عشایر گوران در دوران دفاع مقدس

ساگرد دفاع مقدس بر تمام هموطنان مبارک باد

عشایر گوران در دوران دفاع مقدس : مقاله ای بر گرفته از سرهنگ بازنشسته: محمود رستمی

کاربران وبلاگ بانزلانی و جوانان امروز باید بدانند منطقه غرب ۱۰ سال تمام در دوران جنگی ناخواسته بود و به لطف رشادت مردان غیور سربلند از آن بیرون آمدند ُ مقاله مذکور نگاهی کلی است به عملکرد بسیج عشایری که لازم دانستم به مناسبت سالگرد تجاوز رژیم بعث عراق به خاک ایران جهت مطالعه و آگاهی از رشادتهای بسیج عشایری در آن دوران در این وبلاگ بیاورم :

بسيج عشايري (گمجن عشايري) غرب كشور در جنگ تحميلي

مقدمه

تاريخ نظامي ايران گواه اين واقعيت است كه در طي قرون و اعصار همواره يك ارتش نيرومند و فداكار از كيان كشور پاسداري نموده است. چنانچه بدنه ارتش‌هاي قبل و بعد از اسلام بررسي شود، آشكارا ديده مي‌شود كه پيكره اصلي اين ارتش‌ها غالباً نيروهاي مردمي، بويژه عشاير بوده و سربازان عشايري در زمره بهترين رزمندگان عصر خويش بوده‌اند. براي مثال يكي از گزارش‌هايي كه ژنرال «گاردان» از ايران براي ناپلئون اول در فرانسه فرستاد، گزارشي است مربوط به سربازان عشايري كه در آن گزارش گاردان مي‌گويد: «سربازان ايراني اگر از عشاير باشند از لحاظ استقامت روحي بهترين سربازان دنيا هستند، زيرا نه از راهپيمايي طولاني خسته مي‌شوند و نه اعتدال روحي آنها متزلزل مي‌شود، نه احتياج زياد دارند.»

به‌طوري كه گاردان نوشته است، سربازان ايراني اگر از عشاير باشند، هرگز حسن خلق خود را از دست نمي‌دهند و خشمگين نمي‌شوند و با يكديگر پرخاش نمي‌كنند و با غذاي ساده مي‌سازند و مي‌توانند روز و شب، بدون احساس خستگي راهپيمايي كنند و هيچ‌چيز حسن خلق و نشاط طبيعي آنها را زائل نمي‌كند و همواره خنده بر لب دارند ودر تابستان نان و ميوه و در زمستان نان و قدري گوشت براي تغذيه آنها كافيست. فقط بايد مستمري آنها را قبل از اينكه از خانواده خود جدا شوند و به ميدان جنگ بروند به آنان پرداخت تا اينكه براي معاش خانواده خود بگذارند و چون در ايران قيمت همه چيز ارزان است و مستمري سربازان زياد نمي‌باشد، پيش پرداخت مستمري آنها تحميلي بر خزانه امپراتور فرانسه نخواهد شد. اين گزارش زماني از طرف گاردان براي ناپلئون اول فرستاده شد كه امپراتور فرانسه مي‌خواست سپاهيان خود را از طريق ايران به هندوستان ببرد و مي‌خواست از فتحعلي شاه براي لشكركشي به هندوستان كمك بگيرد. گاردان در گزارش خود، سربازان عشاير ايران راحتي از سربازان فرانسه برتر دانسته بود (فرانسوي‌ها نسبت به همه چيز خود، از جمله نسبت به سربازان خود تعصب داشته‌اندو سربازان خود را بهترين سربازان دنيا مي‌دانسته‌ند. با اين وجود گاردان در گزارش خود نوشت كه سرباز عشاير ايران بهتر از سرباز فرانسوي است).

