چگونگي پرورش مهارت نوشتن انشا

قرآن با شكوه ترين انشاي هستي است

انشا درسی است که در صورت اعتنا واعتلا ، انقلابی در آموزش و پرورش کشور ایجاد می کند و فرهنگ جامعه را به شکل جهشی ، ارتقای درجه می دهد .

عنوان:

چگونگي پرورش مهارت نوشتن انشا

گردآوري:

گروههاي آموزش ابتدایی استان مازندران

ارديبهشت 86

قرآن با شكوه ترين انشاي هستي است

استفاده از پنج حس برای نوشتن انشا لازم است و باید این پنج حس در دانش آموز تقویت شود . کار انشا این است که به شاگرد بگوید خوب ببین ، خوب بشنو ، خوب لمس کن ، خوب بچش وخوب استشمام کن .

با انشا می توانیم درد ها و خواسته های جوانان را کشف کنیم و با دادن موضو عات در مان گر آن ها را درمان کنیم .

کار انشا پرورش فکر وانسان های متفکر است . انشا مادر دروس است . اگر مادر ضعیف باشد ، بچه های ضعیف و ناقصی تحویل می دهد . پرورش انسان های محقق و پژو هشگر به عهد ه ی درس انشاست .

انشا در واقع همان مهارت دانش آموز در امر نوشتن است که با بکار گیری واژه ها و کلمات ، جملات وعبارات زیبایی با توجه به قواعد دستور زبان می نویسد وبا نوشته ی خود اندیشه ای را ارائه می دهد.

بین مهارت نوشتن ودیگر مهارت های آموزش زبان فارسی رابطه ی معنا داری وجود دارد و لذا برای ایجاد مهارت نوشتن به پرورش مهارت در گوش دادن ، صحبت کردن ، خواندن و تفکر باید توجه کرد .

مهارت در نوشتن انشا نشا نه ی تکامل در زبان آموزی است ، اگر فردی نتواند دیده ها و شنیده ها و اندیشه های خود را بر اساس قواعد نگارش بنویسد ، در واقع به هدف زبان آموزی دست نیافته است .

انشا روح آموزش وپرورش است نگذاریم این این روح نا دیده گرفته شود .

انشا

انشا از ريشه ي نشاء به معناي خلق كردن و پديد آوردن چيزي كه تا كنون وجود نداشت و توسط ما وجود پيدا مي كند.

انشا در اصطلاح نوشته اي است كه نويسنده آن را از ذهنيات خود و گنجينه ي واژگان ذهن خويش انتخاب كرده و نگارش مي كند.

انشا به معني 1) آفريدن، ايجاد كردن 2) ابتدا كردن، آغاز كردن 3) از خود چيزي گفتن، خواندن و آوردن شعر از خود 4) سخن پردازي، سخن آفريني

5) نوشته اي مترسلانه ي فصيح و بليغ، ديوان، وزارت و اداره اي كه مكاتبات دولتي در آنجا صورت
مي گرفت.

نگارش

نگارش به معني نگاشتن مي باشد. به هر نوع نوشتني و نگاشتن هرچيزي را نگارش مي گويند.

نوشتن يك حرف تا يك مقاله ي علمي فيزيكي يا شيمي، نوشتن با چوب كنار دريا نيز نگارش است.

يك نامه ي اداري يك متن نگارشي است چون قالب دارد.

نگارش نوشتن فعال است كه مي توان آن را به دو دسته تقسيم نمود:

1)نگارش ساده 2) نگارش پيشرفته(به نگارش پيشرفته انشا مي گويند)

انشا به معني ادبي بودن و كاربرد آرايه ها و صناعات ادبي است. آنچه كه ما را بيشتر از حال و هواي خودمان خارج مي كند و تفكر و تخيل را پرورش مي دهد به انشا نزديكتر است ولي آنچه كه به زبان مردم نزديكتر باشد نگارش است.

مراحل نوشتن

1)غيرفعال( رونويسي )

2)نيمه فعال( املا )

3)فعال( نگارش ) كه خود به دو دسته ساده و پيشرفته تقسيم مي شود.

ويژگي هاي انشا

روح دارد، زنده است،ارتباط برقرار مي كند، ميان خودش و مخاطب به يگانگي مي رسد، دوام دارد و ماند گار است.

سه مرحله ي اساسي براي انشا:

1)مرحله ي پيش از نوشتن

2)مرحله ي حين نوشتن

3)مرحله ي پس از نوشتن

مرحله ي پيش از نوشتن

قبل از نوشتن كودك در ابهام به سر مي برد و ابهام ترس آور است. بزرگ ترين مشكل در نوشتن، شروع آن است پس بايد بن بست نوشتن را در هم شكست.

