هیپوفیز قدامی وهورمون رشد، پرولاکتین و سوماتوتروپین

هیپوفیزدر جمجمه است و دارای دو بخش است:1-خلفی،2-قدامی

غده ی هیپوفیز قطر حدود 1سانتی متر و وزن تقریبا نیم کیلوگرم است که توسط ساقه اش به هیپوتالاموس متصل است غده ی هیپوفیز ازنظر اناتومی 2بخش دارد:

1-هیپوفیز قدامی که به ان ادنو هیپوفیز(هیپوفیز غده ای هم می گویند)

2-هیپوفیز خلفی که به ان نورو هیپوفیز(هیپوفیز عصبی هم می گویند)

سلولهای عصبی هیپوتالاموس هورمون های ازاد کننده و مهار کننده ی خاصی را تولید می کنند که مستقیما در عروق پورت ساقه ی هیپوفیز ترشح می شود. شبکه ی پورتال هیپوتالاموس _هیپوفیزی منبع اصلی خونرسانی به هیپوفیز قدامی است و هیپوفیز خلفی هم بوسیله ی شریان های هیپوفیز تحتانی صورت می گیرد.

هورمون رشد

مراحل بیوسنتز هورمون: هورمون رشد(GH) فراوان ترین هورمون تولید شده ی هیپوفیز قدامی است و سلولهای سوماتوتروپ ترشح کننده ی(GH) هستند، نزدیک به 50% کل جمعییت سلولهای این غده را سوماتو تروپ ها تشکیل می دهند. سلولهای سوماتو تروپ کهPRLوGHرا هم ترشح می کنند را می توان با استفاده از روشهای رنگ امیزی ایمنی دوگانه شناسایی کرد. تکامل سوماتو تروپ ها و نسخه برداری از GH به واسطه ی بیان فاکتور نسخه برداری هسته ای و مختص به به سلول با ان به نام PTI_1 تعیین می شود.

5ژن متمایز بر روی کروموزوم 17q22، GH وپروتئین های وابسته به ان را رمز دهی می کنند.

ژن GH هیپوفیز(HGH-N) دو محصول مجزا تولید می کند که یکی از انها:

GH با وزن مولکولی 22کیلو دالتون(191 اسید امینه است) و دیگری مولکول GH با وزن 20 کیلو دالتون است که فعالیت زیستی مشابه GHاست ولی فراوانی کمتری دارد.

هورمون های شبه انسولینی:

علاوه بر اینکه GH اثر مستقیم خود را در بافت ها اعمال می کند، بسیاری از اثار فیزیولوژیک ان به طور غیر مستقیم به واسطه ی IGF-1 که یک عامل رشد و تمایز قدرتمند است اعمال می شود. کبد منبع عمده ی IGF-1 در گردش است و بافت های محیطی IGF-1 دارای اعمال پارا کرین موضعی است که به نظر می رسد هم وابسته بهGH و هم مستقل از GH باشد، بنا براین تجویز GH سبب القای IGF-1 در گردش و همچنین تحریک تولید IGF-1در بسیاری از بافتها می گردد.

ترشح و نحوه ی کنترل و تنظیم ان:

ترشح هورمون رشد به وسیله ی فاکتورهای پیچیده ای از هیپوتالاموس کنترل می شود. GHRH یک پپتید هیپوتالاموسی است که ساخت و رها سازی GH را تحریک می کند.

گرلین(GHERLIN) یا پپتید اکتانوئید مشتق از معده سبب تحریک ترشح GHRH شده و بعلاوه به طور مستقیم رها سازی هورمون رشد را هم تحریک می کند، سوماتوتروپین(SRIF) ترشح هورمون رشد را مهار می کند.

تحریک ترشح GH مهار ترشح GH

کاهش حجم خون	افزایش حجم خون
کاهش اسیدهای چرب بدن	افزایش اسیدهای چرب بدن
بی غذایی یا گرسنگی	پیری
ضربه، استرس یا هیجان	چاقی
ورزش	GHIH(سوماتواستاتین)
تستوسترون، استروژن	هورمون رشد(خارجی)
خواب عمیق	سوماتومدین ها
GHRH

GHRH به صورت ضربانی جدا از هم ترشح می شود و سبب ازاد سازی ضربانی هورمون رشد می گردد، در حالیکه(SRIF) ترشح پایه ای GHرا تنظیم می کند. ترشح GH به صورت ضربانی است و حداثر سطح ان در شبها و عموما در هنگام شروع خواب دیده می شود و همچنین ترشح GH در افراد چاق کاهش می یابد.