به قول گاردان يگانه نقص عشاير اين است كه از تعاليم نظامي بي‌بهره هستند، ولي چون اكثراً تيرانداز به شمار مي‌آيند، مي‌توان در ظرف چند ماه، آنها را طوري تعليم داد كه بتوانند با سربازان فرانسوي به جنگ بروند. در جنگ تحميلي عشاير ايران نيز كه همواره در طول تاريخ پاسداراني شريف و مرزداراني غيورو از جان گذشته در برابر يورش بيگانگان به كشوربوده‌اند، نخستين كساني بودند كه در جوار يكان‌هاي منظم ارتش جمهوري اسلامي ايران به مقابله با دشمن برخاستند. بسيج عشاير غرب كشور متشكل از ايلات: كلهر، سنجابي، گوران، قلخاني، ولدبيگي، سرفيروزآباد، ماهيدشت، عثمانوند، زردلان و جلالوند در استان كرمانشاه، بسيج عشايري ايل خزل در استان ايلام و عشاير اعزامي از استان فارس تحت عنوان گروه احمدابن موسي(ع) در زمره اولين نيروهاي عشايري بودند كه با ساده‌ترين ابزار جنگي به مقابله با دشمن پرداختند.

نظر به اينكه شرح مجاهدت‌ها و عمليات اين نيروها مستلزم كتابي مستقل است، بنابراين تنها به اشاره‌اي كوتاه به بسيج نيروهاي عشايري استان كرمانشاه بسنده مي‌كنيم.

در هفته نخست جنگ تحميلي، فرمان حضرت امام(ره) جهت تسليح عشاير غرب كشور به سرلشكر شهيد فلاحي، جانشين رياست ستاد مشترك ابلاغ و سماجا مأموريت يافت عشاير غرب كشور را تسليح، تجهيز وسازماندهي كند. ستاد مشترك ارتش جمهوري اسلامي ايران درآغاز تهاجم سراسري عراق، ستاد هماهنگ كننده فرماندهي كل قوا بود كه هدايت كلي عمليات نظامي و نظارت بر سير حوادث جبهه‌ها را به عهده داشت. از اين‌رو بسيج عشاير غرب كشور، مأموريتي خارج از شرح وظايف ستاد مشترك و صرفاً بنابه موقعيت خطير جبهه‌ها و اجراي فرمان حضرت امام(ره) اتخاذ گرديده بود.

در تاريخ 7/7/59 عناصر فرماندهي و ستاد بسيج عشاير غرب كشور به فرماندهي سرگرد پياده محمود رستمي (سرتيپ محمود رستمي) تحت عنوان ستون اعزامي سماجا متشكل از هفت افسر، 20 درجه‌دار، سه كارمند و 27 سرباز مجموعاً 57 نفر به غرب كشور عزيمت وضمن استقرار در ماهيدشت، عشاير منطقه را در يكاني تحت عنوان «بسيج عشايري» سازماندهي، تجهيز و آموزش داده ودر كوتاه‌ترين زمان ممكن به مقابله با دشمن شتافتند. اولين عمليات بسيج عشاير غرب كشور را مي‌توان در پايداري آنان در مقابل تك دشمن به گيلانغرب در 14 مهرماه 59 همزمان با تاخت شجاعانه آنان به بزرگ‌ترين پايگاه ديده‌باني دشمن در ارتفاعات چرميان دانست كه نتايج درخشاني به بار آورد و توسط رسانه‌ها نيز منعكس گرديد.

مأموريت اوليه بسيج عشايري مستخرجه از دستورالعمل شماره 2: 2 – 59 – 02 – 602 – 3/8/59 قرارگاه مقدم نزاجا در غرب

مدرك – نقشه 000/250: 1 كرمانشاه – قصرشيرين

ماده 2: مأموريت

سازمان بسيج عشايري مأموريت دارد

الف – تأمين منطقه بين محور كرمانشاه، اسلام‌آباد، قلاچه، سرچله، ارتفاعات نساربلالر و ادامه آن تا تنگ آب وكرمانشاه، قازانچي، كوزران، شاينگان، ميرآباد، بزميرآباد، دشت ذهاب را برقرار نمايد.

ب: با اجراي عمليات دستبرد، ايذايي و شكار تانك نيروهاي منظم و نامنظم دشمن را در حد مقدورات فرسوده و مضمحل نمايد.

