اکتشافات مخازن جدید نفتی و گازی در ایران

اکتشافات مخازن جدید نفتی و گازی در ایران

بهروز اسرافيلي ديزجي

فارغ التحصيل رسوبشناسي و سنگ شناسي رسوبي از دانشگاه تهران

مقدمه

یک قرن جستجو و اکتشاف مخازن هیدروکربوری در ایران (1287-1387) همراه با خاطرات شیرینی چون اکتشاف میادین فوق عظیم گازی پارس جنوبیو نفتی آزادگان در تاریخ صنعت نفت و گاز بوده است. ایران دارای بیش از صد مخزن نفتی و گازی است یعنی در طي اين صد سال گذشته هر سال، دست کم یک اکتشاف مخزن هیدروکربوری جدید داشتهايم. در نوشتار پيشين تحت عنوان " زمين شناسي مخازن هيدروكربوري ايران" به بررسي مخازني پرداختيم كه بيش از يك دهه از اكتشاف آنها ميگذشت اطلاعات بيشتر در مورد اين مخازن معروف را ميتوان در منابع ديگر پيدا نمود (براي مثال همايون مطيعي 1373 وGhazban, 2007;Alsharhan and Nairn, 1997). مخازن نفتی مسجد سليمان (1287)، هفتکل (1306)، گچساران (1310)، آغاجاری (1315)، اهواز (1337)، بینک (1328)، بی بی حکیمه (1340)، مارون و کرنج (1342) و پارسی و رگ سفید (1343) از جمله اين مخازن قديمي مي باشند.

در طول 10 سال اخير (86-1377) بيشترين فعاليت‌هاي اكتشافي جهت كشف نفت و گاز پس از انقلاب اسلامي توسط مديريت اكتشاف در كشور انجام پذيرفته است به‌طوري كه در سال 1999 ايران رتبه اول اكتشاف منابع هيدروكربوري در جهان را كسب كرد. تمامی مخازن اکتشافی در این سالها مربوط به حوضه زاگرس/ایران مرکزی/خلیج فارس بوده است.

در اين مقاله به بررسي مخازن كشف شده در ده سال اخير پرداختيم. پيش از اين هيچ نوشتاري در مورد اين مخازن وجود نداشته و اميد است كه اين مقاله مورد رضايت دوستداران صنعت نفت و گاز كشورمان باشد.

حوضه های رسوبی ایران و بلوكهاي عمليات اکتشافي

يك حوضه‌ رسوبي بخشي از پهنه زمينشناسي است كه داراي ضخامت قابل توجه توالی رسوبي از رسوبات دورانهاي مختلف بوده و تاريخچه رسوبي-تكتونيكي تقريباً يكساني داشته باشد. معمولاً حوضههايي بيشتر داراي اميد اكتشاف مخازن مي باشند كه همراه با نفوذ توده هاي آذرين نبوده و سنگ منشأ مناسب به مرحله بلوغ رسیده را داشته باشد. علاوه بر اين داراي سنگ مخزن، سنگ پوش و تله زمين شناسي (و ديگر عوامل موثر) برای ايجاد، مهاجرت و حفظ سيالات هيدروكربوري را داشته باشند. حوضههاي رسوبي ايران كه در زمان‌هاي مختلف زمين‌شناسي داراي مخازن هيدروكربوري با امكان اكتشاف هستند، با نام‌هاي مختلفي نامگذاري شده اند كه حوضه‌هاي رسوبي در نواحي زاگرس- خليج فارس، ايران مركزي، كپه داغ و گرگان، عمان، مكران و شرق ايران، مغان، خزر و سواحل آن از حوضه‌هاي بزرگ و شناخته شده‌ هستند.

كليه حوضه هاي رسوبي داراي اولويت يكسان براي عمليات اكتشافي نمي باشند. از كل مساحت كشور در خشكي و دريا حدود 900 هزار كيلومتر مربع با درجه اولويت‌هاي متفاوت (از قوي تا بسيار ضعيف) قابليت ايجاد نفت و گاز را دارند. در طول مدت 100 سال گذشته فعاليت‌هاي اكتشافي از نقشه برداري و زمين‌شناسي تا حفاري به مرور در همه حوضه‌هاي رسوبي كشور انجام شده است.

كلاً پنج منطقه در نقشه اولويت سرمايه‌گذاري براي توليد مخازن نفت و گاز تهيه شده در كشور مشخص شده است كه به ترتيب اولويت شامل:

1) مناطق زاگرس، خليج فارس و دشت سرخس (با مساحت تقريبي 370 هزار كيلومتر مربع)

2) منطقه‌مركزي ايران (با مساحت تقريبي 7 هزار كيلومتر مربع)

3) بخش‌هايي از ايران مركزي، زاگرس مرتفع، درياي خزر، كپه داغ، گرگان (با مساحت تقريبي 200هزاركيلومتر مربع)

4) مكران و در‌ياي عمان، بخش‌هايي از ايران مركزي، طبس، سواحل درياي خزر، مغان، كپه داغ مركزي و شرقي، بينالود و البرز (به مساحت تقريبي 220 هزار كيلومتر مربع)

5) بخش‌هايي از ايران مركزي، تربت جام، جازموريان، زابل (به مساحت تقريبي 70 هزار كيلومتر مربع)

هر حوضه رسوبي به طور كلي به بلوكهاي عمليات اكتشافي تقسيم مي شود. کل مناطق اکتشافی کشور به ۹۶ منطقه نقسیم‌بندی شده است كه در حال حاضر در۱۱ بلوک نفتی با وسعت آن ۷۹۰۰ کیلومتر مربع شرکتهای خارجی (نروژ، روسیه، چین، ایتالیا، سوئد، مالزی، اتریش، اسپانیا، شیلی، هند، برزیل و تایلند) مشغول به انجام عملیات اکتشاف هستند. بلوكهاي فروزان، ساوه، اناران، زواره کاشان، منیر، فارسی، کوهدشت، خرم‌آباد و گرمسار از جمله بلوكهاي عملياتي خشكي (Onshore) و بلوك های لاله، تابان، فردوس، توسن، ایران مهر و فروز از بلوكهاي اكتشاف دریایی (Offshore) است.

برخی از این بلوکها در شکل مشخص شده است.

در سالهاي اخير مخازن متعدد نفتي (عمدتاً نفت سبك) و گازي در اين بلوكهای یاد شده يافت شده است. امروزه بیشتر مخازن هيدروكربوري جديد در طبقات ديگر مخازن قديمي عمدتاً يافت مي شوند.

