بررسي و نقد روانسنجي پرسشنامه ها در پژوهش هاي پرستاري

Archive of SID
«٦٩» نشريه دانشكده پرستاري و مامايي شهيد بهشتي سال شانزدهم شماره ٥٢ بهار ١٣٨٥
بررسي و نقد روانسنجي پرسشنامه ها در پژوهش هاي پرستاري
دكتر فريده يغمايي 1
چكيده
مقدمه: بسياري از مراقبت هاي پرستاري بر اساس نتايج مطالعات انجام شده، صورت مي گيرد .
پژوهش هاي پرستاري همانند ساير علوم، با روش ها و ابزار هاي متفاوت انجام مي شود. هريك از ابزار هاي
پژوهش ويژگي خاص خود را دارا مي باشند كه پژوهشگران بايد به آن توجه كنند . در اين مقاله، روانسنجي
پرسشنامه هاي چاپ شده در يكي از مجلات معتبر پرستاري مورد بررسي و نقد قرار مي گيرد.
هدف: هدف اين مطالعه بررسي و نقد روانسنجي پرسشنامه هاي طراحي شده در مقالات چاپ شده
پرستاري مي باشد.
مواد و روشها: در اين مطالعه 339 مقاله پرستاري سال 2001 يكي از مجلات علمي -پژوهشي پرستاري كه
در دسترس نويسنده بود، مورد بررسي قرار گرفت . در ابتدا تعداد كل مقالات تعيين و سپس مقالاتي كه
روانسنجي پرسشنامه را گزارش كرده بودند مورد بررسي و نقد قرارگرفت.
يافته ه ا: نتايج اين مطالعه نشان داد كه از 339 مقاله , فقط 12 مقاله مربوط به روانسنجي پرسشنامه ها
بوده است . بررسي نحوه روانسنجي مقالات فوق نشان داد كه پژوهشگران از اصول علمي و صحيح استفاده
نكرده اند.
بحث و نتيجه گير ي: روانسنجي پرسشنامه ها در پژوهش نياز به توجه در بكارگيري روش علمي دارد.
با افزايش تعداد پژوهشگران در اين زمينه , استفاده از روش علمي و صحيح جهت روانسنجي پرسشنامه ها و
اختصاص دادن فضاي بيشتر در مجلات ع لمي- پژوهشي پرستاري جهت بهبود امر پژوهش پيشنهاد و تاكيد
مي شود.
واژه هاي كليدي: روانسنجي پرسشنامه ها، پژوهش هاي پرستاري. مقالات پرستاري.
85/7/ 85 تاييد مقاله: 5 /1/ دريافت مقاله: 17
1 - دكتراي تخصصي بهداشت عمومي دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي
www.SID.ir
Archive of SID
بهار ١٣٨٥ شماره ٥٢ سال شانزدهم نشريه دانشكده پرستاري و مامايي شهيد بهشتي «٧٠»
مقدمه
پژوهش نقش بسياري مهمي در افزايش مهارت
پرستاران و در نهايت بهبود كيفيت خدمات به مددجويان
دارد. به همين دليل، بر اهم يت آن در دروس تئوري تاكيد
شده است. پژوهش روندي منظم دارد و جمع آوري
اطلاعات قسمتي از روند پژوهش است كه براساس اهداف ,
امكانات و ... طرح ريز ي و اجرا مي شود . در هر شرايط
آنچه كه درجمع آوري اطلاعات اهميت دارد ، انتخاب ابزار
پژوهش مي باشد . انتخاب ابزار صحيح و مناسب سبب
اندازه گيري دقيق متغيرهاي موردنظر مي شود . از طر في
ابزار نامناسب سبب جمع آوري اطلاعات غير مربوط و در
نهايت تفسير غير علمي يافته هاي پژوهش مي شود (نانالي
و برنستين ١
.(1994
انتخاب پرسشنامه پژوهش
پژوهشگران به هنگام استفاده از پرسشنامه
مي بايست به سوالات زير توجه و به آنها پاسخ دهند.
- پرسشنامه توسط چه كسي و در چه سالي ساخته شده
است؟
- روند طراحي پرسشنامه چگونه بوده است؟
- آيا روش روانسنجي
٢ است؟ قابل قبول بوده
- چه نوع اعتبار و پايا يي براي پرسشنامه اندازه گيري شده
است؟
- چرا اين نوع اعتبار و پايايي اندازه گيري شده است ؟
- چگونه اعتبار و پايايي اندازه گيري شده است؟
- آيا نحوه اندازه گيري اعتبار و پايايي و اعداد آن قابل قبول
است؟
١ - Nunnally & Bernstein
٢ - Psychometric properties
- پرسشنامه براي چه كساني از افراد جامعه (جنس ، سن ،
سطح سلامت و بيماري ، تحصيلات و كشور محل زندگي