پ: از نفوذ عوامل منظم و نامنظم دشمن به داخل منطقه خودي ممانعت به عمل آورد.

بسيج عشايري از ابتداي تشكيل زيرنظر سماجا و در كنترل عملياتي نزاجا بود. در اجراي مصوبه شوراي عالي دفاع سرپرستي عشاير غرب كشوردر تاريخ 12/1/64 به نزاجا محول گرديد. پس از تفويض مسئوليت به‌كارگيري عشاير به نزاجا، سپاه پاسداران انقلاب اسلامي اعلام داشت از آنجا كه جذب، سازماندهي، آموزش و به كارگيري نيروهاي مردمي طبق قانون به سپاه واگذار شده است،‌ لذا سپاه پاسداران آمادگي تحويل گرفتن نيروي بسيج عشايري گمجن را دارد. در اجراي امريه فرماندهي قرارگاه خاتم‌الانبيا(ص) مستند به مصوبه شوراي عالي دفاع تحويل و تحول گمجن عشايري در مورخه 15/1/66 با سپاه پاسداران منطقه هفت كرمانشاه انجام و از تايخ 15/1/66 كليه امور عشاير به آن نهاد محول ويكان مزبور از همين تاريخ از ترتيب نيروي نزاجا حذف گرديد.

خلاصه اهم عمليات بسيج (گمجن) عشايري

نظر به اينكه تلاش‌هاي عملياتي عشاير غرب كشور در دفاع مقدس جزء لاينفك عمليات نيروي زميني ارتش جمهوري اسلامي ايران است،‌از اين رو فهرست‌وار به اهم عمليات اين نيروها اشاره مي‌شود:

1. تأمين و حفظ خطوط مواصلاتي يكان‌هاي عملياتي غرب كشور.

2. پاكسازي و تجديد حاكميت دولت بر بخش وسيعي از مناطق غرب كشور؛ عمدتاً مناطق زيست عشاير گوران و قلخاني، كرند،‌روانسر و...

3. استقرار مجدد پاسگاه‌هاي خلع سلاح شده ژاندارمري، شامل پاسگاه گهواره (دهستان گوران)، زاوله (دهستان قلخاني)، دوشميان وبزميرآباد.

4. تعويض شش گردان پياده، پياده مكانيزه و زرهي نزاجا و به عهده گرفتن مسئوليت آنها.

5. تعويض دو گردان از نيروهاي ژاندارمري در منطقه عملياتي گيلانغرب.

6. تصرف ارتفاعات گاري واقع در دشت ذهاب (بنابه تصويب سماجا 3)

7. شركت در عمليات آفندي قرارگاه غرب: تك در تنگ حاجيان (14 ديماه 1359)، ارتفاعات بازي دراز، و عمليات مسلم‌بن عقيل در سومار (9 مهرماه 1361)

8. پدافند در مناطق عملياتي گيلانغرب: تنگ حاجيان، بانسيرانات، قليچه، چك پور و ...

9. پدافنددر منطقه عملياتي سرپل ذهاب: ارتفاعات بازي‌دراز، سنبله، كاسه‌شور

10. پدافند در منطقه عملياتي سومار: ارتفاعات زله زرد، داروان، كهنه ريگ و گيسكه

11. اعزام بيش از يكصد مورد گشتي‌اي رزمي برد بلند در عمق مواضع دشمن به منظور كسب اطلاعات و به اسارت گرفتن تعدادي از نيروهاي متجاوز. براي نمونه در تاريخ 5/3/61 گشتي رزمي اعزامي به حوالي منطقه حفاري بين سومار و نفت‌شهر موفق گرديد باا جراي كمين دو افسر و يك سرباز عراقي را به قتل رسانده و دو افسر ديگر را به اسارت گيرد.