با مطالعه، گفت و گو، مشاهده، فضا سازي، ايجاد شبكه ي خورشيدي مي توان گام هاي موثري در اين راه برداشت.

مطالعه ابزاري براي روشن كردن ذهن است.

بعضي از موضوعات احساسي احتياج به مشاهده دارد زيرا حس كردن و لمس كردن مهم تر از فقط شنيدن است.

فضا سازي كه موجب آمادگي ذهني مي شود.

شبكه خورشيدي نيزيكي از راه هاي موثر براي انشا است .

چگونه باشيم؟

شاد باشيم

آرام باشيم

مودب باشيم

صبور باشيم

جدي باشيم

با ايمان باشيم

منظم باشيم

درسخوان باشيم

مرحله حين نوشتن

در هنگام نوشتن آرامش ايجاد شود، توضيح داده نشود زيرا سيالي فكر به هم مي خورد به قول اريكسون: (راهنمايي نكنيد، همدلي كنيد)

معلم نيز با دانش آموزان شروع به نوشتن كند، ولي اولين نفر نباشد كه مي خواند.

اول در دفتر بنويسد بعد در كتاب وارد نمايد(در كلاس چهارم و پنجم يك صفحه ي كامل براي انشا در نظر گرفته شده است.)

مرحله پس از نوشتن

1) بعد از نوشتن هر دانش آموز مي تواند متن خودش را بخواند.

2) دانش آموز ديگري مي تواند، انشاي دوستش را بخواند.

3) نوشته هاي آنان را با هم عوض كرده و از آنها مي خواهيم تا انشاي يكديگر را بخوانند و نظر خويش را در پايين ورقه بنويسند.

4) انشاي خود را در مراسم صبحگاهي بخوانند.

5) انشاي خود را روي ديوار كلاس نصب كنند.

6) از دانش آموزان دعوت مي شود انشاي خود را در دفتر نزد همكاران بخوانند.

7) مطالب نوشته شده را براي روز نامه، مجلات و صدا و سيما ارسال كنند.

8) دفتري تحت عنوان (كتاب ما، كتاب همه) تهيه شود.

مواردي كه در بررسي انشاي دانش آموزان بايد در نظر داشته باشيم

1) زيبايي هاي انشاي دانش آموزان را در كلاس بيان نماييم. پس ابتدا موارد مثبت نوشته ها را ذكر كنيم سپس به موارد اشتباه بپردازيم.

2) هيچ گاه انشاي دانش آموزي را با انشاي دانش آموز ديگر مقايسه نكنيم.

3) هيچ گاه انشاي دانش آموز را با اندوخته هاي ذهني خود مقايسه نكنيم.

4) به نكات نگارشي و ساختار جمله ها توجه كنيم.

5) به دانش آموزان ديگر اجازه دهيم در بيان قوت و ضعف يك نوشته اظهار نظر نمايند به گونه اي كه به نويسنده ي آن از لحاظ روحي لطمه اي وارد نشود.

6) وقتي متن انشا توسط دانش آموز قرائت شد معلم حتما آن نوشته را پس از قرائت نزد خود بررسي نمايد.

7) انشا خلاقيت است. كميت نوشته مهم نبوده بلكه كيفيت آن مد نظر مي باشد.

معيارهاي ارزشيابي انشا

1) زيبا، زنده و متفاوت نوشتن

2) درك كردن موضوع

3) دارا بودن شروع و پايان مناسب

4) پاكيزه نوشتن

5) رعايت بند نويسي و جمله (علائم نگارشي)

آموزش انشا

1) نوشتن پاره موضوع

(پاره موضوع ها شروع را آسان كرده و گرد آوري اطلاعات را راحت مي كند. )

2) نوشتن جمله براي هر پاره موضوع

3) اصلاح جملات از نظر نگارشي

4) مرتب كردن جملات در هر پاره موضوع

5) مرتب كردن همه ي جملات

6) نوشتن جملات مرتب شده از روي تابلوي كلاس و خواندن آن

تا اين قسمت از بحث ما پيرامون آموزش انشا در كلاس انجام مي شود كه ممكن است دو جلسه نيز به طول انجامد.

در منزل نوشتن موضوع توسط فراگيران به كمك همين نوشته ها با استفاده از ضرب المثل ها، سخنان بزرگان
آرايه هاي ادبي از طريق تحقيق صورت مي گيرد.