حوضههاي مهم رسوبي و سازندهای سیستم هیدروکربوری آنها

پنج حوضه در ميان حوضههاي رسوبي از اهميت وي‍ژهاي بر خورداراند كه شامل:

الف) حوضه هاي زاگرس، ايران مركزي و خليج فارس: اكثر مخازن نفتي و گازي كشور در اين حوضه واقع شده است (بيش از 98 درصد). در يک نگاه کلي، اين حوضه از نظر زمين شناسي از ارتفاعات شمال شرق عراق و جنوب ترکيه (گسل آناتولي شرقي) شروع و پس از گذر از غرب و جنوب غرب ايران به گسل ميناب يا خطواره عمان منتهي مي شود و از جنوب و جنوب غرب با تفاوت هاي زمين شناختي از سپر بزرگ عربي تفکيک مي شود. قرارگيري در نوار کوهزايي آلپ ـ هيماليا (خط درز نئوتتيس) و اکتشاف ميادين عظيم هيدروکربوري در زاگرس-ايران مركزي-خليج فارس سبب شده که اين حوضه يکي از بحث انگيزترين و مهمترين حوضههاي زمين شناختي خاورميانه و جهان محسوب شود.

زاگرس حاصل برخورد قاره اي پليت عربي و اوراسيا مي باشد و بخشي از ابرقاره پايدار گندوانا در پالئوزوئيک، يک حاشيه غير فعال در زمان مزوزوئيک بوده است و به يک کوهزايي همگرايي در سنوزوئيک تبديل شده است. ضخامت رسوبات این منطقه از ۷ الی ۱۴ کیلومتر در حال تغییر است.

فروافتادگيهاي خليج فارس-مزوپوتامين در واقع ادامه زاگرس در دور از ساحل (زير آب خليج فارس) و بخشهاي پست جلگهاي است. اكتشاف اولين ميدان نفتي خاورميانه به اين حوضه مربوط مي شود (مسجد سليمان، 1287).

اکتشاف نفت درخلیج فارس در اواخر دهه 1950 آغاز گردید و اولین میدان نفتی بهرگانسر درسال 1960 کشف گردید. دردهه 1960 بیش ازده میدان نفتی در بخش ایرانی خلیج فارس کشف گردد. این دهه از نظر تعداد میدانهای نفتی کشف شده در خشکی و دریا درایران دهه منحصر به فردی است. منابع بسيار زياد و ارزنده اي در مورد اين حوضه و تحول زمين شناسي آن وجود دارد كه براي مطالعات بيشتر بايد به آنها رجوع شود.

سازندهای سیستم های هیدروکربوری این حوضه:

سنگهای منشأ: سازندهای سرچاهان، پابده، گورپی، كژدمی، گرو و سرگلو از مهم‌ترین سازندهای سنگ منشأ این حوضه است. سازند کژدمی از معروفترین و مهمترین سنگ های منشأ این حوضه است. بطور گروهی سنگ منشأ مخازن گازی پرموتریاس خلیج فارس، پلاتفرم فارس، نواحی شمال بندر عباس و جنوب لرستان شیلهای سیلورین سرچاهان است. سنگ منشأ مخازن نفتی ژوراسيك شيلهای سازند سرگلو است. ماسه سنگهای سازند بورگان و زبير که به ترتيب بطرف شرق شمال شرقي به شيل كژدمي و گدوان تبديل ميگردند، سنگ منشأ مخازن عمدتاً نفتی كرتاسه است. سنگ منشأ مخازن اوليگو ميوسن و آسماري سازنده‌هاي مارني و شيلي پابده و گورپي مي‌باشند كه در زير سنگ آهك آسماري قرار دارند.

سنگ های مخزنی: سازندهای فراقون، دالان، كنگان، سورمه، فهلیان، گرو، داریان، سروك، ایلام و آسماری از مهمترین سازندهای مخزنی این حوضه می باشد. سازند آسماری (مخازن شکسته و عضو ماسه ای اهواز) به تنهایی در بیش از سی مخزن گازی و نفتی به عنوان سنگ مخزن عمل کرده است. امروزه گروه خامی به عنوان سازند نفتی از اکثر مخازن کشف و معرفی می شود. همچینین سازندهای دالان و کنگان در بیش از بیست و پنج مخزن گازی سنگ مخزنی است.

سنگ های پوش: وجود سنگ پوش انيدريتي در روي سنگ مخزن‌هاي پرمين، ژوراسيك و آسماري بهترين سنگ پوشش را بر روي اين مخازن بوجود آورده است ولي سنگ پوشش ماسه سنگ بورگان شيل‌هاي روي آن ميباشد. سازندهای دشتك، كنگان، هیث، گدوان، گچساران از مهم‌ترین سازندهای سنگ پوش این حوضه است. سازند گچساران عمده ترین سنگ پوش این حوضه است.

میادین و سازندهای مخزنی این حوضه:

این حوضه بیش از صد مخزن نفتی و گازی دارد و بیشتر اکتشافات در این حوضه بوده است. در اینجا سعی شده اکثر این مخازن با سنگ مخزن آنها جمع آوری و ذکر شود.