12. اجراي عمليات پوشش و فريب تاكتيكي با موفقيت كامل در منطقه عملياتي سومار – نفت‌شهر در تيرماه 62 به طور مستقل (قبل از / در شرف عمليات والفجر 3) در مهران) توأم با پيشروي و اشغال بيش از 150 كيلومتر مربع در منطقه سومار – نفت‌شهر، انهدام نيروهاي دشمن و به اسارت گرفتن 9 نفر از نيروهاي دشمن در يك دروه زماني بيست روزه بدون هيچ‌گونه تلفات و ضايعات.

13. تاخت گردان يكم گمجن عشايري به نيروهاي عراقي در حوالي كنگاگوش در 22 بهمن 63 با موفقيت كامل:اسارت دو نفر از نيروهاي دشمن، كشته و مجروح شدن 80 نفر همراه با به دست آوردن غنائم ازدشمن.

14. پدافند در منطقه‌اي به عرض بيش از 21 كيلومتر در منطقه عمومي سومار – نفت‌شهر.

بيان اين نكته بجاست كه تسليح عشاير غرب كشور، بويژه در اوايل جنگ تحميلي از جنبه رواني و تبليغاتي فوق‌العاده حائز اهميت بود و رسانه‌هاي گروهي – براي نمونه روزنامه كيهان – اعزام نيروهاي عشايري به منطقه عملياتي سرپل ذهاب و گيلانغرب را با عناوين درشت تحت آمادگي و اعزام 30 هزار نفر از عشاير غرب (كيهان: 5 آبانماه 1359) و آمادگي حركت 200 هزار نفر رزمنده عشاير غرب (كيهان 11 آبان ماه 1359) را به جبهه تيتر زدند.به‌طوركلي اثرات رواني و تبليغات كاربرد عشاير در پيشبرد اهداف عملياتي، امنيتي و آرام‌سازي منطقه فوق‌العاده مؤثر و سرنوشت‌ساز بود.

نكته ديگر آنكه در طي دوران دفاع مقدس بيش از 13 هزار نفر از عشاير غرب كشور كه عمدتاً داوطلب‌ها بودند، به تناوب از يك تا 80 ماه در مناطق عملياتي حضور داشتند. پشتيباني آمادي اين نيروها توسط نزاجا و با كمك‌هاي مردمي انجام مي‌گرفت و ساير امكانات ارتش مانند تانك، توپخانه و هوانيروز و... نيز عمليات اين نيروها را پشتيباني مي‌نمود.

شهدا و جانبازان گُمْجَنْ عشايري

شهدا و جانبازان گُمجَنْ عشايري در شش ماهه دوم سال 1359 عمدتاً از نيروهاي مستقر در سر پل ذهاب، در ارتفاعات بازي‌دراز و سنبله و گيلانغرب، تنگ حاجيان، داربلوط و بانسيرانات بودند كه در تك‌هاي محدودو يا پدافند از اين مناطق،‌مجروح و يا به فيض شهادت نائل گشتند.

اولين شهيد گمجن عشاير غرب كشور (عليمراد الماسي) از ايل كَلْهُر بود كه در عمليات‌آفندي تك 14 دي ماه 1359، در منطقه عمومي گيلانغرب تنگ حاجيان به افتخار شهادت نائل آمد و برگي بر كارنامه دلاوري و جانبازي ايل رشيد كلهر افزود.

شهدا و جانبازان گمجن عشايري تنها محدود به عشاير نبودند، بلكه نظاميان و غيرنظاميان (كارمندان) مأمور به گمجن را نيز تشكيل مي‌دادند. براي نمونه مي‌توان از شهيد كارمندآرين محمودي (جمعي سماجا) و استوار نورالله مهرآوران، از نظاميان مأمور به گمجن عشايري، اعزامي زا پايگاه هوايي شيراز نام برد كه در قله 1008 بازي‌دراز و گيسكه (ارتفاعات مشرف به مندلي) شهيد شدند.

