روغن موتورو وظایف وتعویض

روغنکاری موتور

موتور بوسیله روغن موجود در کارتل روغنکاری می شود روغن توسط پمپ از کارتل کشیده شده و به

تمام قطعاتی که حرکت نسبی دارند ارسال می شوند روغن موتور که بین 4 تا 6 لیتر است توسط

اویل پمپ مکیده شده و پس از تصفیه بوسیله فیلتر با فشار معینی به مدار روغنکاری ارسال شده و

سپس به یاتاقانهای اصلی و فرعی هدایت می گردد

روغن رسیده به هر یاتاقان در سطح محور توزیع شده و مقداری از ان از سوراخ لنگ به محورهای

لنگ ارسال گردیده و انها را روغنکاری می کند محورهای لنگ در حال چرخش روغنهای خارج شده از

یاتاقان را به دیواره های سیلندر و زیر پیستون می پاشند که دو عمل ضمن ان صورت می گیرد

ابتدا روغنکاری دیواره سیلندر و پیستون , سپس خنک کاری پیستون و سیلندر

روغن های برگشتی از دیواره سیلندر روی یاتاقان های اصلی , میل سوپاپ , تایپت ها و دنده میل

سوپاپ پاشیده شده و انها را روغنکاری می کند

تایپت ها هیدرولیکی بوسیله مدار اصلی روغن کاری می شوند میل اسبکها و دستگاه سوپاپ

بوسیله لوله روغن منشعب از مدار اصلی روغنکاری می شوند

از مدار اصلی لوله نازکی روغن را به نشاندهنده فشار روغن انتقال می دهد و یا این عمل بوسیله

سیم بطریقه الکتریکی از مدار روغن فرمان می گیرد

پس از اویل پمپ فیلتر تصفیه روغن قرار دارد که روغن تحت فشار را قبل از استفاده در یاتاقانها

تصفیه می کند

روش های کنترل روغن ریزی

روغن ریزی یاتاقانها جلو و عقب میل لنگ را بوسیله کاسه نمد کنترل می کنند روی میل لنگ و قبل

از یاتاقان ها عقب یک صفحه روغن برگردان وجود دارد که قطرش بیشتر از قطر میل لنگ بوده و

روغنهای رسیده را به کارتل باز می گرداند

با وجود پیش بینی های لازم جهت جلوگیری از روغن ریزی معهذا نشتی کمی از دو انتهای میل لنگ

غیر قابل جلوگیری می باشد در صورت خرابی یاتاقانها و کاسه نمدها مقدار نشتی افزایش یافته

و در یاتاقان ها عقب روغن های نشت کرده به صفحه کلاچ نفوذ نموده و کار دستگاه کلاچ را مختل

می نماید

چگونه روغن موتور الوده می شود

بیشترین علت الوده سازی روغن موتور احتراق ناقص است زیرا از طریق محفظه احتراق دوده و

پس مانده های سوخت ناقص وارد کارتل شده و با قطرات بخار اب ترکیب گردیده و مواد شیمیایی

مضری بوجود می اورد

اکثر مواد الوده ساز روغن در موقع سرد کار کردن موتور به کارتل نفوذ می کند در هنگام گرم کار

کردن موتور اب حاصل از سوختن هیدروکربور بصورت بخار از اگزوز خارج شده و تقطیر نمی شود

در اثنای فعل و انفعالات مواد خورنده ای مانند اسید سولفورو تولید می شود که همراه بخار اب

تقطیر گردیده و وارد کارتل می گردد عمل تقطیر اب و اسید سولفورو در موقعی شدت می یابد

که درجه حرارت دیوراه سیلندر کمتر از 60 درجه سانتیگراد باشد این مواد پس از تقطیر به کارتل

ریخته و به علت سنگینی در کف ان قرار می گیرد مواد رسوب کرده با کثافات و فلزات پوسیده و

ذرات ر ترکیب شده و در اثر گرمای محیط ترکیبات لجنی چسبنده ای تولید می کند که باعث

انسداد مجاری روغن می گردد

از طرف دیگر در موتور سرد بنزین از دیواره های سیلندر به کارتل نفوذ و روغن موتور را رقیق

می کند روغن رقیق شده نه تنها کیفیت روغنکاری مطلوبی ندارد بلکه مقدار نشتی و روغن ریزی

نیز افزایش می یابد

مقدار تقطیر اب و اسید سولفورو ظرف چند دقیقه در هوای سرد برابر است با تقطیر همان مقدار

اب و اسید که در چندین ساعت در هوای گرم و شرایط عادی انجام گیرد

پمپ روغن یا اویل پمپ

در همه موتورها نیروی پمپ روغن از میل سوپاپ تامین می شود گاهی دندانه محرک روی محور

پمپ روغن قرار دارد و انتهای ان نیز بصورت کوپلینگ میل دلگو را بحرکت در می اورد و گاهی دندانه

محرک روی محور دلکو قرار داشته و اویل پمپ بوسیله کوپلینگ از انتهای محور دلکو نیرو می گیرد

پمپ روغن دنده ای

اویل پمپ دنده ای رایج ترین پمپ روغن است که نیروی خود را از میل سوپاپ دریافت می کند در

پمپ دنده ای دو چرخ دندانه وجود دارد که با یکدیگر درگیر بوده و در محفظه داخلی پمپ گردش

می کنند یکی از دو چرخ دندانه محرک است و بوسیله محور پمپ روغن می گردد و دیگری متحرک

بوده و در روی محور ثابتی که در داخل بدنه پمپ قرار دارد حرکت می کند

وقتی چرخ دندانه ها در داخل محفظه بسته پمپ حرکت چرخشی می کنند در قسمتی از محفظه

حجم مرتبا افزایش پیدا کرده و فشار در انجا کاهش می یابد در این قسمتی که افزایش حجم ایجاد

می شود لوله مکشی پمپ را قرار داده اند و در ان قسمتی که حجم به کوچکترین مقدار خود

می رسد لوله فشاری یا خروجی را نصب می کنند

بنابراین با چرخش دندانه ها روغن از کارتل مکیده شده و وارد فضای داخلی پمپ می شود سپس

