پلنگ ( پلنگ ایران )

به نام آفریدگار ورق های معرفت

پلنگ ( پلنگ ایرانی )

یکی از گربه سانان قشنگ جهان پلنگ است که کوچکترین حیوان در میان چهار گربه ی بزرگ رده ی Panthera است . شیر ، ببر و جگوار دیگر گربه های این رده هستند . پلنگ نسبت به شیر ، ببر و جگوار پراکندگی ، جمعیت و وضعیت حفاظتی بهتری دارد . شبیه به جگوار است اما کوچکتر و لاغرتر است . موفقیت بالای این گونه در حیات وحش به قابلیت های شکارگری فرصت طلبانه اش و انطباق پذیری اش با زیست گاه های مختلف بستگی دارد . امکان دویدن با سرعت ۸۵ کیلومتر در ساعت ، توانایی بی نظیرش در بالا رفتن از درخت حتی در حالی که لاشه ی بزرگی را حمل می کند و توانایی استتار فوق العاده از قابلیت های بارز پلنگ است . پلنگ ترکیبی از سرعت ، چابکی ، انعطاف و قدرت است و می تواند خود را با طعمه ها و مناطق گوناگون وفق دهد . شنوایی پلنگ ۲ برابر انسان است و در نور ملایم ، شش برابر بینایی اش بهتر از انسان است . پلنگ ها بسیار مقتدرند . آنها بر خلاف سایر پستانداران ، در هنگام احساس خطر به سرعت فرار نمی کنند . بلکه بسیار مقتدرانه می ایستند و بعد از کمی نگاه کردن به منبع خطر ، به آرامی دور می شوند .

مشخصات :

تمام پوست پلنگ دارای خال های گرد و تو خالی گل مانند است . پلنگ نسبت به دیگر گربه ها پاهایی کوتاه ، بدنی کشیده و جمجمه ای بزرگ دارد . طول بدن پلنگ ۱۱۰ تا ۱۹۰ سانتی متر ، دمش ۶۰ تا ۱۱۰ سانتی متر و ارتفاع بدنش ۴۵ تا ۷۰ سانتی متر است . وزن پلنگ های جهان بین ۳۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم متفاوت است .

زیست گاه :

زیستگاه او از جنگل های بارانی تا بیابان ها متغیر است . هر کجا آب و طعمه های مطلوب باشد ، پلنگ هم وجود دارد . این جانور گسترده ترین پراکندگی را در بین تمام گربه سانان بزرگ جهان دارد . پلنگ در مناطق جنگلی ، بیابانی ، استپی ، تپه ماهوری و کوهستانی تا ارتفاع ۴ هزار متر زندگی می کند . شناگران خوبی هستند ولی مانند ببر علاقه به آب ندارند .

قلمرو و گروه :

پلنگ ها مانند ببرها گروه ندارند و جداگانه زندگی می کنند . اما مانند اکثر جانوران گوشتخوار دارای قلمرو هستند . اندازه ی قلمروی پلنگ به عوامل گوناگونی چون جنسیت ، سن ، غنی بودن محل زندگی از نظر طعمه و حضور یا نبود شکارچیان بزرگ دیگر در آن بستگی دارد . پلنگ ها به طور مداوم به اطراف قلمرو خود سرکشی می کنند و سراسر مرزهای آن را با نشانه های گوناگون مانند پشته کردن خاک ، پنجه کشیدن بر روی درخت و ریختن سرگین با بوی خاص یا پاشیدن ادرار با حجم کم روی جای پنجه کشی بر درخت و روی محل پشته کردن خاک یا روی قسمت های انتهایی گیاهان و بوته ها نشانه گذاری می کنند . پلنگ ها ۶ تا ۷ روز و وقتی ماده در موسم تولیدمثل است ، گرد هم می آیند .

زادآوری و مراحل رشد :

جفت گیری پلنگ ها در اواسط زمستان انجام می گیرد و توله ها در بهار به دنیا می آیند . معمولا پلنگ های نزدیک خط استوا در تمام اوقات سال جفت گیری می کنند اما در سایر نقاط زمستان و بهار فصل جفت گیری است . دوره بارداری پلنگ ۹۰ تا ۱۱۲ روز است . در هر زایمان ۲ تا ۳ توله و گاهی ۶ توله به دنیا می آید . نرها پس از ۱۸ ماه به دنبال قلمرو خود می روند و ماده ها پس از ۲ سال مادر را ترک می کنند . اگرچه بیشترشان همچنان در نزدیکی مادر می مانند . بلوغ جنسی پلنگ از ۲ تا ۳ سالگی است . پلنگ ها ۱۲ سال در حیات وحش و ۲۰ سال در اسارت زندگی می کنند . عمر پلنگ های نر بیشتر از ماده هاست .

