تاریخچه سقز

سـقـز و انـقـلاب اسـلامـي ايـران

سـر انجام حکـومـت محـمـد رضا شـاه نـيـز بـسـرنـوشـت حکـومـت رضاشـاه و احـمـدشـاه و ديگـر پـادشـاهان گـرفـتار و سـقـوط کـرد اما ايـنـبـار انـقـلاب مـردمـي و خـونـيـن بـود لاکـن در سـقـز زخـم خـورده حـرکات انـقـلابـي چـنـدانـي نـبـود حـتـي در 28 مـرداد 1357 يعـنـي مـدت کـمـي قـبـل از سـقـوط رژيـم در سـقـز مـراسـم رژه رسـمـي انجام شـد وعـده زيادی از مامـوريـن و دانـش آمـوزان و غـيـره از مـقـابـل عکـس شـاه رژه رفـتـنـد در عـيـن حال مـردم سـقـز چـنـد نـفـر زنـدانـي سـياسـي داشـتـنـد اما بهـرحال بعـلـت زنـدگـي در نـقـطـه مـرزی و تجـربـه سـالـهـای قـبـل اطـمـيـنان چـنـدانـي به انـقـراض و زوال حکـومـت نـداشـتـنـد تا ايـنکه واقـعـه 17 شـهـريـور پـيـش آمـد و سـپـس جـريان سـخـنـرانـيـهـای آزادانه در مجـلـس شـورای مـلـي و پـيـامـهـای امام خـمـيـنـي بـمـردم حالي کـرد که ايـن حکـومـت مـانـدنـي نـيـسـت در ايـن زمـان چـنـديـن تـن روحـانـي شـيـعـه در سـقـز تـبعــيـد بـودنـد از جـمـله آيـت الله حـسـيـنـعـلـي مـنـتـظـری و شـيخ عـلـي طـهـرانـي و چـنـديـن تـن از فـقـهـای شـيعـه را مـيـتـوان نام بـرد و نـقـش ايـن روحانـيـون بخـصـوص در بـرپـائـي نـمـاز در حـسـيـنـيـه سـقـز و سـخـنـرانـي در گـورسـتان عـمـومـي شـهـر تـوسـط يک روحانـي بـنام آقـای جـنـتـي در قـيام مـردم غـيـر قـابـل انکار اسـت اما در کـنار آنها کادرهای فـعـال و نـيـروهای ناسـيـونالـيـسـت و سـازمان يافـتـه و حـتـي مارکـسـيـسـت نـيـز بـودنـد که در ايـن زمان عــمـومـا خـواسـتار سـقـوط شـاه و بـرپـائـي جـمهـوری اسـلامـي و حکـومـتـهای دیگـر بـودنـد و کـسـي مـخـالـفـتـي با شـعـار اسـتـقـلال آزادی جـمـهـوری اسـلامـي نـداشـت مـردم از اعـمال سـاواک و مامـوريـن دولـتـي بکـلـي دلخـون بـودنـد شـايـع بـود که در سـاواک سـقـز انـواع شـکــنـجـه ها وجـود داشـتـه و حـتـي در سـال 1342 پـيـشـنـمـاز روسـتای آيـچـي حـومـه سـقـز بـنام مـلا رشـيـد در سـاواک سـقـز خـفـه شـده بـود بهـرحال نخـسـتـيـن تـظاهـرات عـمـومـي سـقـز در مـورخـه 28 شـهـريـور 1357 انجام شـد که در ايـن روز گـروهـي از جـوانان با شـکـسـتـن شـيـشـه های بانک عـمـران و شـعـارهای ضـد رژيـم به تـظاهـرات پـرداخـتـنـد ايـن تـظاهـرات تـناوبا ادامـه داشـت تا ايـنکـه احـسـاس شـد يک شـورای اجـتـماعـي بـرای اداره امـور انـقـلاب لازم اسـت لـذا در اولـيـن فـرصـت ايـن شـورا مـرکـب از نـمـايـنـدگان اصـناف به فـرهـنگـيان – کارمـنـدان – روحانـيـون – جـوانان – کارگـران تـشکـيـل شـد وظـيـفـه ايـن شـورا بـرپـائـي و هـدايـت تـظـاهـرات عـمـومـي و بـرقـراری نـظـم و آرامـش سـخـنـرانـيـها و کـنـتـرل قـيـمـتـهـا و بـرقـراری نـظـم شـهـر و تـمـاس با کـمـيـتـه ها و شـورای انـقـلابـي ديگـر شـهـرها بـود رياسـت شـورای اجـتـمـاعـي سـقـز بعـهـده جـناب حاج مـلا عـبـدالله محـمـدی نـمـايـنـده کـنـونـي مـجـلـس خـبـرگـان و امام جـمـعـه کـنـوني سـقـز بـود ( سـال 1369) و اعـضا شـورا عـبارت بـودنـد از 1 ـ حاج مـلا عـبـدالله محـمـدی 2 ـ حاج مـلا جـلال شـافـعـي از نـمـايـنـدگان روحانـيـت 3 ـ حاج سـعـيـد سـجـادی 4 ـ آقـای زاهـد آدمـي از نـمـايـنـدگان اصـناف 5 ـ اسـعـد طـاطـائـي 6 ـ عـمـر فـاروقـي از نـمـايـنـدگان کارمـنـدان دولـت 7 ـ مـهـنـدس فـاروق کـيخـسـروی 8 – فـايـق دبـاغـي از نـمـايـنـدگان فـرهـنگـيان 9 - دکـتـر محـمـد شـريـف شـاکـری نـمـايـنـده جـوانان 10 ـ محـمـد پـرويـزی نـمـايـنـده دانـش آمـوزان 11 ـ سـيـد محـمـد صـالح فـيـض بخـش نـمـايـنـده کارگـران .