با چرخش بدور دندانه ها به محفظه ای که دارای حجم کوچکی است هدایت گردیده و فشار ان

افزایش می یابد روغن با همین فشار وارد مدار روغنکاری شده و به وظیفه خود عمل می کند

پمپ روغن روتوری

پمپ روغن روتوری مانند پمپ دنده ای است تفاوت ان با نوع دنده ای در روتور خارجی ان است

روتور خارجی در محیط دندانه محرک واقع شده و بطور داخلی در ان شیارهایی ایجاد کرده اند

روتور خارجی بجای چرخ دنده دیگر عمل می کند مرکزهای روتور خارجی و روتور داخلی رویهم

منطبق نیست و لذا روتور داخلی با محور اویل پمپ هم مرکز بوده و فقط حرکت دورانی می کند

در صورتی که روتور خارجی دارای مرکز دوران خارج از مرکزی بوده و وقتی بوسیله روتور داخلی

به حرکت در می اید دو حرکت انجام می دهد یکی حرکت دورانی و دیگری حرکت انتقالی

بنابراین هرگاه در جایی که حجم بزرگترین اندازه را پیدا می کند سوراخی ایجاد کرده و به کارتل

وصل کنند روغن در اثر اختلاف فشار وارد پمپ می شود و اگر سوراخ دیگری در تنگ ترین موضع

ایجاد شود روغن تحت فشار از ان مجرا به مدار روغنکاری ارسال می شود

سوپاپ کنترل فشار روغن یا فشار شکن

پمپ روغن در اکثر مواقع بیش از نیاز روغنکاری موتور روغن پمپ می کند زیرا شدت جریان

روغن ارسالی باید از شدت جریان روغن مصرفی زیادتر باشد تا در صورت بروز نشتی و یا افزایش

روغن ریزی در یک محل کمبود روغن در یاتاقانها اصلی بوجود نیاید

بنابراین در حالت نو بودن موتور و یا عدم عیب در مدار روغنکاری , فشار روغن بیشتر از حد مجاز

می باشد لذا مدار روغنکاری را مجهز به سوپاپ کنترل فشار می کنند

سوپاپ فشار وظیفه دارد فشار روغن مدار را همواره ثابت نگهداشته و در صورتی که فشار از حد

لازم تجاوز کند نیروی فنر سوپاپ خنثی گردیده و با حرکت پیستون به یک طرف مدار تحت فشار

به مدار ورودی ارتباط پیدا می کند و فشار مدار ثابت می شود

سوپاپ فشار را معمولا خارج از ساختمان اویل پمپ می سازند تا در صورت نیاز بتوان به سهولت

ان را بازدید کرده و یا مورد ازمایش قرار داد

وظایف روغن موتور

١- روانکاری و کاهش اصطکاک: اصلی ترین و مهمترین وظیفه هر روغنی، روانکاری و کاهش اصطکاک بوده که باعث بهبود راندمان موتور خواهد شد. تشکیل فیلم روغن با ضخامت مناسب، موجب کاهش سائیدگی قطعات مختلف تا کمترین حد ممکن می گردد.

٢- انتقال حرارت: کمک به سیستم خنک کننده و خارج ساختن بخشی ازحرارت ایجاد شده در اثر کارکرد موتور.

٣- جلوگیری از زنگ زدگی و خوردگی: حفاظت سطوح قطعات فلزی در مقابل زنگ زدگی و خوردگی به علت فعل و انفعالات شیمیایی.

٤- پاک کنندگی و معلق سازی: تعلیق ذرات حاصل از سایش قطعات و ترکیبات ناشی از احتراق سوخت و تجزیه روغن و پاک کردن سطوح در تماس.

٥- آب بندی سیستم: کمک به عمل آب بندی موتور با قرار گرفتن در فضای بین رینگ پیستون و سیلندر که موجب افزایش کارایی موتور خواهد شد.

٦- ضربه گیری: کاهش اثرات منفی ضربه های قطعات متحرک در حین کار.

٧- کاهش مصرف سوخت: در صورت استفاده از روغن با گرید مناسب، درلحظه استارت، زمان رسیدن روانکار به قطعات موتور کاهش یافته که این امر در پائین آوردن میزان مصرف سوخت تأثیر به سزائی دارد.

موارد ذکر شده از مهمترین وظایف یک روغن موتور مرغوب می باشد. یک روغن موتور مناسب، محصولی است که از روغن پایه مرغوب و مواد افزودنی لازم تولید گردد. مهمترین مواد افزودنی که به روغن موتور اضافه می شوند عبارتند از:

١- بالابرنده شاخص گرانروی
٢- پاک کننده ها و معلق کننده ها
٣- ترکیبات ضد اکسیداسیون
٤- بازدارنده های خوردگی و زنگ زدگی
٥- پائین آورنده اصطکاک و مواد ضدسایش
٦- پائین آورنده نقطه ریزش
٧- ضد کف

اصطلاحات روغن

ویسکوزیته یا گرانروی: مقاومت سیال در مقابل جاری شدن که اصطلاح غلط آن یعنی »غلظت« رایجتر می باشد. این خاصیت، یکی از مهمترین مشخصه های هر روغن است که در آزمایشات، معمولاً در دماهای ٤٠ و ١٠٠ درجه سانتیگراد اندازه گیری می شود. افزایش دما، موجب کم شدن گرانروی و پائین آمدن دما، باعث افزایش آن خواهد شد.

شاخص گرانروی (VI): معیار سنجش تغییرات گرانروی با تغییرات دما را گویند که هر چه رقم آن بزرگتر باشد تغییر گرانروی روغن نسبت به دما کمتر خواهد بود.

نقطه ریزش: پائین ترین دمائی که در آن، روغن همچنان توانائی جاری شدن را داشته و سیالیت خود را حفظ می نماید.

نقطه اشتعال: حداقل درجه حرارتی است که بخارات روغن با هوا، در اثر تماس شعله آتش، اشتعال لحظه ای خواهد داشت. علاوه بر مشخصات ذکر شده، دانسیته یا چگالی، نقطه احتراق، نقطه ابری شدن و عدد بازی کل (TBN) نیز از جمله خصوصیات روغن موتور محسوب می گردند که بعضاً توسط برخی تولید کنندگان ذکر می گردد.