میدان امام حسن (سازندهای گرو/ ایلام)، ميدان آب تيمور (گروه بنگستان)، ميدان آغار (كنگان و دالان فوقانی و دالان تحتانی)، ميدان آغاجاری (سازندهای آسماری و بنگستان)، ميدان اهواز (سازند آسماری، گروه بنگستان، گروه خامی)، ميدان بی بی حکيمه (آسماری و بنگستان)، ميدان بينک (سازند آسماری، گروه بنگستان)، ميدان بوشهر(سازند سورمه)، ميدان بوشگان (سازند آسماری)، میدان‌ گازی پارس جنوبی( دالان فوقانی و کنگان) میدان پارس شمالی (كنگان و دالان فوقانی و دالان تحتانی)، ميدان پارسی (سازند آسماری)، ميدان پازنان (سازند آسماری)، ميدان پايدار (سازند آسماری)، ميدان پايدار غرب (سازند آسماری، گروه بنگستان)، میادین پایدار شرق و پایدار غرب (ب) (سیوند)، ميدان پرسياه (سازند آسماری)، ميدان پلنگان (گروه بنگستان)، ميدان چشمه خوش (سازندهای آسماری/ بنگستان)، ميدان چهار بيشه (سازند آسماری)، ميدان چلينگر (سازندهای داريان/فهليان/سورمه)، ميدان خشت (سازند آسماری و جهرم بالايي)، ميدان خويز (سازندهای داريان/گادوان)، ميدان خيرآباد (سازند آسماری بالايي)، ميدان دارخوين (سازندهای گروه بنگستان و فهليان)، ميدان دانان (سازندهای آسماری/گروه بنگستان)، ميدان دالپری (سازند سروک)، ميدان درود (سازند فهليان)، ميدان دهلران (سازندهای سروک/آسماری/ پابده)، ميدان رامشير (سازندهای آسماری/ بنگستان)، ميدان رامين (سازند آسماری)، رسالت (آسماری، بنگستان)، ميدان رگ سفيد (سازندهای آسماری و بنگستان)، ميدان رودک (سازندهای خليج/فهليان)، ميدان زاغه (سازند پابده)، ميدان زيلويي (سازند آسماری پايينی/ سروک)، ميدان سرکان (سازند بنگستان)، ميدان سروستان (گروه بنگستان)، میدان سروش (بنگستان، سروك)، میدان سمند (دالان و کنگان)، ميدان سوسنگرد (سازند آسماری)، میدان سفید زاخور (كنگان و دالان فوقانی)، ميدان سعادت آباد (گروه بنگستان)، ميدان سولابدر (گروه خامی)، ميدان سياهکان ( گروه بنگستان)، ميدان شادگان (سازند آسماری-1 وسازند آسماری–۲)، ميدان شور (سازند آسماری)، ميدان شوروم (سازند سروک)، ميدان قلعنار (سازند آسماری)، ميدان کارون (سازند آسماری)، ميدان کبود (سازند آسماری)، ميدان کرنج (سازندهای آسماری/ پابده)، میدان کنگان (دالان و کنگان)، ميدان کوپال (سازندهای آسماری/ گروه بنگستان)، ميدان کوه کاکی (سازند آسماری/گروه بنگستان)، ميدان کوه ريگ (سازند داريان)، ميدان کيلورکريم (سازندهای آسماری/گروه بنگستان)، میدان كوه‌مند (كنگان و دالان فوقانی)، كیش (كنگان و دالان فوقانی)، ميدان گچساران (سازند آسماری/ گروه بنگستان/ گروه خامی)، ميدان گرنگان (گروه خامی)، ميدان گلخاری (سازندهای آسماری/ جهرم/ خليج)، گلشن جی (كنگان و دالان فوقانی)، ميدان لالی (سازندهای آسماری/ گروه بنگستان)، ميدان لب سفيد (سازند آسماری)، ميدان مارون (سازندهای آسماری و گروه بنگستان)، ميدان ماله کوه (گروه بنگستان)، ميدان مسجد سليمان (سازندهای آسماری/پابده)، میدان منصوری (آسماری/بنگستان)، ميدان منصور آباد (سازندهای سروک/ آسماری/ گروه بنگستان)، میدان نار (دالان و کنگان)، ميدان نرگسی (سازند آسماری/جهرم)، ميدان نفت سفيد (گروههای آسماری/ بنگستان)، ميدان نفت شهر (سازند آسماری)، ميدان ويزنهار (سازند ايلام)، ميدان هفتکل (سازند آسماری)، ميدان ابوذر (سازند غار)، ميدان اسفنديار (سازند رتاوی زيرين)، ميدان آلفا (سازندهای عرب (آ) و عرب (سی))، ميدان بلال (سازندهای خاتيا، عرب ، هيث و شعيبا و دهرم)، ميدان بهرگانسر (سازندهای غار، آسماری، سروک، نهرامر و ياماما)، ميدان درود (سازندهای آسماری، ياماما و منيفا)، ميدان رسالت (سازندهای ميشريف، شعيبا و عرب (سی))، ميدان رشادت (سازندهای ميشريف، شعيبا، عرب (آ)، عرب (بی) و عرب (سی))، ميدان سروش (گروه برگن)، ميدان سلمان (سازندهای بوئيب، عرب فوقانی و عرب تحتانی)، ميدان سيری (آ) (سازندهای ايلام و ميشريف)، ميدان سيری (سی) (سازند ميشريف)، ميدان سيری (دی) (سازند ميشريف)، ميدان سيری (ئی) (سازند ميشريف)، میدان فردوس (دهرم)، ميدان فروزان ( مناطق اف-۱، اف-۲، اف-۳، اف-۸)، میدان فارسی بی (دهرم)، ميدان نصرت (سازند ميشريف)، ميدان نوروز (سازندهای نهرامر - ديکتياکنوس و شعيبا (سیوند))، ميدان هنديجان (سازند غار ، آسماری ، سروک و نهرامر)، میدان عسلویه (كنگان و دالان فوقانی)، میادین گشوی جنوبی، دماغه پارس جنوبی، تنگ بیجار، لاوان (دهرم)، میدان دی (كنگان، دالان فوقانی و نار)، میدان مختار (خلیج، گژدمی و داریان)، میادین گردان، سلخ (ایلام، سروك و خامی)، میدان باباقیر (ایلام)، میدان سمند (دالان فوقانی)، میدان سورو (خامی)، میادین نمك كنگان/ غربی، میلاتون، میدان زیره (دشتك و دهرم فوقانی)، میدان هلوش (سازند ایلام) و میدان هنگام سهم ایران (ایلام و سروك).

میادین گازی حوضه زاگرس (شرکت ملی نفت مناطق مركزي ايران) شامل:

آغار، بوشهر، تنگ بیجار و کمانکوه، پایدار، پایدارغرب، پارس جنوبی، پارس شمالی، دالان، دودرو، دهلران، سرخون، سعادت آباد، سلخ، کوه کاکی، سمند، زیره، سورو، بستک، کنگان، بند و بست.گشوی جنوبی، دی (دریایی سابق)، سفید زاخور، گورزین، چم نوری، عسلویه، مختار، دارا، نار، هلیلان، نمک غربی، شاخه نمک کنگان، ویزنهار، وراوی، هالوش، تابناک، شانول، گردان، هما، بابا قیر

از میان این میادین گازی تنها ۱۱ میدان آغار و دالان، نار و کنگان، قشم و سرخون، تابناک، هما، شانول، وراوی و تنگ بیجار، میدان های تولید کننده گاز شرکت نفت مناطق مرکزی ایران هستند.

ب) حوضه ايران شمالي (حوضه كُپه داغ ، شرق گرگان و شمال شرق ایران): حوضه کپه داغ در شرق درياي خزر، شمال شرقي ايران، جنوب تركمنستان وشمال افغانستان قرار دارد. مطالعات زيادي در زمينه هاي مختلف زمين شناسي در اين منطقه انجام شده است كه از جمله مي توان به زحمات فراوان آقاي دكتر عباس افشار حرب اشاره نمود.

وسعت اين حوضه در ايران بيش از 50000 كيلومترمربع است. منطقه كپه داغ با رسوبات دريايي ضخيم و بدون فعاليت آتشفشاني مهم، يك منطقه اميد بخش براي اكتشاف بوده است .امكان وجود مخازن گازي شناخته نشده در ناحيه سرخس (سازندهاي كشف رود و آق دربند) مورد بحث قرار گرفته است.

حوضه رسوبي كپه داغ بصورت يك حوضه ريفتينگ حاشيه قاره در شمال شرقي ايران در زمان ژوراسيك، بوجود آمده است. از خصوصيات عمده اين حوضه توالي رسوبي آن است كه از زمان ژوراسيك تا ميوسن بدون نبود چينه شناسي قابل توجه رسوبات با رخساره هاي مختلف نهشته گرديده است. ضخامت رسوبات در این حوضه بیش از 7 کیلومتر می باشد.

