اختلالات یادگیری در دانش آموزان

اختلالاتیادگیری در دانش آموزان

	یکی از عوامل نبود موفقیت تحصیلی در دانش آموزان، وجود اختلالات یادگیری در آنان است که منجر به افت تحصیلی، کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس و ترک تحصیل آنها می شود. برچسب های «عقب مانده»، «تنبل» و غیره به این قبیل دانش آموزان آنها را از ادامه تحصیل بازمی دارد و لطمات جبران ناپذیری از نظر روانی و اقتصادی به کودک و خانواده و نظام آموزش و پرورش کشور وارد خواهد کرد.

یکی از عوامل نبود موفقیت تحصیلی در دانش آموزان، وجود اختلالات یادگیری در آنان است که منجر به افت تحصیلی، کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس و ترک تحصیل آنها می شود. برچسب های «عقب مانده»، «تنبل» و غیره به این قبیل دانش آموزان آنها را از ادامه تحصیل بازمی دارد و لطمات جبران ناپذیری از نظر روانی و اقتصادی به کودک و خانواده و نظام آموزش و پرورش کشور وارد خواهد کرد.

از آنجا که دانش آموزان مبتلا به اختلالات یادگیری، جزو بچه های در معرض خطر و شکننده محسوب می شوند، آموزش و پرورش باید از این افراد پشتیبانی کند و یک سپر دفاعی برای آنان باشد. همچنین نظام اجتماعی نیز باید از آنان حمایت و مراقبت کند. برای کاهش آمار بالای مبتلایان به این اختلالات و عوارض جانبی، ضرورت دارد معلمان با این اختلالات آشنایی پیدا کنند.

● تعریف اختلالات یادگیری

روان شناسان با اندک تفاوت هایی اختلالات یادگیری را چنین تعریف می کنند: کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری کسانی هستند که در یک یا چند فرایند اساسی در رابطه با خواندن، سخن گفتن، درک کردن و نوشتن دارای اشکال هستند به شرطی که این مشکلات ناشی از عقب ماندگی های ذهنی، نقص بینایی، نقص حرکتی و یا نقائص فرهنگی نباشد. علائم این اختلالات ممکن است به صورت های مختلف از قبیل اختلال در توجه به تفکر، تکلم، نوشتن و یا حساب کردن باشد. اختلالات یادگیری ترجمه واژه (Learning disabilities) است که به ناتوانی های یادگیری نیز ترجمه شده است و به مجموعه ای از نارسایی ها در یادگیری اطلاق می شود که برخلاف نارسایی های جسمانی، اغلب تا زبان آموزش رسمی در مدرسه ناشناخته می ماند. در دوران تحصیل دانش آموز در مدرسه نیز به علت شناخت نداشتن برخی از معلمان، بیشتر اوقات این اختلالات به عنوان اختلالات خاص یادگیری تشخیص داده نمی شوند، بلکه با عقب ماندگی ذهنی اشتباه گرفته و زمینه فشار روانی بر کودک فراهم می شود. در این میان اختلاف دیدگاه میان اولیا و مربیان، رفع این اختلالات را به تأخیر می اندازد.

در یک سوی این اختلاف معلمان و مسئولان آموزش و پرورش هستند که برای تشخیص و پیگیری این اختلالات نیاز به دانش افزایی بیشتری دارند و در سوی دیگر ناآگاهی و نپذیرفتن وجود اختلال در کودک از جانب برخی از اولیا است. برخی از اولیا به صورت ناخودآگاه گرایش دارند تا کودکان خود را (حتی در صورت داشتن مشکل) سالم تلقی کنند و در پذیرش این نکته که فرزند آنان دچار اختلال است از خود مقاومت نشان می دهند و اصرار دارند که کودکشان مشکل ندارد و مشکل از شیوه آموزشی معلم یا عوامل دیگر است. غافل از این که کودکانی که دچار این اختلالات هستند با روش ها مرسوم تعلیم و تربیت کودکان عادی قادر به یادگیری نیستند و نیاز به کمک های ویژه دارند. متأسفانه، دانش آموزان با ناتوانی یادگیری گاهی به اشتباه به عنوان دیرآموز (Show Learner) درنظر گرفته می شوند. درحالی که فهم کودک دیرآموز در پیامدهای رفتار ناپخته خود کم است. درحالی که دانش آموز با اختلال یادگیری هرچند ممکن است به صورت نامناسب عمل کند، ولی از پیامدهای بدرفتاری خود کاملاً آگاه است. متأسفانه این فهم نمی تواند راهنمای رفتار او باشد حتی با وجود مداخله، پیشرفت دانش آموز دیرآموز خیلی آهسته است ولی روش هایی که برای بهبود وضع دانش آموز با ناتوانی یادگیری بکار برده می شود ممکن است پیشرفت های مداوم و نزدیک به هنجار در برخی از زمینه های تحصیلی به وجود آورد.

مسائل سازشی اجتماعی در دانش آموزان مبتلا به ناتوانی های یادگیری فراوان به چشم می خورد مشاهدات و درجه بندی های رفتاری که از همسالان، معلمان و والدین صورت گرفته، نشان می دهند که این دانش آموزان چندان مورد علاقه دیگران نیستند. دانش آموزان مبتلا به ناتوانی های یادگیری نسبت به توانایی های درسی خود ناامید هستند. کمتر در آنها انگیزه ای به وجود می آید و انگیزه هایی که در آنها دیده می شود به جای این که درونی باشد، جنبه خارجی دارند. آنان نمی توانند تصدیق کنند که اگر کار و کوشش بیشتری از خود نشان دهند، موفقیت هایشان زیادتر خواهد شد. به جای آن سعی دارند که شکست را به ناتوانی های خویش نسبت دهند. این حالت بدبینی درباره علل موفقیت ها و شکست هایشان در آنان حالتی به وجود می آورد که اصطلاحاً به آن درماندگی اکتسابی می گویند و این حالتی است که فرد فکر می کند هر اندازه کوشش کند، باز نتیجه ای جز شکست به بار نخواهد آورد.