راهكارهايي جهت تقويت نگارش و انشا

1) تقويت بيان شفاهي و مهارت هاي زبان آموزي

2) پيدا كردن كلمات مترادف، متضاد براي افزايش گنجينه ي لغات

3) تمرين براي پيدا كردن كلمات هم قافيه

4) جمله سازي به صورت شفاهي و مسابقه به صورت كامل كردن جمله به صورت شفاهي

5) تكميل جملات ناقص

6) ساختن جمله با توجه به تصاوير و نوشتن انشاي ساده در مورد يك تصوير (قصه هاي تصويري)

7) دادن چند كلمه و به كار بردن آنها در جمله و يا به صورت پيوند مضحك

8) خواندن داستان و بيان شفاهي

9) خلاصه كردن يك متن يا داستان

10) بازنويسي يك داستان به صورت تغيير شخصيت هاي داستان

11) تكميل يك متن نيمه تمام

12) خاطره نويسي

13) گزارش نويسي

14) تكميل داستان نيمه تمام

15) دادن موضوعات ملموس در ارتباط با زندگي كودك

16) انشاي مصور: درباره ي موضوعي جست و جو كنند، تصوير پيدا كنند و درباره ي آن بنويسند.

17) نقاشي: موضوعي براي نقاشي بدهيم، بعد از روي نقاشي داستان بنويسند.

18) استفاده از احساس: از دانش آموزان بخواهيم چشمان خود را ببندند و خود را مثلا در يك فصل از سال تصور كنند، سپس احساس و حالات خود را بنويسند.

19) تصاوير مبهم: اين تصاوير به دانش آموزان داده شود و در مورد تصاوير آنچه در ذهن دارند بنويسند.

20) مسابقه: موضوعي به دانش آموزان داده و از آنها بخواهيم در مورد موضوع صحبت كنند.

21) نوشتن انشا به صورت گروهي: موضوعي به بچه ها داده سپس از آنها مي خواهيم تك تك جمله هايي درباره ي آن بگويند و روي تخته بنويسند سپس از آنان مي خواهيم با استفاده از اين جملات انشا بنويسند.

22) يك شي مانند يك دفتر، كتاب، مداد،... را در دست گرفته و از دانش آموزان مي خواهيم در مورد آن هر چه مي دانند جمله بگويند.

23) دانش آموزان را به محيط خارج از كلاس برده و از آنها مي خواهيم مشاهدات خود را نقاشي كنند و درباره ي مشاهدات خود هرچه مي توانند جمله بنويسند. هرگروه جملات خود را در ورقه بنويسد. هنگام نوشتن معلم نظارت كند، بعد از گروه ها بخواهد جملات خود را بخوانند سپس بهترين جمله ها را روي تابلو نوشته شود و به طور منظم به هم ربط داده شود تا متن انشايي توسط همه ي دانش آموزان تهيه شود.

24) وقتي كلاس را نمي توان به باغ برد باغ را به كلاس آورد حتي اگر اين باغ، تصوير، صدا، يا تنها ماكت باغ باشد. تصاوير زيبا و پخش صدا در كلاس به دانش آموزان شادابي و نشاط و تفكر قشنگ مي دهد.

هفت گام اساسي تا انشا نويسي

هميشه در كلاس با دو گروه دانش آموز روبه رو هستيم آنهايي كه با كتاب و قصه آشنايي دارند و آنهايي كه خيلي با كتاب يا قصه خواني ارتباط ندارند لذا بايد كار را با قصه خواني شروع كنيم.

گام اول

قصه خواني براي بچه ها: در اولين جلسه از بچه ها مي خواهيم به داستان گوش دهند سپس از آنها مي خواهيم براي جلسه ي بعد صحنه اي از آن داستان را نقاشي كنند و با خود بياورند بعد از بررسي نقاشي بچه ها قصه ي ديگري را مي خوانيم. به بچه ها توضيح مي دهيم كه هدفمان از نقاشي، درس نقاشي در زنگ هنر نيست، بلكه مي خواهيم بدانيم چقدر پايداري ذهني دارند و يك قصه چقدر درذهن آنها پايدار مي ماند.

گام دوم

نوشتن انشاهاي كوتاه: بعد از 4 يا 5 قصه كه گفته ايم و بچه ها راجع به آن نقاشي كردند از آنها مي خواهيم سه خط درباره ي آن قصه بنويسند.

گام سوم

تقويت حس بينايي بچه ها: براي خوب نوشتن ابتدا لازم است كه دنيا را خوب و درست ببينيم. براي تقويت حس بينايي مي توانيم از همين حوادث روزمره كه در اطراف ما رخ مي دهد استفاده كنيم در اين كار مي توانيم از پانتوميم و كولاژ استفاده كنيم. چون در نمايش پانتوميم صدا وجود ندارد بچه ها سعي مي كنند خوب نگاه كنند تا اطلاعات لازم را به دست آورند.

