جام جم آنلاين: 32 سال از پيروزي شکوهمند جمهوري اسلامي ايران مي گذرد که در طول اين سال ها علم در ايران اسلامي روزهاي روشني را طي کرده و براي ورود به دوره اي درخشان تر لحظه شماري مي کند.در گزارشي جديدترين آمار دانشجويي و هيئت علمي کشور منتشر مي شود.
به گزارش مهر، نهاد دانشگاه و آموزش عالي نوين در ايران قدمت زيادي ندارد اما در مقابل علم و دانش اندوزي قرن ها در اين ديار ريشه دارد. علم اندوزي که بارها خاطره ابن سينا ، خوارزمي ، شيخ بهايي ، فارابي و هزاران دانشمندان بنام ايراني را در اذهان زنده مي کند.
اما در قرن بيستم با ورود نهاد دانشگاه از غرب به ايران، نخستين نهاد آموزش عالي نوين با نام دانشگاه تهران در ايران شکل گرفت. برخي شهرهاي بزرگ آن زمان از جمله شيراز، اصفهان، تبريز و مشهد هم از اين نهاد بي نصيب نماندند. دانشگاهها شکل گرفتند و رشته هاي اصلي و پايه با بخش عمده اي از اساتيد خارجي و تعدادي مشخص دانشجو کار خود را در ايران آغاز کردند.
سال هاي دهه 30 تا 50 شمسي دانشگاه ها روند علمي خود را طي مي کردند اما هنوز در ابتداي راه بودند. بسياري از رشته ها تازه پايه گذاري شده بود و هنوز هم بسياري از افراد به دليل نبود رشته هاي دانشگاهي مورد علاقه راهي دانشگاههاي خارج از ايران بودند.
پيش از پيروزي انقلاب اسلامي تعداد دانشجويان دانشگاه هاي کشور حدود 150 هزار نفر بود و امروز اين تعداد پس از 32 سال به حدود سه ميليون و 500 هزار نفر رسيده اند.
پس از انقلاب اسلامي و تحولات آن و تحقق انقلاب فرهنگي، دانشگاه هاي کشور طي دو سال تحصيلي 60 - 59 و 61 - 60 تعطيل بودند.
تنها در بخشي از سال تحصيلي 62 - 61 دانشگاه ها برقرار بودند و پس از آن، از سال تحصيلي 63 - 62 تا کنون بدون وقفه در کوران جنگ تحميلي و بعد از آن به تلاش و علم اندوزي پرداختند.
نگاهي اجمالي به دانشگاه هاي کشور و آموزش عالي نوين در ايران نشان مي دهد که 32 سال پس از انقلاب اسلامي 507 دانشگاه، دانشکده ، آموزشکده ، مجتمع آموزش عالي ، موسسه آموزش عالي ، مرکز آموزش عالي ، پژوهشگاه ، پژوهشکده و مراکز پژوهشي اعم از دولتي و غيردولتي در کشور فعال است.
از اين ميان تعداد 302 مرکز به بخش دولتي و 205 مرکز به بخش غير دولتي اختصاص دارد و علاوه بر آن سه دانشگاه جامع علمي - کاربردي، پيام نور و آزاد اسلامي واحدهاي تابعه اي را نيز دارند که دانشگاه پيام نور با 993 واحد ، دانشگاه جامع علمي - کاربردي با 566 مرکز و دانشگاه آزاد اسلامي با 441 مرکز و واحد در اين گروه قرار گرفته اند.
تعداد دانشجويان کشور در سال تحصيلي گذشته
دستگاه مربوطه |
کارداني |
کارشناسي |
کارشناسي ارشد |
دکتري تخصصي |
دکتري حرفه اي |
جمع |
گروه هاي تحصيلي | وزارت علوم، تحقيقات و فناوري |
111 هزار و 602 نفر |
1 ميليون و 285 هزار و 218 نفر |
95 هزار و 842 نفر |
15 هزار و 183 نفر |
3 هزار و 250 نفر |
1 ميليون و 511 هزار و 95 نفر |
علوم انساني علوم پايه علوم پزشکي فني و مهندسي کشاورزي و دامپزشکي هنر | وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي |
21 هزار و 247 نفر |
44 هزار و 331 نفر |
4 هزار 342 نفر |
11 هزار و 132 نفر |
31 هزار و 231 نفر |
112 هزار و 283 نفر |
علوم انساني علوم پايه علوم پزشکي فني و مهندسي | وزارت آموزش و پرورش |
125 هزار و 981 نفر |
8 هزار و 784 نفر |
210 نفر |
- |
- |
134 هزار و 975 نفر |
علوم انساني علوم پايه علوم پزشکي فني و مهندسي کشاورزي و دامپزشکي هنر | ساير دستگاههاي اجرايي |
3 هزار و 595 نفر |
18 هزار و 812 نفر |
3 هزار و 53 نفر |
113 نفر |
573 نفر |
26 هزار و 146 نفر |
علوم انساني علوم پايه علوم پزشکي فني و مهندسي کشاورزي و دامپزشکي هنر | دانشگاه آزاد اسلامي |
434 هزار و 283 نفر |
865 هزار و 535 نفر |
74 هزار و 759 نفر |
4 هزار و 626 نفر |
12 هزار و 671 نفر |
1 ميليون و 391 هزار و 874 نفر |
علوم انساني علوم پايه علوم پزشکي فني و مهندسي کشاورزي و دامپزشکي هنر | موسسات آموزش عالي غيردولتي و غيرانتفاعي |
69 هزار و 876 نفر |
97 هزار و 870 نفر |
5 هزار و 220 نفر |
402 نفر |
- |
173 هزار و 368 نفر |
علوم انساني علوم پايه علوم پزشکي فني و مهندسي کشاورزي و دامپزشکي هنر |
مجموع دانشجويان در مقاطع کارداني تا دکتري تخصصي در سال تحصيلي گذشته 3 ميليون و 349 هزار و 741 نفر بوده است.
