اسب کرد

اسب کرد از انقراض تا حفظ نژاد

پیشانی دارد عریض، كمی برجسته و مسطح، روی بینی كوژ و صاف، بینی اش ناصاف و باانتهایی برجسته، گوشها كوچكتر از اسب تركمن، چشمهایی گرد با حدقه برجسته، گونهاش مشخصو گرد، اتصال گردنش بهتنه بسیار قویو حجیماست، معمولاًسرش را به طرف بالامیگیرد.

این موجود آرام و نجیب یالی پرپشت و ضخیم،كپلی بزرگ و قوی، سینهای عریض و عمیق دارد و شكم استوانهای و مدورش شکوه، جلال و جلوه خاصی به این نژاد از اسبی که از طول تاریخ ماد تاکنون با او آمدهاست.

اسب کرد، را با صفت قناعت میشناسند و همین را دلیل مقاومت بیمانند او در کوهستان و میدانهای چوگان میدانند.

بر طبق گفتههای کارشناسان "در زمستانهای سخت نواحی کوهستانی کردستان که هیچ وسیله نقلیهای قادر به حرکت و عبور نیست عامل انتقال افراد و بیماران از روستایی به روستای دیگر بوده، زیرا این اسب را پر نفس میشمارند و نهتنها بزودی از پا در نمیآید بلکه بهعلت قوی بودن اندام و دست و پا کمتر به بیماریهای رایج میدان چوگان مبتلا میشود.

اینها خصوصیاتی است که برای اسب کرد ذکر کردهاند بهطور كلی اسبكردیپرنفسو ازاستقامت بالاییبرخوردار است. قدرتمند و عضلانی بوده دارای سربزرگ و ستیغهای برجسته گونهو مقاوم برایمسافتهایبلند وكوهستانیاست.

منابع معتبر و کارشناسی تحقیقی در مورد اسب کرد بسیار محدود و تاحدی نایاب بوده که این نشان از این دارد که یا کاری انجام نشده و یا اگر انجام شده اثری از آن باقی نمانده و یاشاید با انقراض این تیره از اسبهای دنیا دیگر احتیاجی به تحقیق و کار کارشناسی نمیدانند.

در مقاله نقش اسب در فرهنگ ایران باستان از فریده مجیدی خامنه عضو هیأت علمی پژوهشکده مردم شناسی آمده است:

« نقش اسب در فرهنگ مردم دوران باستان با قربانی کردن آن برای خدایان آغاز شد. با اهلی شدن این حیوان منبع قدرت عظیمی برای کار و حمل و نقل پیدا شد که تاکنون جریان دارد. نقش عمده اسب در زندگی ایرانیان از نقوش سفالینهها و وسایلی که با الهام از آن ساخته میشد هویداست.»

وی همچنین اظهار میدارد: « قبل از مهاجرت اصلی آریائیان و همچنین در سراسر آسیای غربی از دریای روم تا ترکستان و دره سند، انسانهایی میزیستند که برخی از محققین آنها را "آسیایی" مینامیدند. دربین این مردم یکی از دستههای متخصص " کاسیان" بودند. اینان از زمانهای دور در کوهستانهای زاگرس به ویژه در قسمت مرکزی کوههای لرستان میزیستند. کاسیان حوالی 1750 ق . م به بابل حمله کردند که اصولاً این حمله را مدیون پدیدآمدن تحرک شدید در آنان و استفاده از اسب میدانند.

ورود کاسیها یا کاسیان به بابل باعث ورود اسبان اهلی به این سرزمین شد و در واقع اسب توسط هندیان و آریائیان اهلی گردید، و سپس توسط کاسیان به بابل وارد شد.

در اواخر هزاره سوم تا هزاره اول ق.م یافتن مقادیر متنابهی از ابزارآلات مربوط به اسب از جمله زین و یراق اسب، لگام، نشانههای مشابه سر اسب در مقابر لرستان حاکی از اهمیت اسب در زندگی مردم این منطقه است.»

مادها به اسب اسپه میگفتند که امروزه در زبان کردی که به اسب واژه "اسپ" اطلاق میشود نشان از ماندگاری این کلمه در زبان کردی میباشد.

هنر اصلی اقوام کهن ماد که سوارکار جنگجو هم بودند، پرورش اسب بود که مایهی شهرت جهانی آنان شده بود.

بر طبق مقاله این استاد مادها از نظر رسوم اجتماعی و چه از جنبهی دامپروری، سوارکاری و جنگ پایهگذار اجتماع هخامنشیان بودند.