و ...) كاربرد دارد؟
- تعداد سوالات و نحوه نمره دادن چگونه است؟
- چه تعداد پژوهش از اين پرسشنامه استفاده كرده اند؟
- پرسشنامه ديگري كه جهت تعيين انواع اعتبار و پايايي
بكار رفته داراي چه ويژگي هاي است بعبارت ديگر داراي
چه مشخصات روانسنجي مي باشد؟
- پرسشنامه چند بار , توسط چه كسي و يا چه كساني و در
چه زمان هايي باز نگري شده است؟
- نتايج بازنگري ها چگونه بوده است؟
- جهت دريافت اجازه استفاده و يا خريد پرسشنامه، چگونه
مي توان با پژوهشگر طراح تماس گرفت؟
كسب اجازه جهت بكار گيري پرسشنامه، از
اصول مهم رعايت اخلاق در پژوهش است (فرومن و
.( همكاران 2003
پاسخ به سوالات فوق سبب مي شود تا
پژوهشگران اطلاع ات كاملي را از پرسشنامه مورد استفاده
داشته و گزارش كنند . پژوهش هاي زيادي گزارش و چاپ
شده است كه پژوهشگران توجه به اندازه گيري صحيح
.( اعتبار و پايايي پرسشنامه نداشته اند (يغمايي 1379
گزارش هاي غير علمي و ناقص در مورد پرسشنامه سبب
مي شود تا خواننده به يافته هاي پژوهش با ديده شك
بنگرد.
نظرات درباره تعداد و نوع اعتبار و پايايي در
پرسشنامه ها متفاوت است . بطور مثال نوربك ٣
(1985)
مي نويسد در طراحي يك ابزار پژوهش حداقل بايد از
اعتبار محتوا يا اعتبار صوري ، يك نوع از اعتبا ر پيش بيني
٣ - Norbeck
www.SID.ir
Archive of SID
«٧١» نشريه دانشكده پرستاري و مامايي شهيد بهشتي سال شانزدهم شماره ٥٢ بهار ١٣٨٥
كننده، اعتبار ساختاري ، آزمون مجدد و ثبات دروني جهت
آزمودن آن بهره گرف ت.
بكارگيري ابزار مناسب در پژوهش نشان دهنده
اهميت موضوع مورد بررسي مي باشد . بنابراين , طراحي
پرسشنامه بايد با روانسنجي همراه باشد (نانالي و برنستين
.(1994
پرسشنامه هايي نيز طراحي و روانسنجي شده
است كه بطور كامل اصول مورد نظر نوربك ( 1985 ) مد نظر
بوده است . بطور مثال، پرسشنامه ايي جهت اندازه گيري
تجربه ذهني كامپيوتر كاربران كامپيوتر طراحي و روانسنجي
شده است (يغمايي 1997 )، كه دراندازه گيري اعتبار و
پايايي نكات علمي كاملا بكار رفته است (جدول شماره
.(1
جهت اندازه گيري اعتبار م حتوا، از اند ك س اعتبار
محتوا استفاده شده است و بر اساس اعداد بدست آمده از
نظر خواهي 10 نفر افراد متخصص در زمينه مورد نظر،
اعتبار محتوا تاييد گرديد . اعتبار صوري نيز با توجه به
نظرات و پيشنهادات افراد با تجربه در زمينه فوق انجام و
اصلاحات ضروري صورت گرفت . اعتبار ساختاري براساس
تحليل عاملي و اعتبار همزمان با ابزاري معتبر و پايا
اندازه گيري شده است (يغمايي و جاياسوريا ١
،1997
.( يغمايي 1997
بنابراين، پرسشنامه هايي كه سطح قابل قبول اعتبار
و پايايي را ندارند بايستي اصلاح شده و مجدد اً آزمون شوند
تا سطح قابل قبول ر ا بدست آورند و بتوان در مقالات
گزارش و چاپ شوند . به همين دليل داشتن راهنما جهت
مشخصات پرسشنامه هاي مورد استفاده در پژوهش ها و يا
١ - Yaghmaie & Jayasuria
چاپ مقالات در اين زمينه، ضروري مي باش د (ديكز
.( 2003 ، يغمايي 2004
هدف اين مطالعه بررسي و نقد روانسنجي
پرسشنامه ها ي مقالات چاپ شده پرستاري مي باشد.
مواد و روشها
ابتدا تعداد مقالات چاپ شده در نشريه
مورد بررسي قرار ،Journal of Advanced Nursing
گرفت. علت انتخاب اين ژورنال كامل بودن تمام شماره
هاي سال 2001 ، در دسترس بودن ژورنال و نيز معتبر بودن
آن در پرستاري بود . تعداد مقالات در يكسا ل، 339 عدد بود
كه از اين ميان 12 مقاله مربوط به طراحي و روانسنجي