● مشخصه های اولیه ناتوانی در یادگیری

کودکانی که ناتوانی در یادگیری دارند از مشخصات زیر برخوردارند.

مشکل در صحبت کردن، خواندن، نوشتن، محاسبه، مشکل در تمرکز حواس و توجه به مطالب، گیج شدن در مورد زمان و فضا، رفتار تحریک پذیرانه، مشکل در یادآوری، هماهنگی فیزیکی ضعیف، مشکل در سازماندهی برای انجام یک منظور و مشکل در دوست شدن با افراد و دوست ماندن با آنها.

● طبقه بندی اختلالات یادگیری در دانش آموزان

اختلالات یادگیری در زمینه های گفتاری، شنوایی، خواندن و نوشتن به شرح زیر است:

▪ اختلالات گفتاری و شنوایی

اختلالات گفتاری و شنوایی غالباً با یکدیگر همراه هستند، زیرا سخن گفتن در وهله نخست به شنیدن نیاز دارد. گوش داخلی، مرکز اصلی دستگاه شنوایی است و گوش خارجی و میانی، کانالی برای جمع آوری و انتقال امواج صوتی به گوش داخلی به حساب می آیند. از این رو در اختلالات شنوایی، دو نوع کری انتقالی و عصبی وجود دارد که علل پیدایش و درمان هر یک متفاوت است. والدین و مربیان باید از میزان شنوایی فرزندان و دانش آموزان خود آگاه باشند. کسانی که ضعف شنوایی دارند با اندکی دقت قابل تشخیص هستند.

معلمان باید توجه داشته باشند که هرچند، نقص های شنوایی عمدتاً، توسط دستگاه های سنجش شنوایی قابل تشخیص هستند، ولی یک سری علائم آشکار وجود دارند که معلم به کمک آنها می تواند نقص های شنوایی را تشخیص دهد. به طور مثال بی توجهی به بحث های کلاسی، چرخاندن بی مورد سر، اشکال در پیدا کردن جهت صدا، رفتارهای نامناسب با موقعیت، خجالت و کناره گیری، پرهیز از بحث و صحبت و حتی نخندیدن به یک نکته خنده دار در کلاس، می تواند علائم نقص شنوایی باشد. این افراد هنگامی که مخاطب قرار می گیرند، نگاه های خیره کننده و استفهام آمیزی دارند و به پرسش های مطرح شده پاسخ درستی نمی دهند. تشخیص نقص های شنوایی از این نظر اهمیت دارد که برای صدمات جزئی گوش، درمان هایی وجود دارد و در مدارس نیز معمولاً صدمات و نقایص شنوایی از نوع ملایم و جزیی است. بعد از شناسایی دانش آموزانی که نقص شنوایی دارند (و احتمالاً سنجش میزان نقص) معلم باید برای افزایش میزان یادگیری و پیشرفت تحصیلی آنها سعی کند که این افراد را در ردیف های جلو کلاس و نزدیک به محل صحبت کردن خویش قرار دهد.

یکی از اختلالات گفتاری رایج میان کودکان لکنت زبان است که ممکن است بر اثر ضایعات دستگاه تکلم و یا فشارهای روانی به وجود آید. لکنت زبان تکرار و توقف یا کشیده گفتن تشنج آمیز و غیرطبیعی و غیر ارادی صداها و هجاها و حروف یا کلمات است که به صورت مکث های طولانی و یا تکرار کلمات ظاهر می شود و موجب نگرانی و تشویش فرد است. تلفظ برخی حروف و کلمات از جمله حروفی که با بستن لب ها تلفظ می شوند مثل «ب، پ، م» و حروفی که با حرکت زبان ادا می شوند مثل «ت، ث، س، ط» برای آنان مشکل تر است.

سن آغاز لکنت زبان حدود دو تا پنج سالگی است. لکنت زبان با یک سلسله علائم به هم پیوسته و مرتبط نظیر گوشه گیری، احساس حقارت، عقب ماندگی درسی، هیجان زدگی و شتاب در پاسخ دادن به سؤالات و نداشتن ا عتماد به نفس همراه است. عوامل متعددی از جمله علل عضوی، کنش و غلبه نکردن طرفی مغز باعث لکنت زبان می شود. در درمان لکنت زبان ابتدا باید علل ایجاد کننده شناسایی شود و علاوه بر مشاوره و گفتاردرمانی، باید معلمان و والدین نیز نکاتی را رعایت کنند و همکاری لازم را در روند درمان داشته باشند.

