قالب های شعری

غزل:

کلمهٔ غزل (مهرچامه هم گفته‌شده)، در اصل به معنای حدیث عشق، عاشقی‌کردن، و عشق‌باختن‌ست (صفحهٔ ۲۴ا فنون بلاغت و صناعات ادبی

در اصطلاح ادبیّات فارسی، غزل قالبی از شعر است که در آن مصراع اول و مصراع‌های زوج هم قافیه‌اند و حد معمول آن به طور متوسّط بین ۵ تا ۱۲ بیت می‌باشد. از آن روی که این گونه شعر بیشتر در بردارندهٔ سخنان عاشقانه بوده‌است، شاعران فارسی آن‌را غزل نام کرده‌اند. ولی به مرور، و با ورود مفاهیم بلند اخلاقی و معانی دل‌آویز حکمت و عرفان در شعر فارسی، غزل از صورت پیشین آن به‌درآمد و با اخلاق و عرفان در هم‌آمیخت (صفحهٔ ۲۴ا فنون بلاغت و صناعات ادبی.)

غزل‌سرایان عمده

سعدی شیرازی

مولانا جلال الدین محمد بلخی

خواجه شمس الدین محمد حافظ

فخرالدین عراقی

خواجو ی کرمانی

قَصیده:

قَصیده یا چَکامه گونه‌ای از شعر (کلاسیک) فارسی است که پیشینه آن را به شعر عربی در دوران جاهلیت می‌رسانند. قصیده که معمولاً بسیار بلند (بیشتر از ۱۴ بیت) است بیشتر برای مدح، ذم، سوگواری، بزم، وصف طبیعت و موعظه سروده‌ می‌شود. در این نوع شعر مصراع اول با مصراع‌های زوج هم قافیه است. قصیده می‌تواند بر وزنهای گوناگونی باشد

از آن جا که در این گونه شعر نظر شاعر اغلب به شخص و مقصودی معیّن توجّه دارد آن را قصیده یعنی مقصود نام داده ‌اند. طبق نظر علمای ادب، در قصاید فارسی مطلع باید که مصرّع باشد و هر گاه که چنین نیست، به آن شعر قطعه می‌گویند و نه قصیده

برخی از قصیده‌سرایان بزرگ

فرخی سیستانی

منوچهری دامغانی

عنصری

ناصر خسرو

خاقانی شروانی

انوری ابیوردی

ظهیر فاریابی

سعدی شیرازی

قطعه

قطعه" شعری است که معمولاً مصراع های اولین بیت آن هم قافیه نیستند ولی مصراع دوم تمام ادبیات آن هم قافیه اند. لیکن به ندرت نیز پیش می آید که مصرع اول «قطعه» با مصراع های زوج هم قافیه باشد. در این صورت قطعه ی ما«مصرّع» خواهد بود.

طول قطعه دو بیت یا بیشتر است

......................

الف ...................... ب

......................

ج ...................... ب

......................

د ...................... ب

......................

ه ...................... ب

......................

و ...................... ب

قطعه را بیشتر در بیان مطالب اخلاقی و تعلیمی و مناظره، هجو، هزل و نامه نگاری بکار می برند

قدیمی ترین قطعه ها مربوط به ابن یمین است و از بین شاعران معاصر پروین اعتصامی نیز بیشتر اشعارش را در قالب قطعه سروده است.

پروین اعتصامی مناظره های زیادی در قالب قطعه دارد از قبیل مناظره نخ و سوزن، سیر و پیاز و ......

علت اسم گذاری قطعه این است که شعری با قالب قطعه مانند آن است که از وسط یک قصیده برداشته شده باشد و در واقع قطعه ای از یک قصیده است.

نشنیده ای که زیر چناری کدوبنی بر رُست و بردمید بر او بر، به روز بیست

پرسیدازچنار که توچند روزه ای؟ گفتا چنار سال مرا بیشتر ز سی است

خندید پس بدو که من از تو به بیست روز برتر شدم بگوی که این کاهلیت چیست؟

او را چنارگفت که امروز ای کدو باتو مراهنوز نه هنگام داوری است

فردا که بر من و تو وزد باد مهرگان آنگه شود پدید که نامرد و مرد کیست!!!