رژیم غذایی و شکار :

پلنگ تقریبا از هر حیوانی که بتواند شکار کند ، تغذیه می کند . پلنگ با کمین کردن در مسیر طعمه ، همراه با دویدن و پرش ناگهانی شکار می کند . شاید پلنگ در میان گربه های بزرگ بهترین کمین کننده باشد . پلنگ علاوه بر بینایی بسیار قوی ، ویژگی های منحصر به فردی هم دارد که می تواند با اتکا به این ویژگی ها هر وقت اراده کند به شکار هر جانوری بپردازد . مثلا موهای نرم پای پلنگ که باعث خفه شدن صدای گام برداشتن او می شود . یا موهای ریز داخل گوش های پلنگ که در مقابل جریان باد حساسیتی فوق العاده دارند . این موها کوچکترین تغییر جهت باد را مشخص می کنند و پلنگ می فهمد که در صورت تغییر ندادن مسیرش ، طعمه بویش را می فهمد و فرار می کند . پلنگ ها مانند پراکندگی وسیعشان دارای رژیم غذایی وسیعی نیز هستند . یعنی حتی از روی فهرست طعمه های خورده شده توسط پلنگ تا حدودی می توان فهمید که در آن منطقه چه حیوانات دیگری زندگی می کنند . پلنگ ها با از بین بردن حیوانات ضعیف و پیر در بهتر کردن نسل طعمه ها از نظر ژنتیک نقش مهمی دارند . پلنگان تنها گربه های بزرگی هستند که می توانند شکار خود را به بالای درخت ببرند .

رابطه با انسان :

پلنگ همیشه یک گام از آدمی جلوتر است و به ندرت می توان او را در طبیعت یافت و به کمتر کسی اجازه می دهد که او را مشاهده کند . بیشتر درگیری هایی که بین آدمی و پلنگ رخ داده به خاطر دخالت آدمی در زندگی پلنگ بوده است . پلنگ هیچ وقت دوست ندارد با انسان در فاصله نزدیک رو به رو شود و اگر نبردی بین این دو اتفاق بیافتد ، پلنگ به دست ها و پاهای انسان حمله می کند که نشانگر دفاع از خود است و خیلی کم اتفاق می افتد که به سر و صورت آدمی حمله کند .

انواع گونه ها :

پلنگ های سرتاسر جهان متعلق به ۹ زیرگونه اند . این زیرگونه ها عبارتند از : پلنگ آفریقا ، پلنگ آمور ، پلنگ عربی ، پلنگ هندی ، پلنگ جاوه ، پلنگ شمال چین ، پلنگ هندوچین ، پلنگ سریلانکا و پلنگ ایرانی . گونه های دیگری از پلنگ به نام های پلنگ بلوچستان و پلنگ آناتولی وجود دارند که اطلاعات بسیار کمی درباره آنها موجود است و حتی شاید این دو گونه دیگر وجود نداشته باشند . پلنگ بلوچستان در بلوچستان ایران و قسمت هایی از پاکستان زندگی می کرده است که امروزه دیگر در ایران وجود ندارد . احتمالا در سال های خیلی دور این پلنگ در هند هم می زیسته است . پلنگ آناتولی هم در شبه جزیره آناتولی زیست می کرده است که البته هنوز هم خبرهایی از وجود این پلنگ در کوه های جنوب و جنوب غرب ترکیه به گوش می رسد .

