میدان :

میدان :

یکی از عناصر اصلی شالوده شهر – به ویژه در شهرهای کهن – میدان های شهری هستند بسیاری از این میادین به عنوان سازمان دهنده کالبدی و فضایی عناصر پیرامون خود عمل می کنند ( میدان نقش جهان ) اما بسیاری از میادین در شهرهای امروزی تنها نقش ترافیکی داشته و در شبکه حمل و نقل شهری مورد مطالعه قرار می گیرند . این میادین که عموماً در محل تقاطع شبکه راه های شهر پدید می آید در ابتدا جنبه ارتباط دهنده ترافیکی داشته و در صورت سازماندهی با شکل هندسی و کالبدی منظم می تواند به عنوان مفصل سازمان دهنده عناصر کالبدی و فضایی پیرامون خود نیز عمل نماید . بعضی از میادین کهن شهری مانند میدان نقش جهان اصفهان واجد این خصلت نیز بوده اند .

برخی از میادین شهری در کنار یا امتداد راه پدید آمده اند . از این میدان ها بیشتر جنبه عملکردی برای یک یا دو کاربری بلافصل خود دارند ( میدان مشق – تهران در کنار خیابان سپه ) در بسیاری از میادین راه جزئی از میدان به حساب می آید یا از یک ضلع به آن وارد و از جبه دیگر خارج می شود .

بسیاری از میادین شهری امروزه به عنوان فضای باز عمومی در شهر مورد استفاده قرار می گیرند ( اهمیت نقش پیاده) در چنین حالتی لازم است تدابیر و امکانات لازم مانند فضای سبز ، فضای نشیمن ، فضای برگزاری مراسم ، سرویس ، عمومی ، ... در آن ها پیش بینی شود ( پلازای شهری ) یوناتید نیشنز سانفرانسیسکو عناصر شهری مانند شبکه رفت و آمد میدان های شهری و شالوده کالبدی شهر جزو استخوان بندی درونی هر شهر محسوب می شوند . این عناصر در طی روند تغییر و توسعه شهر عناصر منعطف شهری محسوب می شوند و قابلیت تحول و توسعه دارند . اما در شهرهای کهن که علاوه بر استخوان بندی درونی واجد استخوان بندی بیرونی ( پوسته ) نیز بوده اند ، تحولات کندتر به وقوع می پیوسته است . شهرها معمولاً از درون تغییر می کرده اند اما تحولات پوسته بیرونی در زمان طولانی تر و به کندی صورت می گرفته است . برای شناخت کامل عناصر شهری که ما مسئله ورودی شهر در ارتباط هستند لازم است استخوان بندی بیرونی یا حصار شهر نیز به درستی شناخته می شود .

اندازه و شکل میدان

اگر رابطۀ متقابل موجود، بین میدان ها و بناهای اصلی و مهمی که بدنۀ آنها را تشکیل می دهند را در نظر بگیریم، می توانیم میدان ها را به دو گروه تقسیم بندی کنیم؛ یک دسته ، میدان هایی که دارای جدارۀ مرتفع بوده و شکل آن ها عمق دارا ست و دستۀ دیگر، یا فاقد جداره اند یا جداره ای کم ارتفاع دارند ، بنابر این شکل آن ها وسیع و گسترده است. البته این طبقه بندی ارزشی نسبی دارد، زیرا شکل میدان ها تا حدودی وضعیت استقرار و جهت دید ناظر بستگی دارد.بنابراین اگر ناظر در مقابل بنای اصلی و مهم میدان که مسلط برآن است ،قرار گیرد،درآن حالت عمق بودن یا گستردگی میدان مشخص می شود. در مسیر دید، باید اندازه، شکل و تا حدودی اشکال تزیینی میدان طوری آرایش و چیده شده باشند که بتوانند در مجموع ،بیشترین تاثیر را بر بیننده بگذارند.

میدانی که دارای عمق است،هنگامی تاثیر مطلوبی خواهد داشت که بنای مسلط برآن در پس زمینه ، شکلی نسبتاً باریک و بلند داشته باشد.اگر میدانی در مقابل بنایی پهن و عریض قرار گیرد، همان گونه که اغلب در مورد شکل بنای شهرداری ها صدق می کند، بنابر این میدان هم باید شبیه همان شکل پهن و گسترده را حفظ کند. در مورد موقعیت قرارگیری یادمان ها و سایر تزئینات دیگر، باید با توجه به شکل میدان ها عمل شود.

یک میدان بسیار کوچک برای استقرار یک یادمان قطعاً فضای مناسبی نیست ،همچنین میدان بیش از اندازه وسیع نیز، نا مناسب تر خواهد بود ،زیرا ابعاد بسیار بزرگ میدان می تواند حتی در قیاس با ابعاد بزرگترین بناها هم ،آن را کوچک تراز اندازۀ واقعی اش نشان دهد.