جـلـسـات شـورا در مـنازل روحـانـيـون و يا در مـسـاجـد سـقـز مـرتـب بـرپـا مـي شـد و کـلـيـه اعـلامـيـه ها با امـضـا رئـيـس شـورا پخـش مـي گـرديـد مـتـاسـفـانه با گـسـتـرش تـمـايـلات گـروهـي و حـزبـي رفـتـه رفـتـه ايـن شـورا قـدرت خـود را از دسـت داد اگـر چه طـبـق طـرح عـمـومـي سـاواک و سـردمـداران رژيـم شـاه عـده زيـادی هـمـزمـان در سـراسـر ايـران دسـتـگـيـر شـدنـد و اکـنـون طـبـق نـوشـتـه های ارتـشـبـد عـباس قـره باغـي و ديگـر مـدارک مـعـلـوم شـده سـاواک و امـرای ارتـش پـيـشـنهاد کـرده بـودنـد که در يک شـب هـمـزمان در تـمـام شـهـرهای ايـران تعـداد پـنج هـزار نـفـر از فـعـالـيـن انـقـلابـي اعـدام شـونـد و در سـقـز هـم ايـن عـده از جـمـله نگارنـده ايـن سـطـور دسـتـگـيـر و در پـادگان نـظامـي سـقـز بازداشـت شـديـم لاکـن بـرابـر مـدارک کـنـونـي در آخـريـن لحـظات شـخـص محـمـد رضا شـاه پـهـلـوی از ايـن عـمـل پـشـيـمان و دسـتـور آزادی بازداشـت شـدگان را داده بـود که ايـنجـانـب بـهـمـراه سـايـريـن در سـاعـت 2 بامـداد از پـادگان به فـرمـانـداری سـقـز مـنـتـقـل و با حـضـور تـيـمـسـار امـيـر عـشـايـری فـرمانـده پـادگان سـقـز و فـرمانـدار و رئـيـس سـاواک و چـنـد تـن افـراد خـوشـنام شـهـری بـنام مـعـتـمـد شـهـر آزاد شـديـم آنگاه در روز 4 دی ماه 1357 مـامـوريـن شـهـرباني سـقـز در حـالـيـکـه کـلاه و مـاسـک و وسـايـل ايـمـنـي داشـتـنـد و کـسـي شـناخـتـه نـمـي شـد مـسـلحانه به خـيـابـان ريخـتـنـد و با گـلـوله باران شـهـر و بـلـنـد گـوهای مـسـاجـد بخـصـوص بـلـنـدگـوی مـسـجـد جامع ابـراز قـدرت کـردنـد و در ايـن روز سـه نـفـر از زنان و مـردان بـي گـناه و فـقـيـر سـقـزی را شـهـيـد کـردنـد و در حـالـيـکـه آنان اصـلا در تـظاهـرات نـبـودنـد در هـنگـام ورود حـضـرت امـام به تـهـران يکـي از محافـظـيـن وی شخـصي بـود سـقـزی بـنام رئـوف کـريـمـي که در تـهـران کـشـتـه شـد و جـنازه او را به سـقـز آوردنـد و با شـکـوه فـراوان تـشـيـع جـنازه کـردنـد آنـگـاه در مـورخ 23 بهـمـن ماه با سـقـوط رژيـم پـادشـاهـي يکـي از خـلع سـلاح شـدگان مـهـنـدس محـمـد حـسـيـن کـريـمـي بـرادر رئـوف کـريـمـي بـود که چـون چـنـد روز قـبل بـرادرش در تـهـران شـهـيـد شـده بـود مـردم تـوجـه خـاصي به او داشـتـنـد اما او هـم در عـصـر مـورخ 27 بـهـمـن 1357 در بـيـمارسـتان سـقـز جانـسـپـرد که در آن احـوال جـوانان حـاضـر در مـحـوطـه بـيـمارسـتان سـقـز به اطاق پـاسـبانهای مـجـروح هـجـوم بـردنـد و بـطـور مـظـلـومـانه و غـيـر مـنـصـفـانه ای سـه نـفـر پـلـيـس مـجـروح را زيـر ضـربات مـشـت و لگـد و غـيـره کـشـتـنـد که الـبـتـه اگـر چـه احـسـاسـات مـردم بـر اثـر ظـلـم و سـتـم و نـيـز کـشـتـه شـدن دو بـرادر جـريـحـه دار شـده بـود اما ايـن قـتـل بـدون محاکـمـه سـه نـفـر پـلـيـس نـيـز مـنـصـفانه نـبـود که بهـرحال طـرفـيـن دعـوی جـانـسـپـردنـد تا خـدای واحـد در آن دنـيـا چه داوری بـفـرمايـنـد الله اعـلم .