هرودوت نوشته است: " مادها چراگاههای فراوان دارند، اسبهایشان پرخون، زیبا، خوشاندام و خوش قامتاند و در ایلخی شاه تربیت میشوند."

در مقاله دیگری به نام نوآوری ایرانیان قدیم در پرورش اسب از غزاله منتظم آمده است: « اسب‌های مشهور مادی به میان‌رودان (عراق)، عربستان، مصر، یونان و روم و سرزمین‌های دیگر راه یافتند. آشوری‌ها، که از تمدن‌های باستانی میان‌رودان بودند، هنگامی که بر مادها چیره شده بودند، از آن‌ها اسب و چیزهای فلزی به عنوان خراج دریافت می‌کردند.

اسب نژاد كرد ايران بر طبق نوشتههای جهانگردان و مورخين از هرودت گرفته تا معاصرين، به اقصی نقاط دنيا انتقال يافته و خون آن در شريانهای اسبهای دنيا جريان دارد. اسب كرد از اسبهای توانای ارزشمند و پرخون دنيا محسوب گرديده و مبدأ و منشأ آن ايران میباشد. »

گرچه در خيلی از منابع نامی از اسب کرد نیست معمولاً برای اسب كرد سه تيره جاف، افشاری و سنجابی مطرح میگردد.

بعد از گردآوری اولين كتاب تبارنامه اسب كرد در انجمن سلطنتی اسب ايران در سالهای فوق فعاليتهای تقریباً دقيقتری نيز بهجهت شناسائی هر چه بهتر نژاد اسب كرد در ايران انجام شده است.

در این کتاب آمده است: « آنچه مسلم است داغ و صدور شناسنامه اسب نژاد كرد بر اساس ظاهر يا فنوتيپ و همفكری با اسبداران قديمی غرب كشور انجام شد كه شايد به ظاهر كافی باشد اما برای شناسايی يك نژاد فقط فنوتيپ كافی نيست بلكه به كارگيری از روشهای كروموزمی و خونی و اسكلت شناسی، شجرهيابی، بيومتری و غيره میتواند در كنار روشهای اصلاح نژادی تثبيت كننده يك نژاد و معرف آن در مجامع بينالمللی باشد .

اسب كرد به جوامع اسبی دنيا معرفی نشد و بسياری از كشورها هنوز از وجود اسبي به نام اسب كرد در غرب كشور ايران بياطلاع هستند.

بر سنگهای کوه بیستون تصویر اسب شگفتانگیزی با استخوانبندی بسیار قوی نمایان است. آنچنان که شایسته یک اسب کوهستان است این اسب سری بزرگ، استخوان پیشانی و ستیغهای گونهای برجسته، گوشها عقب و سرشار از توانایی و هوش است. این خصوصیات اسبی است که چندان بلند نیست ولی چنان قوی و مستقر و تواناست که در طول قرون و اعصار، مرکب انسانهایی است که در نبرد بیامان زندگی، برای زنده ماندن و برتریجویی جنگیده و به کار مشکل زندگی اشتغال داشته اند، نام این نژاد اسب نسایی است.

یونانیان آن را تحسین کرده و از پاهایی که زمین را لرزانده سخن گفتهاند. این نژاد اسب، امروزه وجود ندارد ولی گاهی سری بالا، ستیغهای گونهای برجسته و چشمانی سنگین و پوزهای دراز در اسبی دیده میشود که یادگار نیاکان او، همان اسب نسایی است و گاه گردنی قوی و ستبر و زمانی دست و پایی که واقعاً زمین را میلرزاند، اینها نیز یادگار نیاکان او هستند. از نژاد نسایی به معنای خالص آن، کم باقی مانده ولی از نتایج آن دو تیره وجود دارد که یکی در قسمت شرقی و دیگری در غرب مناطق کردستان است. تیره شرقی شباهتهای فراوانی با نسایی باستان دارد و به نام اسب کرد مشهور است.

اگر از تغییرات و اختلاط های آن بگذریم، دارای همان ویژگی هاست که پدران آن دارا بوده اند:
- پیشانی برجسته و گاهی مستقیم، سر سنگین، چشم ها عمیق و خشن، استخوان بینی دراز ، منخرین تنگ، ستیغ گونه هویدا ، فاصله دو استخوان فک در ناحیه حلق زیاد، اتصال سر و گردن خشن ، گردن قوی، سینه از جلو به حد قابل توجه عضلانی، دست و پا کوتاه و بسیار محکم با اندک مو در ناحیه شاخ مو ، در مجموع بدن عضلانی و جمع، بسیار باهوش، مطیع، صبور و در راهپیمایی در زمینهای کوهستانی تواناست.

