديدتر، امور ناوبري مي تواند از وسايل دقيقتري سود برد. دستگاهاي Inartial Navigation System (INS)از جمله وسائل شناخته شده ناوبري براي هواپيماهاي تجاري و عکسبرداري است که پس از معرفي طول وعرض جغرافيايي نقاط مورد نظرهدايت مي شود . ابزاري تحت نام Doppler براي هواپيماي عکسبرداري ويا omegaو غيره ،همه ، جهت ناوبري بکار ميروند .عليهذا ، هر چند کار ناوبري دقيقتر و مطمئن ترانجام پذيرد.هزينه هاي عکسبرداري نيز کاهش مي يابد ، چون امکان دارد که پوشش جانبي نوارها به طور دقيقتري تهيه شده و از بيش و کم شدن ميزان پوشش کاسته گرددو نيازي به پروازهاي مجدد جهت پوشاندن گپ نباشد . ضمنا ياد آور ميشود که براي استفاده از اطلاعات ناوبري بايد امکان مکالمه مستقيم بين اعضا گروه پرواز برقرار باشد.
انواع عکسبرداريهاي هوائي :
به طور کلي،عکس هاي هوائي بر حسب اينکه محور دوربين عکسبرداري نسبت به سطح زمين عمود يا مايل باشد،به چند دسته تقسيم بندي ميشوند :
عکس هاي هوائي قائم Vertical Photograps :
محور دوربين عمود بر سطح زمين است يا به عبارت ديگر،صفحه فيلم حالت افقي دارد .
عکس هاي هوايي مايل و زياد مايل :
الف:عکس هاي هوائي کمي مايل Low oblique Photographs :
محور دوربين عکس برداري با خط قائم بر سطح زمين تشکيل زاويه داده ،ولي افق در اين عکسها ديده نميشود .
ب:عکس هاي هوائي خيلي مايل :
تمايل محور دوربين عکسبرداري زياد بوده ، به طوري که افق در اين عکس ها تصوير ميگردد .
اصول تفسير عکس هاي هوائي :
در شناخت عوارض عکس هاي مايل يا آنها که به وسيله دوربين هاي دستي گرفته مي شوند ،کمتر کسي دچار مشکل ميگردد ،چون آنچه در عکس تصوير شده ،مطابق شکلهايي است که روزانه انسان با چشم عادي مي بيند در حالي که در عکسهاي هوائي عمودي که از چندين هزار متري زمين برداشته شده ، شناخت اجسام چندان کار ساده اي نبوده و به خصوص براي افرادي که هرگز زمين زير پاي خود را از هوا واز درون هواپيما يا هلي کوپتر نديده اند ،اين مسئله مشکل تر به نظر ميرسد.
يک مفسر خوب و با تجربه ، هميشه دانستني هاي ذهني خود را با درک عيني و داده هاي عکس ،در تشخيص عوارض طبيعت و شرائط مربوطه،توئم کرده وبا توجه به تعدادي از عوامل مهم ،مي تواند عکسهاي هوائي را تعبير وتفسير نمايد .
تجهیزات جغرافیایی
نقشه‌برداري هوايي (فتوگرافي)
تصویر اسلحه:
با
بهره گيري از بخشهاي پرواز، عكسبرداري هوايي، تهيه و مثلث بندي، محاسبات و
تبديل و استفاده از امكانات و تجهيزات متعدد دستگاههاي تحليلي و ديجيتال،
عكس هاي هوايي به نقشه در مقياس‌هاي مختلف تبديل مي شود و كليه دستگاه هاي
فتوگرامتري از سيستم كلاسيك (آنالوگ) به سيستم تحليلي و ديجيتالي طراحي و
تبديل مي شود.