گام چهارم

تقويت حس شنوايي بچه ها: نواري از صداهاي گوناگون مثل صداي آب، باد، بوق خودرو، گريه ي نوزاد و..... كه قبلا ضبط كرده ايم در كلاس پخش مي كنيم تا بچه ها به اين صدا ها گوش دهند و با هم درباره ي هركدام صحبت كنند هدف اين است كه بدانند براي نوشتن لازم است به صداهاي اطرافشان نيز توجه كنند.

گام پنجم

نوشتن انشا از اين گام آغاز مي شود. اين بار ديگر انشا سه سطر نيست و بايد يك انشا مورد قبول در چند سطر بنويسد. كار نوشتن در منزل نيز از همين مرحله آغاز مي شود. براي بار اول هم خود معلم همراه دانش آموزان انشا بنويسد و با خواندن انشايش به طور غير مستقيم به بچه ها آموزش مي دهد.

گام ششم

نوشتن انشا به صورت گروهي: در اين گام موضوعي را مطرح مي كنيم و از دانش آموزان مي خواهيم جملاتي درباره ي آن بگويند تا روي تابلو بنويسيم. سپس از آنها مي خواهيم با استفاده از اين جمله ها انشا بنويسند در واقع اين انشاي گروهي به نوعي مرتب كردن همان جمله هايي است كه خودشان گفته اند.

سپس جمله هاي تكراري را حذف يا اصلاح مي كنيم و با كمك دانش آموزان بازنويسي و ويرايش مي كنيم.

گام هفتم

اين مرحله سكوي پرش دانش آموزان به سوي دنياي نوشتن است.

انواع انشا

1) گاه انسان تحت تأثير عواطف و احساسات خود قرار مي گيرد و انگيزه ي نوشتن خود را در آن مي يابد كه به آن نوشته ي "عاطفي" مي گويند.

2) زماني تخيل و جريان جوشان ذهن انسان را به نوشتن وا مي دارد كه اين گونه نوشتن را مي توان "تخيلي" ناميد.

3) نوعي ديگر از نوشتن "توصيفي" است كه با استفاده از تشبيهات و استعارات مي توان به وصف طبيعت يا... پرداخت.

4) گونه ي ديگر نوشتن به صورت"گزارش" است كه دانش آموزان با ديدن و مشاهده كردن چيزي درباره ي آن، مطالبي تهيه مي كنند و آنها را كنار هم قرار مي دهند و انشا مي نويسند.

5) گاه دانش آموزان قادر به نوشتن داستان هستند و اگر درست پرورش يابند نويسندگان بزرگي خواهند شد.

6) براي نوشتن انشاي"اجتماعي" بايد به ميان مردم رفت ونيازهاي آنان را حس كرد و واقعيت را دريافت.

7) هنر نيز در وجود آدمي است. در ذات و فطرت اوست. هركس به نوبه ي خود هنري دارد كه مي تواند از آن استفاده كند و در تمام مراحل زندگي آن را به كار گيرد و نامي نكو و جاودان از خود باقي گذارد. اگر اين نياز انسان را وادار به نوشتن كند، مي توان نوشته اش را "هنري" ناميد.

8) تاريخ باور گذشته هاست و دانش آموزان بايد تاريخ و گذشته ي خود را بدانند "انشاي تاريخي" به مطالعه ي فراوان نياز دارد.

9) اگر نوشته سرشار از كلمات و تعبيرات ادبي باشد مي توان آن را "ادبي" ناميد. اين نوع نوشته اگر به شعر هم نزديك باشد "شعر گونه" ناميده مي شود.

10) معمول ترين نوع نوشته كه در بين دانش آموزان رايج است "نوشتن خاطره" است. اگر آنها درست ياد بگيرند كه خاطرات روزانه ي خود را بنويسند، هم در نوشتن بهتر به آنها كمك مي شود و هم راستگويي در آنها تقويت مي گردد.

11) اگر به دانش آموزان بگوييم در مورد مطلب يا موضوعي تحقيق كنند و سپس مطالب خود را با توجه به استدلال جمع آوري نمايند و به صورت انشا بنويسند مي توان آنها را "تحقيقي" يا "استدلالي" ناميد.

12) گونه اي ديگر از انشا "تشريحي" است كه به صورت عيني و تخيلي مي باشد. عيني يعني واقعي و تخيلي يعني خيال انگيز.