انوری

گلی خوش‌بوی در حمام روزی رسید از دست مخدومی به دستم

بدو گفتم که مشکی یا عبیری که از بوی دلاویز تو مستم

بگفتا من گِلی ناچیز بودم و لیکن مدتی با گُل نشستم

کمال هم‌نشین در من اثر کرد و گرنه من همان خاکم که هستم

سعدی

شعر نو ( نیمایی ):

شعر نیمایی سبکی از شعر نو فارسی است که نخستین نمونه شعر نو در ادبیات فارسی بوده و برآمده از نظریه ادبی نیما یوشیج شاعر معاصر ایرانی است

تحولی که نیما انجام داد در دو حوزه فرم و محتوای شعر کلاسیک فارسی بود. با انتشار شعر افسانه نیما مانیفست(بیانیّه)ی شعر نو را مطرح کرد که تفاوت بزرگ محتوایی با شعر سنتی ایران داشت. این شیوه سرودن شعر به سرعت جایگزین شعر کلاسیک فارسی گردید و سپس با ایجاد تفاوت هایی در فرم شعر نو، آنرا به شیوه های نیمایی ، سپید، حجم و ... دسته بندی کردند

تلاش نیما یوشیج برای تغییر دیدگاه سنتی شعر فارسی بود و این تغییر محتوا را ناگزیر از تغییر فرم و آزادی قالب می دانست. آزادی که نیما در فرم و محتوا ایجاد کرد، در کار شاعران بعد از وی، مانند احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث، فروغ فرخزاد و سهراب سپهری به نقطه های اوج شعر معاصر ایران رسید. با این حال نیما شعر خود را از لحاظ نگرش به جهان و محتوای کار پیشروتر و تازه تر از کار شاعران بعدی مانند شاملو به شمار می داند

دوبیتی

دوبیتی به قالبی شعری گفته می‌شود که ازدو بیت (چهار مصراع) تشکیل شده باشد و مصرع اول و دوم بیت اول ومصرع دوم بیت دوم هم قافیه باشند. از معروف‌ترین دوبیتی‌سرایان باباطاهر عریان است

نمونه‌ای از دوبیتی (باباطاهر):

به غربت رفتنم تعبیر داره فلک بر گردنم زنجیر داره

فلک از گردنم زنجیر بردار که غربت خاک دامن گیر داره

تفاوت دوبیتی و رباعی

تفاوت دوبیتی با رباعی در وزن و هجای آغازین آن هاست. رباعی در وزن «لاحول ولا قوة الا بالله» سروده می‌شود ولی دوبیتی در هر وزنی از اوزان عروضی بجز وزن رباعی قابل سرایش است

در مورد وزن دوبیتی: بر خلاف نظر عده ای از علاقمندان،هر شعر مستقل را که در دو بیت باشد نمی توان دوبیتی نامید.در واقع دوبیتی خود یک قالب مستقل شعری است و دارای ویژگیهای مختص خود . طبق تعریف دوبیتی یا ترانه شعری با موضوع مستقل و در دو بیت است که با وزن عروضی«مفاعیلن مفاعیلن مفاعیل » ارایه شود . نمونه های بسیاری از دوبیتی در تاریخ ادبیات فارسی از گذشته تا امروز وجود دارد که معروفترین آنها دوبیتی های باباطاهر است

رباعی (به معنی چهارتایی یا چهارگانی) نوعی شعر ایرانی‌ (فارسی) است که در فارسی به آن ترانه‌ نیز می‌گویند. جمع رباعی را رباع نامند. وزن عروضی آن بر وزن عبارت لا حَولَ و لا قُوَّةَ اِلاّ بِالله است. در تواریخ رودکی را واضع این نوع شعر (به صورت امروزی) می‌دانند و گویند که وزن آن را از ترانه‌هایی که کودکان به هنگام بازی می‌خواندند اقتباس کرد

رباعی متشکل از دو بیت (چهار مصراع) است به طوری که مصراع نخست، دوم و چهارم هم‌قافیه‌اند. و حتما باید در وزن رباعی باشد وگرنه دوبیتی خوانده می‌شود

معروف‌ترین رباعی‌سرایان، در تاریخ ادب فارسی حکیم عمر خیام نیشابوری ‌است. در بین شاعران معاصر نیز رباعی سرایانی یافت می شوند

قالب های شعری

مطالب مشابه :

قالب ادبی Haroki حرفه ای و سه ستونه برای بلاگفا و میهن بلاگ

قالب های شعری

قالب های وبلاگ ( ادبی - عاشقانه - عارفانه )

قالب بلاگفا- ساده- 2 منو- سری دوم

قالب بلاگفا- ساده 2 منویی آبی

قالب عاشقانه ی BestLove برای بلاگفا و میهن بلاگ

قالب ادبیات نویسندگی 1 ، داستان نویسان ایرانی