در کپه داغ غربی افق مخزني منطقه، در ابتدا مزدوران در نظر گرفته مي شد ولي با توجه به عدم وجود سنگ پوشش مناسب براي اين افق، سازند تيرگان از اهميت بيشتري برخوردار مي باشد لذا پي جويي نواحي كه اين سازند زير سطح دريا قرار مي گيرد اهميت زيادي دارد . لازم به ذكر است كه با توجه به ادامه باز شدگي خزر جنوبي در زمان رسوبگذاري تيرگان ،پيش بيني مي گردد كه رخساره آن در همه مناطق يكسان نباشد. سازند تيرگان در منطقه غرب كپه داغ داراي اهميت مخزني بيشتري نسبت به مزدوران می باشد.

در ناوديس هاي منطقه عمده سنگ منشاء ( شمشك - كشف رود ) درحالت گاززائي هستند. عميقترين سين كلاين درناحيه حاجي داغ بوده كه درزون گاززائي قرارداشته كه درصورت وجود سين كلاين عميقتر ريسك وجود گازهاي غير هيدروكربوري درآن زياد مي شود .

با توجه به ديگر اولويتهاي اكتشافي كشور حفاري اكتشافي در این حوضه به طور موقت متوقف شده است. همچنين نتایج تحقیقات زمین شناسان ایرانی در منطقه گرگان نشان می‌دهد كه این مناطق امكان وجود ذخایر هیدروكربنی عظیم است.

سازندهای سیستم های هیدروکربوری این حوضه

سنگ‌های منشأ قطعی و احتمالی این حوضه‌ سازندهای چمن بید، سنگانه، سرچشمه، باش كلاته، شمشك و مبارك است. همچنین سازندهای كشف رود و آق دربند، شمشك، تیرگان، شوریجه، مزدوران، خوش ییلاق، مبارك و سرخ شیل دارای عملکردهای مختلف سنگ منشأیی، مخزنی و پوششی در این حوضه بوده است.

میادین و سازندهای مخزنی این حوضه

در حال حاضر دو میدان گازی تحت عنوان میدان‌های گازی خانگیران و گنبدلی در این منطقه وجود دارد. اموراکتشاف واستخراج شرکت ملی نفت ایران در سال 1347 میدان عظیم گازی خانگیران و در سال 1360 میدان گازی گنبدلی را به ترتیب در غرب و جنوب شهر سرخس کشف کرد. در ادامه به توصیف این میادین می پردازیم.

ميدان گازی خانگیران

در منطقه خانگیران که در 25 کیلومتری شمال غربی شهر مرزی سرخس واقع شده است تاکنون 3 مخزن گازی مجزا در ساختارهــای طاقدیسی که بر روی هـم قرار گرفته انــد و عمق ستیغ های آنها بین 2800 تا 3000 متر از سطح زمین است کشف شده و مدت مدیدی است که مورد بهره برداری قرار گرفته اند .

بالاترین لایه گازی مخزن شنی / ماسه ای شوریجه D با تخلخل و تراوائی بسیار خوب ، لایه گازی میانی مخزن سنگ ماسـه ای سخت شوریجــه B با تخلخـل و تراوائــی کم و لایه پائینی مخزن سنگ آهکـی شکافــدار مزدوران با تخلخل کم و تراوائی بالا میباشد که ذیلاٌ اطلاعات خلاصه ای در مورد هر یک عرضه میگردد :

الف) مخزن مزدوران

این مخزن نیز در سال 1347 کشف گردید . پس از حفر چاههای بیشتر و طراحــی و ساخـت تأسیســات تولید و پالایشگــاه گاز ترش شهیــد هاشمـــی نـژاد ، بهره بـرداری از آن از زمستـان 1362 آغاز گردید . در حــال حاضر 32 چاه به سیستم بهره برداری از مخزن مزدوران متصل میباشنـد که 2 حلقه از آنها ظرف یکـی دوســال گذشتــه بعلت تولید آب سازند بالا تا رفع احتمالی اشکال با تعمیر توسط دکل حفاری از مدار تولید خــارج شده اند .در زمستــان گذشتــه از 30 چاه تولیــدی مخزن مــزدوران در مواقــع نیــاز شرکت ملـی گاز تا 5/48 میلیون متــر مکعب در روز بهره برداری بعمـل آمد .

گـاز توليدي منطقه خانگيـــران پشتوانـه اصلــي توليد و تامين گــاز مصرفي در شرق كشور مي‌باشــد. گـاز پرفشار مخـزن مزدوران گــاز تــرش مي باشد كه با دارا بودن 5/3 درصد سولفوره و 5/6 درصد گاز كربنيك گازي بسيار خورنــده براي چاههــا و تاسيسات و خطوط لولــه بوده و با توجــه به سمـي بودن حـاد گازهيدروژن -سولفوره آزاد شدن آن در محيط نيز براي انسان و محيط زيست بسيار خطرناك است .

ب) مخزن شوریجه B

این مخزن در سال 1347 کشف و بهره برداری از آن از سال 1353 جهت گاز رسانی به شهر مشهد پس از نمزدائی در کارخانه ساخته شده در خانگیران آغاز گردید . در حال حاضر از چهار چاه این مخزن روزانه تا یک میلیون متـر مکعب گاز تولید می شود. پس از تفکیک مایعات گازی در تفکیک گرهــای سرچـاهــی، گاز حاصله تحویل نمزدائـی قدیمــی شرکت گـاز ( جمالی نیا ) می شود. گاز این مخزن نیز شیرین بوده ومایعات گازی وگاز کربنیک آن قدری بیشتر ازشوریجه D است. ذخیره گاز قابل استحصال این مخزن 141/16 میلیارد متر- مکعب برآورد شده است . که قریب 72 درصد آن تا پایان سال 84 برداشت شده است .

ج) مخزن شوریجه D

این مخزن سالها پس از کشف و بهره برداری از دو مخزن عمیق تر در سال 1366 کشف و از همان سال بهره برداری از آن آغاز گردید . گاز این مخزن فاقد هیدروژن سولفــوره بوده و شیرین تلقــی می شود. میزان مایعات گـــازی تولیـدی درظروف تفکیــک اولیــه 10بشکه به ازاء یک میلیون پای مکعب گاز می‌باشد. درحال حاضر از 5 حلقه چاه تولیــدی از این مخزن روزانه تا 5 میلیون متر مکعب گاز قابل تولید است.

میدان گازی گنبدلی

میدان گنبدلی در فاصل 25 کیلومتری جنوب غربی شهرستان سرخس و در نزدیکی مرز ترکمنستــان واقع شده است. اولیـن چاه اکتشافی حفر شده در سـال 1348 نتیجــه ای نداشت . حفاری مجدد در سال 1360 منجر به کشف ذخائر گازی این مخزن گردید و بهره برداری از این مخزن در سال 1365 آغاز شد.