13) نوشتن نامه هم مي تواند گونه اي ديگر از انشا باشد.

14) زماني انسان مي خواهد با نوشته هاي خود نكات اخلاقي و پند آموز را بيان كند اين انشا را مي توان "اخلاقي" ناميد.

15) علم نيز پيوسته در جهان در حال پيشروي است. هر روز اختراعات جديد يا صنعت و گونه هاي ديگر پيشرفت به وقوع مي پيوندد. بايد دائم دراين مورد اطلاعات به دست آورد. نوشتن اين گونه اطلاعات را مي توان "انشاي علمي" ناميد.

16) مشكل ترين نوع نوشته انشاي "فلسفي" است كه به دليل وبرهان احتياج دارد و در آن بايد علت ها را اثبات كرد.

17) مقابل فلسفه، "عرفان" است كه بدون دليل بيان مي شود. در اين هر دو مبدأ خداوند است، فقط عرفان با رمز و راز علت ها بيگانه است و از اعماق و درون انسان برمي خيزد و معرفت انسان را در مورد آفرينش بيان مي كند.

18) نوع ديگر انشا به صورت "طنز" است. قبل از هر چيز معلم بايد به دانش آموزان توضيح دهد تا طنز با هزل و هجو اشتباه نشود.

اصول آموزش انشا

دانش آموزي مي تواند انشاي خوبي بنويسد كه:

1) با واژه ها و مفاهيم مختلف آشنا باشد.

2) با هريك از واژه ها بتواند جملات مناسبي بسازد.

3) در نوشتن هر جمله نكات دستوري را رعايت نمايد.

4) در نوشتن جمله هاي مربوط به يك متن قواعد نگارش را رعايت كند.

5) در انشاهاي توصيفي و گزارش نويسي بايد مهارت مشاهده ي دانش آموز تقويت شود تا بتواند با كمك حواس خود موضوع مورد مشاهده را با دقت مشاهده كند و آنچه را مشاهده كرده ياد داشت نمايد و از ياد داشت هاي خود جهت نوشتن انشاي توصيفي و گزارشي استفاده نمايد.

6) با مطالعه ي نوشته ي ديگران درباره ي موضوعي خاص، با چه نوشتن و چگونه نوشتن آشنا شود.

7) به شركت در جلسات سخنراني علاقه شود و نكات مهم آن را ياد داشت نمايد.

8) ترغيب شود تا پيرامون هر موضوع، مطلبي را كه خوانده و يا شنيده در دفتر معيني يادداشت نمايد و يا منابعي كه را در آن زمينه، مطالبي نوشته اند معين سازد تا در فرصت لازم به آن منابع مراجعه كند.

9) براي كسب مهارت نوشتن مانند هر مهارت ديگر به تمرين و تكرار بپردازد.

توصيه هايي درباره ي آموزش انشا در پايه هاي مختلف تحصيلي

آموزش انشا در پايه هاي اول و دوم ابتدايي

گرچه درس مستقلي به نام جمله سازي (انشا) در پايه ي اول نيست لكن زمينه هاي آموزش جمله سازي و انشا نويسي در كتاب فارسي (بنويسيم) اول ابتدايي وجود دارد. در واقع در پايه اول كلمه آموزي و جمله آموزي جز محتواي آموزش انشا محسوب مي شود. با وجود اين در پايه ي اول ابتدايي، انشا به عنوان يك درس مستقل، در ارزشيابي تحصيلي مطرح نمي باشد بلكه توانايي شاگردان در زمينه ي درك واژه ها و ساختن جملات به طور شفاهي در قالب درس فارسي مورد ارزشيابي قرار مي گيرد.

در پايه دوم ابتدايي كلمه آموزي، جمله آموزي و متن آموزي جز اهداف آموزشي درس انشا است.

در آموزش جمله نويسي ( انشاي پايه ي دوم) نكات زير قابل تأمل است:

كلمه آموزي: براي كسب مهارت در زمينه ي كلمه آموزي، در پايه هاي اول و دوم، انجام فعاليت هاي زير توسط دانش آموزان پيشنهاد مي شود:

- اشياي داخل كلاس، منزل، مسير راه و ..... را نام ببرند.

- به سرعت به سوالاتي كه پاسخ يك كلمه اي دارند جواب بدهند.

- حداقل پنج دسته كلمه را كه معمولا با هم به كار برده مي شود بيان كنند مانند:

شب و روز، سگ و گربه، كت و شلوار، رفت و آمد

- بعد از رفتن به پارك، موزه و يا جاهاي ديگري كه مشاهده كرده اند مطالبي بنويسند.