در سال هاي پيش از انقلاب با توجه به نوپا بودن دانشگاهها تعداد اساتيد محدود بود. اساتيدي که تازه از خارج بازگشته بودند در دانشگاهها مشغول به کار شده بودند اما هنوز جوابگوي نياز دانشگاه ها نبود.
پس از رشد دانشگاهها در بعد از انقلاب اسلامي تعداد اعضاي هيئت علمي دانشگاه ها نيز به طور قابل توجهي رشد کرد به طوريکه اکنون بيش از 100 هزار عضو هيئت علمي در دانشگاه هاي کشور مشغول آموزش هستند. البته آموزش عالي به سوي ارتقاي علمي اين تعداد از اعضاي هيئت علمي نيز سوق يافته است.
تعداد اعضاي هيئت علمي دانشگاهها در سال تحصيلي گذشته مجموع پاره وقت و تمام وقت
گروه تحصيلي |
استاد |
دانشيار |
استاديار |
مربي |
مربي آموزشيار |
جمع |
علوم انساني (بخش دولتي) |
489نفر |
933 نفر |
5 هزار و 74 نفر |
4 هزار و 158نفر |
105 نفر |
10 هزار و 759 نفر |
علوم پايه (بخش دولتي) |
476 نفر |
756 نفر |
2 هزار 989 نفر |
2 هزار 526 نفر |
117 نفر |
6 هزار و 864 نفر |
علوم پزشکي (بخش دولتي) |
521 نفر |
1 هزار و 283 نفر |
6 هزار و 96 نفر |
3 هزار و 781 نفر |
165 نفر |
11هزار و 846نفر |
فني و مهندسي (بخش دولتي) |
535 نفر |
874 نفر |
2 هزار و 703نفر |
3 هزار و 9نفر |
92 نفر |
7 هزار و 213 نفر |
کشاورزي و دامپزشکي (بخش دولتي) |
253 نفر |
491 نفر |
1 هزار 577 |
1هزار و 29 نفر |
84 نفر |
3 هزار و 434نفر |
هنر (بخش دولتي) |
123 نفر |
72 نفر |
396 نفر |
768 نفر |
20 نفر |
1 هزار و 379 نفر | دانشگاه آزاد اسلامي |
573 نفر |
749 نفر |
7 هزار و 147 نفر |
37 هزار و 958 نفر |
3 هزار و 460 نفر |
49 هزار و 887 نفر | موسسات آموزش عالي غيردولتي - غيرانتفاعي |
296 نفر |
260 نفر |
1 هزار و 564 نفر |
9 هزار و 241 نفر |
312 نفر |
11 هزار 673 نفر |
از ديگر شاخص هاي قابل توجه در طول تاريخ آموزش عالي نوين در ايران، حضور زنان در دانشگاه ها است. به طوري که در سال هاي اخير دختران 60 درصد ورودي دانشگاهها را به خود اختصاص داده اند.
بر اساس آمار رسمي اعلام شده 58.7 درصد کل دانشجويان شاغل به تحصيل در مراکز دولتي را زنان تشکيل داده اند. اين آمار در بخش غير دولتي 42.3 درصد بوده است و بيشترين تعداد آنها در مقطع کارشناسي است.
دسترسي گروه بيشتري از جوانان ايراني به آموزش عالي پس از انقلاب اسلامي با رشد کمي و کيفي دانشگاه ها محقق شد. در حاليکه در سال هاي قبل از انقلاب اسلامي حدود 15 دانشگاه در کشور وجود داشتند که گستره جغرافيايي آنها محدود به استان هاي تهران ، فارس ، خراسان ، آذربايجان شرقي ، اصفهان ، خوزستان ، کرمان ، همدان ، کرمانشاه و آذربايجان غربي بود. در حال حاضر در همه 31 استان کشور دانشجو وجود دارد اما با اين حال تمرکز 46 درصد از کل دانشجويان کشور در 5 استان تهران، اصفهان، خراسان رضوي، خوزستان و فارس صورت گرفته است.
پس از ارائه آمار کمي درباره آموزش عالي نوين، اين نکته نيز قابل توجه است که در طول سه دهه پس از انقلاب اسلامي تعداد انجمن هاي علمي، مراکز تحقيقاتي، قطب هاي علمي نيز به صورت فزاينده اي رشد کرده است.
تعداد مراکز تحقيقاتي و قطب هاي علوم پزشکي
دستگاه مربوطه |
انجمن هاي علمي |
قطب هاي علمي |
نشريات علمي | وزارت علوم، تحقيقات و فناوري |
194 انجمن علمي |
58 قطب داراي مجوز قطعي 52 قطب داراي مجوز اصولي |
566 نشريه علمي - پژوهشي و علمي - ترويجي | وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي |
160 انجمن علمي |
26 قطب علمي |
173 نشريه علمي - پژوهشي | دانشگاه آزاد اسلامي |
1 هزار و 408 انجمن علمي، ادبي و هنري |
- |
234 مجله علمي پژوهشي و علمي ترويجي و عمومي |
|