انتخاب روغن موتور

برای انتخاب یک روغن موتور مناسب، عوامل و پارامترهای گوناگونی می بایست مد نظر قرار گیرد یک روغن موتور مرغوب دارای گرانروی مناسب بوده و توانایی روانکاری بخشهای مختلف موتور را دارا است. همچنین دوده و ترکیبات حاصل از تجزیه روغن و بطور کلی رسوبات تشکیل شده روی قطعات باید توسط روغن معلق نگه داشته شود و ضمناً روغن علاوه بر سازگاری با ترکیبات آب بندهای موجود، دارای اثرات بازدارندگی خوبی در مقابل زنگ زدگی، خوردگی، اکسیداسیون و سایش باشد.

طبیعی است تمامی موارد فوق الذکر از طریق آزمایشات گوناگون مشخص می گردد و آن چیزی که برای مصرف کننده نهایی اهمیت دارد، بایستی به زبان ساده جهت انتخاب صحیح روغن موتور، توسط سازنده آن بیان گردد. بدین منظور سازندگان روغن موتور، دو پارامتر اساسی را با اصطلاحات نام و نام خانوادگی مطرح ساخته و تاکید می کنند که این دو لازم و ملزوم یکدیگرند و هر انتخابی، بایستی با لحاظ همزمان این دو عامل انجام گیرد.

الف) درجه بندی Society of Automotive Engineers) SAE): اهمیت گرانروی به قدری است که انجمن مهندسین خودرو (SAE) بر این اساس طبقه بندی ویژه ای را بنا نهاده و یکی از دو معیار گزینش روغن موتور را گرید SAE می داند. از لحاظ گرانروی، روغنها به دو بخش تقسیم می شوند، تک درجه ای (Monograde) و چند درجه ای یا چهار فصل (Multigrade).

استفاده از روغنهای تک درجه ای مانند ٢٠، ٣٠ یا ٤٠ در موتورهای جدید منسوخ گردیده است و امروزه روغنهای چند درجه ای، کاربری غالبی دارند. روغنهای چند درجه ای که با حرف W (نشانه زمستان) و دو عدد واقع در چپ و راست آن مشخص می گردند، مانند 15W40، 20W50 از لحاظ کارکرد، مناسب جهت استفاده در تمام فصول سال می باشند. عدد سمت چپ W، معیاری از ویسکوزیته روغن در دمای پائین و عدد سمت راست، گرانروی در درجه حرارت بالا را نشان می دهند. ثابت گردیده است که مهمترین و با اهمیت ترین خاصیت روغن، حضور آن از لحظه استارت تا خاموش کردن موتور بصورت بی وقفه و در تمامی قطعات متحرک و ثابت در تماس می باشد و به منظور نیل بدین هدف، گرانروی پائین روغن در لحظه استارت، اهمیت بالایی دارد. به همین علت استفاده از روغنهای چند درجه ای که در سرما ویسکوزیته پایین دارند و با روانکاری به موقع قطعات، تا حد زیادی از سایش جلوگیری می کنند

ب) سطح کارایی: انجمن نفت آمریکا (API) (American Petroleum Institute) روغنهای موتور را بر حسب کیفیت به دو گروه تقسیم نموده است. خودروهای بنزینی در گروه Service Station) S یا محل تعویض روغن) و خودروهای دیزلی در گروه Commercial) C یا خودروهای تجاری) طبقه بندی می گردند. حروف انگلیسی که پس از هر یک از این دو حرف قرار گیرند، نشان دهنده سطح کیفیت روغن خواهد بود به این مفهوم که حرف A پائین ترین سطح کارایی را نشان می دهد و با بالا رفتن حروف، سطح کارایی، و یا به بیان دیگر کیفیت روغن نیز افزایش خواهد یافت.

لازم به ذکر است سطوح کارایی بالاتر، نشان از میزان ادتیوهای بیشتری در روغن می باشد و بالطبع در آزمایشات و تستهای آزمایشگاهی و موتوری، شرایط حادتری را تحمل می نمایند. جدول ارائه شده، سطوح کارایی گوناگون را از ابتدای وضع، تاکنون نشان می دهد. برای انتخاب یک روغن موتور مناسب، رجوع به راهنمای خودرو، سطح کارایی و ویسکوزیته روغن موتور را مشخص می کند و کافیست مصرف کننده با مراجعه به محلهای تعویض روغن و گزینش روغن موتوری با سطح کیفی و گرانروی مشابه که در ظروف و بسته بندی استاندارد بوده و در یک شرکت معتبر تولید شده باشد، حداکثر اطمینان از بابت کارکرد بهینه روغن در موتور را حاصل کند. در این رابطه، »راهنمای روانکارهای خودرو« شرکت نفت پارس نوع روغن موتور برای خودروهای مختلف را مشخص کرده است.