▪ اختلالات خواندن

یکی از مهمترین مسائلی که کودکان مبتلا به ناتوانی های یادگیری باآن مواجهند ناتوانی های مربوط به خواندن است. مشکلات خواندن به شکل های مختلف خود را نشان می دهند. اصطلاحات متعددی در اشاره به دانش آموزانی که دچار مشکلاتی در خواند هستند، به کار می رود. یکی از شایع ترین آنها دیسلکسی (dysiexia) است. دیسلکسی یک کلمه یونانی است و به معنای «نارسایی در خواندن» است دیسلکسی از اختلالات اختصاصی یادگیری به شمار می آید و در میان برخی دانش آموزان مدارس وجود دارد. فرد مبتلا به دیسلکسی نمی تواند کلمات کتاب را تشخیص دهد و در نتیجه در یادگیری خواندن با مشکل مواجه است. این اختلال در میان پسران بیشتر از دختران رواج دارد. فرد مبتلا به دیسلکسی نمی تواند از ترکیب حروف کلمه جدید بسازد، کلمات را در جمله تشخیص نمی دهد، به فراگیری خواندن علاقه مند نیست، و در تشخیص فاصله و زمان و جهت با مشکل مواجه است. این کودکان چون ضعف در خواندن و نوشتن دارند، در امور تحصیلی شکست می خورند و در نتیجه شکست های مکرر، اعتماد به نفس خود را از دست می دهند و به احساس حقارت و بی کفایتی و انواع مشکلات عاطفی گرفتار می شوند.

▪ اختلالات نوشتن

مهمترین مشکلات کودکان در نوشتن عبارت است از نارسانویسی و چپ دستی.

الف) نارسانویسی: در این اختلال فرد علیرغم هوش طبیعی، بسیار بد می نویسد و این قبیل کودکان ممکن است ناتوان از انجام اعمال حرکتی در نوشتن حروف و اشکال باشند و در مواردی نیز بر اثر ضعیف بودن کارکردهای بینایی ناتوان از تبدیل اطلاعات بینایی خود به صورت اعمال حرکتی هستند. بسیاری از روان شناسان تأثیر سیستم اعصاب نواحی مختلف بدن و نیز رشد کامل اعضای حرکتی را عامل مؤثر در تکوین این اختلال تلقی کرده اند از نظر آسیب شناسی دلایل اصلی که می تواند در بروز اختلال نارسانویسی مؤثر باشد عبارتند از: خطا در ادراک بینایی حروف و کلمات، وجود اشکال در تبدیل ادراک از بینایی به صورت حرکتی (ناتوان از تبدیل حافظه بصری به عملکرد نوشتاری)، وجود نارسایی و ضعف در مهارت های حرکتی و وجود حالات هیجانی از قبیل بی قراری و تندخویی.

ب) چپ دستی: چپ دستی عبارت است از تمایل طبیعی فرد در نوشتن با دست چپ، کودک چپ دست در نوشتن از چپ به راست مشکل چندانی ندارد ولی هنگامی که بخواهد از راست به چپ بنویسد با مشکل روبرو می شود. چنین فردی به علت نداشتن دید کافی در آنچه که می نویسد به صورت بدخط و نامرتب می نویسد و حتی در آغاز چیزی جز سیاه کردن کاغذ به نظر نمی رسد و به همین جهت برای زیبا نوشتن در مواردی دست خود را چرخانده و به صورت کمانه درمی آورد. اگر چپ دستی به صورت برتردستی در نیامده باشد می توان او را تشویق به استفاده از دست راست کرد. لکن در افراد برتر دست (چپ) نباید فشار زیادی در جهت ممانعت از این امر به او وارد کرد.

● نتیجه گیری

از مسائل مبتلا به آموزش و پرورش این است که دانش آموزانی را می بینیم که در امر یادگیری دارای مشکلاتی هستند و قادر نیستند به طور طبیعی به یادگیری بپردازند و به همین جهت همواره از افراد همسال خود در این زمینه عقب تر هستند. این موضوع درحالی است که بسیاری از افراد مبتلا به مشکلات یادگیری از نظر هوشی و نیز سایر توانایی های ذهنی در سطح مناسبی اند. از آنجا که اختلالات یادگیری مانع از شکوفایی استعدادهای دانش آموزان می شود و باعث سرخوردگی و تحقیر آنها می شود، شناسایی و تشخیص اختلالات یادگیری و اقدام در مورد درمان و رفع مشکل آنان امری است که باید موردتوجه دست اندرکاران تعلیم و تربیت قرار گیرد.

عواملی نظیر بیماری های جسمانی، ناراحتی های عاطفی، نامساعد بودن شرایط خانوادگی و پایین بودن کیفیت آموزشی، یادگیری دانش آموز را مختل می کنند و موجب عقب ماندگی تحصیل می شوند. معلمان باید علائم اختلالات یادگیری را بشناسند تا در مواقع ضروری، دانش آموزان مبتلا را به مراجع ذیصلاح ارجاع دهند.

اختلال نقص در توجه(add )به چه معناست؟

اختلال نقص در توجه( (add بر گرفته از (attention deficit disorder)

میباشد. در سومین راهنمای تشخیص و اماری بیماری روانی(dsmiii)

(انجمن روانپزشکان امریکا1980) از اختلال نقص در توجه (ADD)اصطلاحا

به عنوان کمبود نامناسب توجه به رشد(بی توجهی)همراه با ضعف در

کنترل تکانه ها یاد شده است که از فراوان ترین مشکلات در میان کودکان

دارای اختلال در یادگیری می باشدکه موجب کاهش کارایی انان در

مدرسه می گردد. مشاهدات نشان می دهد کودک در تمرکز و توجه

بر روی تکلیف طرح شده ،با شکست مواجه می شود و نمی تواند سر و

نگاهش را به سمت معلمی که در حال اموزش به اوست جهت دهد یا

در دنبال کردن دستورالعمل ها شکست میخورد از طرف دیگر ادامه کار بر

روی یک تکلیف معین،تعیین جهت نگاه و سر ،حالت چهره ،مراقب و گوش

به زنگ و اجرای دستورالعمل ها و موفقیت در عملکرد نشان دهنده رفتار

توجه کودک است.