پـس از اعـلام بـيـطـرفـي ارتـش و سـقـوط رژيـم شـاه و اعـلام پـيـروزی انـقـلاب شـهـر سـقـز با هـمـه کـوچکـي پـر از گـروهـهـا و احـزاب فـراوان شـد بـطـوريـکـه بـيـش از ده حـزب و گـروه در ايـن شـهـر مـسـتـقـر و هـر کـدام نـوعـي راه را تـبـلـيـغ مـي کـردنـد ، آنچه مهـم اسـت ايـنـسـت که اشـخـاص فـراوانـي تحـت پـوشـش ايـن گـروهـهـا از ديگـر شـهـرهای ايـران راهـي سـقـز و نـواحـي مـرزی شـدنـد و با تحـريـک و تـشـويـق و هـدايـت بـراه تـرکـسـتان مـرتـکـب اعـمـالـي شـدنـد که نـتايـج آن به زيـان مـردم و دولـت بـود اما از آنجا که در ايـن مجـمـوعـه فـقـط به مـسـائـل تـاريـخـي و تحـقـيـقـي مـي پـردازم (نگـارنـده کـتاب) و ربـطـي به سـياسـت نـدارد بـيـشـتـر از ايـن وارد بحـث نـمـي شـوم و شـواهـد و مـدارک فـراوانـنـد و بحـث هـم مـسـتـقـل مـي باشـد که انـشـاالله مـي تـوان در فـرصـتـي به آن پـرداخـت آنچـه که بايـد در تـاريـخ ثـبـت شـود ايـنـسـت که سـرانجام نـيـروهای جـمهـوری اسـلامـي ايـران مـرکـب از سـپـاه پـاسداران و ارتـش و ژانـدارمـری و بـسـيـج به سـقـز آمـدنـد که نخـسـت ورود آنان با مخـالـفـت گـروهـهـای سـياسـي روبـرو شـد و جـنگـي در گـرفـت که حاصـل آن تـخـلـيـه شـهـر سـقـز و مـهـاجـرت مـردم ايـن شـهـر بـرای چـنـد ماه به شـهـر بـوکـان و ديگـر نـقـاط ايـران بـود تا ايـنکـه سـرانجام با اسـتـقـرار نـيـروهای دولـتـي و پـايـان جـنـگ مـردم بخـانه های خـود بازگـشـتـنـد لاکـن جـنـگ تـحـمـيـلـي عـراق عـلـيـه ايـران پـيـش آمـد و شـهـر سـقـز نـيـز مـانـنـد تـمـام نـقـاط ايـران مـورد تعـرض عـراقـيـها قـرار گـرفـت و بـيـش از پـنـج بار شـديـدا بـمـبـاران گـرديـد.