روغن موتور و روغن ترمز

روغن موتور به عنوان یك تركیب چند منظوره، نقش بسیار مهم و اساسی در كاركرد مطمئن موتور خودرو ایفا می كند . اهمیت وجود روغن موتور به حدی است كه جزء ملزومات هر خودرویی محسوب می شود و بدون روغن، عملاً امكان حركت از اتومبیل سلب می شود . با توجه به تغییرات در طراحی های موتور و متناسب با آن، تغییراتی نیز بر روی روغن و در جهت هماهنگی با موتور به منظور افزایش كارآیی و حداكثر اطمینان از كاركرد بهینه آن، اعمال شده است .
به طور كلی، هر روغن موتوری حاصل تركیب مواد اصلی شامل روغن پایه و مواد افزونی می باشد .
روغن پایه كه بر حسب نوع، بین 80 تا 95 درصد روغن موتور را تشكیل می دهد، غالباً از منابع معدنی یا نفت خام تهیه می شود . البته فرآیند تولید روغن پایه از نفت خام، پیچیده بوده و در ایران تنها سه شركت عمده از جمله پالایشگاه نفت پارس قادر به تولید روغن پایه هستند. در سال های اخیر، روغن های پایه سنتزی نیز، حضور پررنگ تری یافته و برخی از تولید كنندگان روانساز، از تركیبات سینتتیك به جای روغن پایه معدنی استفاده می كنند. در حال حاضر به علت نوع و ساختار تركیبات سنتزی، امكان تولید آنها در داخل كشور وجود ندارد .
نقش روغن موتور
روانكاری و كاهش اصطكاك، اصلی ترین و مهم ترین وظیفه روغن است كه باعث بهبود راندمان موتور می شود . تشكیل فیلم روغن با ضخامت مناسب، موجب كاهش سائیدگی قطعات مختلف تا حد ممكن می گردد .
روغن موتور هم چنین منتقل كننده حرارت است و به سیستم خنك كننده در خارج ساختن بخشی از حرارت ایجاد شده در اثر كار موتور كمك می كند .
جلوگیری از زنگ زدگی و خوردگی، حفاظت از سطوح قطعات فلزی درمقابل زنگ زدن و خورده شدن به علت فعل و انفعالات شیمیایی، پاك كنندگی و معلق سازی ذرات حاصل از سایش قطعات و تركیبات ناشی از احتراق سوخت و تجزیه روغن و پاك كردن سطوحِ در تماس، كمك به عمل آب بندی كردن با قرار گرفتن در فضای بین رینگ، پیستون و سیلندر كه موجب افزایش كارآیی موتور خواهد شد و كاهش اثرات منفی ضربه های قطعات متحرك در حین كار، از وظایفی است كه روغن موتور انجام می دهد .
علاوه بر این، استفاده از روغن با ویسكوزیته كم و در حد مناسب، فاصله بین استارت و رسیدن موتور به درجه حرارت عادی را كاهش می دهد كه این امر در پایین آوردن میزان مصرف سوخت تاثیر به سزایی دارد .
استفاده از روغن مناسب و مواد افزودنی متناسب تشكیل دهنده یك روغن مرغوب است . مواد افزودنی كه به روغن موتور اضافه می شوند عبارتند از : ماده بالا برنده شاخص گرانروی، پاك كننده ها و معلق كننده ها، تركیبات ضد اكسیداسیون، بازدارنده های خوردگی و زنگ زدگی، مواد پایین آورنده اصطكاك و مواد ضد سایش، تركیبات پایین آورنده نقطه ریزش و ضد كف.
ویسكوزیته یا گرانروی مقاومت سیال در مقابل جاری شدن است كه اصطلاح غلط آن یعنی “ غلظت” رایج تر می باشد . این خاصیت، با اهمیت ترین و مهم ترین مشخصه هر روغن است كه آزمایش ها، معمولاً در دماهای 40 و 100 درجه سانتی گراد اندازه گیری می شود .
شاخص گرانروی (VI) ، معیار سنجش تغییرات گرانروی با تغییرات دما می باشد كه هر چه رقم آن بزرگتر باشد تغییر گرانروی روغن نسبت به دما كمتر خواهد بود .
نقطه ریزش، پایین ترین دمایی است كه در آن، روغن كما كان توانایی جاری شدن دارد و خاصیت سیال بودن خود را حفظ می كند . هم چنین نقطه اشتعال، حداقل درجه حرارتی است كه بخار های روغن با هوا، در اثر تماس شعله آتش، اشتعال لحظه ای بوجود می آورد .
علاوه بر مشخصات ذكر شده،دانسیته یا چگالی، نقطه احتراق، نقطه ابری شدن و عدد TBN نیز از جمله خصوصیات روغن موتور محسوب می شود كه بعضاً توسط برخی تولید كنندگان ذكر می شود .

انتخاب روغن موتور
برای انتخاب یك روغن موتورخوب، عوامل و پارامترهای گوناگونی باید مدنظر قرار گیرد . یك روغن موتور مرغوب دارای گرانروی مناسب و ضریب اصطكاك بسیار پایین بوده و توانایی روانكاری بخش های مختلف موتور را داراست . هم چنین دوده و تركیبات حاصل از تجزیه روغن و نیز سایش و به طور كلی رسوبات بین قطعات باید توسط روغن پاك شود. ضمناً روغن علاوه بر سازگاری با تركیبات پلیمری موجود باید دارای اثرات بازدارندگی خوبی در مقابل زنگ زدگی، خوردگی، اكسیداسیون و سایش باشد .
طبیعی است همه موارد یاد شده از طریق آزمایش های گوناگون و پیچیده، مشخص می شود و آن چیزی كه برای مصرف كننده نهایی اهمیت دارد، بایستی به صورت ملموس بیان شود؛ به گونه ای كه در عین جامعیت، با زبان بسیار ساده به انتخاب روغن موتور توسط مصرف كننده، عینیت پیدا كند . به این منظور سازندگان روغن موتور، دو پارامتر اساسی را با اصطلاحات نام و نام خانوادگی مطرح ساخته و تاكید می كنند كه این دو لازم و ملزوم یك دیگرند و هر انتخا بی ، باید با لحا ظ داشتن این عوا مل انجام گیرد. این دو اصطلاح گرانروی و سطح كارآیی می باشند.
اهمیت گرانروی در روغن موتور به قدری است كه انجمن مهندسین خودرو (SAE) اساس طبقه بندی ویژه یی را بنا نهاده و یكی از دو معیار گزینش روغن موتور را گرید SAE می داند . از لحاظ گرانروی، روغن ها به دو بخش تقسیم می شوند، تك درجه ای (Monograde) و چند درجه ای یا چهار فصل (Multi grade) .
روغن های تك درجه ای مانند 20، 30 یا 40 در موتورهای جدید منسوخ شده است و روغن های مالتی گرید، امروزه كاربردی غالب دارند . روغن های چند درجه ای كه با حرف W (نشانه زمستان) و دو عدد واقع در چپ و راست مشخص می شوند، مانند 15W40 ، 20W50 از لحاظ كاری مناسب تمام فصول هستند.
عدد سمت چپW ، معیاری از ویسكوزیته روغن در دمای پایین و عدد سمت راست، گرانروی در درجه حرارت بالا را نشان می دهند . ثابت شده است كه مهم ترین و با اهمیت ترین خاصیت روغن، حضور آن از لحظه استارت تا خاموش كردن موتور به صورت بی وقفه است كه با تمامی قطعات متحرك و ثابت در تماس است . برای نیل به این هدف، گرانروی پایین وغن در لحظه استارت، اهمیت بالایی دارد . به همین علت استفاده از روغن های چند درجه ای كه در سرما، ویسكوزیته پایین دارند و با روانكاری به موقع قطعات، تا حد زیادی از سایش جلوگیری می كنند، توصیه اول تولید كنندگان روغن است.
انجمن نفت آمریكا (API) روغن های موتور را برحسب كیفیت به دو گروه تقسیم كرده است . خودروهای بنزینی در گروه Station Service)Sیا محل تعویض روغن) و خودروهای دیزلی در گروه Commercial) C یا خودروهای) تجاری طبقه بندی می شوند. حروف انگلیسی كه پس از هر یك از این دو حرف قرار می گیرند، نشان دهنده سطح كیفیت روغن خواهد بود . به این مفهوم كه حرف A پایین ترین سطح كارآیی را نشان می دهد و با بالا رفتن حروف، سطح كارآیی نیز افزایش خواهد یافت.
سطوح كارآیی بالاتر، نشان از میزان ادتیوهای بیشتر در روغن است و در آزمایش ها و تست های آزمایشگاهی و موتوری، شرایط حادتری را تحمل كنند . برای انتخاب یك روغن موتور مناسب، رجوع به راهنمای خودرو، سطح كارآیی و ویسكوزیته روغن موتور را مشخص می كند و مصرف كننده كافیست با مراجعه به محل های تعویض روغن و گزینش روغن موتوری با سطح كیفی و گرانروی مشابه كه در ظروف و بسته بندی استاندارد ارائه می شود، حداكثر اطمینان از بابت كاركرد بهینه روغن در موتور را حاصل كند . در این رابطه، “ راهنمای روانكاری خودرو” شركت نفت پارس نوع روغن موتور برای خودروهای مختلف را مشخص كرده است .

