رسانه:

رسانه:

در هر جريان ارتباطي، رسانه مناسب سهم عمده اي در تسهيل انتقال پيام بين فرستنده و گيرنده دارد. انتقال پيام هاي آموزشي به آموزش گيرندگان با استفاده از رسانه هاي آموزشي كه جزء تفكيك ناپذير فرآيند آموزش محسوب مي شوند صورت مي گيرد و آشنايي با انواع رسانه ها راه را به سوي بهره برداري ثمر بخش از آنها هموار مي نمايد.

بر اساس تعريف تكنولوژي آموزشي راه انجام آموزش مؤثر ، پايدار و عميق تر، بكارگيري منابع انساني و غير انساني در آموزش است. اين منابع ، رسانه ها و وسايل كمك آموزشي هستند.

« رسانه آموزشي به عوامل ، وسايل و يا ابزاري گفته مي شود كه كل محتواي آموزش رابه فراگيران منتقل مي‌كند؛ در حاليكه وسايل كمك آموزشي شامل اشياء ، وسايل و ابزاري است كه تنها در بخشي از آموزش از آنها استفاده مي شود».

بنابراين رسانه به خودي خود قادر به انتقال و رسانندگي پيام آموزشي است و وسايل كمك آموزشي همانطور كه از عنوان آن برمي آيد كار كمك به فرايند آموزش و تدريس را انجام مي دهند. هر قدر كاربرد وسايل كمك آموزشي غني تر باشد، امر ياددهي و يادگيري با سهولت بيشتر و در زمان كوتاه تري صورت مي گيرد. عدم كاربرد اين وسايل، درعين حال كه آموزش را متوقف نمي كند به طولاني تر شدن زمان آموزش و دشوارتر شدن ياد دهي ـ يادگيري منجر مي شود ، در حالي كه آموزش بدون استفاده از رسانه ها تحقق نخواهد يافت. در مجموع رسانه هاي آموزشي چيزي بالاتر از وسايل كمك آموزشي هستند و تلفيق اين دو با يكديگر كار آموزش را به نحو مطلوب تري ميسر خواهد ساخت.

كاربرد رسانه ها مي تواند در ايجاد تجربيات مشترك، انگيزش، جلب توجه و تمركز فراگيران تاثير گذار باشد. كه همه اينها لازمه انجام آموزش و يادگيري هستند و سپس با جلب مشاركت مخاطبان براي تكميل فرايند آموزش، از وسايل كمك آموزشي لزوم بهره گيري از آنها را در فرايند آموزش و تدريس بيش از پيش نمايان مي سازد.

اهميت كاربرد رسانه ها و وسايل كمك آموزشي:

تاثير گذاري بر باورها، عقايد و نگرش يادگيرندگان تنها با استفاده از كلام ياددهنده ميسر نيست. نتايج تحقيقات زيادي نشان داده است كه حواس مختلف در يادگيري انسان نقش مساوي و يكسان ندارد.

دو نكته مهم را بايستي سرلوحة كار فعاليت آموزشي خود قرار داد:

1

2

علاوه بر اين در اينجا به موارد ديگري به منظور تبيين نقش و اهميت كاربرد رسانه ها و وسايل كمك آموزشي اشاره مي شود:

1

2

3.

4.

كاربرد به جا و درست رسانه ها مي تواند از تاثير سوء برخي موانع ارتباطي نظير حواس پرتي و رؤيايي شدن مخاطب و يا انتقال هاي منفي پيشگيري كند.

5.

رسانه هاي آموزشي ضمن اينكه حس هاي بيشتري از فراگيران را بكار مي گيرند، در شرايط يادگيري نيز تنوع ايجاد مي كنند. اين امر سبب تثبيت يادگيري و حفظ و بقاي آموخته ها به مدت طولاني تر مي شود. فراگيران كوچك حدود يك سوم تا يك پنجم و افراد بزرگسال حدود يك دوم آنچه را كه شنيده اند به خاطر مي سپارند؛ اين مقادير پس از دوماه به نصف تقليل مي يابد.استفاده از رسانه هاي مختلف، خصوصاً اگر با فعاليت و درگيري هر چه بيشتر فراگير در جريان يادگيري همراه باشد، نه تنها مقدار يادگيري اوليه را افزايش مي دهد بلكه مدت به خاطر سپاري را نيز طولاني تر مي كند.

6.

