آیین دادرسی کیفری2

اقرار متهم:
معتبرترین و قطعی ترین وسیله برای پی بقردن بقه وقوع جرم است . در
جرایمی که منوط به شکایت شاکی است اقرار متهم به تنهایی برای شقروع
به تعقیب کافی نیست. همچنین قطعیت اعتبار اقرار مطل نبقوده و ممکقن
است به خا ر وجود رابطه عا فی با مرتکب اصلی کسی اقرار به جرم کنقد
لذا قاضی باید به این مورد توجه کند.
.2 شکایت شاکی:
شکایت می تواند کتبی یا شفاهی باشد. شقکایت شقاکی اصقولاً بیشقتر در
جرایم قاب گذشقت و جرایمقی کقه جنبقه ی خصوصقی آن بیشقتر ا سقت
ضروری می باشد.
.3 اعلام جرم توسط دیگران:
در بند نخست اعتم جرم توسط مرتکقب جقرم و در بنقد دوم اعقتم جقرم
توسط شخص بزه دیده می باشد لیکن در این بند شخصی کقه هقین نقوع
دخالتی اعم از مباشرت معاونت قیمومت و ... در وقوع جقرم نقدارد وققوع
جرم را به مقام مسئول ا تع می دهد.
.4 گزارش ضابطین دادگستری:
در این بند نیز اعتم جرم توسط کسی است کقه بقه عنقوان نماینقده مققام
تعقیب موظف به این اعتم است. این افراد ضابطین دادگستری یا قضقایی
خوانده می شوند.
.1 آیین دادرسی کیفری، علی خالقی، صفحه 13
ضابطین دادگستری مأمورانی هستند که تحت نرارت و تعلیمات مقام قضایی در کشف جقرایم و
بازوی مقدماتی و حفظ آثار و دلای جرم و جلوگیری از فرار متهم یا مخفی شدن او ابقت اوراا
و اجرای تصمیمات قضایی به موجب قانون اقدام می کنند.
تعریف
حقوق یار نکته به نکته
11
ضابطین
.1 ضابطین عام
.2 ضابطین خاص
ضابطین عام مأمورانی هستند که صتحیت عام دخالت در مورد هر جرمقی را دارنقد و وظقایف و
اختیارات آنها محدود به جرایم معیّن یا شرایط خاصی نیست.
تعریف
در حال حاضر فقط مأمورین نیروی انترامی ضابط عام محسوب میشوند.
نکته
ضابطین خاص مأمورانی هستند که صتحیت عام دخالت در مورد هر جرمی را ندارنقد و وظقایف
و اختیارات آنها محدود به جرایم معیّن یا شرایط خاصی است.
تعریف
ضابط شناخته شدن ضابطین خاص در زمینه ای معیّن صتحیت دخالت و اقدام ضابطین عقام را
نفی یا محدود نمیکند.
نکته
برخی ضابطین خاص
.1 رؤسا و معاونین زندان نسبت به امور زندانیان )این مأموریت شام مدت مرخصقی
زندانیان در خارج از زندان نمی شود.(
.2 مأمورین نیروی مقاومت بسیج
.3 نیروهای مسلح با تصویب شورای عالی امنیت ملی
.4 مأموران جنگلبانی سازمان بنادر و کشتیرانی و مأموران شکاربانی
.2 اعضای سپاه پاسداران انقتب استمی
12 آیین دادرسی کیفری
98 مقأموران وزارت ا تعقات در خصقوص /11/ براساس قانون برنامه پنجم توسقعه مورخقه 12
پیشگیری و مقابله با فساد و اختتل در امنیت اقتصادی جرایم سازمان یافته ضدامنیتی اققدامات
تروریستی و تهدیدات نرم امنیتی ضابط دادگستری محسوب می شوند. ) 1( براساس قانون برنامقه
چهارم توسعه این افراد در جرایم کشف مفاسد کتن اقتصقادی و سقرقت میقراث فرهنگقی نیقز
ضابط تلقی میشوند.
نکته
.1 آیین دادرسی کیفری، علی خالقی، صفحه 19
.2 تبصره ماده 11 ق.آ.د.ک
شرایط ضابط شناخته شدن مأمورین نیروی مقاومت بسیج
.1 جرم مشهود باشد.
لذا در جرایم غیرمشهود مطلقاً این افراد جز اعتم جرم ح مداخله ندارند.
.2 در مواردی که ضابطین عام حضور نداشته یا با وجود حضور اقدامی در جهت وظیفقه
انجام نداده یا از اعضای نیروی مقاومت بسیج درخواست کمك و مداخله کنند.