گربه سانی به نام پلنگ برفی در جهان وجود دارد که هنوز مشخص نیست که آیا در گونه های پلنگ قرار می گیرد یا در زیرگونه های دیگر گربه سانان جای دارد . بعضی می گویند این جانور در رده ی پلنگ شکلان است و بعضی ها عقیده دارند باید در دسته ی گربه های کوچک مانند سیاه گوش قرار بگیرد . زیستگاه پلنگ برفی کوه های مرتفع هیمالیاست . وزن پلنگ های برفی بین ۲۷ تا ۵۴ کیلوگرم و اندازه بدنشان ۷۵ تا ۱۳۰ سانتی متر است . پلنگ برفی قادر است ۱۵ متر بپرد . این گربه ها به خاطر خز زیبا و گرمشان و همچنین به دلیل استفاده از اعضای بدنشان در طب سنتی چینی شکار می شوند . به دلیل خوی مرموز این گربه ، به طور دقیق مشخص نیست که چه تعداد از آنها در طبیعت یافت می شوند اما برآورد می شود تعداد ۳۵۰۰ تا ۷۰۰۰ قلاده پلنگ برفی در طبیعت وجود داشته باشد و ۶۰۰ تا ۷۰۰ قلاده هم در باغ وحش های جهان نگهداری می شود . قوچ و میش ، بز کوهی ، گراز ، خرگوش ، سنجاب زمینی ، موش و حیوانات اهلی طعمه های پلنگ برفی را تشکیل می دهند .

پراکنش و آمار :

پلنگ بیشترین پراکنش را در بین تمامی گربه سانان دارد . از علف زارهای گرم و باز آفریقا تا جنگل های حاره ای و مرطوب هند و آفریقا ، کوهستان های سرد و صخره ای خاورمیانه و جنگل های سرد خاور دور روسیه ، محدوده ی پراکنش پلنگ است . پلنگ ها قبلا از آفریقای جنوبی تا شبه جزیره کره در اکثر نقاط آفریقا و آسیا پراکنده بودند . تخریب زیستگاه ها و شکار از مهم ترین علل کاهش تعداد پلنگها است . در دهه ۱۹۶۰ حدود ۵۰۰۰۰۰ پلنگ در آفریقا کشته شدند . امروزه بیشترین تراکم پلنگ در آفریقای جنوب صحرا است . فقط پلنگ های آفریقا در ساوانا و جنگل های بارانی وضعیت خوبی دارند که به راحتی از آنها فیلم برداری می شود و حتی در برخی نقاط مجوز شکار آنها صادر می شود . پلنگ در برخی نقاط به عنوان آفت شمرده می شود . ۱۳ کشور آفریقایی مجوز دارند که به میزان ۲۵۹۰ قلاده ، پروانه شکار پلنگ صادر کنند . در معرض خطرترین پلنگ در جهان ، پلنگ آمور است .

پلنگ آفریقا ( African Leopard ) :

یکی از زیرگونه های فراوان پلنگ ، پلنگ آفریقایی است . به طور متوسط حدود ۷۰۰۰۰۰ پلنگ در آفریقا زندگی می کنند . وزن جنس نر به طور میانگین به ۶۰ کیلوگرم می رسد . جنس ماده آن نیز وزنی بین ۳۵ تا ۴۰ کیلوگرم دارد . پلنگ های آفریقایی بسته به مکانی که زندگی می کنند ، جثه های متفاوتی دارند . آنها در مناطق مختلف آفریقا به غیر از بیابانهای شنی زندگی می کنند و بیشتر در شب به شکار می پردازند . آنها تقریبا از تمام پستانداران مانند گراز ، گوزن ، مانگوس ، گورخر ، زرافه ، ایمپالا ، خرگوش و حیوانات اهلی چادرنشینان تغذیه می کنند . همچنین خزندگان ، جوندگان و پرندگان نیز در رژیم غذایی پلنگ آفریقا قرار دارند .

پلنگ آمور یا منچوری ( Amur Leopard ) :

این پلنگ بومی خاور دور روسیه ، شبه جزیره کره و شمال شرقی چین است . در بین تمامی زیرگونه های پلنگ ، این زیرگونه کم ترین جمعیت را دارد . نسل این حیوان در چین و کره از میان رفته است و تنها در مرز روسیه با چین و کره شمالی باقی مانده است . بر اساس سرشماری سال ۲۰۰۷ میلادی ، فقط ۱۴ تا ۲۰ پلنگ بالغ و ۵ تا ۶ توله پلنگ به زندگی پرخطر خود ادامه می دهند . توسعه شهرها ، ساخت راه ، شکار ، بهره برداری از جنگل و تغییرات آب و هوایی باعث کاهش بسیار بسیار شدید تعداد این گربه ی زیبا شده است . وزن جنس نر پلنگ آمور ۳۲ تا ۴۸ کیلوگرم است و به ندرت وزن ۶۰ تا ۷۵ کیلوگرم مشاهده شده است . وزن ماده ها نیز ۲۵ تا ۴۳ کیلوگرم است . دو نوع گوزن ( سیکا و شوکا ) در کنار خرگوش و گورکن طعمه های اصلی پلنگ آمور را تشکیل می دهند . حدود ۳۰۰ پلنگ آمور در باغ وحش های روسیه ، اروپا و آمریکای شمالی زیست می کنند .