تعداد و تنوع اندازۀ میدان ها بسیار زیاد است ولی با وجود این، می توان اصول زیر را از میان آنها استخراج کرد:

1- میدان های اصلی در شهرهای بزرگ ، وسیع تر از میدان های اصلی در شهرهای کوچک ترند؛

2- در هر شهری تعداد کمی از میدان های اصلی شهر جزو بزرگترین میدان های آن محسوب می شوند، در حالی که سایر میدان های شهر باید به حداقل اندازه شهر اکتفا کنند،

3- اندازه میدان هایی که داخل دسته بندی بند2 قرار می گیرند، با در نظر گرفتن که در بند 1 آمده است ،به اندازۀ بنای اصلی مسلط بر اساس آن میدان بستگی دارد. بدین ترتیب که اندازۀ ارتفاع بنا ( اندازۀ ارتفاع بنا ، از تراز سطح میدان تا لبه پیش آمد گی آخرین سقف بنا محاسبه می شود که ، عمد بر خط بر بنا باشد.

در میدان های بسیار بزرگ که جدارۀ آن ها را بناهایی با ارتفاعی یکسان تشکیل داده باشند، در صورتی با دیگر بناها هماهنگی خواهند داشت که تعداد طبقات آن بناها کم و طرح جزئیاتش ظریف نباشد ،در ضمن خود بنا ها هم ،به صورت عرضی شکل گرفته باشد. سرانجام اینکه نمی توان آنچه را که مربوط به تناسب بین طول به عرض یک میدان می شود .به طور دقیق اعلام کرد.در این مورد هم نمی توان صرفاً به اصول و قواعد دقیق متکی بود ،زیرا در این زمینه همه چیز به تاثیر گذاری پرسیکتیو در طبیعت بستگی دارد و ارتباطی به تناسب میدان در نقشه ندارد. البته اگر تاثیر گذاری در طبیعت هم بیشتر به موضوع ناظر بستگی دارد و در اینجا باید به این نکته اشاره کرد که به طور تقریبی می توان فاصله جداره ها را تخمین زد .از این رو تناسب واقعی عرض به طول یک میدان ،فقط تا حدودی قابل درک است و در ضمن اطلاعات تقریبی موجب می شود تا میدان های مربع شکل کمیاب باشند و زیبا به نظر نرسند، اما به همین ترتیب هم میدان های بسیار دراز و برخی از آن هایی که نسبت طول به عرض شان تقریباً بیش از سه برابر است ، خیلی زود دلپذیری خود را از دست می دهند. میدان های وسیع و گسترده معمولاً تفاوت زیاد بین عرض و طول را بهتر از میدان های عمق دار (دارای جداره ) می پذیرند، با این حال در اینجا هم به سایر شرایط و ویژگی های خاص بستگی دارد .حتی به عنوان یک عامل مهم باید به عرض مدخل ورودی خیابان ها به میدان هم توجه کرد و آن را ارائه داد.کوچه های تنگ و یا باریک های شهرهای قدیمی ،اجازه ا ایجاد میدان های کوچک را می داد در حالی که امروزه برای تعریض خیابان های ما بین 15 تا 28 متر است که در گذشته برای بعد عرضی یا طولی بعضی از میدان زیبا کافی بود و تصویری یکپارچه و دلپذیری را هم ارائه می کرد .البته فقط در مورد خیابان کشی ها ی ماهرانه شهرهای قدیمی ،با معابری به عرض 2 تا 8 متر امکان پذیر بوده است .اما امروزه برای میدانی که در کنار خیابانی مدرن با عرضی بین 50 تا 60 متر قرار گرفته است ، چه ابعادی باید در نظر گرفت تا این میدان تا حدی بتواند خود را نشان دهد و جلوه کند.

احساس ترس از میدان جزو بیماری های جدید محسوب می شود .این مسئله هم کاملاً طبیعی است، زیرا انسان در میدان های قدیمی و کوچک احساس آرامش خاطر می کند و فقط در ذهن ما آنها عظیم تر به نظر می رسند، زیرا در تخیل، اندازه تاثیر گذاری هنری، جایگزین اندازۀ واقعی می شود .میدان های وسیع و جدید و سوت کور ما، با یکنواختی و کسل کننده ای خفقان آور شان موجب شده اند ،حتی ساکنان آرام و مهربان مناطق قدیمی و شهر هم ، به بیماری مد روز که ترس از میدان است ،مبتلا شوند. اما بر عکس در ذهن ما، میدان ها به هم فشرده شده و کوچک می نمایند تا حدی که در انتها برای ما تصویری نا چیز باقی می گذارند ، که معمولاً این تصویر فاقد هر گونه ارزش هنری است.

زیان آور تر از تاثیر بزرگی میدان ها ، اثر مخرب آنها ،بر روی بناهای اطراف میدان است ، زیرا این بناها هرگز قادر نخواهند بود به همان نسبت بزرگی میدان، خود را بزرگتر جلوه دهند. حتی اگر مهندس معمار تمام هنر خود ارائه دهد ، تاثیر گذاری آن هرگز نیازهای معنوی و مادی را در حد متوسط نیز بر آورده نخواهد ساخت.

بلکه منبع ایجاد گرما و گرد غبار نیز هستند و حتی در شرایطی می توانند تردد را نیز مختل سازند .

میدان :

مطالب مشابه :

میدان های شهری

میدان :

بررسی معماری برج میلاد تهران

میدان بهارستان

۱۱نکته در مورد طراحی اتاق کودک و نوجوان

اصول و روش های طراحی شهری و فضاهای مسکونی در ایران