پرسشنامه ها بود. سپس مقالات مورد نظر از لحاظ
روانسنحي (نحوه چگونگي اندازه گيري اعتبار و پايايي )
مورد بررسي ونقد قرار گرفت.
يافته ها
جدول شماره ( 2) بررسي و نقد 12 مقاله مربوط
به روانسنحي پرسشنامه ها را نشان مي دهد.
با مروري به روانسنجي پرسشنامه هاي فوق ،
مي توان به اين نتيجه رسيد كه در بسياري از اين
پرسشنامه ها اصول صحيح و علمي بكار گرفته نشده است
و اعتبار و پايايي پرسشنامه در سطح قابل قبول جهت چاپ
و استفاده نمي باشند.
بطور مثال، اندازه گيري اعتبار محتوا در اكثر موارد
بدون بكار گيري اصول صحيح و علمي بوده و فقط 2 مقاله
از 12 مقاله , از اندكس اعتبار محتوا استفاده كرده بودند كه
هر دو مقاله از دو شيوه متفاوت در اين رابطه بهره گرفته
بودند. در يك مقاله اعتبار محتواي عبارات فقط در رابطه با
www.SID.ir
Archive of SID
بهار ١٣٨٥ شماره ٥٢ سال شانزدهم نشريه دانشكده پرستاري و مامايي شهيد بهشتي «٧٢»
"مربوط بودن " و در مقاله ديگر ميزان "پراكندگي" عبارات
در قسمت هاي مختلف ابزار مورد بررسي قرار گرفته است .
بعلاوه, تعداد افراد متخصص جهت تعيين اعتبار محتوا
متفاوت بوده است . بكار گرفتن " اندك س اعتبار محتو ا"
جهت بررسي "مربوط بودن "، روشن بودن " و "واضح
بودن" عبارات پرسشنامه بسيار ضروري و با ارزش است
(والتس و باسل ١
.(1983
بعلاوه، از بين 12 مطالعه، 10 مورد به اعتبار
ساختاري پرسشنامه توجه داشته اند و 2 مطالعه فقط به
اعتبار محتوا توجه داشته و هيج گونه اندازه گيري اعتبار
ساختاري صورت نگرفته است. اعتبار ساختار ميزان
درجه اي است كه يك پرسشنامه، ساختار يا ويژگي نظري
يك مطالعه (مانند هوش، غم ) را اندازه مي گيرد. بررسي اين
نوع اعتبار بسيار مهم، مشكل و مستلزم صرف زمان زيادي
است. اعتبار ساختار به روشهاي مختلف از جمله روش
گروههاي متقابل، اعتبار همگرايي، اعتبار واگرايي، تحليل
مميزي و تحليل عاملي قابل بررسي است (برنز و گرو ٢
.(1999
بعلاوه، در 2 مطالعه در مورد پرسشنامه ها، هيج
نوع اعتباري اندازه گيري نشده است و يا از انجام آن مطلبي
مطرح نشده است اما از طرف ديگر پايايي
پرسشنامه ها اندازه گيري شده است.
پرسشنامه بايد حداقل ميزان اعتبار و پايايي قابل
قبول را داشته باشد . اگر ابزاري فاقد اعتبار باشد اندازه
گيري پايايي آن بدون معنا است . به همين صورت ابزار نا
پايا ضرورت براي انداز ه گيري اعتبار ندارد . بعبارت ديگر،
اندازه گيري پايايي بدون اندازه گيري اعتبار ارزشي ندار د.
١ - Waltz & Bausell
٢ - Burns & Grove
ابزار مي تواند معتبر باشد اما پايا نباشد و بالعكس (ماريام ٣
.(1988
همچنين، از 12 مطالعه، 5 مورد، جهت
اندازه گيري پايايي، فقط از همبستگي دروني بهره گرفته
شده است و از ساير روشهاي اندازه گيري پايايي استفاده
نشده است . اطمينان داشتن از درجه پايايي ابزار مهم است و
پژوهشگران بايد به هنگام استفاد ه از ابزار ها بطور كامل از
.( مشخصات پايايي آن آگاه باشند (نوربك 1985
بحث و نتيجه گيري
يافته ها نشان داد كه روانسنجي پرسشنامه ها در
ژورنال مورد بررسي، داراي روند كامل و صحيح
نمي باشند . به نظر مي رسد كه پژوهشگران نياز به دقت
بيشتر به روند روانسجي پرسشنامه هاي پژوهش دارند .
روانسجي پرسشنامه نياز به تبحر ، دقت و زمان كافي دارد كه
مي بايست به آن توجه شود . اينكار سبب مي شود تا
گزارش يكسان و صحيحي از پرسشنامه هاي بكار گرفته در
مقالات گزارش شود (فرامن و همكاران ٤
،2003
كاشيواينوز ٥
1996 ). بعلاوه مي توان نتايج پژوهشها را در