دردو مرحله زماني، گمجن عشايري غرب كشور متحل تلفات و ضايعات پرسنلي نسبتاً زيادي گرديد:

- مرحله يكم، پس از عمليات «مسلم‌بن عقيل» در منطقه سومار، نفت‌شهر در سال 1361

- مرحله دوم، بمباران شيميايي مورخه 10/10/65 در سومار

الف – مرحله يكم

پس از عمليات مسلم‌بن عقيل كه نيروهاي گمجن عشايري نيز در آن شركت داشتند، پدافند از مناطق وسيع و حساسي از سرزمين‌هاي آزاد شده ميهن اسلامي در منطقه عمومي سومار، نفت‌شهر از جمله كهنه ريگ وگيسكه به گمجن عشايري محول گرديد. به علت وجود شرايط خاص زمين در منطقه گيسكه وكهنه ريگ، فاصله نيروي گمجن با دشمن حدود 100 متر يا كمتر بود و مناطق مذكوربه طور مداوم زير آتش خمپاره‌انداز 60 م‌م و تير مستقيم دشمن بودند؛ اگرچه فرماندهي و عناصر ستادي گمجن به منظور كاهش تلفات و ضايعات با بازديدهاي مستمر شبانه‌روزي نهايت تلاش خود را مبذول مي‌داشتند – كما اينكه فرماندهي گروهان مستقر در منطقه گيسكه را سرهنگ 2 احمد اورعي به عهده داشت كه به دفعات مورد تقدير و تشويق قرار گرفت.

با وجود اين شرايط زمين، گسترش غلط نيروها و عدم تحكيم هدف و تجديد سازمان منطقي يكان‌هاي تك كننده در عمليات مسلم‌بن عقيل، عامل اصلي تلفات و ضايعات بود. حدود هشت ماه نيروهاي گمجن عشايري با اهداي بيش از 300 شهيد ومجروح كه متجاوز از 50 نفر از آنان نظاميان داوطلب به گمجن را تشكيل مي‌دادند، با دلاوري وفداكاري قابل تحسين از رخنه نيروهاي دشمن به اين موضع جلوگيري كردند.به‌طوري كه آمار شهدا و مجروحان نظامي گمجن عشايري بدون احتساب شهدا و مجروحين عشاير از آغاز فروردين ماه 62 تا خردادماه 62 (دو ماه) را 38 نفر از نظاميان داوطلب به گمجن عشايري تشكيل مي‌دادند. سرانجام در اجراي دستور سماجا 3 (عمليات) به نزاجا (معاونت عمليات و اطلاعات)، قرارگاه مقدم نزاجا در غرب از محل گسترش يكان‌هاي گمجن بازديد و با اتخاذ تدابير لازم و كاهش درصد تلفات، نيروهاي گمجن عشايري را از كنترل عملياتي تيپ 30 گرگان رها نمود.

ب – مرحله دوم

در اين مرحله، شهدا و مجروحين گمجن عشايري را نيروهاي مستقر در محور سومار، نفت‌شهر در حوالي پل هفت‌دهنه وسه راه كاشي‌پور تشكيل مي‌دادند. نيروهاي مذكور در ساعت 1230 مورخ 10/10/65 در سه نوبت مورد بمباران شيميايي هواپيماهاي بعثي عراق گرفتند. در اين بمباران بيش از 400 نفر از عشاير و نظاميان مأمور به گمجن،‌از جمله سرگرد احمد اسدي (امير سرتيپ 2 احمداسدي – فرمانده گمجن عشايري – مجروح شميايي شدند. در اين بمباران كه حتي دواب (قاطرها) گمجن نيز از بين رفتند. بخشي از تجهيزات و سوابق و اسناد و مدارك گمجن نيز منهدم گرديد.

شدت بمباران و جراحات وارده به حدي بود كه تعداد زيادي از مجروحان بلافاصله به بيمارستان‌هاي تهران اعزام گرديدند و تعدادي از آنان، از جمله فرمانده گمجن عشايري چند ماه در بيمارستان‌ها بستري بودند و بينايي خود را نيز به‌طور موقت از دست داده بودند.

پي‌نوشت‌ها:

1. گمجن: واژه اختصاري "گروه رزمي مشترك جنگ‌هاي نامنظم".