نخـسـتـيـن بـمـبـاران هـواپـيـمـاهای عـراقـي در مـورخ 23 اسـفـنـد 1357 در سـاعـت 3 بعـد ازظهـر بـوقـوع پـيـوسـت در ايـن روز چـنـديـن فـرونـد هـواپـيـمـای عـراقـي از چـهـار طـرف شـهـر سـقـز را بـمـبـاران کـرده و دهـهـا نـفـر را کـشـتـه و مجـروح سـاخـتـنـد و دهـهـا خـانه هـم ويـران شـد دومـيـن بـمـبـاران در تـاريـخ 29 دی ماه 1365 صـورت گـرفـت که بـيـشـتـريـن تـلـفـات انـسـانـي را داشـت در مجـمـوع در طـول بـمـبـارانـهـا مـردم سـقـز آواره روسـتاهای دور و نـزديـک بـودنـد شـايـع بـود حـتـي اصـطـبـل روسـتاها را نـيـز بـرای سکـونـت اجاره کـرده بـودنـد .

طـوايـف و عـشـايـر و ايـلات سـقـز

شـهـرسـتان سـقـز از ديـدگاه اقـتـصادی و اجـتـماعـي يک مـنـطـقـه کـشـاورزی اسـت آب وهـوا و کـوهـهـا و چـاگـاهـهـای آن بـرای پـرورش احـشـام و دامـپـروری و دامـداری مـسـاعـد مـي باشـد روی ايـن اصـل که زنـدگـي مـردم اولا در نـقـطـه مـرزی و حـسـاس ايـران واقع شـده و در ثـانـي اقـتـصاد جامعـه مـتـکـي بـر کـشـاورزي و دامـداری بـوده اسـت طـوايـف و قـبايـل در اطـراف و بخـشـهـای سـقـز از ديـرباز وجـود داشـتـه انـد و ايـن عـشـايـر بـرای خـود دارای نـيـرو کار آزمـوده و سـازمـان ايـلـي بـودنـد چـون بـرای ارتـزاق خـود و چـرای احـشـام حـتـي بارهـا نـاچـار به جـنگ و در گـيـری با قـبايـل و عـشـايـر کـردسـتان عـراق بـويـژه ايـل جـاف بـودنـد که در تـاريـخ ايـن مـنـطـقـه جـنگ بـيـن قـبـيـله فـيـض الله بـيگـي و ايـل جـاف مـشـهـور مـيـباشـد ايـل جـاف يکـي از بـزرگـتـريـن ايـلات کـردنـشـيـن اسـت که در عـراق و ايـران زنـدگـي مـي کـنـنـد لاکـن تا عـصـر محـمـد رضا شـاه عـمـوم جـافـهـای ايـران و عـراق از سـرکـرده و سـازمـان ايـلـي واحـدی اطاعـت مـي کـردنـد و زنـدگـي آنان بـيـشـتـر از راه دامـداری و دامـپـروری تامـيـن مـي شـد لـذا ناچـار بـودنـد در بـهـاران گـوسـفـنـدان خـود را به مـناطـق سـرشـيـو و خـورخـوره سـقـز بـيـاورنـد و در ايـن مـيـان با عـشـايـر ايـرانـي مـي جـنگـيـدنـد و در بـسـياری از مـواقـع پـيـروزی با آنان بـود بجـز جـنگ آخـر که از فـيـض الله بـيگـيـهـای سـقـز شکـسـت خـوردنـد از روسـای جـاف مـي تـوان عــثـمـان پـاشـا را نام بـرد که شـخـصـي بـود دانـشـمـنـد سـخـي طـبـع و مـقـتـدر و از دربـار عــثـمـانـي لـقـب پـاشـائـي را داشـتـه و پـسـران او طاهـر بـيـگ و احـمـد