چگونگی تشخیص اختلال نقص در توجه(ADD)

مطابق(dsmiii)به منظور تشخیص اختلال نقص در توجه می بایستی

کودک ملاک های بی توجهی نظیر(شکست در به انجام رساندن کارهایی

که شروع کرده است،شکست در گوش کردن، حواسپرتی ،مشکل در

(تمرکز یا دقت در انجام یک بازی)و تکانش از قبیل انجام اعمال قبل از تفکر

از کاری به کار دیگر پرداختن، مشکل در سازماندهی،نیاز به کنترل کننده،

فریادهای ناگهانی در کلاس،مشکل در منتظر ماندن)را داشته باشد.

از انجایی که عناصر تشخی ADD,یافته های حاصل از نقایص رشدی،

توجه و کنترل ضعیف تکانه ها می باشد به همین دلیل یک معیار واحد

برای شناسایی قطعی ADD وجود ندارد بلکه فقط به وسیله گرداوری

اطلاعات از منابع مختلف است که می توان به تشخیصdd Aدست یافت

والبته به این تشخیص هم نمی توان صددر صد اطمینان داشت.از طرف

دیگربا وجود اینکه تشخیص به ظاهر ساده می باشد,اما درواقع روند

تشخیص بسیار مشکل و پیچیده است .زیرا در هنگام تشخیص بسیار

مشکل است که تعیین کنیم ,ایا ناکامی کودک در انجام کاری ناشی از

کوتاهی دامنه توجه و عدم هماهنگی ان با سطح مهارت های شناختی

بوده یا اینکه نوعی تاخیرکلی شناختی موجب شده است که کودک

درجاتی از عدم توجه را از خود نشان دهد.اثبات وجود ارتباط میان سطح

توانایی های شناختی و دامنه توجه در کودکان دارای تاخیر ذاتی(مثلا

عقب ماندگی ذهنی)فرایندی بسیار ساده است .ولی همین فرایند در

کودکانی که از نظر عملکرد کاملا عادی باشند بسیار مشکل و پیچیده

خواهد بود.

باتوجه به این که موضوع مورد نظر فراخنای توجه کودک در منزل

و مدرسه می باشد متخصصین باید ارزش بیشتری برای گزارشهای

معلمین و والدین نسبت به مشاهدات خود در حین ازمون قائل شد

ایا اختلال Addبا اختلالا ت یادگیر ی ارتباط دارد؟

بعضی اوقات Addدر کودکانی که عملکرد تحصیلی ضعیفی دارند. دیده

می شود،ولی ممکن است این کودکان علائم ناتوانی یادگیری نداشته

باشند.

بسیاری از کودکانی که در زمینه های اصلی, تحصیلی,زبان(خواندن

ریاضیات نوشتاری)دارای مهارت های برتر هستند ممکن است در مدرسه

عملکردی ضعیف داشته باشند.علت ان را می توان ناشی از ناتوانی

کودک در نشستن پشت میز،کامل کردن تکالیف و سازماندهی شخصی

دانست.

به منظور تعیین اینکه ایا Addمشکلی در ارتباط با ناتوا نی یادگیری می

باشد ،لازم است که گروه متخصصی که با این افراد در ارتباطنداطلاعات

حاصله از منابع گوناگون رابا هم ترکیب نمایند.در این میان بیشترین تاکید

بر اطلاعات حاصله از محیطی است که کودک در انجا دست به عمل

می زند(نظیر مدرسه و منزل)و ارزیابی متخصصین در درجه دوم اهمیت

قرار دارد.انهم به این دلیل که ممکن است کودک وقتی به طور انفرادی

وتک با ازمونگر مواجه می شود ،علائم رفتار تکانشی و حواسپرتی را

از خود نشان ندهد.

معلمان بسیاری می توانند کودکانی را به یاد اورند که به دلیل نقصان

توجه از پیشرفت در مدرسه باز مانده اند .در مواردی که نقصان در رفتار

توجه جزئی است,ممکن است مشکلاتی در یادگیری ایجاد شود و یا بر

عکس کودک با مشکلاتی در این زمینه مواجه نشود

به هر حال وقتی کودک مبتلا به نقصان شدید توجه است این مشکل می

تواند اثرات مخربی بر یادگیری او داشته باشد .

اختلال کمبود توجه از عوامل موثر در اختلالات یادگیری در نظر گرفته شده

است .منظور ان است که گاهی اختلال توجه و اختلال یادگیری به طور

همزمان در یک کودک اتفاق می افتد.

نقص توجه بدون بیش فعالی

رفتار کودکی که نقص توجه بدون بیش فعالی دارد مشابه رفتار کودکان

بیش فعال است جز انکه این کودکان بیش فعال نیستند ولی کیفیت هر

دو اختلال یکسان است .به هر حال اختلال نقص توجه بدون بیش فعالی

خفیف تر است.

کم فعالی یکی دیگر از اشکار ساز های کاستی توجهی است.کم توجه

برعکس بیش فعالی است.در این شرایط کودک از محیط کناره گیری

می کند.رفتارش با فقدان پاسخ به محرک های محیطی مشخص می

گردد. احتمال دارد حد نهایی این اختلال به صورت اوتیسم جلوه گر شود

ممکن است کودکان کم سن تر در رویای روزانه به سر برند که در این

صورت تکالیفی که برای انها طرح شده است ، امل نمی کنند ویا به ندرت

در گفتگو ها و بحث با سایر کودکان شرکت می کنند .