.3 مأمورین نیقروی مقاومقت بسقیج آمقوزش هقای لازم را در ایقن خصقوص دیقده و
همچنین دارای مجوز مخصوص مداخله باشند.
گزارش ضابطین دادگستری در صورتی معتبر است که موثق و مقورد اعتمقاد قاضقی باشقد . لقذا
) اعتبار گزارش ضابطین مطل نیست. ) 2
نکته
حقوق یار نکته به نکته
13
* ضابطین دادگستری مکلفند دستورات مقام قضایی را اجرا کنند. در صقورت تخلقف بقه
سه ماه تا یك سال انفصال ازخدمت دولت و یا از یك تا 6 ماه حبس محکوم خواهند شد.
* ضابطین دادگستری به محض ا تع از وقوع جقرم در جرایم غیرمشهود مراتقب را
جهت کسب تکلیف و اخذ دستور لازم به مقام ذیصقت قضقایی اعقتم مقی کننقد و در
خصوص جرایم مشهود تمامی اقدامات لازم را به منرور حفقظ آلات و ادوات و آثقار و
عتیم و دلای جرم و جلوگیری از فرار متهم و یا تبانی معمول و تحقیققات مققدماتی را
انجام و بتفاصله به ا تع مقام قضایی می رسانند.
* ضابطین دادگستری ح اخذ هین گونه تأمین را در هین نقوع جرمقی ندارنقد )مطلققا (.
حتی مقامات دادسرا نیز اعم از دادستان و دادیار و بازپرس نیقز نمقی تواننقد دسقتور اخقذ
تأمین را به ضابطین دادگستری بدهند.
* چنانچه به هر علت اجرای دستور و یا تکمیق دسقتورات مققام قضقایی میسقر نباشقد
ضابطین موظفند در پایان هر ماه گزارش آن را با ذکر علت به مقام قضایی اعتم نمایند.
نکات برجسته
ریاست و نظارت بر ضابطین
.1 ریاست و نظارت بر ضابطین براساس ماده 15 ق.آ.د.ک:
به موجب این ماده نرارت و ریاست در خصوص پرونده و موضقوعی خقاص
است که برعهده ضابطین نهاده شده است نه موارد عام.
.2 مراده 3 » ب« ریاست و نظارت برر ضرابطین بره موجرب بنرد
ق.ت.د.ع.ا:
بر اساس این ماده ریاست و نرارت عام بر ضابطین به عهده دادستان است.
منرور از وظایف این بند وظقایف ضقابطین در پیشقگیری از وققوع جقرم از
ری گشتزنی کشف و اعتم جرم و ... است.
.1 آیین دادرسی کیفری، علی خالقی، صفحه 19
14 آیین دادرسی کیفری
وظایف ضابطین
.1 ) جرایم مشهود: ) 1
* ضابطین در این گونه جرایم ابتدا باید تمامی اقدامات لازم را اعم از جلب
دستگیری و توقیف و حتی ورود به منزل ) 2( به منرور حفظ آلات و ادوات و
آثار ناشی از جرمو فرار و تبانی متهم انجقام دهنقد . سقپس گقزارش جقرم و
اقدامات انجام گرفته را بتفاصله به مقام قضایی مربو ه ا تع دهند.
* در مواردی که جلب متهم لازم باشد:
اولاً موضوع اتهام کتباً به متهم تفهیم میشود.
ثانیاً دستگیری متهم به خانواده وی ا تع داده می شود.
ثالثاً مدت نگهداری متهم نباید از 24 سقاعت تجقاوز کنقد؛ آن هقم فققط در
جرایم مشهود و در صورت ضرورت انجام تحقیقات.
.2 جرایم غیرمشهود:
* در این نوع جرایم وظیفه ضابطین صرفاً به اعتم و گزارش وقوع جرم به
مقام قضایی محدود می شود. بعد از گزارش وقوع جرم منترر اعتم دسقتور
مقام قضایی در این زمینه خواهند ماند.
* اگر وقوع جرمی از نرر ضابطین دادگستری مح تردید باشد یا از منقابع
موث و مورد اعتماد از آن مطلع نشوند باید قب از گزارش به مققام قضقایی
اقدامات لازم را برای کشف حقیقت انجام دهند.
* ضابطین دادگستری ح تفتیش منازل امقاکن و اشقیاو و جلقب مقتهم را
بدون اجرازه مخوروص از قرف مقامقات قضقایی در خصقوص جررایم
غیرمشهود ندارند.
در این زمینه بخشنامه مورخ 1338 اداره ک قوانین و امور حقوقی ناجقا کقه
امکان تفتیش و بازرسی خودروها را حتی در غیر جرایم مشهود بقدون اجقازه
مقام قضایی پذیرفته شده بود بقر اسقاس رأی دیقوان عقدالت اداری ابطقال
گردیده است.