نقشه‌برداري دريايي ( هيدروگرافي )
تصویر اسلحه:
با
بهره‌گيري از شناورهاي نوين آبنگاري مجهز به اكوساندرهاي تك بيم و مولتي
بيم ، سونار و سيستم‌هاي ماهواره‌اي GPS و DGPS و امكانات نرم‌افزاري و
سخت‌افزاري مناسب ، انواع نقشه‌هاي دريايي از جمله : نقشه‌هاي دريايي خطي و
رقومي ، نقشه‌هاي در مقياس كوچك بين 25000/1 و 100000/1 براي ناوبري
نقشه‌هاي در مقياس بزرگ به منظور لوله‌گذاري انتقال نفت ، آب ، كابل برق و
مخابرات ، نقشه‌هاي مورد نياز جهت انجام طرحهاي عمراني و ايجاد اسكله‌ها و
تعيين خط ترانزيت شناورها و ... تهيه ميشود .
ايستگاه متحرك دريافت از ماهواره‌هاي سنجش از دور
تصویر اسلحه:
اين
ايستگاه ، نخستين ايستگاه ملي دريافت تصاوير ماهواره‌اي جمهوري اسلامي
ايران است. ايستگاه متحرك دريافت از ماهواره‌هاي سنجش از راه دور به منظور
دريافت اطلاعات از ماهواره هاي سنجش از دور كه در ارتفاع بين 800 تا 1200
كيلومتري زمين در باند فركانسي X قرار دارند ، طراحي و ساخته شده است. زمان
استقرار و آماده بكارشدن اين ايستگاه دو ساعت بوده و داراي قابليت دريافت،
مشاهده سريع ، ذخيره و توليد تصاوير ميباشد .
ايستگاه گيرنده ماهواره‌اي سپهر
تصویر اسلحه:
اين
ايستگاه ماهواره‌اي ، قابليت دريافت تصاوير بهنگام به شعاع 2500 كيلومتر
از مركز آنتن را دارد و ميتواند اطلاعات دقيق را عرضه نمايد . تصاويري كه
ايستگاه سپهر از ماهواره دريافت مي‌كند ، در امور نظامي ، كشاورزي ، بررسي
سوانح ، زمين‌شناسي ، اكتشاف ، ذخاير ، معادن و ... كاربرد دارد.
تجهيزات جغرافيايي
تصویر اسلحه:
در
عصر ارتباطات و اطلاعات ، اطلاعات مكاني و جغرافيايي از اهميت بالايي در
سطح فردي و سازماني برخوردار بوده و در بسياري از موارد ، اتخاذ تصميم‌هاي
درست راهبردي ، منوط به در اختيار داشتن اين اطلاعات ارزشمند است . امروزه در صحنه نظامي و دفاعي ، كاربرد اطلاعات مكاني و جغرافيايي اهميت روز افزون يافته و دراختيار داشتن آن به نوعي دستيابي به پيروزي در ميدان نبرد را آسان‌تر ميسازد .
در حال حاضر ، سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح وابسته به وزارت دفاع ، يكي از بزرگترين مراكز تهيه و توليد اطلاعات مكاني و جغرافيايي در كشور شناخته ميشود .
ايستگاه‌هاي سنجش از دور ثابت و متحرك ، تأمين اطلاعات و تصاوير ماهواره‌اي ، تهيه و توليد انواع نقشه‌هاي هوايي ( پرواز – فتوگرامتري ) ، كارتوگرافي ، نقشه ناوبري ، هيدروگرافي و ژئودزي در مقياس‌هاي متفاوت از 1:1000تا 1:250000 ، نقشه‌هاي زيرسطحي برجسته ، گردآوري اطلاعات جغرافيايي در زمينه‌هاي گوناگون و مكان‌يابي‌هاي عمراني ، انجام آمايش دفاعي و تحليل‌هاي آفندي و پدافندي كشوري ، مرزي ، منطقه‌اي و ... تهيه نقشه‌ها و تصاوير تركيبي ، شبيه‌سازي و مدل‌سازي بويژه در عمليات نظامي و انتظامي ، تهيه گزارش‌هاي محلي ، حفظ محيط زيست و پاكسازي ميادين مين ، محاسبه و تحليل ميزان جرايم و ... از جمله فعاليت‌ها و خدماتي است كه سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح به انجام آن اهتمام ويژه‌اي ورزيده است .