از مجموع 9 چاه حفاری شـده در این مخزن در حال حاضر از 3 حلقه چاه در بهترین شرایط روزانه 1/1میلیون متر مکعب بهره برداری میشود . تولید متوسط از این مخزن در سال 1384 روزانه 7/0 میلیون متـر مکعب بوده است جنس مخزن ماسه سنگ با تخلخل و تراوائی بالا است ولی بعلت ذخیره گاز قابل استحصـــال کم در حـــدود 8/7 میلیـارد متـر مکعـب کــه تا پایان ســال 1384 قریب 91 درصــد آن تولیــد شـده و مخـــزن دچـــار افت فشــــاری در حد 230 اتمسفر نسبت به فشار اولیــه گردیـده و 3 چاه تولیـدی فعلــی نیز آب نمک زیادی تولیــد مینماینــد. گــاز این مخــزن از نوع شیــرین میباشد و فقط مقداری کمتــر از 1 درصــد گاز کربنیک دارد.

ج) حوضه ايران شمال غربي (دشت مغان): منطقه نفت خيز دشت مغان (ميدان مغان) يكي ديگر از حوضه هاي شناخته شده هيدروكربوري در ايران است. این حوضه در شمال غرب کشور با وسعت 5/6 کیلومتر مربع است. ضخامت رسوبات در این حوضه بیش از 8 کیلومتر بوده و غنی از طبقات شیلی- رسی است.

نخستین بار هیم (Heim) (رئیس زمین شناسی وقت شرکت سهامی نفت مرکزی) در سال 1950 آثار تراوشهای مواد نفتی را در منطقه قیر دره در آذربایجان گزارش کرد. دو سال بعد طراز(Taraz, 1952) طی مطالعه این منطقه در دشت مغان، طی گزارشی این ناحیه از ایران را با پتانسیل نفتی اعلام کرد. یک سال بعد مطالعات وی منجر به معرفی سه تاقدیس اصلاندوز، آجیشمه و گنبد شاه آباد (دشت مغان) را برای عملیات اکتشافی معرفی کرد. بهره برداري از نفت دشت مغان به علت تراوايي بسيار كم مخزن اقتصادي نيست. با وجود چشمه هاي متعدد نفتي در اين حوضه احتمال مي رود اكتشافات ديگري در اين منطقه صورت گيرد. مجوز عملیات اکتشاف نفت مغان به تازگي (1387) امضا شده و اين عمليات هم اكنون در اين منطقه ادامه مي يابد. در آينده نزديك اطلاعات بيشتري در مورد سيستم هيدروكربوري و ميدان نفتي اين حوضه ارائه خواهد شد.

در این ناحیه سازند زیوه (Zivah) و یا زیور به سن الیگومیوسن سنگ مخزن تجمعات نفتی این منطقه می باشد که توسط رسوبات آواری و کربناته تورنین پوشیده می شود. این سازند در منطقه رخنمون سطحی نیز دارد.

د) حوضه شمال مركزي (اطراف شهر قم): ساختارهاي زمين شناسي قم نشان مي‌دهد که ظرفيت‌هاي خوبي براي توليد نفت و گاز در اين استان وجود دارد. درسال 1314 هنگام حفرقنات درجنوب قم آثاری از مواد نفتی درروی آب قنات دیده شد. دولت وقت پس از اطلاع واحدی به نام اداره مهندسی اکتشافی در وزارت دارایی تاسیس نمود که وظیفه آن اکتشاف نفت درنواحی مرکزی وشمالی کشور بود. این واحد با استخدام چند کارشناس آلمانی وخرید دو دستگاه حفاری ضربه ای و دورانی ، عملیات را درنواح قم و مازندران آغاز کرد، دو حلقه چاه درخشت سرو دوحلقه چاه نزدیک به کوه نمک حفرشد. حفاری ها نتیجه ای به بار نیاورد و در سال 1318 متوقف شد. درسال 1327 دولت ایران برای انجام اکتشاف درخارج از حوضه قراردادشرکت نفت سابق ایران وانگلیس، شرکت سهامی نفت ایران را تشکیل داد. این شرکت از سال 1328 عملیات اکتشافی را با استخدام زمین شناسان سوئیسی و مهندسین معدن ایرانی آغاز ودر سال 1335درتاقدیسی البرز درناحیه قم نفت قابل ملاحظه ای کشف نمود. درسال 1337 میدان گازی سراجه در شرق قم کشف شد. اين ميادين در 115 كيلومتري تهران واقع شده اند و نفت (البرز) و گاز (سراجه) را از سري هاي شيلي-سنگ آهكي اليگو ميوسن سازند قم برداشت مي كنند. تله هردو ميدان حاصل از عملكرد گسلهاي معكوس و دياپيريسم نمك است.

توالي هاي كربناته سازند قم (ممبر E) در اين مخازن سنگ مخزن مي باشد كه بوسيله بخشهاي انيدريتي (ممبرهاي بالايي) و طبقات قرمز فوقاني پوشيده مي شوند.

میادین و سازندهای مخزنی این حوضه

ميدان گازى سراجه

ساختمان سراجه طاقديسى است به ابعاد 5X25 كيلومتر كه در 45 كيلومترى جنوب شرق شهر قم قرار دارد. اين ميدان در نهشتههاى اليگوميوسن (سازند كربناته قم) قرار گرفته و با سازند قرمز بالائى به سن ميوسن پوشيده شده است. در اين ناحيه سازند قم شامل واحد هاى A تا F است ولى در خود ميدان سراجه واحد F وجود ندارد. سنگ مخزن و تنها بخش توليدى ميدان سراجه واحد e سازند قم است. طاقديس سراجه منظم و با جهت يافتگى شمال غرب-جنوب شرق بوده و محور طولى آن داراى امتداد N120° است. ويژگى ديگر ساختمان سراجه وجود يك گسل تراستى با جهت شيب جنوب غربى است كه در روى يال جنوبى آن قرار دارد.

تا كنون 9 حلقه چاه در اين ساختمان حفر شده است كه چاههاى 2، 3، 5 و 8 توليدى بوده و بقيه متروكه هستند. در ميان چاههاى حفارى شده، چاه شماره 8 داراى كاملترين نمودارهاى ژئوفيزيكى و مغزه هاست. هيدروكربور مخزن سراجه شامل گاز به همراه مقدار قابل توجهى ميعانات گازى (Gas Condensate) است. گاز آن از نوع شيرين فاقد H2S بوده داراى حدود 80% متان و 6% اتان مى باشد. كل ذخيره بر جاى آن 5/9 ميليارد متر مكعب و ذخيره قابل استحصال آن حدود 7 ميليارد متر مكعب بر آورد مى گردد. از اين ميدان روزانه 300 هزار متر مكعب گاز شيرين و 400 بشكه ميعانات گازى استحصال مى شود.