ارزیابی و بررسی روانشناختی اختلال Add

در ارزیابی های طبی, روانشناختی و اموزش ویژه ,کودک دارای اختلال

نقص در توجه ممکن است علائمی از مشکل در توجه و تداوم کار

،درخواست های مکرر برای تکرار سوالات و دستورات شفاهی حواس

پرتی در مقابل محرکات دیداری و شنیداری ،توضیحات بی ربط ,یا تلاش

برای مربوط کردن تجربیات و تمایلات شخصی که به وسیله محرکات

گوناگون ازمون به یاد اورده شده اند،را نشان می دهند.

ممکن است علائمی از عدم توجه حین انجام ارزیابی های رشد عصبی

به صورت بی ثباتی در انجام ازمون های مربوط به حافظه شنیداری ،نظیر

مواردی همچون تعویض اعداد در ازمون فراخنای اعداد و یا عملکرد

تکانشی دیده می شود.

جزئیات تکانشی addممکن است به صورت تمایل برای بیان اولین

پاسخی که به ذهن می رسد،انجام دادن تکالیف قبل از کامل شدن

دستورات و قاپیدن مواد ازمون،قبل از اینکه ازمونگر انها را ارائه دهد.

دیده می شود.

در بررسی روانشناختی هنگامی می توان الگوئی از حواسپرتی مفرط را

طرح کرد که کودک در خرده ازمونهای محاسبه عددی ,فراخنای اعداد ,

و رمز نویسی در ازمون wisc-rو نیز در خرده ازمون های شناخت صورت

ها،حرکات دست،یاد اوری اعداد,ترتیب کلمات و حافظه فضایی مربوط به

ازمون k-abcنمرات پائینی به دست اورد.چنین خرده ازمونهایی که از

توانایی کودک در تمرکز و توجه تاثیر می پذیرد,ممکن است تحت تاثیر

سایر عوامل نامربوط قرار بگیرد.به همین دلیل نمی توان از یک الگوی

عملکرد ضعیف در چنین خرده ازمون هایی به عنوان شاخص اصلی برای

تشخیصAddاستفاده کرد.

مشکل در مهارتهای مطالعه یا مهارتهای سازماندهی

کودکان مبتلا بهadd اغلب علائمی از مشکل در مهارتهای مطالعه یا

سازماندهی از خود نشان می دهند ،البته چنین مشکلاتی در سایر

کودکان دارای مشکلات یادگیری نیز مشاهده می شودهمانند تشخیص

Add منابع اصلی و اولیه برای جمع اوری اطلاعات جهت شناسایی

مشکلات مطالعه و مهارتهای سازماندهی ،شامل معلمین والدین وگاهی

خود دانش اموز می باشد.پاسخ والدین ،معلمین و خود کودک به سوالاتی

در مورد چگونگی انجام تکالیف(شامل میزان تکلیف ,زمانی که برای کامل

کردن تکالیف صرف می شود,نیاز کودک به وجود یک کنترل کننده)دلایل

کمی نمرات (ناشی از پائین بودن میزان امادگی در امتحان ,شکست در

تکمیل یا انجام تکالیف در منزل یا تکالیف کلاسی و غیبت از کلاس)و نیاز

کودک به نظارت در مدرسه و منزل به منظور اثبات وجود مشکل در مهارت-

های مطالعه و مهارت های سازماندهی دارای اهمیت بسزایی می باشد

سایر اطلاعات تکمیلی نیز ممکن است از طریق مشاهده کودک در حین

انجام ازمون و نیز از طریق نتایج خرده ازمون ها ی خاص هوش که نیاز به

توانایی مطلوب در طرحریزی دارند کسب گردد.

مشکلات رفتاری ویژه

بسیاری از مشکلات رفتاری که توسط والدین و مربیان مطرح می شود در

واقع تجلیات واکنش کودک نسبت به ناتوانی یادگیری،addو اختلالات

عاطفی می باشد. راهبرد هایی که به منظور مقابله با ناتوانی ها و

اختلالات مورد استفاده قرار می گیرد( نظیر خدمات اوزشی ویژه, درمان

دارویی ,روان درمانی )عموما باعث بهبود رفتار کلی کودک و کاهش میزان

مشکلات رفتاری ویژه می گردد.بسیاری از مشکلات رفتاری ویژه به

تکنیکهای تعدیل رفتار به خوبی پاسخ می دهند.از این رو مقتضی

است که مشکلات بسیار بارز کودک در منزل(نظیر ناتوانی در اجرای

دستورات مشکل در حاضر شدن برای مدرسه ،کج خلقی,پر خاشگری

زیاد نسبت به همسالان)و مدرسه(نظیر مشکلات در انجام تکالیف

,حرف زدن بی اجازه,سرگردانی در کلاس و دیر حاضر شدن در

مدرسه)شناسایی شود.

مصاحبه های انجام شده با والدین و معلمین بهترین منابع جهت

شناسایی چنین مشکلاتی هستند .

در صورت امکان باید سعی شود که ماهیت مشکل شناسایی شده,

,تعیین شود که در چه مقعیت مکانی و زمانی معمولا این رفتار ها دیده

میشود؟

عوامل تسریع کننده انها چه هستند؟از چه راهبرداهایی برای کنترل

این رفتارها استفاده می شود؟ این راهبرد ها تا چه حد مفید بوده اند؟

مشکلات خانوادگی

وجود کودک ناتوان در یادگیری خصوصا کودکی که علائم ADDنیز دارد

میتواند اثرات نامطلوبی بر زندگی خانوادگی داشته باشد .والدین و

معلمین ممکن است احساسکنند که کودک تنبل بوده و به اندازه

استعداد هایش کار نمی کند ،عملا در انجام دستورات سهل انگاری

نموده و خود رای و لجوج است.