عمدتاً اين نژاد در منطقه كرمانشاه و مناطق اطراف آن و استانهای آذربايجان غربي و قسمتي از زنجان، لرستان و كردستان و اصفهان پراكنده ميباشند .

اين نژاد به كشورهای همجوار (عراق ، تركيه و قسمتی از جمهوری آذربايجان) انتقال يافته و جمعيت مناسبی را تشكيل داده است.»

تکاپوی سواران مرهمی بر مرثیه تلخ سرنوشت اسب کرد

نژاد اسب كرد در غرب کشور باتوجه به شواهد تاریخی چند هزار سال ذکر شده تاريخ نويسانی مانند هرودت سر به روی انقراض نهاده است.

دبیر هیأت سوارکاری استان کردستان در گفتگو با خبرنگار ما در مورد ویژگی اسب کرد اظهار داشت: نژاد اسب كرد امروزی نه تنها از زيبائی خاص برخوردار است بلكه دارای استقامت بینهايت میباشد .

اقبال میهمی تصریح کرد: اسبهای نژاد كرد بخصوص در مسابقات چوگان موفق بوده و بسياری از اسبهای كرد در مسابقات پرش و سواری استقامت افتخارات ارزنده كسب كردهاند.

وی به اقدامات انجام شده در جهت شناسایی اسب کرد در کردستان اشاره کرد و گفت: در دو سال گذشته از تمام روستاهای استان بیش از یکهزار اسب شناسایی کردیم و بعد از خونگیری، میکروچیپ گذاری، پرکردن فرمها و فنوتیپ اسبها مشخص شد کمتر از 10 درصد از اسبهای استان اسب کرد هستند.

میهمی شناسایی اسب کرد را با کدخدا منشی و سلیقههای شخصی رد کرد و گفت: با توجه به تغییرات اسب کرد در طول تاریخ اعمال سلیقه شخصی و فقط از روی فنوتیپ اسب نمی توان به درستی نژاد اسب کرد را تشخیص داد بلکه کار کارشناسی و شناسایی از روی ژنتیک اسب کرد میتواند در بهبود این امر کمک کند.

وی تصریح کرد: اما اگر همینطور زمان بگذرد همین 10 درصد و شاید هم کمتر از وجود اسب کرد در استان از بین میرود و ما شاهد انقراض کامل اسب کرد خواهیم بود.

این اسبدار و پرورش دهنده اسب که سالیان زیادی است با اسب و پرورش آن دمخور است ادامه میدهد: سالهای سال است که اگر اسب کردی در استان وجود داشته باشد استانهای اصفهان، شیراز، کرمان و دیگر استانها با قیمت ناچیزی از اسبداران کردستان میخرند و میبرند.

وی مهمترین دلایلی که اسب اصیل نژاد کردی را تهدید میکند، هزینه بالای نگهداری، نبود مرکز تکثیر و پرورش میداند و میگوید: حمایت نکردن مسئولان و تسهیلات کمو ناچیز برای پرورش اسب کرد وحمایت نکردن جدی مسئولان از طرحهای اصلاح ژنتیکی و کار کارشناسی این نوع اسباز مشکلات عمده آن است.

میهمی خاطرنشان ساخت: این امر زنگ خطری برای بقای این نژاد ارزشمند و اصیل اسب ایرانی است که باید با برنامهریزی مناسب برای حمایت از این نژاد و تکثیر آن نگذاریم جمعیت اسب کردی کاهش یابد.

وی اظهار داشت: اسب اصیل نژاد کردی علاوه بر توانمندی جسمانی، بسیار باهوش، مطیع، صبور و مقاوم در مسافتهای طولانی است و به این دلیل همواره در مسابقات استقامت و چوگان بسیار موفق ظاهر میشود.

وی قیمت اسب کرد را 20 تا 25 میلیون تومان عنوان کرد و گفت: وقتی حمایت مسئولان در حد یکچهارم این مبلغ هم نیست چگونه میتوان به بقای این نسل از اسب امیدوار بود.

وی که مربی سوارکاری است از عدم کارشناسی صحیح برای تسهیلات ارائه شده به پرورش دهندگان اسب می گوید: یک اسب بعد یکسال کشش و بارداری تا دو سالگی باید پرورش یابد و سه سال زمان میبرد تا اسب وارد مرحله بهرهبرداری برسد این درحالی است که بازپرداخت تسهیلات پس از یکسال آغاز میشود و با این اوصاف یک پرورش دهنده چگونه میتواند وام خود را باز پرداخت کند.