مـخـتـار بـيـگ جـاف هـر دو از شـعـرای بـزرگ و پـرآوازه کـردسـتان بـودنـد و بعـد مـادرشـان بـنام عـادلـه خـاتـون رياسـت ايـل جـاف را داشـتـه که از جـانـب مـلـکـه انـگـلـسـتان عـنـوان و لـقـب بـهـادر داشـتـه اسـت و در باره او مـي تـوان در کـتـاب کـرد و تـرک و عـرب نـوشـتـه افـسـر انـگـلـيـسـي ئـيـدمـونـد بـتـرجـمـه ابـراهـيـم يـونـسـي چـاپ تـهـران مـطالـب بـسـيار خـوانـد .

اما در چـهـار طـرف سـقـز قـبايـل و عـشـايـری بـودنـد که آنها نـيـز سـازمـان يـافـتـه و هـر کـدام از رئـيـس خـود اطاعـت مـي کـردنـد که روسـای آنان مـعـمـولا مـالـک و صـاحـب آباديـهـای مـنـطـقـه بـوده و اخـتـيـار تـام داشـته انـد که الـبـتـه ايـن قـبايـل و عـشـايـر هـنـوز هـسـتـنـد اما ايـنـک بافـت زنـدگـي آنان تـغـيـيـر نـمـوده و به شـهـرنـشـيـنـي و رفـاه طـلـبـي روی آورده انـد که ايـنک اخـتـصـارا بـمـعـرفـي ايـن طـوايـف مـي پـردازيـم .

1 ـ عـشـايـر گـورک که رئـيـس آنان مـرحـوم عـلـي آقـا جـوانـمـردی بـود ايـشـان بهـمـراه بـرادر خـود مـرحـوم رسـول آقـاجـوانـمـردی پـس از سـقـوط جـمهـوری مـهـابـاد اعـدام گـرديـد و پـسـرش مـرحـوم محـمـد جـوانـمـردی بـرياسـت قـبـيـلـه رسـيـد مـرحـوم محـمـد جـوانـمـردی فـردی بـود بـسـيار دلـيـر شـجـاع که چـنـد بار نـيـز عـلـيـه رژيـم شـاه دسـت به اقـدام زد که هـر بار از چـنـگ مـامـوريـن گـريخـتـه و هـرگـز گـرفـتار نـشـده اما بـرادرش مـرحـوم حـسـن آقـا جـوانـمـردی مـدت مـديـدی بـجـرم فـعـالـيـت سـيـاسـي در سـالـهـای 46 و 47 زنـدانـي بـود امـا محـمـد آقـا به عـراق گـريخـتـه بـود که با پـا در مـيـانـي سـناتـور محـمـد عـباسـي در زمـان تـصـدی فـرمـانـدهـي ژانـدارمـری کـل کـشـور از سـوی سـرتـيـپ مـالـک فـرمـان تـامـيـن به امـضا شـاه را در مـرز ايـران و عـراق بـه وی تحـويـل دادنـد و به مـحـل زنـدگـي خـود در روسـتای تـه مـوتـه بازگـشـت اما سـرانجـام در تـصادف رانـنـدگـي مـجـروح و سـال بعـد در بـيـمارسـتان بـسـتـری شـد و ظاهــرا بـعــلـت عـمـل آپـانـديـس بـطـرز مـشـکـوکـي جـان سـپـرد بـرادرش حـسـن آقـا نـيـز در اوايـل انـقـلاب اسـلامـي از سـوی يکـي از گـروهـهـای سـياسـي بـقـتـل رسـيـد لازم به تـوضـيـح اسـت که پـس از انـقـلاب اسـلامـي دو پـسـر محـمـد آقـا به اسـامـي امـيـر واحـد جـوانـمـردی به طـرفـداری از جـمهـوری اسـلامـي کـشـتـه شـدنـد.