برخی از والدین به جای حمایت از کودک برای مقابله با مشکلاتش

،وی را به دلیل عملکرد ضعیف در فعالیت های تحصیلی مورد سرزنش

تحقیرقرار می دهند و در مقابل نیز عده ای دیگر از والدین ،خود را به

علت مشکلات فرزندشان مورد سرزنش قرار داده و با ازاد گذاشتن

کودک کمک بیش از اندازه به وی در انجام تکالیف یا منع فرزندشان از

رفتن به مدرسه،دست به جبران بیش از اندازه می زنند.

همانطور که کودک بزرگتر می شود والدین نیز انتظار دارند که مسولیت

پذیری بیشتری در رابطه با انجام تکالیفش داشته باشد ,اما در عمل با

مشاهده ی شکستهای فرزندشان ،دچار دلسردی می شوند. بجه ها

هم علیرغم اینکه در انجام تکالیفشان نیاز به کمک دارند,ولی از دخالت

والدین رنجیده خاطر می گردند.

شناسایی مشکلات خانوادگی اصولا بر اساس اطلاعات جمع اوری شده

از مصاحبه با والدین و کودک صورت می پذیرد. لازم به یاداوری است که

کارکنان مدرسه نیز می توانند اطلاعاتی در مورد مشکلات خانوادگی

کودک ارائه دهند.ازمونهای فرافکن اطلاعات ارزشمندی در مورد خانواده

دانش اموز در اختیار گروه قرار می دهد.

ایااختلال Addبا بالا رفتن سن افزایش پیدا می کند؟

گاهی اوقات متخصصین به طور غلط به والدین خاطر نشان می کنند که

علائم Addدر بعضی از سنین خاص ،به ویژه در سنین بلوغ افزایش می

یابد .البته ممکن است که چنین مساله ای به طور کلی واقعیت داشته

باشد .ولی به قطعیت ان نمی توان اطمینان داشت. بهترین روش

مواجهه با چنین وضعیتی این است که میزان نیاز کودک به درمان را به

طور دوره ای تحت کنترل قرار داد .به منظور محدود کردن اثرمتغیر های

روز مره در اجرا به جز در موقعیت های کاملا مشخص ،لازم است که

بررسیها حدود یک تا دو هفته ادامه پیدا کنند. چنانچه با این روش

مشخص شود که لازم است فرد به درمان داروی خود ادامه دهد,می

توان اعتراضات قانونی در رابطه با مصرف نامحدود دارو را پاسخ گفت.

راهبرد ها

الف:انطباق های محیطی

همه اطفال به نظارت و ثبات نیاز دارند اما کودکان دارای نقص توجه

معمولا نسبت به بچه های همسن خود زمان بیشتری به نظارت و

ثبات نیاز دارندگاهی این کودکان نشان می دهند که کاملا قادر هستند

عملکردی مطابق سن خود داشته باشند و همین امر موجب می شود

که والدین و معلمین رفتار نامطلوب کودک را کاملا عمدی تلقی کنند

وگاه همین کودکان(خصوصا در هنگام بلوغ ) از این که والدین یا معلمین

در کارشان دخالت می کنند ناراحت شده مایل هستند که کارها بر

عهده خودشان گذاشته شود ، ولی به دلیل نداشتن توانایی

سازماندهی،اغلب عملکرد انها با موفقیت همراه نیست .

معلمین و والدین لازم است بدانند ،Addاصولا یک ناتوانی با اساس

عصب شناختی بوده و در توجه کردن ،اجرای دستورات،سازماندهی

فردی و سازماندهی مواد،تکمیل کارهایی که بر عهده فرد گذاشته

شده ،تمرکز حواس و کنترل تکانشی ایجاد اختلال مینماید.همانگونه

که معلمین و والدین معلولین انها را از صندلی چرخدار محروم نمی

کنند ,معلمین و و.الدین کودک مبتلا به اختلال نقص در توجه نیز نباید

وی را از حمایت نظارت و ثباتی که مورد نیازش می باشد محروم کنند.

والدین و معلمین به منظور کمک به عملکرد کودک مبتلا به اختلال

نقص در توجه نیاز دارد که حمایت، نظارت و ثبات فوقالعاده ای را به

وجوداورند. گاهی مواقع چنین انطباقهایی بیش از انچه انتظار می رود

اثر کرده و جانشین استفاده از دارو های محرک می شود. دربسیاری

از موارد نیز در مانگر به این نکته پی می برد که ترکیبی از تکنیک

های انطباقی و دارو های محرک، اثراتی به مراتب بهتر از کاربردمنفرد

هر کدام از این روشها را دارد.

ب :انطباقهایی در مدرسه

معلمین دانش اموزان مبتلا به Addتا حد امکان می بایستی تلاش

کنند تا نظارت و ثبات فوقالعاده مورد نیاز کودک را فراهم کرده و هم

زمان عوامل ایجاد کننده ی پریشانی و حواسپرتی در کلاس را تا حد

امکان از بین ببرند.

توصیه هایی که می توان برای کودکان مبتلا به Addدر مدرسه انجام

داد.

1- کودک مبتلا به Add به سختی می تواند از کاری به کار دیگر

بپردازد .