انتخاب و كاربرد يك رسانه آموزشي مناسب:

از ميان وسيله هاي ارتباطي يا انتقال پيام در دسترس، كداميك را بايد برگزيد؟

جريان ارتباط، روندي متنوع و متغير است و مسايل ارتباطي پاسخ هاي يكسان و مشابه ندارند. اينكه از چه وسيله اي براي برقراري يك ارتباط خوب استفاده كنيم، از پيش تعيين شده نيست. براي شناخت اين وسيله بايد ابتدا براي سوال هاي متعددي از جلمه پرسش هاي زير پاسخ يافت و سپس با جمع بندي آنها پاسخ نهايي را پيدا كرد.

·

·

·

· 

وضعيت رسانه هاي آموزشي نيز به همين ترتيب است. از يك رسانه معين هر چند كيفيت بسيار خوبي هم داشته باشد، درتمام موقعيت هاي آموزشي نمي توان استفاده كرد. زيرا هر موقعيتي رسانه خاص خود را مي‌طلبد و اين رسانه بايد با توجه به تمامي جنبه ها و مشخصه هاي آن موقعيت انتخاب شود. از اين رو براي رسانه هاي آموزشي مناسب در موقعيت هاي خاص، ويژگي هايي از جمله موارد زير را مي توان بر شمرد، تمامي اين معيارها كمتر در يك رسانه جمع مي شوند و اين امري محتمل و طبيعي است. مانند ساير انتخاب هايي كه در چنين موارد صورت مي گيرد، رسانه اي كه واجد ويژگي هاي بيشتري باشد مطلوب تر است.

شرايط انتخاب و كاربرد يك رسانه آموزشي مناسب:

1

مي دانيم كه هر فرايند ارتباطي از جمله فرايند هاي ارتباطي آموزشي، در پي اهدافي خاص شكل مي گيرند. در موقعيت هاي آموزشي، هدف هاي آموزشي، حاصل و نتيجه نهايي كار ياددهيـ يادگيري هستند كه به صورت رفتارهايي بايد در فراگيران شكل بگيرند. اين هدف ها، عامل تعيين كننده اي در كل جريان ارتباطي و از جمله در انتخاب رسانه مناسب هستند. به اين ترتيب رسانه هاي مناسب است كه باهدف هاي آموزشي، محتوا و فعاليت هاي آموزشي انتخاب شده منطبق و سازگار باشد. مثلا اگر هدف آموزشي دست يابي به يك مهارت عملي معين باشد، رسانه هايي نظير اشياء حقيقي مناسب ترين رسانه ها خواهد بود. با توجه به اين موضوع جدول رسانه هاي آموزشي كه در ابتداي اين فصل بدان اشاره شد ستون اهداف آموزشي در نظر گرفته شده است.

2.

درتعريف رسانه ها اشاره شد كه «رسانه» وسيله انتقال پيام است. بنابراين يكي از شرايط ضروري قبول هر نوع شيء ، تصوير، نوار صوتي، فيلم و... به عنوان رسانه آموزشي مناسب، توانايي آن وسيله در ارايه و القاي پيام مورد نظر است. به عبارت ديگر وسيله اي كه نتواند منظور ما را به خوبي به مخاطبان منتقل كند، هر چه كه از لحاظ كيفيت فني و ساير جنبه ها بسيار عالي باشد، در آن موقعيت آموزشي خاص نبايدمورد استفاده قرار گيرد. حاصل اين كه هر رسانه تاثير گذاري خاصي دارد و در انتقال پيام هاي خاصي مي تواند به كار برده شود.

3

رسانه آموزشي انتخاب شده بايد با توانايي ها، علاقه هاو نيازهاي فراگيران منطبق باشد. در رسانه هاي شنيداري نظير فيلم، مطالب بايد با زبان قابل فهم مخاطبان ارايه شود. توضيحات نبايد زياد و كسل كننده ويا كم و غير كافي باشد. در انتخاب واژه ها، تصاوير، موسيقي، طنين صدا، سرعت بيان، فشردگي مطالب و ... بايد به علاقه ها و توانايي هاي مخاطبان توجه بشود.