جمله آموزي: جمله سازي دومين گام براي آموزش انشا است كه دانش آموزان را به گفتن (و در نوشتن) جملات به طور صحيح و كامل ترغيب مي كند كه شامل راهكارهايي به شرح ذيل مي باشد.

- براي واژه ها و اصطلاحات جديد درس جملات جديد، غير تكراري و مناسب بنويسند.

- جملات نيمه تمام را با كمك كلمات داده شده كامل كنند.

- با استفاده از مخالف كلمات جديد درس، جملات جديدي بسازند.

- با نوشتن كلمه ي هم معناي يكي از واژه هاي موجود در جمله، جمله ي جديدي بسازند.

- جملات نيمه تمام را با كلمات دلخواه خود كامل كنند.

- با اضافه كردن پيشوند يا پسوند به كلمات جمله ي جديدي بسازند.

- با نوشتن كلمه ي هم معناي يكي از واژه هاي موجود در جمله، جمله ي جديدي بسازند.

- با تغيير يكي از كلمات در جمله، جملات متعددي بسازند.

- جملات در هم ريخته را مرتب كنند و به صورت يك جمله ي معنادار بنويسند.

- درباره ي تصوير حداقل يك يا دو جمله بنويسند.

- پس از مطالعه ي دقيق يك متن يا داستان، نتيجه ي آن را در يك يا دو جمله بنويسند.

متن آموزي: موارد زير از اهداف تدريس مربوط به متن آموزي است كه در زير آمده است:

- دانش آموزان با كنار هم قرار دادن چند جمله ي مرتبط، متني را تهيه كنند.

- آنها با در اختيار داشتن يك تصوير، چند جمله در مورد آن بنويسند.

- دانش آموزان دو جمله ي مخالف را در يك عبارت به كار ببرند.

- با دو كلمه ي هم خانواده دو جمله ي معادل بنويسند.

- چند جمله ي نامنظم را طوري كنار هم قرار دهند كه پيام مشخصي را برساند.

راهكارهاي تقويت زبان گفتاري به شرح زير است:

- دانش آموزان درباره ي آزمايشي كه در كلاس انجام مي دهند، مرحله به مرحله توضيح دهند.

- داستاني به انتخاب خود تعريف كرده و سپس نتيجه ي آن را بيان كنند.

- اگر با واقعه اي در مسير مدرسه مواجه شدند براي هم كلاسي خود بيان كنند.

- جزئيات يك حادثه ي مهم مثل مسابقه ي فوتبال و ..... را براي هم كلاسيهاي خود با دقت تعريف كنند.

- فيلم يا پانتوميم،نمايش نامه،تئاتر يا .... را براي هم كلاسي هاي خود با دقت تعريف كنند.

- پس از شنيدن يك داستان آنچه را كه به خاطر سپرده اند براي دوستانشان بازگو كنند.

- يكي از موضوعات درسي مورد علاقه ي خود راانتخاب كرده و به طور شفاهي درباره ي آن توضيح دهند.

- بعد از بازديد از مكان هاي عملي، صنعتي،تفريحي، فرهنگي و.... مشاهدات خود را براي دوستانشان تعريف كنند.

- لطيفه يا داستان طنزي را براي دوستانشان مطرح كنند.

- به روش نقالي موضوعي را در كلاس به نمايش بگذارند.

- درباره ي يك موضوع علمي، هنري، اجتماعي،اقتصادي با دوستانشان مصاحبه كنند پس از جمع بندي نظرات آنان را در كلاس ارائه دهند.

- عناوين تعدادي از كتاب هاي مورد علاقه خود را به كلاس بياورند و درباره ي مفاهيم و مطالب مطرح شده در كتاب ها توضيحاتي بدهند.

نكاتي پيرامون آموزش انشا

انجام فعاليت هاي زير براي آموزش مطلوب انشا توصيه مي شود:

1) از دانش آموزان بخواهيم اشيا و پديده هاي اطراف خود را با دقت مشاهده كنند، سپس مشاهدات خود را در ذهن مرتب كرده و براي بازگو كردن و نوشتن آماده كنند.

2) براي دانش آموزان داستان يا متني را بخوانيم و پرسشهايي جهت فعال نمودن ذهن آنان طرح كنيم. اين امر باعث مي گردد فراگيران از نقش فعال خود و مشاركت در بحث و نقد در كلاس لذت ببرند.

3) دانش آموزان را به طور عملي با اصول پژوهش و تحقيق و مراجعه به منابع اطلاعاتي و مطالعاتي آشنا سازيم.