مجموعه‌هاي چاپ و انتشارات ، آسمان‌نما ( مركز ترويج علوم نجوم و ستاره‌شناسي ) ، دانشكده نقشه‌برداري اين سازمان نيز خدمات متنوعي را در اختيار بخشهاي دفاعي ، دانشگاهي و تحقيقاتي كشور قرار مي‌دهد . انتشارات سازمان جغرافيايي با نشر بيش از 250 عنوان كتاب و اطلس و نشريه و نيز انتشار انواع نقشه‌هاي موضوعي ( كتاب نفيس و ارزشمند « اطلس تاريخ اسلام » مفتخر به دريافت لوح تقدير و جايزه ويژه كتاب سال جمهوري اسلامي ايران گرديده است ) در حال فعاليت ميباشد .
در اين ميان ، فعاليت‌هاي گسترده‌اي از سوي اين سازمان در امور مرزي صورت گرفته است كه از جمله ميتوان به « تعيين موقعيت و نصب علائم مرزي خشكي و آب بر مبناي معاهدات قانوني با مشاركت كشورهاي مقابل » ، انجام عمليات مشترك نقشه‌برداري و ژئودزي ( ايجاد شبكه ژئودزي مشترك ، اندازه‌گيري علائم مرزي ، عكسبرداري هوايي و تهيه نقشه ) براي بازسازي ، نوسازي و ساماندهي اسناد و مدارك مرزي ( مدرنيزاسيون مرز ) در يك سيستم مبناي مشترك با مشاركت كشورهاي مقابل » ، « مكانيزم كردن مرزهاي جمهوري اسلامي ايران » ، « ارائه طرحهاي تحديد حدود در خليج فارس و درياي عمان و در درياي خزر»، » تشكيل كميته مرزي براي بررسي مسائل مرزي » و ... اشاره كرد .
منابع:
وبيري ،م ،اصول تفسير عکسهاي هوايي با کاربرد در منابع طبيعي . مهرماه 87
سعیدی ، ع ، عکسهای هوایی ( اصول و تفسیر) ، ص 4
ذوالفقاری ، م . نقشه برداری .
تمدنی ، ق . نقشه برداری مقدماتی . فصل دوازدهم
مطالب مشابه :
جستاري كوتاه بر تاريخچه نقشه ونقشه نگاري در جهان و ايران
تاريخ نقشه سازمان نقشه برداري كشور از پايه و مؤلف ده ها اطلس و نقشه
دکتر روزبه زرین کوب
۱۳۷۲,پژوهشگر اطلس تاريخ ايران,سازمان نقشه برداري • تاريخ ايران باستان
انتشارات سازمان جغرافیایی (از سایت جغرافیای نیروهای مسلح)
انتشارات سازمان انواع نقشه هاي موضوعي (كتاب نفيس و ارزشمند «اطلس تاريخ اسلام
عکس های هوایی و چگونگی تبدیل آن به نقشه ...
عكس هاي هوايي در جهان و ايران: عكس برداري و سازمان نقشه برداري اطلس تاريخ
تاريخ ادبيات
با سازمان نقشه‌برداري كشور (براي تدوين اطلس تاريخ ايران تاريخ ايران
بمناسبت دهمین سالگرد خاموشی استاد زرین‌کوب
نيز سازمان نقشه‌برداري كشور براي تدوين «اطلس تاريخ ايران فصلي از تاريخ ايران
نقشه های استان
« زندگی اطلس جغرافی ماست که در آن نقشه استان محبت تاريخ شكل سازمان نقشه برداري
برچسب :
اطلس تاريخ ايران سازمان نقشه برداري