ميدان البرز

ميدان نفتي البرز قم از نخستين ميدان‌هاي نفتي کشور است که نيم قرن پيش با هدف اکتشاف نفت در مرکز ايران انتخاب شد و به نتيجه رسيد. به اين ترتيب 52 سال پس از کشف نفت در شهر مسجد سليمان (5 خرداد 1287) عمليات اکتشاف نفت در مرکز کشور و در منطقه البرز قم در سال 1335 آغاز شد که به فوران نفت از چاه شماره5 اين ميدان منجر شد و در مدت 100 روزي که فوران نفت از آن ادامه داشت، روزانه 120 هزار بشکه نفت از آن توليد شد

با گذشت بيش از ۵۰ سال از آن ماجرا مطالعات استخراج نفت از اين ميدان بار ديگر آغاز شده است. بخشي از مطالعات انجام شده درباره ميدان نفتي البرز نشان ميدهد نفت اين ميدان از نوع سبک و با درجه سبکي ۳۷ است. شرکت نفت مناطق مرکزي ايران هم توليد روزانه ۵ هزار بشکه نفت از آن را پيش بيني کرده است.

ه) حوضه دریای خزر جنوبی: مخازن این حوضه عمدتاْ نفتی می باشد ولی مخازن گازی نیز در این منطقه کم نمی باشد. ایران قریب به ۴۰ مخزن نفتی و گازی در این حوضه دارد که بطور جدی مطالعه نشده است. حتی این مخازن نامگذاری نیز نشده اند. به نظر می رسد شباهت هایی بین تاریخچه تحولی این منطقه و حوضه کپه داغ وجود داشته باشد. ریفتینگ ژوراسیک حاشیه شمالی تتیس کنترل کننده اصلی رسوبگذاری در این حوضه بوده است که در دوره های بعدی (پالئوسن-ائوسن) سنگ های منشاء رسوبگذاری نموده اند. متاسفانه هم اکنون ابران از این مخازن بهره برداری نمی کند. اطلاعات ما در مورد این سیستم های پترولیوم اندک است.

ميادين جديد نفتي و گازي ايران:

از ميادين كشف شده نفتي و گازي طي ده سال اخير مي‌توان به:

‌ميادين گازي: بي‌بي حكيمه( افق خامي) (1376، استان‌هاي بوشهر، فارس، كهكيلويه و بوير احمد)، زيره (1377 استان بوشهر)، گردان(1377 استان فارس)، تابناك (1378 استان‌هاي بوشهر، فارس و هرمزگان)، آرش(1379 خليج فارس و خوزستان)، كرنج (1379 استان خوزستان)، هما (1379 استان فارس)، دي (1380 استان فارس)، مارون (افق خامي) (1380 استان خوزستان)، بينك ( افق خامي) (1381 استان بوشهر)، لاوان (1382 خليج فارس و هرمزگان)، بلال ( افق دهرم) (1383 خليج فارس و استان هرمزگان)، كيش (1384 خليج فارس، هرمزگان)، كوه آسماري (1386 استان خوزستان)، فارسي (1386 خليج فارس و بوشهر) - سفيد‌زاخور (1386 استان فارس)، ميدان خيرآباد، فارو.

ميدان‌هاي نفتي: آزادگان(افق‌هاي مختلف)‌(1376 استان خوزستان)، چنگوله(1378 استان ايلام)، توسن (1379 خليج فارس و استان هرمزگان)، منصورآباد (1380 استان خوزستان)، يادآوران (1382(حسینیه/ كوشك) استان خوزستان)، رامين(1383 استان خوزستان)، منصوري (1384 استان خوزستان)، پرنج(1385 استان‌هاي خوزستان و كهكيلويه و بويراحمد)، شور (1386 استان‌هاي بوشهر و فارس)، آذر (1385 استان ايلام)، ميدان اهواز (خامي) (1385 استان خوزستان)، آب تيمور (خامي) (1385 استان خوزستان) عسلويه شرقي (1387 استان‌هاي بوشهر و فارس)، هنديجان (1387 استان خوزستان)، جفير (افق خامي) (1387 استان خوزستان)، بند كرخه، لايه نفتي ميدان پارس‌جنوبي، آرش (نفتي و گازي)، كشف نفت و گاز در افق خامي ميدان بينك، هرمز A، B و D، آلفا، ماهشهر، فارو و اروند (1387 استان خوزستان) اشاره كرد.

مقدار هيدروكربور مايع در‌جاي كشف شده حدود 5/97 ميليارد بشكه، مقدار هيدروكربور مايع قابل استحصال كشف شده حدود 18 ميليارد و 300 ميليون بشكه، مقدار گاز درجاي كشف شده حدود 6000 ميليارد متر مكعب و مقدار گاز قابل استحصال كشف شده حدود 3600 ميليارد متر مكعب است.

شرح برخي از میادین جدید نفتی

1) میدان نفتي عسلويه شرقي

میدان عسلویه شرقی در ارتفاعات شمال غرب بندر عسلویه و در بین دو میدان گازی تابناك و عسلویه غربی واقع شده و درجه سبکی (ای.پی.آی) نفت کشف شده آن 40 است. عمق حفاري در اين ميدان تا 2560 متری بوده و ذخیره درجای 525 میلیون است. تاكنون لایه‌های مخزنی كنگان و دالان در نواحی و میادین مجاور مانند میدان تابناك، هما و شانول (منطقه عسلویه)دارای گاز بوده است و این اولین بار است كه در این لایه نفت سبك كشف شده است.

2) میدان اروند

اين ميدان واقع در دهانه اروندرود (در خلیج‌ فارس) و در 50 كیلومتری جنوب آبادان، طي عملیات لرزه‌نگاری دو بعدی جهت تكمیل اطلاعات ژئوفیزیكی انجام و تعبیر و تفسیر اطلاعات در سال 83 و 84 (در مطالعات اكتشافی در منطقه عمومی دشت‌ آبادان) اكتشاف گرديده است. حفاري تا عمق 4408 متری بوده و در لایه فهلیان دارای نفت سبك با درجه 45 API است. میزان ذخیره نفت در جا مورد انتظار و ممكن لایه مخزنی فهلیان را 485 میلیون است و بر این اساس می‌توان از این میدان روزانه 10 هزار بشكه نفت را تولید كرد. مخازن جديد منطقه غرب كارون كه شامل میادین آزادگان، دارخوین است در حال حاضر از نقاط استراتژیك تولید كشور هستند.

3) میدان بالارود

تاقدیس بالارود در محدوده میادین نفتی لب‌سفید و قلعه‌نار كه براساس مطالعات كامل از لحاظ اكتشافی و بكارگیری اطلاعات زمین‌شناسی ژئوفیزیكی منطقه و بررسی اطلاعات آن كشف و مشخص شد. حفاری تا عمق 3737 متر در اين تاقديس سبب شد در دو لایه‌ مخزنی لایه آسماری و سروك به نفت (درجه سبكی نفت این میدان را در لایه آسماری درجه 33API ) رسيده شود. همچنین لایه‌های آسماری و سروك این میدان نیز دارای گاز است كه میزان ذخیره گاز در جا مورد انتظار و ممكن آن بیش از یك تریلیون و 580 میلیارد (TCF 58/1 ) فوت مكعب است. این میدان به طور متوسط توان تولید نفت 32 هزار بشكه در روز را دارد و تعداد چاه‌های توسعه آن حدود 16 حلقه چاه پیش‌بینی می‌‌شود.