2. در اين مرحله حدود 8000 نفر از عشاير تسليح گرديدند. قبلاً‌در تاريخ يكم شهريورماه 59 نيز تعداد 700 قبضه جنگ‌افزار ام – يك و برنو از طريق نماينده وقت كرمانشاه در مجلس شوراي اسلامي به يكي از سران مورد اعتماد ايل كلهر تحويل گرديده بود.

3. سرهنگ احمد اورعي از افسران مأمور و داوطلب دژبان مركز در گمجن عشايري بود.

نقد برادر محترم آقای هوشنگ بختیاری سنجابی یر مقاله :

سلام خسته نباشید.بسیج عشایر گمجن عشایر غرب کشور توسط دکتر کریم سنجابی تاسیس گردید از طریق ستاد مشترک ارتش سماجا 6000اسلحه تحویل گردید وبه کرمانشاه ارسال گردید.در کرمانشاه 6000اسلحه تحویل ایرج خان بختیارسنجابی گردید درکرمانشاه با حضور جناب سرگرد رستمی سرهنگ عطاریان وایرج خان بختیارسنجابی اسلحه ها تحویل سران عشایر گردید.با صلاحدید ایرج بختیارسنجابی به شخصیت بزرگ ایل بزرگ کلهر زنده نام خسروخان رضایی کلهر ایل گوران وقلخانی سیدنصرالدین حیدری ایل زردلان اشرف باوندپور.عثمانوند فیض اله عینی .ایل ولدبیگی احسن امجدی .اسماعیل ططری.اولین محموله اسلحه بیست وسوم مهرماه تحول ایل سنجابی وتعدادی تحویل ایل کلهر گردید.بقیه ایلات بعنوان زیر گروه ایل سنجابی مسلح شدن.ایل گوران قلخانیبیست وهشتم آبان ورسیدن محموله دوم مسلح گردید وبقیه ایلات.در سال 60ایل گوران وقلخانی ازگمجن عشایر غرب بیرون رفتند وکمتر از یکسال درگمجن حضور داشتند.وبقیه ایلات کوچکتر نیز بعلت عدم حضور درجبهه خلع سلاح گردیدند.درگمجن عشایر اسماعیل ططری هیج سمتی نداشتند.ایل گوران وقلخانی در پایگاههای که میان ایل خود مشخص وآنجا حضور داشتند که میتوان به پایگاههای ششه ره-مله کبود-گاریه اشاره نمود.عشایر سنجابی به سرپرستی ایرج سنجابی بمدت پنج ماه درپادگان نظامی بیونیج خدمت کردن ودر اول اردیبهشت 60به پادگان ابوذر اعزام شدن.ایل گوران قلخانی هیچگاه درخط مقدم جبهه حضور نداشته اند.اعزام نیرو7 مهر 59 بهیچ عنوان صحیح نیست آن زمان هنوز بطور رسمی تشکیل نشده بود اولین اعزام نیرواول دیماه 59بوده.این اطلاعات غلط بعدها به گمجن توسط کسانی اطلاعات کافی نداشته اند.داده شده است.از سال 60ایل سنجابی وایل کلهر درکنارهم تا پایان جنگ تحمیلی خط مقدم جبهه حضور فعال داشته اند.دراین راه تاسال 1367ایرج خان بختیارسنجابی وخسروخان رضایی زحمات ومشقات فراوانی کشیدن .درسال 67 مرحوم ایرج خان بختیار سنجابی بعلت سانحه اتومبیل دارفانی را وداع گفتند.وتمام زحمات گمجن بردوش مرحوم خسروخان رضایی کلهربود.مدارک موجود است

با تشکر مدیریت وبلاگ بانزلانی

عشایر گوران در دوران دفاع مقدس

مطالب مشابه :

فراخوان طرح امریه خدمت نظام وظیفه (خدمت سربازی)

یاد باد آن روزگاران یاد باد

عشایر گوران در دوران دفاع مقدس

شيرزن گيلانغربي كه با رهبر ديدار كرد، كه بود؟

مجموعه چیستان های کودکانه

نگاهي به شروع جنگ تحميلي و قطعنامه 598 از تصويب تا اجرا

گزارش از پدیده ی مدل سازی ایران!!!