پلنگ عربی ( Arabian Leopard ) :

پلنگ عربی یکی از ۹ زیرگونه ی پلنگ و کوچکترین آنهاست . وزن جنس نر حدود ۳۰ کیلوگرم و جنس ماده حدود ۲۰ کیلوگرم است . مناطق گوناگون شبه جزیره عربستان ( کوهستان های مدینه و حجاز ، شمال یمن ، کوه های راس الخیمه و شرق امارات ) و شبه جزیره سینا ، مکان زندگی پلنگ عربی است . پلنگ عربی از پستانداران سم دار ، پرندگان و خزندگان تغذیه می کند . این پلنگ در خطر انقراض قرار دارد و طی آمار سال ۲۰۰۶ میلادی تنها ۲۰۰ قلاده از این گربه در طبیعت وجود دارد . در سال های اخیر مجامعی جهت حفاظت از این پلنگ تشکیل شده است .

پلنگ هندی ( Indian Leopard ) :

این پلنگ در شبه قاره هند و در کشورهای هند ، نپال ، بوتان ، بنگلادش و بخش هایی از پاکستان زندگی می کند . پلنگ هندی در کنار ببر بنگال ، شیر آسیایی و پلنگ برفی یکی از چهار گربه سان بزرگ هندوستان است و گسترده ترین قلمرو را در بین گربه سانان هند دارد . اما خطر ، نسل این پلنگ را تهدید می کند . حیواناتی که سکونت گاه های مشترکی با پلنگ دارند ( مانند شیرها ، ببرها ، خرس ها ، گرگ ها ، فیل های آسیایی ، کفتارها ، سگ های وحشی و ... ) ممکن است توله های پلنگ را به قتل برسانند و ببرهای بنگال و شیرهای آسیایی گاهی ممکن است به یک پلنگ کاملا بالغ حمله کنند . اما مهم ترین خطر انسان ها هستند . سال هاست که این حیوان با کاهش زیست گاه و شکار مواجه است . حمله پلنگ ها به حیوانات اهلی باعث نبرد انسان با پلنگ هندی شده است . از این گربه سان تعداد ۹۸۴۴ قلاده باقی مانده است . برای جلوگیری از بیشتر شدن این تعارضات ، سازمان های مسئول هند برنامه های مختلفی را اجرا کرده اند .

پلنگ جاوه ( Javan Leopard ) :

پوست این پلنگ گاه دارای خال و گاهی سیاه و بدون خال است . تنها زیستگاه این گربه سان جزیره ی جاوه اندونزی است . پلنگ جاوه از پستاندارانی مانند گراز ، انواع میمون ، گوزن و جانوران اهلی همچون سگ ، ماکیان و بز تغذیه می کند . این پلنگ به دلیل جنگل زدایی و گسترش مناطق شهری در جاوه ، در آستانه انقراض قرار گرفته است . امروزه فقط ۱۰۰ تا ۲۵۰ قلاده از این پلنگ در جاوه زیست می کند . در سال های اخیر مجامعی جهت حفاظت از این پلنگ در کشور اندونزی راه اندازی شده است .

پلنگ چینی یا شمال چین ( North China Leopard ) :

پلنگ چینی یکی از زیر گونه های پلنگ در جهان است که وزن نر آن ۵۰ کیلوگرم و وزن ماده آن ۳۲ کیلوگرم است . این پلنگ بومی شمال چین است و در مناطق مرکزی و شرقی کشور چین نیز وجود دارد . این گربه سان منزوی از پستاندارانی چون گراز و گوزن و جوندگان و پرندگان تغذیه می کند . این پلنگ در آستانه انقراض قرار دارد .

