اثرات آرایش کاشت بر شاخص های رشد ارقام لوبیا قرمز

اثرات آرایش کاشت بر شاخص های رشد ارقام لوبیا قرمز

ترابی جفرودی آذرخش1، حسن زاده قورت تپه عبدا...2 و مقدم امیر فیاض3

1- دانشجوی سابق زراعت، 2- عضو هیات علمی موسسه تحقیقات کشاورزی آذربایجان غربی، 3- عضو هیات علمی دانشگاه ارومیه

چكيده:

به منظور بررسی اثرات تراکم بوته و آرایش کاشت بر روند رشد ارقام لوبیا قرمزآزمایشی طی سال زراعی 81 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی ارومیه با استفاده از طرح اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. در این آزمایش فاصله بین ردیف در سه سطح 30، 45 و 60 سانتی متر به عنوان فاکتور اصلی، دو رقم (ناز و درخشان ) و سه فاصله بین ردیف 5، 10 و 15 سانتی متر به عنوان فاکتورهای فرعی استفاده شد. برای ارزیابی شاخص های رشد از تجمع ماده خشک (DM)، سرعت رشد محصول(CGR) و سرعت رشد نسبی RGR)) استفاده شد که با نمونه برداری از مزرعه به فواصل يك هفته اي روند تغییرات شاخص های رشد بر اساس درجه روز رشد بدست آمد. بر اساس نتایج این آزمایش مشاهده شد که روند تغییرات ماده خشک اندام های هوایی در کلیه تیمارها به صورت سیگموییدی بود. در رقم درخشان بیشترین ماده خشک تولیدی در 1029 درجه روز - رشد و در رقم ناز در 1200 درجه روز – رشد حاصل آمد. همچنین مشخص شد که با افزایش تراکم بوته، میزان ماده خشک تجمعی به طور معنی داری افزایش یافت و بیشترین ماده خشک در ارقام ناز و درخشان در آرایش کاشت 5 × 30 سانتی متر و یا تراکم بوته 67/66 بوته در مترمربع بدست آمد. در ارقام مورد بررسی با کاهش فواصل بین ردیف و بین دو بوته در ردیف سرعت رشد محصول افزایش یافت و مقادیر بیشینه سرعت رشد محصول در ارقام ناز و درخشان به ترتیب به میزان 67/3 و 12/3 گرم در درجه روز – رشد بود. همچنین بررسی نتایج نشان داد که در ارقام مورد مطالعه با افزایش تراکم بوته و کاهش فاصله بین ردیف و بین و بوته در ردیف عملکرد دانه لوبیا افزایش یافت و آرایش های کاشت 5 × 30 سانتی متر در رقم ناز و 10 × 30 سانتی متر در رقم درخشان سبب تولید حداکثر عملکرد دانه گردید.

واژه های کلیدی: تراکم بوته، آرایش کاشت، لوبیا قرمز، شاخص های رشد، ماده خشک تجمعی، سرعت رشد محصول و سرعت رشد نسبی، عملکرد دانه

مقدمه:

شناخت و بررسی شاخص های رشد در تجزیه و تحلیل عوامل موثر در عملکرد دانه از اهمیت زیادی برخوردار بوده و به کمک آنها می توان مراحل رشد گیاه را تعیین و با توصیف کمی رشد و نمو، تولید محصول را ارزیابی کرد (1). از طرف دیگر، تراکم کاشت از جمله عواملی است که می تواند شاخص های رشد را تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین مطالعه اثرات تراکم بوته بر خصوصیات رشد می تواند ما را در تحلیل و تجزیه عملکرد دانه یاری کند.

مواد و روش ها:

این آزمایش در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه ارومیه به منظور بررسی اثرات آرایش کاشت بر برخی از شاخص های رشد دو رقم لوبیا قرمز در سال 81 انجام شد. طرح مورد استفاده در این آزمایش طرح کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی بود که در سه تکرار اجرا شد. بدین منظور دو رقم لوبیا قرمز ( ناز و درخشان) از موسسه تحقیقات نهال و بذر کرج تهیه گردید. فاکتورهای استفاده شده در این تحقیق شامل سه فاصله بین ردیف (30، 45 و 60 سانتی متر) به عنوان فاکتور اصلی و دو رقم و سه فاصله بین دو بوته در ردیف ( 5، 10 و 15 سانتی متر) به عنوان فاکتورهای فرعی بودند. برای محاسبه شاخص های رشد از یک ماه پس از کاشت تا برداشت نهایی به طور منظم به صورت هفتگی اقدام به برداشت نمونه از مزرعه شد و در نهایت به کمک درجه روز – رشد(GDD) اقدام به محاسبه ماده خشک تجمعی (DM) ، سرعت رشد محصول(CGR) و سرعت رشد نسبی (RGR) گردید.