عـشـايـر گه ورک با نامـهـای خـانـوادگـي جـوانـمـردی – محـمـودی – قـادری – محـمـدی – عـزيـزی و خـدری در سـقـز و جـنـوب ايـن شـهـرسـتان زنـدگـي مـي کـنـنـد .

2 ـ عـشـايـر سـرشـيـو که رياسـت آنها با مـرحـوم آقـا صـالـح سـلـطـان پـناه بـود مـرحـوم آقـا صـالـح از روسـای کارآزمـوده و دانـا و ادب دوسـت مـنـطـقـه سـقـز بـودنـد که طـبـق مـدارک مـوجـود نـسـبـت آنها به قـبـيـله زنـد مـي رسـد و بـنابـر گـفـتـه آقـای محـمـود خـان سـلـطـان پـناه فـرزنـد آنـمـرحـوم درباره سـلـسـله نـسـب آنان اشـعـاری در دسـت بـوده که بـيـتـي آز آن ايـنـسـت

زنـسـل کـريـم خـان گـرد رشـيـد چـراغ ويـس خـان به سـقـز رسـيـد

و ايـن چـراغ ويـس خـان در مـنـطـقـه گه ورک سـقـز يک آبادی بـنام خـود سـاخـتـه که هـنـوز هـم مـوجـود اسـت و سـپـس قـلـمـرو آنان تا رنـگـه ريـژان و آدنـيـان و نـواحـي طـالـه جـار گـسـتـرش يافـتـه اسـت که در ايـن باره در کـتاب دائـره الـمـعـارف اسـلامـي چـاپ انـتـشـارات صـلاح الـديـن ايـوبـي مـطـالـبـي بچـشـم مـي خـورد . مـرحـوم آقـا صـالـح در طـول عـمـر خـود با گـرفـتاريـها و مـصـائـب فـراوان روبـرو بـوده اسـت و سـرانجام بـرحـمـت ايـزدی پـيـوسـت و امـروزه فـرزنـدان و خـانـواده او در سـرشـيـو و سـقـز زنـدگـي مـي کـنـنـد و با طـايـفـه وکـيـلـي و سـهـامـي که آنان نـيـز از عـشـايـر سـرشـيـو هـسـتـنـد خـويـشـاونـدی دارنـد.

3 ـ مـرحـوم محـمـودخـان سـلـطـانـي صـاحـب آبادی مـلـه و مـيـتـو و غـيـره که رياسـت قـسـمـتـي از عـشـايـر خـورخـوره را بعـهـده داشـتـنـد.