4) به دانش آموزان آموزش دهيم كه در نوشتن انشا از واژه هاي دشوار و دور از ذهن استفاده نكنند.

5) دانش آموزان را ترغيب كنيم كه احساساتي را كه مايلند با ديگران در آن شركت باشند در نوشته ي خود به كار برند مانند: شادي، محبت، عاطفه، جشن، دوستي، ....

6) از دانش آموزان بخواهيم ابتدا خلاصه اي براي انشاي خود بنويسند، سپس نوشته ي نهايي را با خلاصه ي خود مقايسه و ارزيابي كرده آن گاه مشخص كنند آيا به هدف مورد نظر خود دست يافته اند يا خير؟

7) بانمايش يك فيلم كوتاه(داستاني، كارتون، مستند،....) دانش آموزان را به نقد نويسي تشويق كنيم تا آنها جملات خود را سازمان دهي كرده و نتيجه ي كلي نقدي را بنويسند.

8) با نمايش يك فيلم يا بيان يك داستان به صورت نيمه تمام از دانش آموزان بخواهيم فيلم يا داستان را به سليقه ي خود كامل كرده، سپس متن كامل شده را بازخواني كنند.

9) دانش آموزان را تشويق كنيم تا رئوس مطالب خود را بنويسند كه اين خود مهارتي است كه بايد آموزش داده شود. اين كار به بازخواني نوشته كمك بسياري مي كند استفاده از رئوس مطالب در برنامه ريزي بهبود كيفيت نگارش نقش موثري دارد.

10) نگارش خوب نياز به تمرين بسيار دارد. تمريناتي در زمينه ي خلاصه نويسي، بازنويسي، بازآفريني، خاطرات روزانه، شرح حال نگاري و.... دانش آموزان را به هنر خوب نوشتن آراسته خواهد كرد.

11) تجديد نظر در نوشته ي دانش آموزان بسيار مهم است، آنان مي توانند براي مدتي نوشته ي خود را بازنويسي كنند.

12) دانش آموزان را تشويق كنيم تا در ويرايش نوشته هايشان با هم كلاسي هاي خود هم فكري و تبادل نظر كنند و از آنها كمك بگيرند.

13) نمايش، سرود، تئاتر و... را براي بعضي از جلسات انشا انتخاب كنيم و بعد از ديدن آن از دانش آموزان بخواهيم تفسير مهمي را كه برداشت كرده اند بنويسند.

انواع موضوعات انشا

1) موضوعات توصيفي

در اين خصوص معمولا از دانش آموزان خواسته مي شود موضوعاتي نظير يك روز طوفاني را آن طور كه ديده يا شنيده اند،وصف كنند. واقعه اي را كه از نزديك مشاهده كرده اند و يا شرح آن را شنيده اند بنويسند.

لازم به يادآوري است كه در نوشته هاي توصيفي بايد از دانش آموزان خواسته شود تا درباره ي جزئيات پديده ها يا اشيايي كه با حواس مي توان آنها را دريافت دقت كنند يا فرصتي را ايجاد كنيم كه اشيا و يا پديده ها را از نزديك مشاهده كنند و اجزاي آن را بررسي نمايند در آن صورت است كه مي توانند درباره ي ديده ها و شنيده ها بنويسند و سوالات خود را درباره ي آن مطرح نمايند.

2)گزارش نويسي

اين نوع انشا زماني داده مي شود كه دانش آموزان به بازديدها، گردش ها، زيارت،تفريح و ديدار شخصيت ها رفته باشند در آن صورت مي توان از آنها خواست به صورت انفرادي يا گروهي درباره ي جزئيات بازديد و يا گردش خود مطالبي را بنويسند دانش آموزان چه را كه از نزديك يا از طريق پرسش دريافت كرده و يا از راه ديگري به آن رسيده است، در گزارش خود ذكر مي كند. به طوري كه خواننده ي گزارش احساس كند كه خود در محل حضور داشته است.

3) انشاي نقلي

در اين نوع انشا معلم داستان هايي از موضوعات و دروس مختلف براي دانش آموزان نقل مي كند و از آنان مي خواهد تا اين داستان ها را بنويسند مانند: سرگذشت انسان هاي شريف، فداكار، عالم، دانشمند، شهدا، .... كه مي تواند از كتاب هايي نقل شود. به اين ترتيب ضمن الگو دادن به شاگردان از آنان مي خواهيم تا زندگي آن بزرگان را شرح دهند و نيز درس هايي را كه گرفته اند بنويسند. ذكر داستان هاي مفيد و ترغيب دانش آموزان به بازگويي و نوشتن آنها تأثير مطلوبي در روحيه ي آنها دارد. از طرف ديگر دانش آموزان را به خواندن سرگذشت بزرگان ترغيب نموده و زمينه ي تفكر و نويسندگي را در آنان تقويت مي نمايد.