وی نگاه مرغداری و گارداری به پرورش اسب را غلط خواند و گفت: قیمت بالای اسب، مرحله طولانی پرورش اسب، تسهیلات پایین و نبود یارانه به این بخش چگونه میتواند به تقویت این بخش کمک کند.

صنعت اسب یک صنعت اشتغالزا و پردرآمد

میهمی به نقش اشتغالزایی، تقویت توریسم، مشاغل جانبی، ورزش و سلامتی اسب سواری و پرورش اسب اشاره کرد و تصریح کرد: به جرأت می توان گفت اگر کار کارشناسی صحیح و آموزش انجام شود و برنامهریزی در جهت حفظ نژاد اسب کرد پیاده شود می توان از پرورش اسب و اسب سواری یک صنعت پر درآمد و اشتغالزا ساخت.

وی تصریح کرد: با کره کشی اسب، توسعه آموزش اسب سواری، پانسیون داری، ایجاد فروشگاهها و کارگاههای لوازم اسب سواری، توسعه پرورش اسب و اسب سواری در مناطق توریستی، با جرأت میگویم که بیش از سههزار شغل مستقیم ایجاد میشود و این غیر از مشاغل جانبی آن و افزایش درآمدزایی بوده و همچنین این موارد به غیر از محاسبه ورزش اسب سواری است.

وی این کارها را در صورت تحقق نوعی کارآفرینی خواند و گفت: هر مادیان عرب سالانه 30 میلیون تومان فروش کره دارد و اسب کرد اگر توسعه یابد 15 تا 25 میلیون تومان به فروش میرسد که این در درجه خود بسیار درآمدزاست.

دبیرهیات سوارکاری کردستان از وجود یک کارگاه تولید لوازم اسب سواری خبر داد و اظهار داشت: این کارگاه که متعلق به برادرم است یک زین کابویی آمریکایی را که قیمتی معادل 10 میلیون تومان دارد به کیفیت درجهیک به قیمت یکمیلیون تومان تولید و به فروش میرساند.

وی درمورد ورزش اسب سواری در استان گفت: با وجود اینكه اداره محیط زیست كردستان اجازه نگهداری كمتر از 10 راس اسب را در مجموعه ورزشی 22 گولان داده است اما كماكان اداره ورزش و جوانان استان اجازه نگهداری اسب در مجموعه ورزشی را به هیأت سواركاری نمیدهد.

میهمی افزود: چون باشگاههای اسب سواری فعلی در خارج از شهر قرار دارند با فعال شدن زمین مجموعه ورزشی 22 گولان و به دلیل اینكه این زمین در داخل شهر قرار دارد شاهد استقبال بیشتری برای اسب سواری خواهیم بود.

هم اكنون 500 نفر سواركار در استان وجود دارد كه حدود 100 تا 150 نفر از آنها از بیمه ورزشی برخوردارند و تنها حدود 30 تا 40 نفر آنها نیز در مسابقات شركت میكنند.

وی دلیل عدم رشد در این بخش را مشكل كلی در سطح كشور، كم كاری فدراسیون در سالهای گذشته، کمکاری مسئولین جهادکشاورزی عنوان کرد و گفت: با وجود حمایتهای استاندار و سازمان میراث فرهنگی هنوز این صنعت در کردستان با چالش مواجه بوده و خروج از آن مستلزم همکاری، تعامل، حمایت و پشتیبانی همه دستگاههاست.

راهاندازی مرکز تحقیقات اسب کرد در سنندج

چندی پیش مرکز تحقیقات اسب کرد در سنندج به‌منظور اهمیت پرورش اسب کرد و خلوص نژادی در دستور کار دانشگاه آزاداسلامی واحد سنندج قرار گرفت.

رئيس دانشکده کشاورزی و منابع طبيعی واحد سنندج به موافقت اصولی و اوليه برای راه‌اندازی يک مرکز تحقيقات اسب کرد در دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج به مرکزيت گروه علوم دامی دانشکده کشاورزی اشاره کرد.

و طی آن همايش دو روزه اسب کرد و اهميت پرورش آن همزمان با مسابقات زيبايی، کردی سواری و بازی‌های محلی و مسابقات کشوری استقامت با حضور داوران بين‌المللی برگزار شد.