يكي از ويژگيهاي مهم فراگيران، سن آنهاست.مخاطبان كم سن تر بيشترين يادگيري هاي خود را از طريق تجارب عيني كسب مي كنند. در بررسي پديده ها، هر چه از حواس بيشتري بتوانند استفاده كنند، درك بهتري از آن به دست خواهند آورد. بنابريان براي برقراري ارتباط با اين گونه فراگيران تا حد امكان بايد از نوعي رسانه هاي آموزشي استفاده كنيم كه امكان كسب تجارب يادگيري دست اول يانزديك به آن را فراهم سازند.

همراه با افزايش سن مخاطبان، به تناسب از رسانه هايي كه از تجارب دست اول يا محسوس دورتر به تجارب نيمه انتزاعي و انــتزاعي نزديك ترند استفاده بيشتــري مي توان به عمل آورد. ادگاريــل ( 1969) براي اولين بار با بررسي تجارب يادگــيري مختــلف آنها را بر حســب عينــي ( محسوس) و ذهني بودنشان در طبقاتي مرتب كرد و در شكل مخروط مانندي سازمان داد. در اين مخروط، تجربه هاي عيني تر در سطوح پاييني جاي دارند و هر چه به سمت طبقه هاي بالا پيش مي رويم از محسوس بودن تجربه هاكاسته شده و بر ذهني بودنشان افزوده مي شود مشاهده مي كنيم كسب تجارب مطرح شده درهر يك از سطوح مخروط ذيل، معادل يا همراه با استفاده از رسانه هاي خاصي است. به اين ترتيب بر اساس آنچه كه درباره لزوم و چگونگي انطباق تجارب يادگيري با مخاطبان گفته شد از مخروط تجارب ذيل، به عنوان راهنمايي براي انتخاب رسانه هاي مناسب براي شاگردان مختلف مي توان استفاده كرد.

4

هر كدام از شيوه هاي آموزشي، رسانه خاص خود را مي طلبد. راديو و تلويزيون براي بحث گروهي مناسب نيست، در سخنراني استفاده از مدلها بكار نمي آيد.

5

رسانه ها لازم است با توجه به موضوع آموزشي انتخاب شوند. رنگ، صدا، حركت، تصوير و... در القاء موضوعات آموزشي نقش دارند

6

بالا بودن هزينه تهيه و توليد يك رسانه مناسب، سبب مي شود كه آن رسانه انتخاب نشود . دستيابي دير هنام به رسانه، علاقه آموزش دهنده به رسانه هاي خاص، نگهداري و بكاراندازي رسانه و ... از عواملي هستند كه در انتخاب رسانه تاثير مي گذارند.

اما بطور يقين يكي از مؤثرترين فعاليتها در بهره گيري از رسانه ووسايل كمك آموزشي جلب مشاركت يادگيرندگان در توليد آنهاست برهمين اساس با توجه به امكانات و شرايط موجود مي توان درصدد تهيه و تدارك مواد آموزشي لازم براي ارايه آموزش موفق و اثر بخش تر بود.

بطور كلي رسانه هاي آموزشي

عمده ترین دلایل عدم استفاده از وسایل کمک آموزشی:

((

برخی از عوامل مهم در عدم بکارگیری فیلم های آموزشی و تگنولوزی چنین مطرح شده است :

1. بر اساس یافته های پزوهشی ؛مهم ترین عامل بازدارنده ؛کیفیت نازل فیلم های تهیه شده وعدم ارتباط آنها با مسایُل و موضوعات مهم آموزشی است .

2. هراس معلمان در استفاده از تکنولوزی آموزشی و مقاومت کردن در برابر نفوذ این پدیده در عرصه ی تعلیم و تربیت . این بدان جهت است که متولیان تربیتی غالبابر این باورند که نفوذ تکنولوزی آموزشی به صحنه وقلمرو آموزش وپرورش در حقیقت نقش وجایگاه آنان را به مخاطره خواهد انداخت .

3. ضعف مهارتی معلمان در بهره گیری از وسایل وابزار مورد نیاز برای بکار گیری تکنولوژی آموزشی

مهم ترین موانع کاربرد وسایل کمک آموزشی به شرح ذیل می باشد :

الف ) نبود افراد متخصص و کاردان .

ب ) فقدان انگیزه ی کافی در بهره گیری از لوازم کمک آموزشی.

ج ) اعمال شیوه ی مدیریت غیر علمی و ناآگاهی مدیران از مفهوم و فلسفه استفاده از ابزار کمک آموزشی.