4)انشاي تخيلي

اين نوع از انشا در واقع توصيف خيال پردازي هاي كودكان و يا اشخاص ديگر است در خيال پردازي معمولا فرد حكايتي را مي سازد ويژگي هاي شي را كه به تصور درآورده است بيان مي كند و گفت و گوهايي را تنظيم مي كند اما در واقعيت شايد چنين شيئي وجود نداشته باشد و چنان وسيله اي را كسي نساخته باشد و گفت و گويي هم رد و بدل نشده باشد و همه ي آنها ساخته و پرداخته ي ذهن خيال پرداز فرد باشد.

بين خيال پردازي و خلاقيت رابطه اي وجود دارد. لذا ترغيب دانش آموزان به بازگو كردن تخيلات به پرورش ذهن خلاق آنان كمك مي كند. چون تخيلات بيانگر احساسات و ادراكات دروني كودكان مي باشد.

بنابراين با مطرح كردن موضوعات تخيلي و ترغيب آنها به نوشتن موضوعات مي توان به احساسات، آرزوها، نگرشها و انتظارات آنان پي برد و تا حدودي ناشناخته هاي ذهني آنان را كشف كرد.

5) خلاصه نويسي

در واقع يك نوع راهبرد آموزش انشا مي باشد به اين معنا كه از شاگردان بخواهيم درسي يا مطلبي را كه در چند صفحه نوشته شده است در نصف يا يك صفحه خلاصه كنند يا داستان بلندي را كه در چندين جلسه شنيده اند نقل كنند و خلاصه نويسي در واقع تمريني براي انشاي نقلي است كه بايد به نكات زير هنگام نوشتن توجه كرد:

- رابطه ي مطلبي كه بايد به عنوان خلاصه نوشته شود با مطلب اصلي مشخص شود براي مثال: خلاصه به اندازه ي يك دوم، يك سوم، يك چهارم، يك دهم مطلب اصلي باشد.

- نوشته اي كه خلاصه مي شود داراي سه بخش اساسي است:

الف) يك بخش آن افكار و انديشه هاي اصلي نويسنده است، زير اين بخش خط كشيده تا عين آن نوشته و يا برداشت از متن اصلي نقل شود.

ب) بخش ديگر مفاهيمي است كه در جهت تأييد نظر نويسنده آورده شده است و به عبارت ديگر مستندات نويسنده به منظور ارائه يك فكر يا ايده است. در هنگام خلاصه نويسي بايد بخشي از آن به عنوان مستندات نويسنده، نقل گردد.

ج) بخش سوم هر نوشته دلايل و توضيحات نويسنده مي باشد كه جهت تبيين نوشته و يا ارتباط انديشه هاي ديگران با انديشه ي نويسنده است كه مي توان آن را هنگام خلاصه كردن حذف كرد. بنابراين خلاصه ها عين گفته يا فكر نويسنده و يا مستندات فكر نويسنده است كه در خلاصه آورده است.

چيزي كه در خلاصه نويسي حائز اهميت است اشاره به پيام اصلي نوشته و ذكر پيام هاي فرعي مي باشد.

6)نامه نگاري

نامه نگاري نوع ديگري از انشا نويسي است. در نامه نگاري رعايت نكات زير الزامي است:

- پيامي كه دانش آموز در مورد نامه ي خود نوشته است، قطع نامه، عنوان نامه، استفاده ي مناسب از علائم نگارش، حاشيه گذاري مناسب در نامه، خوش خطي، تاريخ نامه، نام و امضاي نويسنده، نشاني گيرنده، تناسب متن با مخاطب نامه و امثال آن.

منابع:

نام كتاب ناشر

1) آموزش و ارزشيابي درس انشا دفتر آموزش عمومي

2)جزوات دوره ي ضمن خدمت كتاب جديدالتأليف فارسي تابستان 85

3)در قلمرو آموزش زبان و ادب فارسي مجمع علمي آموزش زبان و ادب فارسي

4)فرهنگ لغت عميد

5)فرهنگ لغت معين

6)مجلات رشد شمار ه های (3) و(4) سال پنجم،ماه آذر و دی سال80

چگونگي پرورش مهارت نوشتن انشا

مطالب مشابه :

انواع انشا از نظر موضوع

انشا

انشا

چگونگي پرورش مهارت نوشتن انشا

انواع انشا

انواع انشا

نوشتن انشاهاي خلاق