نتایج و بحث:

با توجه به نتایج این بررسی مشاهده شد که روند تغییرات ماده خشک (DM) در کلیه تیمارهای مورد بررسی به صورت سیگموئیدی (S شکل) بود به نحوی که افزایش DM در ارقام ناز و درخشان به ترتیب تا حدود 550 و 450-400 درجه روز رشد به طور بطئی بود، پس از آن بر میزان ماده خشک تجمعی به صورت خطی افزوده شد تا مرحله اي که حداکثر ماده خشک تولیدی به دست آمد که این میزان در رقم ناز در 1200 درجه روز رشد و در رقم درخشان در 1029 درجه روز رشد بود و در نهایت با ادامه دوره رشد و افزایش بیشتر درجه روز رشد از میزان ماده خشک تولیدی کاسته شد. همچنین مشاهده شد که میزان DM با افزایش تراکم بوته افزایش یافت و در ارقام مورد بررسی بالاترین DM تولیدی در آرایش کاشت 5 × 30 سانتی متر و یا تراکم کاشت 67/66 بوته در متر مربع حاصل گردید. در رابطه با اثرات افزایشی تراکم بوته بر میزان تجمع ماده خشک باید گفت که به نظر می رسد این مساله بیشتر ناشی از افزایش تعداد بوته در واحد سطح می باشد. که این موضوع توسط سایرین نیز گزارش شده بود (1).

در این تحقیق با بررسی روند تغییرات سرعت رشد محصولCGR در طی فصل رشد مشاهده شد کهCGR در تمامي تيمارها در ابتدا افزایش نسبتا بطئی داشته و به دنبال آن افزایش سریع تری را نشان می دهد، در مرحله بعدCGR با شیب تندی کاهش یافته به طوری که در انتهای فصل رشد منفی می گردد. افزایش آهستهCGR در ابتدا به دلیل کمی مریستم های رویشی می باشد ولیکن با تکمیل پوشش گیاهی و استفاده کاراتر از نور خورشید و افزایش سطح برگ میزانCGR افزایش تندی می یابد به طوری که به حداکثرCGR می رسیم پس از آن با توجه به افزایش رقابت بین بوته ای، کاهش نفوذ نور به داخل کانوپی و زرد شدن اندام های فتوسنتز کننده و نیز انتقال مواد غذایی به دانه ها از میزانCGR کاسته می شود. چنین نتیجه ای قبلا توسط سایر محققين نیز گزارش شده است (2). در بین ارقام مورد مطالعه مشخص شد که بیشترین میزان CGR در بالاترین تراکم بوته ناشی از اعمال آرایش کاشت 5 × 30 سانتی متر و به میزان 12/3 و 67/3 گرم در متر مربع درجه روز رشد به ترتیب در ارقام درخشان و ناز به دست آمد. CGR بالاتر در رقم رونده ناز به دلیل ساختار بهتر کانوپی و پرداخت هزینه کمتر در بافت های حمایت کننده آن است.

سرعت رشد نسبیRGR در این مطالعه در کلیه تیمارها با افزایش سن گیاه کاهش یافت به طوری که در انتهای فصل رشد میزانRGR منفی شد. به نظر می رسد میزانRGR در ابتدای فصل رشد به علت نفوذ نور به داخل کانوپی و سایه اندازی کمتر برگ ها بر روی هم و در نتیجه تنفس کمتر بالاتر می باشد. با گذشت زمان و افزایش اندام های رویشی و سایه اندازی برگ ها بر روی یکدیگر مقدار آن کاهش می یابد. در ارقام مورد بررسی، در حدود 260 درجه روز رشد بیشترین میزان RGR حاصل آمد ولیکن پس از آن از این مقدار کاسته شد به طوری در ارقام ناز و درخشان به ترتیب در 1100-1050 و 1200 درجه روز رشد این مقدار منفی شد.

نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها نشان داد که تاثیر تیمارهای فاصله بین ردیف و بین دو بوته در ردیف و اثرات متقابل بین آن ها بر روی عملکرد دانه لوبیا در سطح احتمال 1% معنی دار بود و بر میزان عملکرد دانه در این آزمایش با کاهش فاصله بین ردیف و بین دو بوته در ردیف و یا افزایش تراکم بوته افزوده شد به نحوی که بیشترین عملکرد دانه در ارقام ناز و درخشان به ترتیب در آرایش های کاشت 5 × 30 و 10 × 30 سانتی متر به دست آمد. به نظر می رسد عامل اصلی در افزایش عملکرد دانه با افزایش تراکم کاشت افزایش تعداد بوته در واحد سطح باشد که سبب افزایش کارایی استفاده از نور و منابع در دسترس و در نتیجه افزایش عملکرد می گردد. این نتایج توسط مهراج و همکاران (3) نیز مورد تاکید قرار گرفته است.

منابع

1- لطيفي، ن. و س. نواب پور. 1379. واكنش شاخص‌هاي رشد و عملكرد دانه دو رقم لوبيا چيتي به فاصله رديف و تراكم بوته. مجله علوم كشاورزي ايران. جلد31: 362-353.

2- Lucas, E.O., and G.M. Milbourn. 1976. The effect of density of planting on the growth of two Phaseolus vulgaris varieties in England. J. Agric. Sci. Camb. 87: 89-99.

3- Mehraj, K.N., M.A. Brick. C.H. Pearson. and J.B. Ogg. 1996. Effect of bed width, planting arrangement and plant population on seed yield of pinto bean cultivars with different growth habit. Journal of Production Agriculture 9(1): 79-82.

اثرات آرایش کاشت بر شاخص های رشد ارقام لوبیا قرمز

مطالب مشابه :

مطالب در مورد دانه

علوم. فصل اول (گل ، میوه ، دانه)

درس علوم

لوبیای پرنده چیست؟

کشت هیدروپونیک چیست؟چگونه بدون خاک گیاه بکاریم؟

اثرات آرایش کاشت بر شاخص های رشد ارقام لوبیا قرمز

نمونه سوال 3 - علوم دوم دبستان همراه با پاسخ

تولید مثل در گیاهان

روش کاشت و برداشت سیر