پلنگ هندوچین ( Indochinese Leopard ) :

پلنگ هندوچین در جنوب شرقی آسیا زیست می کند . به دلیل حضور این گربه در جنوب چین به آن پلنگ جنوب چین هم می گویند . در مورد این زیرگونه اطلاعات زیادی در دست نیست . پلنگ هندوچین در معرض خطر انقراض است و از جمعیت آنها خبر محکمی وجود ندارد . به دلیل قطع درختان و نابودی جنگل ها برای ساخت مکان های مسکونی ، زیستگاه این جانور از بین رفته است . به علاوه شکار غیرمجاز آن برای صادرات به دیگر نقاط باعث کاهش جمعیت این پلنگ شده است . به ندرت امکان دارد که پلنگ هندوچین خارج از مناطق حفاظت شده دیده شود . این گربه سان در کشورهای میانمار ، تایلند ، مالزی ، لائوس ، کامبوج ، ویتنام و جنوب چین زندگی می کند . البته در جنوب چین حضور محسوس تری دارد . جمعیت این گونه بین سال های ۱۹۴۰ تا ۱۹۸۰ میلادی کاهش شدیدی پیدا کرد اما از سال ۱۹۹۶ طرح هایی برای نگهداری آنها در نظر گرفته شد .

پلنگ سریلانکایی ( Sri Lanka Leopard ) :

پلنگ سری لانکایی یکی از زیرگونه های پلنگ در جهان است که تنها زیستگاه او نواحی گوناگون جنگل های سریلانکا ( گرمسیری ، مرتفع یا سرد و خشک ) است . وزن نر این جانور ۵۵ کیلوگرم و وزن ماده ۳۰ کیلوگرم است . پلنگ سریلانکا از پستانداران کوچک و بزرگ مانند گوزن یالدار ، گراز ، میمون ، گاومیش و خزندگان و پرندگان تغذیه می کند . در نواحی کم باران گوزن خالدار غذای اصلی این گربه است . این پلنگ هم وضعیت جالبی ندارد و در آستانه ی انقراض است . امروزه ۷۰۰ تا ۹۵۰ پلنگ در سریلانکا وجود دارد .

پلنگ ایرانی ( Persian Leopard ) :

پلنگ ایرانی بزرگترین گونه پلنگ در جهان است که خوشبختانه ، هنوز جمعیت کمی از آن در کشور ما زندگی می کند . پلنگ ایرانی بومی غرب آسیاست که متاسفانه در فهرست گونه های در خطر انقراض آی یو سی ان قرار گرفته است . برخی عقیده دارند پلنگ ایرانی دارای ۳ زیرگونه و بعضی دیگر عقیده دارند دارای ۵ زیرگونه است . پلنگ ایران می تواند تا ارتفاع ۴ هزار متری زیست کند .

غذای پلنگ با توجه به منطقه ای که در آن زندگی می کند متفاوت است . بخش عمده رژیم غذایی پلنگ ایرانی از شکار سم داران نسبتا بزرگ همچون گوزن ، غزال ایرانی ، قوچ و میش ، بز کوهی و گراز تامین می شود . در کنار آنها شکارهای کوچکتری مانند موش ، خرگوش ، تشی و گوشت خواران کوچک مانند روباه و شغال در کنار انواع پرندگان و خزندگان در فهرست غذایی پلنگ ایرانی جای می گیرد . همچنین درصد بالایی از رژیم غذایی پلنگ در ایران را دام اهلی تشکیل می دهد . وزن نمونه های بزرگ پلنگ آفریقا و هند ۶۰ کیلوگرم است ولی به دلیل غذای پلنگ ایران که اغلب کل و بز ، قوچ و میش و گراز است ، وزن پلنگ ایران به ۹۰ کیلوگرم هم می رسد .

جمعیت پلنگ ایرانی در سراسر کشورهای محل زیست خود از ۸۷۱ تا ۱۲۹۰ قلاده برآورد شده است . تازه ترین آمارهایی که کشورهای محل زیست پلنگ ایرانی از جمعیت این گربه سان منتشر کرده اند به این صورت است :

ایران ۵۵۰ تا ۸۵۰ قلاده ، افغانستان ۲۰۰ تا ۳۰۰ قلاده ، ترکمنستان ۷۸ تا ۹۰ قلاده ، ارمنستان ۱۰ تا ۱۳ قلاده ، آذربایجان ۱۰ تا ۱۳ قلاده ، قره باغ ۳ تا ۴ قلاده ، گرجستان ۵ قلاده ، روسیه در قفقاز شمالی ۱۰ قلاده و ترکیه ۵ قلاده .

ایران مهم ترین زیستگاه پلنگ در خاورمیانه است که امکان بقای گروه های کوچک این حیوان در قفقاز ، شرق ترکیه و احتمالا ترکمنستان از راه مهاجرت های بین مرزی را افزایش می دهد . اصلی ترین تهدید جدا شدن زیستگاه ها و قطع ارتباط ژنتیکی گروه های مختلف این حیوان است که به تشکیل گروه های کوچک منجر شده است . به طوری که در همه قلمرو زیستی این حیوان هیچ گروه جمعیتی وجود ندارد که دربرگیرنده ی بیش از ۱۰۰ پلنگ بالغ باشد .