مکانیسم اثر بر سلول هدف:

الگوی ترشح GH ممکن است بر پاسخ های بافت اثر بگذارد، پروتئین گیرنده ی محیطی GH که با خانواده ی بزرگ سیتوکین ها که با سلولهای هماتوپویتیک از نظر ساختار مشابه است، یک پروتئین محلول متصل شونده به GH (GHBP) را می سازد که با GH واکنش می دهد، کبد و غضروف شامل بیشترین گیرنده های GH است. اتصالGH به رسپتورموجب دایمریزه شدن گیرنده می شود سپس هدایت پیام از طریق مسیر JAK/STAT ادامه می یابد. پروتئین های STAT فعال شده به داخل هسته منتفل می شوند و در انجا ژن های هدف تنظیم شونده به وسیله ی GH،را تعدیل می کنند.

هورمون رشد چند اثر متابولیک دارد:

1) افزایش سرعت پروتئین سازی در تمام سلولهای بدن

2) افزایش ازاد سازی اسیدهای چرب از بافت چربی، افزایش اسیدهای چرب خون و افزایش مصرف اسیدهای چرب برای تولید انرژی

3) کاهش میزان مصرف گلوکز در تمام بدن

لذا هورمون رشد : پروتئین را زیاد می کند، ذخایر چربی را مصرف می کند و کربوهیدرات ها را حفظ می کند.

هورمون رشد سبب تحریک رشد غضروف و استخوان می شود. ازجمله می تواند:

1)افزایش نشست پروتئین بوسیله ی کندروسیت ها و سلولهای استخوانی که سبب رشد استخوان می شود.

2) همچنین افزایش سرعت تکثیر سلولها

3)اثر خاص ان در تبدیل کندروسیت ها به سلولهای استخوان ساز و در نتیجه نشست خاص استخوان تازه .

بیماریهای مربوط:

در اثر افزایش هورمون رشد بیماریهای :ژیگانتیسم و اکرومگالی

در اثر کاهش هورمون رشد:

کوتولگی: در کودکان

هیپر گلیسمی: افزایش گلوکز ترشح GH را مهار می کند.

نارسایی رشد: در نوزادان

تاخیر بلوغ جنسی: در نوجوانان

نحوه ی تشخیص بیماری:

علائم بالینی در اثر کمبود هورمون رشد به صورت :تمرکز ضعیف، افزایش توده ی چربی ، رسوب چربی مرکزی، کاهش جذب اکسیژن، اختلال عملکرد قلب، کاهش توده ی عضلانی، انزوای اجتماعی، کاهش انرژی

علائم بالینی در اثرافزایش هورمون رشد به صورت : بیماریهای قلبی کرونر،هیپوتروفی بطن چپ، کاهش عملکرد دیاستولی، افزایش فشار خون.

تستهای بیوشیمیایی:

به علت دوره ای بودن ترشح GH سنجش تصادفی GH شاخص مناسبی برای کمبود ان نمی باشد، مقدار طبیعی GH تا حد زیادی با سطح ان در حالت کمبود هورمون همپوشانی دارد.

به منظور حذف متغییرهای معمول در ترشح GH ازمون غربالگری برای فاکتور رشد انسولینی IGF-1)) یا سوماتو مدین C را انجام می دهند.

مقادیر طبیعی هورمون:

در فرد بالغ:1/6_3 نانوگرم بر میلی لیتر در کودک و نوجوان:6 نانوگرم بر میلی لیتر

گاهی در جریان بی غذایی طولانی، پس از اتمام ذخایر پروتئین و کربوهیدرات این رقم تا50 نانوگرم بر میلی لیتر افزایش می یابد.

«هورمون های هیپوفیز قدامی»

هورمون کار

هورمون رشد(GH) تحریک پروتئین سازی و رشد کلی سلولها و بافتها

هورمون محرک تیروئیدی(TSH) تحریک وساخت وترشح هورمون های تیروئیدی

هورمون ادرنوکورتیکوتروپیک(ACTH) تحریک وساخت وترشح هورمون از فوق کلیه

پرولاکتین(PRL) پیشبرد تکامل پستان و ترشح شیر در زن

هورمون محرک فولیکول(FSH) تحریک رشد فولیکولهای تخمدان، بلوغ

اسپرم در سلولهای سرتولی بیضه

هورمون مولد جسم زرد(LH) تحریک ساخت تستوسترون وتحریک تخمک

گذاری، تشکیل جسم زرد، ساخت استروژن و

پروژسترون.