مایع ترمز
به جرات می توان گفت، مهم ترین قسمت هر وسیله نقیله موتوری، سیستم ترمز آن است . كلیه مواد و قطعاتی كه با این سیستم مرتبط هستند، باید با حداكثر دقت، تولید و به دور از هر گونه ملاحظات اقتصادی مصرف شوند . مایع ترمز، مهم ترین نقش را در سیستم ترمز اتومبیل ها ایفا می كند . این ماده كه به نام روغن ترمز مصطلح شده، تركیبی سنتزی (مصنوعی) است كه قسمت اعظم آن را تركیبات پلی گلیكول اتری تشكیل می دهد . مواد افزودنی مختلفی نیز به منظور بالا بردن خواص و كاركرد مایع ترمز به آن اضافه می شود .
مایع ترمز های تولیدی شركت نفت پارس، نوعی از سیالات هیدرولیكی با كارآیی بالا هستند كه در سیستم های ترمز و كلاچ انواع خودرو ها استفاده می شوند . از آنجایی كه این محصولات به شدت جاذب رطوبت هستند، باید از تماس آنها با آب و محیط های مرطوب جلوگیری كرد . این مایعات در سیستم های ترمز دیسك یا كاسه ایی و كلاچ و سیستم های هیدرولیك خودرو كه در آن استفاده از مایع ترمز توصیه شده، قابل كاربرد می باشند . مایع ترمزهای تولیدی شركت نفت پارس، بر اساس سطوح كارآیی مورد نیاز و پیشنهادی از طرف شركت سازنده خودرو در دو سطح كارآیی DOT3 و DOT4 تولید می شوند .
مایع ترمز مرغوب، حداكثر دارای دو سال كاركرد مفید است كه پس از سپری شدن این مدت به طور حتم باید تعویض شود . مایع ترمز مناسب و مرغوب خواص زیر را دارا می باشد :
داشتن گرانروی مناسب در دمای پایین، امكان تبخیر بسیار كم، عدم ایجاد حباب، سازگاری با فلزات و قطعات لاستیكی مختلفی كه با آنها در تماس است و سازگاری با كاسه نمدها .
هنگام استفاده از مایع ترمز، رعایت نكات زیر در ارتباط با این محصول، ضریب ایمنی را افزایش می دهد :
هرگز برای صرفه جویی در مصرف سوخت، موتور اتومبیل را در سرازیری ها خاموش نكنید زیرا بر اثر خاموش بودن موتور، در بوستر ترمز خلاء حاصل نمی شود و در نتیجه خودرو در این لحظه بدون ترمز خواهد شد.
- مخزن اصلی مایع ترمز باید تا بالاترین سطح، پر نگه داشته شود . اگر سطح مایع پایین باشد، باعث هوا گرفتن سیستم خواهد شد .
- از مخلوط كردن مایع ترمز های مختلف جداً اجتناب شود .
- استفاده مجدد از مایع ترمز كاركرده، به هیچ وجه توصیه نمی شود .
- برای تعیین زمان دقیق تعویض مایع ترمز، ضمن مراجعه به دفترچه راهنمای خودرو، شرایط محیطی كاركرد را نیز باید مدنظر قرار داد .