د ) عدم نظام ارزشیابی صحیح از کار معلمان ؛ به طوریکه هیچ تفاوتی بین آموزگارانی که از وسایل کمک آموزشی استفاده می کنند و معلمانی که از این وسایل بهره نمی برند ؛ وجود ندارد .

ه ) عدم آگاهی مربین از نقش وتاثیر مثبت بکارگیری لوازم کمک آموزشی.

و ) وجود نارسایی های آموزشی که باعث شده معلمان نتوانند از ابزار اندک موجود در مدارس استفاده ی لازم را به عمل آورند .

1. نبود رغبت وتمایل معلمان به کاربرد وبهره گیری از وسایل کمک آموزشی در جریان تدریس.

2. آشنا نبودن وتسلط اندک آموزگاران در استفاده ی مطلوب از تکنولوزی آموزشی.

3. حجم زیاد مطالب کتاب ها و کمبود وقت در ارایُه ی مفاهیم و موضوعات درسی .

4. نبود آگاهی و اعتقاد متولیان تربیتی به نتایج مهم و مثبت استفاده از فناوری آموزشی در فرایند یاددهی

5. عدم استفاده ی مطلوب از توان و تجربیات نیروهای متخصص و کارشناس در رشته ی تکنولوزی آموزشی.

6. نبود نظارت و ارزشیابی صحیخ از کار معلمان در استفاده از ابزار کمک آموزشی .

7. به کار گماردن نیروهای غیر متخصص و غیرمرتبط به عنوان کارشناس تکنولوزی آموزشی در مناطق آموزش و پرورش.

-وسايل كمك آموزشي:

1

پمفلت، ليفلت، فولدر



ليفت، از سه لت بيشتر است و گاهي به صورت آكاردئوني طراحي مي شود.

فولدر، نيز در قطع كاغذ۴

در اين نمونه ها بايد طراحي و تصوير و صفحه آرايي متناسب با موضوع باشد.

نكات مهم:

در طراحي اين گونه نشريات، ترتيب مندرجات به شرح زير در نظر گرفته مي شود:

الف- صفحه روي جلد: نام و نشان سازمان متبوعه- عنوان نشريه- تصوير متناسب با موضوع ( در صورت لزوم)- نام فرد، واحد يا مركز تهيه كننده نشريه- ناشر و شماره و تاريخ انتشار.

ب- صفحات داخلي: نام خدا- مقدمه در مورد اهميت موضوع و ضرورت انتشار معرفي

ج- صفحه پشت جلد: هشدارها، شعارها، آيات و روايات و نقل قولها- نشاني و شماره تماس- پست الكترونيكي

چند نكته ديگر:



2





دستورالعملها، گزارش عملكردها، پس خوراندها( فيدبكلها) ، پروپوزالها و نتايج مطالعات تحقيقي، مطالب تئوريك علمي، الگوهاي عملي مهارتها، طرح جامع وبرنامه تفصيلي واحدهاي بهداشتي، طرح و برنامه هاي عملياتي اجرايي و آموزشي، راهكارها و توصيه ها، فيلمنامه ها و نمايشنامه ها، مقاله ها و...

كتابچه در قطع

3



بيشتر بدانيم:

چارت: چارت عبارت از تعدادي پوستر يا تصوير يا تراكت است كه به ترتيب يكي بعد از ديگري نشان داده مي‌شود و از اين طريق مي توان جنبه ها و مراحل مختلف يك موضوع را نشان داد . چارتها رسانه هايي هستند كه حس ديدن را به كار مي گيرند. در آنها از خط، تصاوير، كاريكاتور، عكس، نمودار، نقاشي و نوشته براي خلاصه كردن مفاهيم و انديشه ها و نظم دادن به آنها استفاده مي كنند. چون چارتها بيشتر به اطلاعات ارايه شده نظم مي دهند پس مي توان آنها را بر روي هر حامل ارتباطي مثل تخته سياه، تابلو پارچه اي، تابلو مغناطيسي، طلق شفاف يا مقوا رسم نمود.

چارتها را از نظر نحوه ارايه مطالب، در دو دسته به شرح زير مي توان تقسيم بندي و مطالعه نمود:

§  چارت هايي كه مطالب را به صورت مرحله به مرحله ارايه مي دهند، چارت هاي برگردان(‌فيليپ چارت) و چارتهاي پوششي در اين گروه قرار مي گيرند.