هورمون پرولاکتین(PRL)

مراحل سنتز هورمون:

PRL، این هورمون با GH ولاکتوژن جفتی انسانیHPL)) تشابه دارد که نشاندهنده ی مضاعف سازی و انشعاب این هورمون ازیک ژن پیشسازGH-PRL-HPL مشترک واقع در کروموزوم 6 است. PRLدر لاکتوتروپ ها سنتز می شود که در حدود 20% سلولهای هیپوفیز قدامی است که به خود اختصاص می دهد. PRL در میان هورمون ها منحصر به فرد است.

از این نظر که کنترل مکانیسم مرکزی غالب ان یک مکانیسم مهاری است که نشانگر مهار PRL با واسطه ی دوپامین است.

هورمون ازادکننده ی TRH از هیپوتالاموس با اثر بر روی هیپوفیز سبب ترشح PRL می گردد. ترشح هورمون پس از ورزش، مصرف غذا ، مقاربت و... سطح PRLسرم افزایش می یابد. PRLدر زمان بارداری تقریبا 10برابر افزایش می یابد و 2 هفته پس از زایمان کاهش می یابد و پس از شروع شیردهی و مکیدن موجب تحریک افزایش سطح پرولاکتین می شود.

مکانیسم اثر هورمون PRL:

گیرنده ی PRL عضوی از خانواده گیرنده ی سیتوکاین است که گیرنده های GH را نیز شامل می شود،اتصال لیگاند موجب دایمریزه شدن گیرنده و ایجاد سیگنال داخل سلولی به واسطه مسیرژانوس کیناز(JAK)می گردد،PRLعملکرد تولید مثل را از طریق سرکوب ترشح GnRH هیپوتالاموس و گنادوتروپین هیپوفیز و نیز تخریب استروئیدوژنز گنادی از زن و مرد، مهار می کند.در تخمدان تخمک گذاری متوقف می کند.

اثرات PRL: در تحریک و حفظ شیردهی، کاهش عملکرد جنسی ومهار تحریک جنسی نقش دارد.

بیماریهای مربوط به PRL:

افزایش سطح: گالاکتوره، تومورهیپوفیزی مترشحه از پرولاکتین، سرطان متاستاتیک غده ی هیپوفیز،هیپوتیروئیدی، سندرم پارانئوپلاستیک، سندرم زین خاکی، سنرم تخمدان پلی کیستیک، نارسایی کلیه.

کاهش سطح: سندرم شی هان، تخریب هیپوفیز در اثر تومور.

روشهای اندازه گیری هورمون PRL:

سطح پرولاکتین برای تشخیص وپایش ادنوم های هیپوفیز به کار می رود، ازمون های تحریکی(با TRH،یا کلرپرومازین) ومهاری(با لوودوپا) برای پرولاکتین وجود دارد که به تشخیص افتراقی ادنوم هیپوفیز از سایر علل مازاد تولید پرولاکتین کمک می کند.

مقادیر هورمون PRL:

مرد و زن بزرگسال:0_20 نانوگرم بر میلی لیتر

زنان بزرگسال:0_25 نانوگرم بر میلی لیتر

زنان باردار20_400 نانوگرم بر میلی لیتر

سوماتو تروپین جفتی: این هورمون دارای اثرات فیزیولوژیکی مشخصی در انسان نیست گرچه در ازمایش درحیوانات دارای اثرات شیر سازی، تحریک جسم زرد و اثرات متابولیسمی شبیه هورمون رشد می باشد.

منابع:

1)کتاب گایتون و هال_ ترجمه ی احمد رضا نیاورانی_ناشر:سماط_چاپ اول1379_سال چاپ 1379

2)غدد و متابولیسم سیسیل_ ترجمه: دکتر محمد و علی تربیت_ ناشر:نور دانش_چاپ اول1384_سال چاپ 1384

3)غدد و متابولیسم هاریسون_ترجمه: دکتر شادی زارعی، دکتر مهشید مرتضوی_ناشر: اندیشه ی رفیع، نوبت چاپ اول88_سال انتشار:

هیپوفیز قدامی وهورمون رشد، پرولاکتین و سوماتوتروپین

هیپوفیز قدامی وهورمون رشد، پرولاکتین و سوماتوتروپین

مطالب مشابه :

هیپوفیز قدامی وهورمون رشد، پرولاکتین و سوماتوتروپین

آرتمیا ، اهمیت و کاربرد آن

تاثیر منابع لیپیدی بر تولید و کیفیت تخم مرغ