4) مخزن نفتي در میدان جفیر

میدان نفتی جفیر واقع در جنوب استان خوزستان و در نزدیکی میدان آزادگان و شمال میدان دارخوین قرار دارد. با حفاری چاه شماره 4 در اين میدان، در عمق 4 هزار و 700 متری میدان جفیر در سازند فهلیان (؟در لایه خامی فهلیان، داریان و سروک بنگستان) ، كشف جدیدی به میزان 750 میلیون بشكه نفت درجا به دست آمد. به این ترتیب توان تولید میدان جفیر به روزانه 30 هزار بشكه خواهد رسید.

5) میدان آزادگان (شمالی و جنوبی)

میدان نفتی آزادگان بزرگترین میدان نفتی ایران و یکی از بزرگ‌ترین میادین نفتی جهان است در محدوده اي به وسعت ۲۰در۷۵ كيلومتر در ۸۰كيلومتري غرب اهواز در منطقه دشت آزادگان واقع است.. ظرفیت این میدان ۳۳ میلیارد بشکه تخمین زده شده‌بود. در سال ۱۳۷۸ لایه جدید نفتی با ظرفیت ۲/۲ میلیارد بشکه در این میدان کشف شد. ميدان نفتي آزادگان بزرگترين ميدان توسعه نيافته نفتي در جهان محسوب مي شود كه به دو بخش شمالي و جنوبي تقسيم مي شود (البته به نظر شركت گازپروم نفت میدان آزادگان یک میدان واحد است). میدان نفتی آزادگان شمالی در 120 کیلومتری غرب اهواز، منطقه مرزی بین ایران و عراق واقع شده و دارای مساحتی در حدود 460 کیلومتر مربع است. لایه جديد نفتی در شمالی‌ترین نقطه میدان آزادگان نيز اكتشاف شده است كه حجم نفت در جای اولیه این لایه نفتی 2/2 میلیارد بشكه تخمین زده می‌شود.

6) میدان پرنج

میدان نفتی پرنج حدفاصل میدان های کرنج و پارسی واقع است. نفت در افق آسماری میدان پرنج بوده و حجم ذخیره قابل برداشت آن به میزان 600 تا یک میلیارد بشکه نفت اعلام شده است. نفت اين ميدان داراي درجه سبكي API این نفت 33 است. پس از انجام عملیات لرزه نگاری سه بعدی در میدان های کرنج و پارسی و مشاهده تفسیر لرزه نگاری در این میادين نشان داد كه این میدان مي تواند به عنوان یک هدف اکتشافی مستقل مورد ارزیابی قرار گیرد. میزان تولید کنونی میدان پرنج حدود 7 هزار بشکه در روز است و تولید این میدان به 40 تا 50 هزار بشکه در روز قابل افزایش است.

7) ميدان توسن

شركت پترو براس برزیل (پیمانكار شركت ملی نفت ایران) در چاه تفتان بلوك توسن در خلیج فارس موفق به كشف نفت است . تولید این میدان روزانه 20 هزار بشکه مي باشد. عمليات اكتشافي در چهار افق توليدي هدف صورت گرفته است. حجم ذخيره نفت درجا در اين ميدان 400 ميليون بشكه برآورد شده است كه 25 درصد آن در افق ايلام قابل استحصال است. همچنين دو افق گدوان و فهليان نيز داراي پتانسيل نفت و گاز در اين ميدان هستند.

‏‎8) مخزن نفتي در ميدان شادگان

ميدان شادگان که در جنوب شرقي اهواز واقع شده داراي دو مخزن نفتي آسماري و بنگستان است. مخزن آسماري در اين ميدان در سال 1347 شمسي کشف شد و از سال 1367 بهره برداري آن آغاز گرديد. در لايه هفت از مخزن آسماري ميدان شادگان، براي نخستين بار، نفت توليد شد.

9) مخزن نفتي در ميدان نفتي منصوري

مخزن آسماری میدان منصوری در سال 1342 خورشیدی کشف و تولید از آن از سال 1353 خورشیدی آغاز شد. جديداً يك مخزن نفتي در لايه هاي زيرين ميدان نفتي منصوري در سه لايهي جديد با ذخيرهي نفت خام درجا به ميزان 767 ميليون بشكه از نوع بسيار سبك درجهي (API) 39 - 43 و بدون سولفور (نفت سبک و شیرین) كشف شد.

10) مخزن نفتي در ميدان آب تيمور
كارشناسان شركت ملي مناطق نفت خيز جنوب، با تعبير و تفسير داده هاي لرزه اي سه بعدي مخزن بنگستان ميدان نفتي آب تيمور ساختار مخزني جديدي را كشف كردند كه با توجه به خصوصيات مخزني اين ساختار برآورد اوليه نفت درجا در محدوده موردنظر حدود 2 ميليارد بشكه است. اين مخزن در افق بنگستان به ويژه سازند ايلام داراي توانمندي نفتي است.

11) ميدان چنگوله

ميدان نفتي چنگوله واقع در بلوك اناران (در سال )1378 در سازندهاي داريان و سروك واقع در استان ايلام با حجم نفت 944 ميليون بشكه درجاي اوليه اكتشاف يافته است. در اين ميدان مستقل نفتي كه توان توليد 3/6 ميليارد بشكه نفت در جا و 65 هزار بشكه نفت در روز را دارد 17 حلقه چاه حفر خواهد شد.

12) مخزن نفتي ميدان كرنج

كشف 81 ميليارد متر مكعب گاز درجاي اوليه و 109 ميليون بشكه ميعانات گازي درجاي اوليه در سازند "خامي" ميدان كرنچ

13) لايه هاي نفتي ميدان پارس جنوبي

كشف لايه نفتي ميدان پارس جنوبي با ذخيره نفت درجاي حدود 6 ميليارد بشكه

14) ميدان نفتي آذر

ميدان جديد نفتي آذر در شهرستان مرزي مهران واقع است. اين ميدان نفتي براساس برآورد كارشناسان مرتبط با موضوع، 2/2 دهم ميليارد بشكه نفت دارد. ميدان نفتي چنگوله كه در امتداد اين ميدان نفتي قرار دارد.

15) ميدان منصورآباد

میدان نفتی منصور آباد در شمال شهرستان بهبهان قرار دارد. اطلاعات دقيقي در مورد اين ميدان نفتي در حال توسعه موجود نمي باشد.