مایع خنك كننده (ضد جوش)
هدف استفاده از سیستم خنك كننده در خودروها، خارج ساختن حرارت اضافی ایجاد شده در اثر فعالیت موتور است تا دمای بدنه فلزی موتور در محدوده مطلوبی، كنترل شود . مایعی كه عموماً در این سیستم استفاده می شود، آب است . اما برخی محدودیت ها موجب می شود كه آب، به تنهایی قادر به ایفای كامل وظایف یك سیال خنك كننده نباشد . به طور مثال وجود آلیاژهای آلومینیومی در مناطقی نظیر سرسیلندر و بدنه موتور كه حرارت زیادی ایجاد می كنند، باعث خوردگی حرارتی می شود . بنابراین وجود مواد شیمیایی بازدارنده خوردگی در سیال خنك كننده الزامی است .
از طرف دیگر تغییرات دمایی در فصول مختلف سال، سبب می شود آب در دماهای پایین تر از 5 درجه سانتی گراد و بالای 80 درجه سانتی گراد كاربرد نداشته باشد . به همین علت لزوم افزودن یك ماده كمكی به سیال خنك كننده احساس می شود . شركت نفت پارس تولید كننده ضد جوش نیز می باشد كه این محصول تحت عنوان «پارس سهند»، به بازار عرضه می شود . «پارس سهند» با كاهش نقطه انجماد آب در فصل زمستان و افزایش نقطه جوش آن در فصل تابستان به عنوان ضد یخ ضد جوش در سیستم خنك كننده موتور به كار گرفته می شود . از خواص بارز این محصول مقاومت در برابر خوردگی، زنگ زدگی و سازگاری با تمامی قطعات پلاستیكی موجود در مسیر سیال خنك كننده است .
مهم ترین مشخصه مایع ضد یخ- ضد جوش، كاهش نقطه انجماد و افزایش نقطه جوش آب است، ولی در عین حال خواص زیر را نیز دارا می باشد :
- محافظت قطعات در برابر خوردگی و زنگ زدگی
- ظرفیت بالای انتقال حرارت
- محلول در آب و غیر قابل اشتعال
- خاصیت ضد كف به میزان بسیار زیاد
پس از انتخاب سیال خنك كننده مناسب، دقت در رعایت نكات ذیل، موجب افزایش كارآیی سیستم خنك كننده خودرو می شود .
سیال ضد یخ ضد جوش، طبق جدول توصیه شده از سوی سازنده خودرو معمولاً با نسبت یك، یك یا 50 درصد با آب مخلوط می شود . ثابت شده است كه این نسبت، بهترین بازده و كارآیی را دارا می باشد . زمان تعویض سیال خنك كننده، حداكثر پس از 2 سال كاركرد تعیین شده است .

روغن های دنده
سیستم انتقال قدرت در خودروها، توان ایجاد شده توسط موتور رابه چرخ ها منتقل می كند،تا اتومبیل به حركت در آید . انتقال دهنده های اتوماتیك و مكانیكی دو نوع متداول مورد استفاده در خودرو ها می باشند . همانند سایر قسمت هایی كه در آنها تماس فلز با فلز وجود دارد، این بخش ازاتومبیل نیز، نیاز به روانكاری مخصوص به خود را دارد.
روغن های دنده كه با عنوان های رایجِ واسكازین شناخته شده اند باید به اندازه كافی سیال بوده تابه راحتی در سیستم ـ حتی زمانی كه هوا سرد است ـ توانایی گردش داشته باشد . در روغن های دنده نیز مانند روغن های موتوری، چند درجه ای بودن روانكار دامنه وسیعی از درجه حرارت عملیاتی را پوشش می دهد. ازطرف دیگر روغن دنده باید سازگاری مناسب با فلزات در تماس نظیر فولاد، برنز و یا دیگر آلیاژ های مس را دارا بوده، مقاومت شیمیایی بالایی در برابر اكسیداسیون و سفت شدن از خود نشان دهد و نیز بر روی قطعات، لایه روانكاری پایدار ایجاد كند .
یكی از مهم ترین خصوصیات عملكرد یك روان كننده دنده، ظرفیت تحمل بار آنها و یا به عبارت دیگر توانایی آن جهت جلوگیری كردن و یا به حد اقل رساندن سائیدگی دندانه دنده ها است . این ظرفیت تحمل بار بیشتر با استفاده از مواد افزودنی در روانكار تامین می شود . به این نوع روان كننده ها، روانكارهای فشار پذیر (EP) گفته می شود .
به منظور تفكیك بین روغن های دنده خودرو با سطوح مختلف از خواص فشار پذیری (EP) ، انجمن نفت امریكا (API) ، پنج سری روانكار برای سیستم های انتقال دهنده قدرت غیر اتوماتیك تهیه كرده است كه نامگذاری آنها به ترتیب خصوصیت فشار پذیری عبارتند از APIGL-1،2،3،4،5 . در مورد روانكارهای مختلفی كه در سیستم انتقال دهنده مكانیكی خودرو وجود دارد ، روان كننده باید دارای سطوح كیفی حداقل API GL - 1 باشد . اتومبیل های مدرن سطوح كیفی بالاتر نظیر API GL 4، GL 5 را نیاز دارند . سطوح كیفی مذكور، بر روی ظروف روغن های دنده تولید شده توسط سازندگان معتبر، درج می شود .
در صورتی كه سیستم انتقال قدرت از نوع اتوماتیك باشد، حتماً باید از سیال انتقال قدرت اتوماتیك یا A.T.F استفاده كرد . از روغن های دنده برای قسمت هایی نظیر جعبه فرمان و دیفرانسیل نیز می توان استفاده كرد، كه در این موارد باید به توصیه سازنده خودرو توجه داشته باشیم .
گریس
گریس محصولی نیمه مایع تا جامد است كه از اختلاط یك عامل تغلیظ كننده در مایعی روان كننده حاصل می شود . این تعریف نشانگر آن است كه گریس، روانكاری است كه به مقدار مشخصی سفت شده باشد و دارای خواص ویژه ای است كه روغن روانكار به تنهایی آن خواص را دارا نیست .
در مواردی كه نیاز است تا ماده روان كننده دریك مكانیزم در وضعیت اولیه اش باقی بماند (مثلاً یاتاقان چرخ ها)، خصوصاً در جاهایی كه امكان روانكاری مجدد، محدود بوده ویا از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نباشد، روانكاری با گریس برتری دارد . هم چنین در مواردی كه نیاز به آب بندی در سیستم وجود دارد، باید بجای روغن، از گریس استفاده كرد .
به دلیل ماهیت ساختاری، گریس مانند روغن وظایف خنك كنندگی و پاك كنندگی را در سیستم به عهده ندارد . اما انتظار می رود به غیر از این دو مورد، گریس ها دیگر خواص روغن های روانكار، نظیر كاهش اصطكاك، ایجاد لایه روانكاری، جلوگیری از ساییدگی، محافظت قطعات در برابر خوردگی، سازگاری با ماد موجود در قسمت های روانكاری را به طور كامل داشته باشند. متدا ترین تغلیظ كننده ها، صابون های فلزی عناصری نظیر لیتیم، كلسیم، آلومینیوم، باریوم، مس و سرب هستند و مایع روان كننده نیز غالباً دارای پایه معدنی می باشد . به منظور بالا بردن خواص گریس و بهبود كارآیی آن، مواد افزودنی مخلفی نظر دی سولفید مولیبدن (به منظور كاهش سایش و اصطكاك) به آن اضافه می شود .
بخش های مختلف اتومبیل كه نیاز به گریس دارند عبارتند از : جلوبندی یا سیستم تعلیق، سیبك ها، یاتاقان های چرخ، محورها و چهار شاخ گاردان .
برای بهره مندی هر چه بیشتر و بهتر از گریس، رعایت نكات زیر ضروری به نظر می رسد :
- گریس را باید به توصیه كارشناسان مربوطه و طبق كتابچه راهنمای اتومبیل، انتخاب و مصرف كرد.
- از اختلاط دو یا چند نوع گریس مختلف باید خودداری شود .
معمولاً برای سیستم جلوبندی از گریس های با پایه لیتیوم یا كلسیم، در سیبك ها از گریس های پایه لیتیومی، در یاتاقان های چرخ، گریس های با پایه سدیمی و در محورها و چهار شاخ گاردان نیز از گریس های پایه لیتیومی استفاده شود . شركت نفت پارس، انواع گریس های مختلف با پایه های صابونی متنوع از جمله كلسیم، لیتیوم و سدیم را تولید می كند كه در همه قطعات وسایط نقلیه كه نیاز به گریس كاری دارند، كاربرد دارد