4 ـ طايـفـه وکـيـلـي که قـلـمـرو آنان از گه ورک تا سـرشـيـو مـي باشـد و رئـيـس آنان مـرحـوم حاجـي وکـيـل بـود که پـس از فـوت پـسـرش مـرحـوم محـمـد آقـا وکـيـلـي ايـن سـمـت را داشـت مـرحـوم محـمـد آقـا عـلاوه بـر کارهـای عـشـايـری مـدتـي هـم شـهـردار سـقـز بـود سـرانجام در تـصـادف اتـومـبـيـل فـوت نـمـود آنگاه مـرحـوم حاج محـمـدخـان وکـيـلـي زعـامـت طايـفـه را داشـتـنـد و اکـنـون در آباديـهـای تـمـوتـه ـ قـبـغـلـو ـ سـرتـکـلـتـو ـ کـچـل مـنگـان ـ عـرب لـنگ ـ کـنـدلان ـ حـسـن سـالاران ـ قـلعـه جـوقـه ـ دره وه زان ـ درگـله سـلـيـمان و سـقـز سـاکـن هـسـتـنـد.

5 ـ طايـفـه ديـوانـي مـقـدم که رئـيـس آنـهـا مـرحـوم رشـيـدالـديـوان بـود و در آباديـها گـبـر قـلعـه و سـرسـيـف و سـقـز زنـدگـي مـي کـنـنـد.

6 ـ طايـفـه حـسـنـي که از عـشـايـر خـورخـوره سـقـز و از نـسـل بـرادر مـرحـوم شـيـخ حـسـن مـولانا آبادی عـارف و دانـشـمـنـد بـزرگ کـردسـتان مـي باشـنـد چـون مـرحـوم شـيـخ خـودش فـاقـد زن و اولاد بـوده و طايـفـه ايـشـان در بخـشـهائـي از خـورخـوره و سـرشـيـو با نامـهـای خـانـوادگـي حـسـنـي ـ محـمـدی ـ يـزدانـي ـ صادقـي ـ شـيـخـي و غـيـره زنـدگـي مـي کـننـد.

7 ـ طايـفـه کـلـهـر که از ناحـيـه کـرمـاشـان از قـديـم الايام به سـقـز و نـواحـي آن کـوچـيـده و در خـورخـوره و بخـش زيـويـه و بخـش کـلـتـپـه زنـدگـي مـي کـنـنـد رياسـت آنان مـرحـوم آقـا رضاخـان کـلـهـر بـود که فـوت نـمـود سـپـس مجـيـد خـان کـلـهـر که فـردی اسـت آگاه و کاردان تاحـدی امـور ايـن طايـفـه را در دسـت گـرفـتـه اسـت ايـن طايـفـه در آباديـهای رسـتـمان ـ خـانه مـيـران ـ گـورباباعـلـي ـ قـشـلاق رضا و سـايـر روسـتـاهای مـنـطـقـه کـلـتـپـه و خـورخـوره زنـدگـي مـي کـنـنـد.

8 ـ عـشـايـر غـفـاری و ولـدبـيگـي که در مـنـطـقـه يـورقـول و با شـبـلاغ زنـدگـي مـي کـنـنـد و رياسـت آنان با مـرحـوم حاج مـلا سـيـف الـديـن خـان غـفاری بـود که از عـلـما بـرجـسـتـه کـردسـتان بـودنـد و اعـقـاب ايـشـان با نام خـانـوادگـي محـمـد پـنـاه و غـفـاری در سـقـز و يـورقـول هـسـتـنـد .

9 ـ مـرحـوم عـلـي خـان حـمـه ويـسـي رئـيـس طايـفـه حـمـه ويـسـي که از سـران بـسـيار قـدرتـمـنـد عـشـايـر بـوده و در بحـران جـنگ عـشـايـر و جـنگ جـهـانـي و يـورش عـشـايـر بـانـه نـقـش عـمـده ای در مـنـطـقـه سـقـز داشـتـه اسـت و قـلـمـرو ايـن طايـفـه از خـورخـوره تا تـيـلکـوه بـوده و عـبارتـنـد از خـانه مـيـران ـ سـيـف آباد ـ تـخـت ـ ضامـن آباد.