کاهش طعمه بر اثر شکار انسان ها ، گسترش زیربنایی ، مزاحمت های انسانی و از میان رفتن زیستگاه ( شامل چیدن گیاهان و قارچ های خوراکی ، ساخت معدن ، جاده سازی ، جنگل زدایی ، آتش سوزی و چرای دام ) عواملی است که منجر به تکه تکه شدن زیستگاه این جانور شده است .

شکار مستقیم پلنگ ایرانی ممکن است به صورت تروفه برای فروش پوست ( در افغانستان ) ، از بین بردن پلنگ برای حفاظت از دام ها و حیوانات خانگی ( در ایران و ترکمنستان ) و کشتن به محض مشاهده ( در قفقاز و ترکیه ) صورت گیرد . این موارد با توجه به جمعیت کوچک این حیوان تاثیر قابل توجهی دارد . به ویژه در قفقاز که از بین رفتن حتی یک پلنگ ثبات جمعیتی را بر هم می زند.

با اینکه نزدیک به ۲ سال از مشاهده ی آخرین نشانه مستند دال بر حضور پلنگ ایرانی در حوزه ی کشورهای قفقاز و ترکیه می گذرد ، روسیه تلاش خود برای احیای پلنگ ایرانی را آغاز کرده است . روس ها تلاش می کنند نام پلنگ ایرانی را به پلنگ قفقاز ( Caucasian Leopard ) تغییر دهند و اگر ما به رویه ی خود ادامه دهیم در سال های آینده دیگر نامی از پلنگ ایران وجود نخواهد داشت .

وضعیت پلنگ در ایران :

در ۴۰ یا ۵۰ سال گذشته به دلیل وجود کل و بز و قوچ و میش در البرز و زاگرس و کوه های منفرد ، پلنگ در تمام نقاط کوهستانی و جنگلی و یا دشت های ایران زندگی می کرده است که متاسفانه در بسیاری از مناطق ایران کاهش چشم گیری داشته و حتی به کلی از بین رفته است .

امروزه پلنگ در تمامی استان های ایران پراکنده است . البته در سال های اخیر حضور این جانور در بعضی نقاط و استان های ایران با اشکال رو به روست .

دیدن پلنگ ایرانی در دل طبیعت فوق العاده سخت است و کسانی که توانسته اند این زیبای مغرور را ببینند ، جانوری را دیده اند که شاید افرادی سالیان سال به دنبالش می گردند ولی تنها آثار او را می بینند . به خصوص که تماشای حیات وحش منزوی ایران کار فوق العاده سختی است .

پلنگ ایران به دلیل جثه ی بزرگ و قدرت بی نظیرش ، از پس هر جانوری برمی آید . برخی مطالعات بر روی رژیم غذایی پلنگ نشان می داد که این گربه سان حتی از گرگ تغذیه می کند . همچنین پلنگ ایرانی مانند اکثر پلنگ ها علاقه ی زیادی به تغذیه از سگ دارد . همچنین اگر در نبردی که بین دو پلنگ روی می دهد ، یکی از آنها کشته شود ، دیگری از او تغذیه خواهد کرد . همچنین در نبردی که بین یک پلنگ و یوزپلنگ در اطراف بافق روی داده بود ، پلنگ توانسته بود یوز را از پا دربیاورد .

پلنگ در ایران از کل و بز ، قوچ و میش ، گراز ، پرندگان ، خزندگان ، روباه ، سگ ، گاو ، گوسفند ، الاغ ، ماهی و حشره تغذیه می کند . آهو ، شوکا و مرال دیگر طعمه های پلنگ ایران هستند . سم دارانی چون کل و بز و قوچ و میش به خصوص مسن ترها ، طعمه های مورد علاقه و ارجح پلنگ در ایران هستند . گراز به دلیل سختی شکار در رتبه بعدی قرار می گیرد .

جفت گیری پلنگ در کشور ما در اسفند و بهمن روی می دهد .

پراکنش و آمار پلنگ ایرانی در سرزمینش :

طبق آخرین آمار سازمان محیط زیست ، بین ۵۰۰ تا ۸۰۰ پلنگ در ایران زیست می کنند . البته آمار اصلی پلنگ در ایران به طور قطع کم تر از این مقدار است . حتی پژوهش هایی که توسط انجمن های فعال و باتجربه کشور انجام گرفته ، بیانگر جمعیت پایین تر از حد تصور پلنگ در ایران است .