16) میدان نفتی یادآوران ( يا مخازن حسینیه/ كوشك)

میدان یادآوران از ترکیب دو میدان (تاقدیس) حسینیه و کوشک تشکیل شده است. تاقدیس حسینیه در ناحیه دزفول شمالی در مجاورت و به موازات خط مرزی و مشترک بین ایران و عراق و چاه حسینیه به فاصله 21 کیلومتری شمال غربی چاه دارخوین–2 و حدود 5/34 کیلومتری شمال غرب چاه خرمشهر–1 و حدود 30 کیلومتری جنوب چاه کوشک-1 واقع شده است. تاقدیس کوشک در فاصله 35 کیلومتری جنوب غرب ساختمان جفیر و 22 کیلومتری جنوب شرق ساختمان آزادگان و 80 کیلومتری جنوب غرب اهواز نزدیک مرز ایران و عراق قرار دارد. امتداد آن شمال غرب–جنوب شرقی می باشد.

تاقدیس یادآوران در سطح زمین فاقد رخنمون بوده و ساختاری است که بوسیله برداشتهای ژئوفیزیکی اکتشاف شده است. تاقدیس حسینیه در امتداد ساختمانهای دارخوین، خرمشهر و آزادگان دارای روند شمالی – جنوبی می باشد. این تاقدیس بر روی افق های سروک و فهلیان با بستگی های افقی به ترتیب 140-84 و 256-80 کیلومتر مربع و بستگی قائم 50 و 90 متر با توجه به نقشه های عمقی ژئوفیزیکی می باشد و با توجه به نقشه های لرزه نگاری تاقدیس کوشک در افق سروک دارای بستگی افقی 72 کیلومتر مربع و بستگی قائم 55 متر می باشد همچنین بستگی افقی و قائم بر روی افق فهلیان به ترتیب 22 کیلومتر مربع و 20 متر بر آورد گردیده است.

میزان ذخیره درجای (Oil in Place, OIP) این میدان بیش از 17 میلیارد بشکه (7/2 کیلومتر مکعب) و مقدار ذخیره قابل بازیافت (Recoverable) نیز 3 میلیارد بشکه (5/0 کیلومتر مکعب) تخمین زده شده است. پیش بینی شده است روزانه بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار بشکه نفت از این میدان قابل استحصال باشد.

تاقدیس حسینیه بدون هیچگونه رخنمونی در سطح زمین با عملیات لرزه نگاری در سال 1357 مشخص و محرز گردید. اولین لرزه نگارى در منطقه در سال 1375 انجام شده و در سال 1379 اکتشافى صورت گرفت. در سال ۸۱ میدان نفتى حسینیه با ۵/۱ میلیارد بشکه ذخایر تثبیت شد و با ادامه اکتشاف مشخص گردید که فاصله بین دو میدان نفتى کوشک و حسینیه نیز مخزن نفت است. بینابین میادین کوشک و حسینیه فاصله اى است که ظاهراً محل مخزن جدید است. مجموع میادین کوشک و حسینیه و حد فاصل تازه کشف شده بین این دو میدان به نام "یادآوران" تغییر نام داد. حفر اولین چاه اکتشافی حسینیه درسال 1380 به پایان رسید و تا کنون 4 حلقه چاه درآن حفاری شده است.

17) ميدان رامين

در میدان نفتی رامین در ٣٠ كیلومتری شمال كلان شهر اهواز و شمال غرب مخزن مارون واقع شده است. تولید از این مخزن در زمان حاضر تنها در سازند آسماری انجام می شود. مخزن نفتي جديد در لايه سروك ميدان رامين در استان خوزستان با و حفاري يك چاه تا عمق 5400 متر كشف شده است. حدود 5 هزار و 700 ميليون بشكه نفت در جا و 242 ميليارد متر مكعب گاز وجود دارد.: ميزان نفت قابل استحصال در چهار لايه جديد، به ميزان 855 ميليون بشكه برآورد شده است كه درجه سبكي (API) آن در مقياسهاي 27 و 32 و 36 متفاوت است.

18) ميدان منصوري

میدان نفتی منصوری (آسماری) در ناحیه فروافتادگی دزفول شمالی در حدود 60 کیلومتری جنوب اهواز قرار گرفته است. این میدان از سمت شمال غرب به میدان اهواز و از سمت غرب در مجاورت میدان آب تیمور و از شمال شرق در مجاورت میدان شادگان قرار دارد. طول میدان در سطح تماس آب-نفت حدود 39 کیلومتر و عرض آن حدود 5/3 کیلومتر می باشد. امتداد این میدان مانند بسیاری از میادین ناحیه زاگرس در جهت شمال غربی- جنوب شرقی می باشد. براساس مطالعات قبلی، سازند آسماری به 8 لایه تقسیم بندی گردیده است که فقط لایه های 1 تا 3 حاوی نفت می باشند و سایر لایه ها پایین تر از سطح تماس آب-نفت می باشند.

مخزن آسماری در سال 1342 با حفر چاه شماره MI-1 کشف و تولید از میدان از سال 1353 آغاز شد. نفت این مخزن زیر اشباع بوده و سطح تماس اولیه آب-نفت در آن در عمق 2272 م ز س د برآورد شده است. ستیغ مخزن در عمق 2143 م ز س د (متر زير سطح دريا) بوده و بر این اساس ارتفاع ستون نفتی در آن برابر 129 متر برآورد می شود. به دلیل ارتباط آبده مخزن آسماری منصوری با مخزن آسماری اهواز، عملکرد مخزن منصوری تحت تأثیر عملکرد مخزن اهواز قرار داشته است. افت فشار حدود 80 پام در مخزن منصوری قبل از شروع تولید گواه مطمئنی برای این نظر قلمداد می شود.

19) مخزن گازي ميدان اهواز

براساس مطالعات زمين شناسي، ذخاير پرفشار و قابل توجه نفت و گاز در مخزن خامي اين ميدان پيش بيني شده است. اين افق نفتي (گروه خامي) در ساير مخازن نيز شناخته شده است (براي مثال ميدان منصوري، جفير و آب تيمور).

20) ميدان هنديجان

مطالب مشابه :

اکتشافات مخازن جدید نفتی و گازی در ایران

سروستان ؟ عسلويه‌اي ديگر در اقليم نفت خيز فارس

تولید زودهنگام 15 هزار بشکه نفت در سروستان شیراز

مقاله(اقتصادی)

آدرس جایگاههای سوخت در سطح کشور--گاز

به مناسبت 26 دی ماه سالروز فرار شاه خائن از ایران اسلامی

اهميت حركات نمكي در تشكيل منابع عظيم نفتي و گازي حوزه خليج فارس

واحد نمک زدايي چشمه خوش به بهره برداري رسيد

اکتشافات مخازن جدید نفتی و گازی در ایران

میادین و مخارن نفتی و گازی موجو در ایران

جغرافياي ديرينه منطقه خليج فارس در دوره هاي مختلف زمين شناسي