10 ـ عـشـايـر تـيـلکـوه که قـلـمـرو وسـيـعـي از بخـش شـرقـي سـقـز تا ديـوانـدره دارنـد و رياسـت آنان را مـرحـوم عـلـي خـان حـبـيـبـي عـهـده دار بـوده و در راه بـرقـراری امـنـيـت و آسـايـش بـهـنگام جـنگ جـهـانـي و وقـايـع شـهـريـور نـقـش عـمـده ای در مـنـطـقـه داشـتـه انـد و بـطـوری که از نـظـر خـوانـنـدگان گـذشـت مـرحـوم عـلـي خـان بـدسـت محـمـد امـيـن خـان بـانـه ای بـقـتـل رسـيـد و پـس از او پـسـرش مـرحـوم مـظـفـرخـان حـبـيـبـي رئـيـس بـلامـنازع ايـن طايـفـه بـود و بـر تـمام مـنـطـقـه تـيـلکـوه که حـدود آن از سـرشـيـو و خـورخـوره تا نـزديکـيـهـای تـکـاب و ديـوانـدره اسـت زعـامـت داشـت و مـنـزل او در روسـتای قـلـعـه جـوقـه بخـش تـيـلکـوه واقع بـود که با فـوت او بـرادرش مـرحـوم سـعـيـد خـان حـبـيـبـي تا حـدی تـوانـسـت جای تـوانـسـت جای خـالـي او را پـر کـنـد اما با انـقـلاب سـال 1357 و تحـولات تـقـسـيـم اراضـي ايـنـک عـشـايـر مـنـسـجـم تـيـلکـوه آن پـيـوسـتـگـي و قـدرت لازم را از دسـت داده انـد مـرحـوم مـظـفـرخـان دارای پـسـری بـودنـد بـنام مـظـهـر که درجه دکـتـرمـهـنـدسـي اش را از دانـشگـاهـهـای امـريکا گـرفـتـه بـود و قـصـد داشـت به ايـران بـرگـردد و اما درسـت در هـنـگام فـارغ الـتـحـصـيـلـي بـنحـو نامـعـلـومـي در آمـريـکا کـشـتـه شـد .

11 ـ طايـفـه بـيـگـزاد فـيـض الله بـيگـي که راجـح به ايـن طايـفـه تاکـنـون به کـرات در کـتـب و رسـالات و جـرايـد مـخـتـلـف مـطـالـب نـوشـته شـده اسـت آنـچـه که مـسـلـم اسـت قـلـمـرو آنان از نـزديـکـيـهـای مـهـابـاد تا بـوکـان و سـقـز و حـدود تـکـاب افـشـار مـي باشـد و قـسـمـت زيادی از آنها در سـقـز و نـواحـي آن زنـدگـي مـي کـنـنـد بافـت طايـفـه ای و زنـدگـي ايـن قـبـيـله فـرق فـراوانـي با ديگـر عـشـايـر کـردسـتان دارد چـون ايـنان از ديـرباز اهـل شـعـر و ادب و هـنـر و فـرهـنگ بـوده انـد و تـنـي چـنـد از آنان در زمـره ادبا و دانـشـمـنـدان و نـقـاشـان مـشـهـور کـردسـتان هـسـتـنـد و اگـر چـه سـلـسـله نـسـب آنان به امـرای بابان و صـلاح الـديـن ايـوبـي و بـوداق سـلـطـان مـي رسـد .

به نقل از http://www.abehzad.com

تاریخچه سقز

مطالب مشابه :

کارت ورود به جلسه امتحانات پیام نور در سیستم گلستان فعال شد.

تاریخچه سقز

2 خبر داغ در مورد دانشگاه پیام نور سقز!

مدارک و زمان ثبت نام ورودی های جدید دانشگاه پیام نور

تاریخچه سقز

برنامه کلاسی علوم تربیتی و روانشناسی را دانلود فرمایید.

کاربرد آب مغناطیسی در کشاورزی

ثبت نام و انتخاب واحد ترم تابستان دانشگاه پیام نور از ۲۶ تیرماه آغاز می شود

جدول شهریه و هزینه انتخاب واحد براساس دفترچه سازمان سنجش

خاک گلدان چگونه باید باشد؟