كشور هاي مختلف با هم مقايسه كرد . لذا بهره گيري از
متخصصين در اين زمينه، مفيد و ضروري مي باشد . با توجه
به اهميت موضوع روانسجي پرسشنامه ها ، تعداد كمي از
مقالات پرستاري به گزارش و چاپ اين نوع مقالات در
مجلات پرداخته است كه بايد به اين امر مهم توجه شود.
٣ - Marrian
٤ - Forman et al
٥ - Kachoyeanos
www.SID.ir
Archive of SID
بهار ١٣٨٥ شماره ٥٢ سال شانزدهم نشريه دانشكده پرستاري و مامايي شهيد بهشتي «٧٦»
منابع
- يغمايي ف ( 1379 ) اعتبار محتوا و اندازه گيري آن فصلنامه دانشكده پرستاري و مامايي دانشكده پرستاري و مامايي شهيد
.35- بهشت ي سال 10 شماره 33 صفحات - 39
- Burns N and Grove S K (١٩٩٩) Understanding Nursing Research. ٢nd ed,
Philadelphia, W.B. Saunders Co.
- Chalmers K I et al (٢٠٠١) Information and support needs of women with primary
relative with breast cancer: development the informational and support needs.
Journal of Advanced Nursing. ٣٥(٤) ٤٩٧- ٥٠٧.
- Cole F L et al (٢٠٠١) A measure of critical care nurses’ post-code stress. Journal of
Advanced Nursing. ٣٤(٣): ٢٨١- ٢٨٨.
- Corley M C et al (٢٠٠١) Development and evaluation of a moral distress scale. Journal
of Advanced Nursing. ٣٣(٢): ٢٥٠-٢٥٦.
- Dykes P C (٢٠٠٣) Practice guidelines and measurement: State of the science. Nursing
Outlook. ٥١(٢): ٦٥-٦٩.
- Faulkner M A (٢٠٠١) Measure of patient empowerment in hospital environments
catering for older people. Journal of Advanced Nursing. ٣٤ (٥): ٦٧٦- ٦٨٦.
- Froman R D et al (٢٠٠٣) A methodology for supporting research and scholarship
Nursing Outlook. ٥١(٢): ٨٤-٨٦.
- Gallegos C F et al (٢٠٠١). Validation of a questionnaire to evaluate the quality of life of
nonprofessional caregivers of dependent persons. Journal of Advanced Nursing. ٣٣
(٤): ٥٤٨- ٥٥٤.
- Hiidenhovi H et al (٢٠٠١) Development of a patient-oriented instrument to measure
service quality in outpatient departments Journal of Advanced Nursing. ٣٤(٥):
٦٩٦-٧٠٥.
- Kachoyeanos M K (١٩٩٦) Methods for assessing the accuracy of measuring
instruments, Part ١, MCN, ٢١ (٦): ٣١.
- Leinonen T et al (٢٠٠١) The quality of preoperative care: Development of a tool for the
Perceptions of patients. Journal of Advanced Nursing. ٣٥ (٢): ٢٩٤- ٣٠٦.
- Lin L C et al (٢٠٠١) Psychometrics of Chinese translation of the swallowing
questionnaire. Journal of Advanced Nursing. ٣٤ (٣): ٢٩٦-٣٠٣.
www.SID.ir
Archive of SID
«٧٧» نشريه دانشكده پرستاري و مامايي شهيد بهشتي سال شانزدهم شماره ٥٢ بهار ١٣٨٥
- Marriam S B (١٩٨٨) Case Study Research in Education: A Qualitative Approach. San
Francisco Jossey-Bass publishers.
- Millward L and Jeffries N (٢٠٠١) The team survey: A tool for health care team
development. Journal of Advanced Nursing. ٣٥ (٢): ٢٧٦- ٢٨٧.
- Norbeck J S (١٩٨٥) What constitutes a publishable report of instrument development?
Nursing Research. ٣٤ (٦): ٣٨٠-٣٨٢.
- Nunnally J C and Bernstein I H (١٩٩٤) Psychometric Theory ٣rd ed New York
McGraw-Hill Book Co.