،بنابر این بسیار مهم است که برنامه روزانه کودک تا حد امکان

یکنواخت باشد .یعنی اینکه کودک انتظار داشته باشد اعمالی نظیر

خواندن،استراحت ،ناهار خوردن و ورزش کردن به طور دائم در وقت

معینی از روز انجام شود.در مدرسه نیز حتی الامکان از تغییر کلاس

و معلم خودداری شود،زیرا او به سختی می تواند خود را با

موقعیت های جدید وفق دهد.

2-در صورتی که لازم است خدمات ویژه را در خارج از کلاس در یافت

کندنبایستی انتظار داشته باشد که خروج وی از کلاس برای اموزش

ویژه ،موجب هدر رفتن کارهایش شود .

3-- خدمات ویژه هنگامی باید در اختیار کودک قرار گیرد که برنامه

درس کلاس عادی با ان همخوانی داشته باشد(مثلا برنامه ویژه کمک

به خواندن باید در همان ساعاتی که در کلاس عادی برنامه روانخوانی

است ارائه شود.

4- بهترین راه جلب توجه کودک در کلاس به درس،تدریس به صورت

انفرادی ا برای گروههای کوچک می باشد.ولی با توجه به این که

اینگونه تدریس اغلب غیر ممکن است،معلمین می توانند از راهبرد

های دیگری نظیر ایستادن پهلوی کودک ،گذاشتن یک دست روی

شانه کودک ،برقراری ارتباط چشمی باوی، پرسیدن مستقیم سوالات از

او تا زمانی که از تمرکز توجه اطمینان حاصل شود,استفاده کنند.

5- هنگامی که معلم تکلیف خاصی را تعیین می نماید،اغلب لازم است

دستورات را به صورت انفرادی چند بار تکرار کنند تا زمانی که معلم مطمئن

شود که کودک منظور او را کاملا فهمیده است.

6- دستورات مربوط به وظایف و تکالیف خاص می بایستی دقیق و ساده

باشد .برای کودکان کم سن و سال باید توجه داشت که انها هر مرتبه

فقط یک دستور را متوجه می شوند.

7- کودکان بزرگتر میتوانند چند دستور را به خاطر بسپارند، ولی اگر

دستورات دارای پیچیدگی باشد لازم است برای کودک نوشته شود.

8- تکالیف طولانی و زیاد باعث اشفتگی و سر در گمی کودک مبتلا به

Addمی شود. بنابراین معلمین باید تکالیف را به واحد های کوچک و قابل

اجرا تقسیم کنند مثلا کودک اگر 50 تمرین ریاضی را باید حل کند معلم

بایستی از 40 تمرین چشم پوشی کندو فقط از او بخواهد 10 تمرین را

حل بقیه تمرینات را ادامه دهد.

9- استفاده از برنامه ای که در ان برای هر قسمت از تکلیف یک محدوده

زمانی منطقی در نظر گرفته شده است سودمند می باشد .

10- باید سعی شود عوامل محیطی ایجاد حواسپرتی برای کودکان مبتلا

به Addرا به حداقل برسانند اورا در جایی که عوامل پرت کننده کمتر است

بنشانندو ضمنا جایی که به راحتی می توان دید که ایا دانش اموز به

درس توجه دارد یا نه.چنین جایی ممکن است در ردیف های جلو کلاس

باشد ،اما باید با در و پنجره ها فاصله داشته باشد .سعی کنید کودک را

نزدیک دستگاه تهویه هوا ،بخاری یا جاهای پر رفت و امد قرار ندهیدپوستر

،تابلو اعلانات و سایر تجهیزات در مقابل دید دانش اموز نباشد.

11- فضای ازاد به دلیل اینکه عوامل مزاحم دیداری و شنیداری ان قابل

کنترل نیستند اصلا توصیه نمی شود.

12- ضروری است که معلمین تلاشهای کودک در جهت انجام موفقیت

امیزتکالیفش را مورد تقویت فراوان قرار دهند.

13- معلم نباید انتظار داشته باشد که تغییرات عمده کودک به سرعت

روی دهد.

14- برنامه ریزی فعالیتهای گوناگون برای تحرک دانش اموزان

کارهای عادی کلاس درس را تغییر دهیدتا دانش اموزان بتوانند چند وقت

یکبار از جای خود بلند شوندو در کلاس حرکت کنند.به طور مثال از دانش

اموز بخواهید ورقه ها را جمع کند یا کتاب ها را کنار بگذارد .جنین فعالیت

هایی وقفه ای در زمانی که دانش اموز باید در یکجا بنشیند ایجاد می کند

و فعالیت بدنی به تمرکز و توجه وی کمک می کند .

15- حتی الامکان کارهای معمولی و ساختارمند تدارک ببینید

یکی از کارهای روزمره را انتخاب کنید ،روزهای متوالی همان راتکرار کنید

روزهایی که قرار است کار غیر معمول انجام دهد ،از طریق توضیح خود

رویداد و زمان اجرای ان ،دانش اموز را اماده انجام ان کار کنید.

16- لزوم داشتن ذفترچه تکالیف روزانه

این کار به دانش اموزانکمک می کند تا زمان کار خود را تنظیم کنند.و از

انچه باید انجام شود خبر داشته باشدو برای انجام ان برنامه ریزی کند.

مطمئن شوید تکالیف روزانه رادرست یادداشت کرده است.

17- حتی الامکان بلافاصله بعد از اتمام کار نتیجه را به انها

گزارش دهید.

دانش اموزان باید بدانند کار خود را چگونه انجام داده اند و برای اصلاح

اشتباهاتشان فرصت هایی به ان ها داده می شود.هر زمان میسر شد،

اجازه بدهید آن ها به برسی کارشان بپردازند .

18- از ابزار های کمکی برای یادگیری استفاده کنید .