البته مراسم مسابقات زيبايی، کردی سواری و بازی‌های محلی و مسابقات کشوری استقامت توسط سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان برگزار شده بود.

گفتنی است، همايش دوروزه اسب کرد و اهميت پرورش آن با همکاری دانشکده کشاورزی و منابع طبيعی و دانشکده دامپزشکی با حضور دانشجويان و اساتيد رئيس نظام دامپزشکی استان، معاونان امور دام استان کردستان، کرمانشاه و همدان، عبدالمؤمن مردوخ رئيس هيأت سوارکاری استان در دانشگاه آزاد واحد سنندج اجرا شد.

طرح ارزیابی تنوع ژنتیکی اسبهای کرد اجرا میشود

معاون بهبود تولیدات دامی جهادکشاورزی استان کردستان در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار ما اظهار داشت: در طرحی مشترک با دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج برای تثبیت نژادی اسب کرد هیأتی تحت عنوان کمیته فنی اسب کرد که متشکل از افراد خبره در زمینه اسب کرد هستند تشکیل میشود.

خالد جعفری به شناسنامهدار کردن اسبهای کرد اشاره کرد وگفت: این کار ضمن هویت بخشی به اسب و جلوگیری از آمیخته شدن با نژادهای دیگر تا حدی از انقراض آن جلوگیری کرد.

وی در ادامه گفت: معاونت اموردام جهادکشاورزی مسئول حفظ و حراست از این نژاد بوده جدا از شرایط ویژه زمین و واگذاری تسهیلات برای تخصصی کردن پرورش اسب میتوان با برگزاری و حمایت از مسابقات اسب سواری تا حدی در احیای اسب کرد تلاش نمود.

وی تصریح کرد: در گذشته حمایت از اسب عرب و اسب ترکمن انجام میشد که متاسفانه اسب کرد مورد بیمهری قرار گرفت.

تسهیلات برای اسب کرد سقف خاصی ندارد

معاون بهبود تولیدات دامی جهادکشاورزی کردستان تأکید کرد: ارائه تسهیلات برای اسب کرد سقف خاصی نداشته و بستگی به تعداد اسب دارد.

وی ادامه داد: اگر طرح قابلیت اجرایی داشته باشد جزء طرحهای اولویتدار خواهد بود و باتوجه به اینکه حمایت از پرورش اسب کرد در کارگروه کشاورزی استان مصوب شد میتوان وارد اقتصادی کردن اسب کرد در استان هم شد.

وی به حمایت و ایجاد واحدهای کشش اسب کرد اشاره کرد و گفت: حمایتهای مختلفی از قبیل حمایت نهادهای و حمایتهایی برای اصلاح نژاد در اختیار اسبداران قرار دادیم.

وی در مورد تسهیلات بانکی کارشناسی نشده در مورد اسب کرد گفت: متاًسفانه بیشتر بانکها به این مورد توجه نمیکنند و بیشتر به فکر بازگشت تسهیلات هستند و فقط دو سال به منظور تنفس اعلام شده است.

توجه بيشتر به امر اصلاح نژاد اسب كرد، شناسائي دقيق نژاد كرد، مشخص نمودن تعداد دقيق اسبهای موجود و اصلاح نژاد آنها، توجه به مطالب بنيادی و پايهایی در جهت بهبود امور پرورش اسب، از جمله مطالعات آناتوميكی، فيزيولوژيكي و خونشناسی و خصوصاً ژنتيكی، تأسيس انجمن اسب كرد و تدوين كتاب انساب از جمله راهکارها و پیشنهاداتی است که توسط کارشناسان و فعالان در زمینه اسب به جهت حفظ، حراست، احیا و نجات اسب کرد از انقراض ارائه دادند.

درج شده در هفته نامه سیروان - خبرگزاری ایانا- خبرگزاری فارس - خبرگزاری میراث آریا

سایت د

اسب کرد

مطالب مشابه :

نگاهی به تاریخچه اسب کرد

اصیل‌ترین نژاد اسب ایرانی اسب كرد است

افروز مادیان کرد

اسب کرد هویت جهانی پیدا کرد

فروش ویژه

فروش اسب مادیان(کهر) در زنجان

اسب کرد

اسب‌ های یک‌ میلیارد تومانی در تهران!

نام های کردی برای اسب کرد

مقاله چگونه اسبمان را بشوییم+آیا باید اسب را حمام کرد+صورت اسب را چگونه بشوییم+شستشوی بدن اسب