استان های شمالی و شمال شرقی کشور مانند مازندران ، گلستان ، خراسان های شمالی و رضوی و سمنان دارای بیشترین تعداد پلنگ در کشور هستند . البته این نظریه باید با دقت بیشتری پیگیری شود . منطقه حفاظت شده البرز مرکزی ، پارک ملی گلستان ، پناهگاه حیات وحش خوش ییلاق ، پارک ملی توران ، منطقه حفاظت شده قرخود ، پارک ملی سالوک ، پارک ملی ساریگل و پارک ملی تندوره از مناطقی در این ۵ استان هستند که پلنگ در آنها زندگی می کند . پارک ملی ساریگل در استان خراسان شمالی یکی از نقاط کشور است که دارای جمعیت خوبی از پلنگ می باشد و طی سال های اخیر مورد مطالعه قرار گرفته است . در فهرست غذایی پلنگ ساریگل ، قوچ و میش رتبه نخست را دارند و بعد از آنها گراز ، کل و بز ، تشی ، پایکا ، روباه ، سگ ، دام اهلی ، خاک و مواد گیاهی رژیم غذایی پلنگ را تشکیل می دهند .

از نقاط دیگر کشور که زیستگاه پلنگ هستند می توان به شمال غربی کشور و دشت مغان ، پارک ملی کویر در جوار دریاچه نمک ، کوه های غربی کشور ، اکثر مناطق استان لرستان ، پناهگاه حیات وحش عباس آباد نایین اصفهان ، کوهستان دنا در کهگیلویه و بویر احمد ، نواحی شرقی استان های خوزستان و بوشهر ، شمال استان فارس و پارک ملی بمو در نزدیکی شهر شیراز ، کوه های استان هرمزگان ، ارتفاعات استان کرمان ، کوه بیرک بلوچستان و مناطق حفاظت شده و پناهگاه های حیات وحش استان یزد به خصوص اطراف شهر بافق اشاره کرد .

مثلا استان لرستان یکی از زیستگاه های پرجمعیت پلنگ در کشور است که باید بیشتر مورد مطالعه قرار بگیرد . وضعیت پلنگ های زاگرس به خصوص در استان لرستان بسیار نگران کننده است .

پلنگ در مناطق کالمند ، بافق و آریز در استان یزد هم جمعیت به نسبت خوبی دارد و این نشان از حضور خوب پلنگ در مرکز کشور است .

اما هنوز نقاطی از کشور ما هستند که پلنگ ایرانی در آنها زندگی می کند و ما اطلاع نداریم . هم چنین نقاطی وجود دارند که در سال های پیش پلنگ داشته اند یا به زیست گاه پلنگ معروفند اما دیگر میزبان این جانور نیستند .

متاسفانه نبود قانون محکم برای مجازات کشتار پلنگ و جریمه های بسیار پایین باعث شده است قاتلان پلنگ به راحتی به کار خود ادامه دهند . همچنین نبود طعمه برای پلنگ و حمله این جانور به گله های دام انسان ، باعث نبرد این دو موجود شده است که با وجود سلاح های مرگبار بشر ، پلنگ ها مغلوب از پیش تعیین شده اند . برخورد با اتومبیل و ستیز با سگ های گله از دیگر عوامل خطرآفرین برای پلنگ ایران است . بیشترین عامل مرگ و میر پلنگ در کشور ما ، شکار این جانور و تصادف با خودرو است .

یکی دیگر از مشکلات نسل پلنگ ایرانی ، پایین ترین نرخ زادآوری در میان گربه سانان کشور و حتی در میان گوشتخواران کشور است . پلنگ ایران هیچ گاه نتوانسته بیش از دو توله را به سال دوم زندگی برساند و حتی اغلب آنها یک توله به دنیا می آورند .

اگر بخواهیم چند نمونه از موارد کشته شدن پلنگ ایرانی به دست آدمیان را بررسی کنیم ، می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم :

برخورد پلنگ با خودرو در راور کرمان ؛ کشتن یک پلنگ نادر و زخمی کردن زوجش در استان لرستان توسط یک شکارچی ؛ کشتن پلنگ در روستای دیزج استان اردبیل توسط نیروی انتظامی به علت وارد شدن پلنگ به منزل مسکونی که این مورد خیلی بعید به نظر می رسد ؛ کشتن یک پلنگ توسط چوپانان در قرخود خراسان شمالی ؛ مسموم کردن پلنگ و سپس حمله ی سگ های شکاری به این جانور که موجب پرت شدن پلنگ به دره شده بود در خراسان شمالی ؛ کشتن دو توله پلنگ در پارک ملی بمو در استان فارس ؛ کشتن پلنگ باز هم توسط نیروی انتظامی در استان بوشهر .