- Templeton H R M. and Coates V E (٢٠٠١) Adaptation of an instrument to measure the
informational needs of men with prostate. Journal of Advanced Nursing. ٣٥(٣):
٣٥٧- ٣٦٤.
- Waltz C F and Bausell R B (١٩٨٣) Nursing Research: Designs, Statistics and
Computer Analysis ٢nd edition. Philadelphia F.A Davis Co
- Wood G l. Haber J. (١٩٩٨) Nursing Research, Methods, Critical Appraisal, and
Utilization. ٤th ed. St Louis, ٢٠٧-٢١٠.
- Yaghmaie F (٢٠٠٤) Subjective computer training scale: Development an assessment
scale. Journal of Medical Education. ٤ (١): ٣٣- ٣٧.
- Yaghmaie F Factors Affecting Use of Computerized Systems in Community of Health.
Published PhD thesis, Wollongong, University of Wollongong. ١٩٩٧
- Yaghmaie F Jayasuria R Development of a scale for measuring computer experience.
Pacific Asia Conference on Information System (PACIS) Brisbane, ١٩٩٧.
- Yeh C H (٢٠٠١) Development and testing of the parental coping strategy inventory
(OSI) with children with cancer in Taiwan, Hong Kong. Journal of Advanced
Nursing. ٣٦ (١): ٧٨- ٨٨.
- Yip Y B A (٢٠٠١) Study of work stress, patient handling activities and the risk of back
pain among nurses in Hong Kong. Journal of Advanced Nursing. ٣٦(٦): ٧٩٤-٨٠٤.
www.SID.ir
Archive of SID
بهار ١٣٨٥ شماره ٥٢ سال شانزدهم نشريه دانشكده پرستاري و مامايي شهيد بهشتي «٧٨»
Critical review of psychometric properties in research
questionnaires
Yaghmaie F, Dr.
Abstract
Background: Research is the basis of decision-making in nursing care. Research in
nursing as other sciences is conducted with different designs and instruments. Each
research tool has its specific characteristics.
Purpose: The aim of this study was to assess psychometric properties of questionnaires
in published nursing articles.
Methods: In this study, the articles published in Journal of Advanced Nursing in ٢٠٠١
were analyzed.
Results: Findings showed that in only ١٢ of ٣٣٩ articles, questionnaires were designed
according to instrument development process and psychometric properties. Authors
of most articles did not provide any guidance or comment regarding the process.
Conclusion: Testing validity and reliability of questionnaires requires experience. Nurses
should involve experts to include the process of psychometric properties in devising
their questionnaires. In addition, more space is needed to publish newly developed
instruments.
Key words: Psychometric properties of questionnaires, Nursing Research, Nursing
articles.
www.SID.ir

بررسي و نقد روانسنجي پرسشنامه ها در پژوهش هاي پرستاري

مطالب مشابه :

فاطمه کلهر /نقد پرسشنامه /

چگونه يك پرسشنامه علمي تنظيم كنيم ؟

چگونه يك پرسشنامه علمي تنظيم كنيم ؟

بررسي رابطه‌ي بين سلامت سازماني و استفاده مدير از الگوهاي رفتار سازماني مدارس متوسطه نظري شهرستان خر

مراحل استفاده از روش دلفي در تحقيقات

روش پیمایش

بررسي و نقد روانسنجي پرسشنامه ها در پژوهش هاي پرستاري

مقدمه اي بر روش پژوهش

خلاصه قسمت روش پايان نامه/مرجانه اتابكي

فاطمه کلهر /اصلاح نقد پرسشنامه