گزارشي از وضعيت اولين خط آهن كشور در مسجدسليمان

خداحافظ خط آهن مسجدسليمان- در خزينه<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

در سال 1328ش (= 1949م) و با برچيده شدن خط‌ آهن مسجدسليمان- در خزينه، كاركنان حوزه‌هاي نفتي با اين وسيله آشناي خود خداحافظي كردند. اين خط آهن كمي بعد از جنگ جهاني اول احداث شده و در طول فعاليت خود نقش مهمي را در توسعه حوزه مسجدسليمان ايفا كرده بود. در دوران برقراري خط آهن كليه لوازم و تجهيزات موردنياز شركت از ميان تپه‌هاي سنگي عريان و پراكنده، بوسيله قطار به منطقه عمليات انتقال مي‌يافت به طوري كه خط آهن در دوره اوج فعاليت خود ماهانه حدود 9800 تن كالا را جابه‌جا كرده بود. اين كالاها، علاوه بر لوازم و تجهيزات موردنياز شركت مقاديري از گوگرد و گچ كارخانه‌هاي مسجدسليمان را نيز در برمي‌گرفت كه از كارخانه‌ها به آبادان حمل مي‌شد. درعين حال ماسه موردنياز امور ساختمان در مسجدسليمان نيز با همين وسيله تامين مي‌گرديد.

احداث اين خط آهن در سال 1300ش(=1921م) شروع شد و درطول 36 مايل و با عرض دو پا و 6 اينچ كشيده شد و سرانجام در سال 1302 ش(=1923م) تكميل و افتتاح گرديد. خط آهن مذكور داراي هشت لكوموتيو و 106 واگن باري بود و گذشته از 4/1 1 مايل خط آهن اسبي اهواز، نخستين راه‌آهن ايران محسوب مي‌شد.

درچهارم بهمن سال 1302ش(=24 ژانويه 1924م)، جريان سيل در دره تمبي بخش مهمي از خط و يك پل اصلي را منهدم كرد و خط‌‌ آهن براي سه ماه بسته بود.

در مدت 21 سال از تاريخ افتتاح اين خط آهن تا سال 1323 ش(=1944م) فعاليت رو به توسعه آن ادامه داشت و دراين سال يكبار ديگر جاري شدن سيل در دره تنبي موجب انهدام 5/16 مايل از خط و تخريب سه‌ پل اصلي آن شد. تا اسفند 1323ش(=مارس 1945م) جنگ دوم جهاني مانع از ورود قطعات و لوازم مورد نياز و تكميل تعميرات آن گرديده بود. با اينحال اين خط آهن با استفاده از پل‌هاي موقت به كار خود ادامه مي‌داد.(تصوير: صفرخان فرضي كاهكش يكي از هفت راننده لوكوموتيو شركت نفت مسجدسليمان در كنار بخشي از پل و ريل آهن به جا مانده در تمبي)

بين سالهاي 1324 تا 1328 ش(=1945 تا 1949م)، خط آهن مذكور پس از ترميم خرابي‌هاي آن با حداكثر ظرفيت خود يعني 9800 تن در ماه دست يافت. البته، طي همين دوره، برنامه احداث و بهسازي جاده بين آبادن و مسجدسليمان نيز به اجرا درآمد. اجراي اين برنامه، استفاده از سيستم حمل و نقل سريع و مستقيم جاده‌اي را به جاي سيستم پرهزينه راه‌آهن- رودخانه- جاده رونق داد. زيرا قبل از ايجاد جاده مذكور، نقل و انتقال كالا از خط‌آهن به كشتي و از كشتي به كاميون علاوه بر افزايش هزينه زمانبر نيز بود.

اين خط‌آهن، طي عمر 27 ساله خود، بيش از يك ميليون تن باز را جابه‌جا كرد. طي سال‌هاي اوليه راه‌اندازي آن در مناطق نفتخيز، علاوه بر كالا مسافر نيز جابه‌جا مي‌كرد و بسياري از اعضاي عالي‌رتبه شركت بار اول با قطار كوچكي كه به دنبال رودخانه تمبي از ميان تپه‌ها مي‌گذشت، به حوزه‌هاي نفتخيز وارد مي‌شدند. مديران شركت گاهي اوقات نيز قطاري را براي رفتن به پيك‌نيك دسته‌جمعي و گذراندن يك روز در خارج شهر و يا كباب‌خوري شبانه اجاره مي‌كردند.