یکی از بزرگترین مشکلات پلنگ در ایران نبود طعمه های اصلی است و همین باعث می شود پلنگ ها به دام های آدمی حمله کنند و چوپانان و دامداران ناآگاه نیز با بی رحمی تمام پلنگ را از پا دربیاورند . هنگامی که اجساد این پلنگ ها مورد مطالعه قرار می گیرد ، نشان می دهد که معده ی آنها کاملا خالیست و همین نبود طعمه باعث می شود پلنگ به طعمه های غیرمعمول و سخت مانند تشی روی بیاورد و همین امر باعث وجود جراحت و عفونت در بدن پلنگ به دلیل فرورفتن تیغ تشی می شود . مبارزه با تشی برای تمامی گونه های پلنگ سخت است .

دامداران اطراف کوه بیرک در بلوچستان ، خسارات زیادی را از پلنگ این ناحیه دیده اند . اما نکته جالب توجه اینجاست که با وجود این موضوع مردمان بلوچ عقیده دارند نباید پلنگ ها را کشت . چون با این کار خشک سالی پدید می آید و ادامه پیدا می کند و شاید همین امر ضامن بقای پلنگ در بلوچستان شده است . در مطالعات انجام شده معلوم گردید که پلنگ های بلوچستان با پلنگ های شمال کشور تفاوت دارند اما نمی توان آنها را جزء پلنگ بلوچستان به حساب آورد .

طی آمارهایی که انجمن یوزپلنگ ایرانی منتشر کرد ، از سال ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۶ حداقل ۳۸ قلاده پلنگ در کل کشور توسط انسان ها کشته شده بودند که اگر تعداد گزارش نشده را هم به این آمار اضافه کنیم ، حدود ۵۰ قلاده پلنگ طی ۵ سال از بین رفته اند . و جالب آنکه ۱۳ قلاده آن متعلق به سال ۸۶ بوده است .

در آمار بعدی مشخص شد طی ۸ سال ، یعنی از ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۸ ، ۱۰۰ قلاده پلنگ توسط ایرانیان کشته شده اند . که این ۱۰۰ قلاده تنها آن مواردی بودند که گزارش شده بود .

اما طی آخرین آمار انجمن یوزپلنگ ایرانی در سال ۱۳۸۹ حدود ۲۵ پلنگ در کشور کشته شدند که می توان حدس زد این آمار تا ۳۵ الی ۴۰ قلاده قابل افزایش است . هم چنان بیشترین آمار کشتار پلنگ در کشور به استان های مازندران ، گلستان و خراسان های رضوی و شمالی تعلق دارد .

وضعیت پلنگ در کشور ما بسیار بحرانی تر از یوزپلنگ است . چنان که آمارها نشان می دهد روند جمعیت یوز رو به افزایش و جمعیت پلنگ به سرعت رو به کاهش است .

البته در بین این همه ناامیدی و اخبار ناگواری که درباره ی پلنگ می شنویم ، بعضی از گزارش ها هم امیدوارم کننده است . تصاویر و فیلم های با کیفیتی که توسط انجمن یوزپلنگ ایرانی از پلنگ در منطقه البرز مرکزی به دست آمده بود ، یکی از همین امیدهای ما برای احیای نسل رو به افول پلنگ ایرانی است . چون پلنگ هایی که در این فیلم ها حضور داشتند از آرامش و شرایط بسیار خوبی برخوردار بودند .

پلنگ ایرانی در فرهنگ ما :

پلنگ همان گونه که خشن ، پرغرور و ترسناک است ، همان اندازه زیبا ، فریبنده و دلرباست .

پلنگ به دلیل پوست دو رنگش ، سمبل ریا و مکر و حیله است . در ق

پلنگ ( پلنگ ایران )

مطالب مشابه :

جنگ بين پلنگ و كروكوديل

پلنگ ( پلنگ ایران )

پلنگ +عکس

سگهای اماده فروش

ضرب المثل در باره شير

پارس سگ یا بارس ترک؟