§  چارت هايي كه مطالب را به صورت همزمان ارايه مي دهند. چارت هاي جرياني ، شاخه اي، درختي، جدولي، نقشه اي و تصويري جزء اين گروه هستند.

§ چارتهاي پوششي: در چارتهاي پوششي گرچه اطلاعات بر روي يك سطح قرار دارند اما هر بخش به وسيله كاغذ پوشانده شده است. هنگام ارايه مطالب، كاغذي كه بر روي هر بخش قرار داده شده، يكي يكي برداشته مي شوند و فقط بخشي كه مورد نياز است در مقابل ديد بيننده قرار مي گيرد.

§  چارتهاي جرياني: در اين چارتها گامهايي كه در تهيه يك چيز طي مي شود، يا رويدادهايي كه به دنبال هم مي آيند بر روي يك صفحه نمايش داده مي شوند.

§  چارتهاي جدولي: در اين نوع از چارتها، اطلاعات در دو ستون عمودي و افقي ارايه مي شوند و ارتباط هر عامل در ستون افقي با عامل ديگر در ستون عمودي نشان داده مي شوند. برنامه هفتگي كلاس درسي ساده ترين نوع اينگونه چارتهاست.

§  چارتهاي شاخه اي: به كمك اين چارتها نحوه تركيب چند رويداد و به وجود آمدن يك رويداد ديگر، يا تركيب چند جزء و به وجود آمدن يك كل نشان داده مي شود.

§ چارتهاي درختي: اين چارتها برعكس چارتهاي شاخه اي هستند و نشان مي دهند چگونه از يك كل، جزء به وجود مي آيد.

§  چارتهاي نقشه اي: براي ارايه منظم اطلاعات و خلاصه كردن آنها، از نقشه و انواع مختلف نمادها ( سمبلها) استفاده مي شود. مثلاً براي نشان دادن نقاط تحت پوشش كه داراي خانه بهداشت مي باشند از اين نوع چارتها استفاده مي شود.

§  چارتهاي تصويري: دراين چارتها از تصاويري معمولي يا سمبوليك براي نشان دادن اجزاي مختلف يك عضو يا انواع مختلف يك چيز استفاده ميشود.

4و5  پوستر- پوستر ساخته شده توسط مربي:



 -

-

-

پوسترها يا يك نظري هستند يا چند نظري:

پوسترهاي يك نظري: بعضي پوسترها با حداقل كلمات يا تصاوير، يك مطلب يا مفهوم منفردي را بيان مي‌كنند. بطوري كه هر كس بدان نگاه آني بيندازد، بدون آنكه نيازي به توضيح شفاهي در آن باشد، آن را دريافت مي كند، مانند پوسترهايي كه دربيمارستان ها نصب مي شود و از همه مي خواهند تا « سكوت» را رعايت نمايند.

اينگونه پوسترها ، پوسترهاي يك نظري ناميده مي شوند. درك پوسترهاي يك نظري نيازبه هوش و معلومات خاصي نداشته و بيشتر از طريق حواس صورت مي گيرد.

پوسترهاي چند نظري: معمولاً پوسترهاي چند نظري، مطالب و تصاوير زيادي را در خود جاي مي دهند و براي درك منظور، به زمان بيشتري احتياج است.

ويژگيهاي يك پوستر خوب:

-

-

-

-

-

طرز تهيه يك پوستر:

با استفاده از كاغذ، قلم، مداد، ماژيك، مدادشمعي، قلم مو، رنگ، عكس، تصاوير مجلات و چسب، پوستر را طراحي كنيد. براي اطمينان از درك و پذيرش مردم، طرح پوستر را مورد آزمايش قبلي قرار دهيد. در صورتيكه امكان چاپ يا تكثير داريد به تعداد مورد نياز از پوستر خود تهيه و در جاي مناسب آنرا نصب نماييد. از پوستر در آموزش گروه استفاده كنيد و نظر افراد را در مورد آن جويا شويد و ببينيد آيا پيام پوستر را دريافته اند؟ پوسترها در صورت تعويض نشدن، يكنواخت و كهنه خواهند شد. پس از تعويض آنرا براي استفاده مجدد در موقع مناسب، نگهداري كنيد.

پوسترهاي آموزشي، در اندازه هاي بزرگتر از پوسترهاي معمولي، و بيشتر براي استفاده كاركنان بهداشتي تهيه شده و دراتاق كار آنان نصب مي شود.

6



-

-