تعویض فیلتر و روغن موتور خودرو

اگر روغن های كاركرده ای كه به طور نادرست در محیط زیست رها می شوند، با روشی مناسب و صحیح مدیریت شود، توانایی ذخیره روغن در حدود هزاران بشكه در روز افزایش می یابد. روغن كاركرده می تواند با استفاده از روش مناسب تصفیه شود و با روان كننده ها و روغن های سوختی مختلف فرآوری شده و در صنایع پالایش و پتروشیمی مصرف شود. این عمل علاوه بر منافع اقتصادی در حفاظت از محیط زیست و صرفه جویی در مصرف انرژی تاثیر بسزایی دارد.

● نكاتی در مورد تعویض روغن موتور
قبل از شروع این بحث لازم به یادآوری است كه انتخاب روغن موتور و زمان تعویض آن می بایست براساس توصیه های سازنده خودرو و اطلاعات ارایه شده در دفترچه راهنمای خودرو صورت گیرد. اگر تمایل دارید روغن موتور خود را تعویض كنید، به موارد زیر توجه كنید:

۱- قبل از اقدام به تعویض روغن خودرو، موتور آن را خاموش و چرخ ها را قفل و ترمز دستی را بكشید. برای جلوگیری از بروز هر گونه سوختگی مطمئن شوید كه موتور خیلی داغ نیست. سپس به توصیه های دفترچه راهنمای خودرو توجه كنید.

۲- پیچ تخلیه انتهای ظرف روغن موتور (كارتر) خودرو را باز كنید و اجازه دهید روغن كاركرده از كارتر به داخل ظرف مناسبی مانند یك تشتك تخلیه روغن تخلیه شود.

۳- اگر می خواهید فیلتر روغن را نیز عوض كنید این كار را بعد از تعویض روغن انجام دهید و به توصیه های زیر توجه كنید. پیچ تخلیه كارتر را ببندید و مطمئن شوید كه محكم است.

۴- روغن موتور جدید را با دقت اضافه كنید. اگر چه بیشتر خودروها دارای ظرفیتی معادل۴ تا۵ كوارت روغن است. با این وجود در مورد مقدار روغن مورد نیاز و نوع آن می بایست به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه كرد. كارتر خودرو را بیش از اندازه پر نكنید.

۵- در حالی كه ترمز دستی را كشیده اید در محلی كه تخلیه هوا به خوبی انجام می شود موتور خودرو را روشن كنید. در ابتدا ممكن است لامپ فشار روغن روشن باشد اما باید پس از چند ثانیه خاموش شود. زمانی كه لامپ خاموش شد اجازه دهید موتور چند دقیقه كار كند.

۶- موتور را خاموش كنید و سطح روغن را بررسی كنید. نشت روغن را در اطراف فیلتر روغن و پیچ تخلیه بررسی كنید.

۷- زمان تعویض بعدی روغن خودروی خود را به خاطر داشته باشید. زمان تعویض روغن، كیلومتر خودرو، درجه و نوع روغن مورد استفاده را یادداشت كنید.

۸- با استفاده از یك قیف و با دقت روغن كاركرده را از تشتك تخلیه روغن به یك ظرف مناسب منتقل كنید. می توانید روغن باقی مانده در تشتك را نشویید چون می توانید در تعویض بعدی دوباره از آن استفاده كنید.

●تعویض فیلتر روغن
فیلتر روغن خودرو، وسیله ای است كه روغن روان كننده را تصفیه می كند. عملكرد اصلی فیلتر در سیستم روغنكاری موتور، جلوگیری از آسیب رساندن ذرات ساینده به یاتاقان ها و قسمت های در معرض اصطكاك است. فیلتر باید به طور دایمی در مدار روغنكاری بوده و بتواند تمام جریان را از خود عبور دهد. این مسئله در مورد فیلترهایی كه در موتورهای نو نصب می شود از اهمیت بیشتری برخوردار است، چون در موتورهای نو مقادیر زیادی ذرات فلزی یا ذرات ساینده ناشی از عملیات ساخت وجود دارد.

فیلتر روغن در كنار روغن نقش مهمی در سلامت موتور خودرو ایفا می كند بی تردید استفاده از انواع روغن مناسب و فیلتر روغن با استاندارد در كنار یكدیگر باعث افزایش بازدهی هر دو محصول كاهش استهلاك و افزایش بازدهی موتور خواهد شد. پس از تعویض فیلتر، روغن كاركرده آن باید تخلیه شود. برای این منظور به توصیه های زیر توجه كنید:

۱- برای شل شدن فیلتر روغن در صورت لزوم از آچار فیلتر استفاده كنید. فیلتر كاركرده را با دقت بردارید.