اين خط‌آهن در ابتدا با لكوموتيوهاي بي‌قطار و واگن‌هاي گرفته شده از هيات فروش و واگذاري ارتش در مصر اداره مي‌شد كه در خلال جنگ جهاني اول، 97-7293 ش(=18-1914م) در انبار ملزومات كانتارا درمصر، مورد استفاده قرار مي‌گرفت. در سال 1304ش(=1925م)، سه لكوموتيو مخزن‌دار و 25 واگن از بريتانيا دريافت شد و با بسته شدن خط‌آهن دهلران – علي‌غربي نيز واگن‌هاي آن به اين خط انتقال يافت.

اين خط‌آهن، مسيري بسيار پرپيچ‌ و خم داشت و 20 مايل از مسير خود را از پيچ‌هاي تند و متعدد مي‌گذراند تا به منطقه هموار 17 مايلي خود برسد. يك فاصله 4 مايلي از مسير آن قطار با گذشتي از چند پيچ 40 درجه و در يك شيب تند، 400 پا ارتفاع مي‌گرفت.

در سالهاي فعاليت خط‌آهن، تصادفات آن بسيار نادر و معدود بود. در سال 1303ش(=1924م) از برخورد دو لكوموتيو كه از روبه‌‌رو به هم خوردند، تصادف نسبتا بزرگي رخ داد. در حادثه‌اي ديگرنيز، به دليل نشستن ملخ‌ها بر روي خط، ترمزها عمل نكرد وقطاري حامل اتومبيل و مواد غذايي، در يك سرازيري تند ليز خورد و در يكي از پيچ‌ها از خط خارج و واژگون گرديد. كليه واگن‌هاي آن آتش گرفت و منهدم گرديد. فقط لكوموتيو قطار سالم ماند و با رفع خسارت جزيي آن تا زمان بسته شدن خط مورد استفاده قرار مي‌گرفت.

در تابستان سال 1306ش(=1927م) نيز، به هنگام جولان زدن سارقان محلي، در تپه‌هاي دامنه كوه، صحنه‌هايي به وجود آمد كه يادآور فيلم‌هاي وسترن بود. سارقان قطار را متوقف كردند و اموال مسافران را ربودند. البته لوازم شركت دست نخورده باقي ماند.

اين خط‌آهن در نقل و انتقال ژنراتورهاي نيروگاه تمبي نيز موثر بود. دو محموله مذكور با وزن 34 تن تا انتهاي مسير خط آهن حمل گرديد و با ايجاد خط فرعي مخصوص ژنراتورها، را به نيروگاه تمبي انتقال دادند.

اگر چه با برچيده شدن قطار كاركنان شركت ديگر از ديدن منظره آشناي لكوموتيوها و واگن‌هاي كوچك آن در مناطق نفتخيز محروم مي‌شدند ولي دوست داران خط‌آهن مسجدسليمان- در خزينه وقتي مطمئن شدندكه قرار است فعاليت‌هاي جديدي براي حمل كالاها درخارج محوطه پالايشگاه درآبادان معمول گردد، خوشحال نيز شدند.

سايت نيسوك به نقل از:مديران نفت(جلد اول)،تاليف عباس عبداله پور بني طرفي

گزارشي از وضعيت اولين خط آهن كشور در مسجدسليمان

مطالب مشابه :

گزارشي از وضعيت اولين خط آهن كشور در مسجدسليمان

ایسنا: وزارت نفت در سايه!؟

وضعيت قرارداد كرسنت

نورالدين موسي كارشناس مناطق نفتخيز:بهترين راه افزايش بازيافت نيز تزريق گاز است

گزارش عملكرد 5 شركت بهره‌بردار نفت و گاز در كشور

گزارشي از عملكرد نظام مشاركت وزارت نفت

تحليل نشريه اقتصادي خاورميانه از چالش هاي كنوني در صنعت گاز ايران

وضعيت تزريق گاز در 12 ميدان نفتي كشور

خارک پردرآمد اما محروم