بیشتر دانش اموزان دارای اختلالات نقص در توجه از کار کردن با رایانه

،ماشین حساب ضبط صوت و سایر وسایل کمک اموزشی لذت می

برند.این ابزار ها به ساختار یادگیری و جلب توجه و علاقه دانش اموز کمک

می کند.

19- ببینید کودک چه کاری را خوب انجام می دهدعلاقه او را

تقویت کنید

هر کودک نقاط قوت یا علایق خاصی به فعالیت های معینی دارد .این

قلمرو را پیدا کنید و در ان فعالیت رشد کودک را افزایش دهید.

20- موقعیت امتحان را تغییر بدهید.

در صورت لزوم تمرین اضافی وقت کافی بدهید یا کار لازم برای امتحان ر ا

کم کنید.

ج :انطباقهایی در منزل

والدین بایستی تلاش نمایند که در کارهای روز مره کودک ثبات بیشتری

وجود داشته باشد. کودکان مبتلا به ADD به سختی می توانند از کاری به

کار دیگر بپردازند،بنابراین بسیار مهم است که فعالیت های روز مره برای

انها تا حد امکان یکنواخت باشد.مثلا برنامه ریزی والدین نباید به گونه ای

باشد که ساعت صبحانه خوردن با وقت حاضر شدن برای مدرسه تداخل

داشته باشد. نکاتی که والدین باید به ان توجه کنند عبارتند از؛

1-کودک مبتلا به ADDبه سختی می تواند به دستورات توجه کند

بنابراین باید قبل از دادن هر گونه دستوری مطمئن شوند که وی توجه

خود را معطوف کرده است . مثلا اگر والدین واقعا انتظار دارندکه کو دک

کفش هایش را در بیاورد ، نباید همانطور که در حال عبور از اتاق هستند

به وی که مشغول تماشای تلویزیون است بگویند که کفشهایت را در

بیاور .بلکه ابتدا باید وسایل ایجاد کننده حواسپرتی مثل تلویزیون

را خاموش کرده بعد از اینکه مطمئن شدند که حواسش به انها است

از او بخواهند که کفشهایش را در بیاورد .در مورد بچه های کم سن

لازم است یک دستور به انها داده شود ولی بچه های بزرگتر ممکن

است قادر باشند که دو یا چند دستور را به خاطر بسپارند ولی در

صورت پیچیدگی دستورات ضروری است که انها را در قالب نوشته به

کودک ارائه کرد.

2-وظایف طولانی و زیاد موجب اشفتگی و سر در گمی کودک مبتلا

به ADDمی گردد. والدین می توانند از طریق تقسیم کردن هر وظیفه به

واحدهای کوچکتر و قابل اجرا ،با اشفتگی کودک مقابله نمایند.

3-چنانچه کودک در انجام وظایف خود نیاز به تمرکز داشته باشد ،لازم

است که در حد امکان از تعداد عوامل محیطی ایجاد کننده حواسپرتی

کاسته شود .مثلا تکالیف مدرسه نبایستی در اتاقی شلوغ یا در کنار

تلویزیون انجام شود.،یا اینکه از زنگ زدن تلفن در حین انجام تکالیف باید

جلوگیری به عمل اید.عدهای از بچه ها هنگامی که در اتاقی تنها باشند

عملکردبهتری خواهند داشت ،ولی باید به خاطر داشت که یک اتاق

ساکت و ارام نیز دارای عوامل متعدد ایجاد کننده حواسپرتی می باشد.

4-والدین برای انجام موفقیت امیز کارها می بایستی کودک را

مورد تشویق قرار دهند .

تغییر اساسی در عملکرد کودک در زمانی کوتاه انجام نمی شود .والدین

می بایستی به یاد داشته باشند که تکلیفی مشخص مانند مرتب کردن

تخت خواب چه مدت طول می کشد تا به طور کامل انجام گیرد بر همین

اساس می توان بر اورد کرد که حل مسائل مشابه ان ممکن است زمان

زیادی را به خود اختصاص دهد.

5-هرگونه پیشرفتی در عملکرد کودک ،حتی اگر ناچیز هم باشد می

بایستی مورد تشویق قرار گیرد.

استفاده از داروهای محرک

اصولا داروهای محرک هنگامی تجویز می شوند که کودک علائمADDرا به

طور کامل داشته باشد و ارزیابی هایی هم در زمینه توانایی های بالقوه

شناختی،سطح موفقیت تحصیلی ومطلوبیت محیط اموزشی صورت گرفته

باشد. البته باید به خاطر داشت که استفاده از دارو های محرک صرفآ یک

بخش از برنامۀ سازماندهی رفتار کودک مبتلا به ADDمی باشد. کلیه

اعضای گروهی که درمان کودک مبتلا به ناتوانی یادگیری همراه بااختلال

نقص در توجه شرکت دارند میبایستی دقت کنند که سایر روشهای

ارزشمند در مانی از نظر دور نماند .

فواید کوتاه مدت مصرف داروهای محرک به راحتی قابل مشاهده هستند

که می تواند شامل بهبود فراخنای توجه و ارتباط با همسالان ، بهبود

مهارتهای دیداری حرکتی (مثل دست نویسی)و کاهش مهارتهای

تکانشی می باشد.

اختلالات یادگیری در دانش آموزان

مطالب مشابه :

اختلالات ریاضی

اختلالات یادگیری در دانش آموزان

دانلود نمونه سوالات بخوانیم پایه پنجم ابتدایی

راهکارهای اختلالات یادگیری در ریاضی پایه دوم

اختلال در یادگیری ریاضی