۲- فیلتر را از روغن تخلیه كنید. با استفاده از یك وسیله تیز، یك حفره در انتهای داخلی (گنبدی) فیلتر یا سوپاپ مانع برگشت روغن كه بر روی انتهای صاف آن قرار دارد ایجاد كنید. موثرترین روش برای تخلیه مناسب فیلتر، سوراخ كردن سوپاپ مانع برگشت روغن یا داخل فیلتر و جریان یافتن به یك ظرف مناسب برای بازیافت آن است سوپاپ مانع برگشت روغن، شامل دریچه لاستیكی است كه برای جلوگیری از تخلیه روغن به موتور، در زمان خاموشی، خلاء ایجاد می كند. سوراخ كردن فیلتر موجب از بین رفتن خلاء شده و اجازه می دهد روغن حبس شده بازیابی شود.

۳- انتهای صاف فیلتر سوراخ شده را به روی ظرف جمع آوری قرار دهید و روغن كاركرده را تا حد امكان از فیلتر تخلیه كنید. مهم است كه تخلیه فیلترهای كاركرده روغن در۱۲ ساعت (حداقل زمان) و دمایی نزدیك به دمای عملكرد موتور و بیش از دمای محیط (تقریباً۶۰ درجه فارنهایت) صورت گیرد.

۴- فیلتر جدید روغن را طبق توصیه های سازنده فیلتر نصب كنید. آب بند لاستیكی را با مقدار كمی روغن بر روی آن بپوشانید و سپس آن را جایگزین كنید. از آچار فیلتر برای محكم كردن فیلتر جدید استفاده نكنید چون ممكن است به فیلتر آسیب برساند. این را به راحتی با انگشتان محكم كنید و به توصیه های سازنده فیلتر توجه كنید. فیلترهای كاركرده روغن نیز مانند روغن كاركرده به عنوان ضایعات محسوب می شوند و باید به طور مناسب بازیافت شوند. در مواردی كه عملی است و صرفه اقتصادی وجود دارد فیلترهای خالی كاركرده روغن برای بازیافت روغن جمع آوری می شوند. از مراكز جمع آوری روغن كاركرده سئوال كنید كه آیا پذیرای فیلتر كاركرده روغن نیز هستند یا خیر. اگر هیچگونه امكانی برای بازیابی روغن فیلتر كاركرده روغن وجود ندارد، فیلتر كاركرده خالی روغن را در روزنامه بپیچید و به همراه زباله های خانگی دفع كنید.

در فیلترهای كاركرده روغن خرده فلزهایی وجود دارد كه دوباره قابل استفاده هستند و تولیدكنندگان فولاد می توانند به عنوان خوراك اولیه از آنها استفاده كنند.

●جمع آوری روغن كاركرده
پس از تخلیه روغن از كارتر خودرو یا فیلتر روغن، روغن را داخل یك ظرف تمیز و عاری از نشت با درپوش پیچی بریزید. ظرف اصلی روغن موتور و بسیاری از ظروف
خانگی برای این منظور مناسب هستند. هرگز از ظروف خانگی حاوی مواد شیمیایی مانند سفیدكننده ها استفاده نكنید و مطمئن شوید كه ظرف مورد استفاده دارای درپوش غیرقابل نشت است. در برخی فروشگاه های عرضه خدمات خودرو نیز ممكن است ظروفی كه برای انتقال روغن موتور كاركرده طراحی شده است فروخته شود. اگر روغن كاركرده را نمی خواهید فوراً به مركز بازیافت انتقال بدهید، هرگز به طور موقت آن را در ظروف نگهداری غذا، آشامیدنی، یا مواد
شیمیایی جمع آوری نكنید. صرف نظر از نوع ظرف مورد استفاده برای انتقال روغن كاركرده، از تمیزی ظرف مطمئن شوید. به آن برچسب روغن كاركرده نصب كرده و دور از دسترس كودكان و حیوانات خانگی نگهداری كنید. ظرف روغن كاركرده را به نزدیك ترین مركز عمومی جمع آوری روغن كاركرده مانند نزدیكترین تعمیرگاه خودرو و یا یك مركز روانكاری ببرید. بدین ترتیب با دفع مناسب روغن كاركرده از محیط زیست و منابع طبیعی محافظت می كنید.

بازیافت ضایعات ضمن محافظت از محیط زیست دارای مزایای اقتصادی است و شما می توانید در كنار دفع نادرست زباله های كاغذی، شیشه ای، فلزی، پلاستیكی و دیگر مواد و تفكیك آنها، روغن و فیلتر كاركرده موتور را با روش مناسبی دفع كنید.

●جمع آوری روغن های كاركرده در كشور امریكا در امریكا علاوه بر جمع آوری روغن های كاركرده از مراكز بزرگ و تعویض روغنی ها، برای جمع آوری روغن ها از منازل نیز برنامه هایی تدوین شده است. این عمل به دو صورت انجام می گیرد.

۱- ساكنین محل تحت پوشش این طرح، گالن های محتوی روغن های كاركرده را مانند سایر ضایعات دور ریختی (شیشه، پلاستیك و كاغذ كه بازیابی می شوند) در محل مخصوص زباله قرار داده و هر هفته یكبار ماموران مربوط، گالن روغن های كاركرده را جمع آوری و گالن دیگری جایگزین می كنند تا ساكنین محل بتوانند برای
تعویض روغن خودروی خود از آن استفاده كنند.

۲- روش دیگر جمع آوری بدین صورت است كه گالن های محتوی روغن های كاركرده، توسط ماموران جمع آوری روغن ها به داخل تانكرهای مخصوص تخلیه شده و گالن برای استفاده مجدد ساكنین در محل مخصوص زباله قرار می گیرد. لازم به یادآوری است كه كل هزینه جمع آوری روغن های كاركرده و تمامی اقدامات آموزشی در این زمینه مانند انتشار نشریات و مطالب آموزشی توسط شركت های تولید

روغن موتورو وظایف وتعویض

مطالب مشابه :

کارتل خشک چیست ؟

سیستم روغن کاری خشک

کیا سراتو 2013

روغن موتورو وظایف وتعویض

خلاصه مولد قدرت

روغنکاری موتور

قسمت های مختلف خودرو

سیلندر