.1 به مصادیق جرایم مشهود و غیرمشهود در صفحه بعدی اشاره خواهد شد.
.2 71 مراجعه شود. /7/ 9 مورخه 2 / در این زمینه به نظریه مشورتی 1119
حقوق یار نکته به نکته
15
) موادیق جرایم مشهود ) 1
1( جرمی که در مرئی و منرقر ضقابطی ن دادگسقتری واققع شقده و یقا بتفاصقله
مأمورین یاد شده در مح وقوع جرم حضور یافته یا آثار جرم را بتفاصله پقس از
وقوع مشاهده کنند.
2( در صورتی که دو نفر یا بیشتر که ناظر وقوع جقرم بقوده انقد و یقا مجنقی علیق ه
بتفاصله پس از وقوع جرم شخص معینی را مرتکب جرم معرفی نماید.
3( بتفاصله پس از وقوع جرم عتیم و آثار واضحه یق ا اسقباب و دلایق جقرم در
تصرف متهم یافت شود یا تعل اسباب و دلای یاد شده به متهم محرز شود.
4( در صورتی که متهم بتفاصله پس از وقوع جرم قصد فقرار داشقته یقا در حقال
فرار یا فوری پس از آن دستگیر شود.
2( در مواردی که صاحبخانه بتفاصله پقس از وققوع جقرم ورود مقأموری ن را بقه
خانه خود تقاضا نماید.
6( وقتی که متهم ولگرد باشد.
اگر بزهکاری از سوی ضابطین در حالی دستگیر شود کقه بقه عنقوان مثقال یقك هفتقه تعطیق
) رسمی است در این حالت باید از دادستان تعیین تکلیف کند. ) 2
نکته
.1 ماده 21 ق.آ.د.ک
.2 آیین دادرسی کیفری، دکتر محمود آخوندی، جلد 2، صفحه 39
16 آیین دادرسی کیفری
موانع تعقیب دعوای عمومی
حقوق یار نکته به نکته
17
.1 آیین دادرسی کیفری، دکتر علی خالقی، صفحه 92
) شروع به تعقیب، شروط و موانع تعقیب) 1
.1 شروط خاص تعقیب برخی جرایم:
الف( لزوم شکایت شاکی در جرایم قاب گذشت
ب( لزوم تحصی اجازه از برخی مقامات
.2 موانع تعقیب دعوای عمومی:
الف( مصونیت ها
-1 مصونیت سیاسی
-2 مصونیت پارلمانی
ب( انا ه
ج( جنون متهم
عدم تحق مورد نخست یعنی شروط خاص تعقیب برخی جقرایم نیقز از موانقع تعقیقب دعقوای
عمومی محسوب میشود.
نکته
18 آیین دادرسی کیفری
) 1( لزوم شکایت شاکی ) 1
لزوم شکایت شاکی در جرایم قاب گذشت مطر میشود. اصولاً جقرایم از نرقر قابق
گذشت بودن یا نبودن به سه دسته تقسیم میشوند:
) تفکیک جرایم) 2
.1 جرایمی که تعقیب آنها صرفنرر از شکایت یا عدم شقکایت شقاکی برعهقده
دادستان است.
.2 جرایمی که با شکایت شاکی تعقیب شده ولی با گذشت وی موققوف نخواهقد
شد.
.3 جرایمی که با شکایت شاکی تعقیب و با گذشت وی موقوف خواهد شد.
متک تشخیص هر یك از موارد فوا قانون است.
نکته
اصل:
با توجه به اص قانونی بودن یا الزامی بودن تعقیب اص بر عقدم لقزوم شقکایت شقاکی و لقزوم
تعقیب توسط دادستان است.
استثناء:
مگر اینکه قانون لزوم شکایت شاکی را تصریح کند. مانند ماده 323 ا.م.ا مصوب 1332
نکته
.1 آیین دادرسی کیفری، دکتر علی خالقی، صفحه 92
.2 ماده 1 ق.آ.د.ک
اقدام به شکایت نوعی استیفای ح است و اعمال آن مستلزم داشتن اهلیقت اسقتیفا اسقت . اگقر
بزهدیده فاقد این اهلیت باشد ولی قیّم وصی یا دادستان از رف وی اقدام خواهد کرد.
نکته
حقوق یار نکته به نکته
19
در خصوص فرد غیررشید نصب قیم فقط در دعاوی مالی ضقروری بقوده و در دعقاوی غیرمقالی
غیرشید شخصا میتواند اقدام به شکایت کند.
نکته
) موارد نوب قیّم موقت ) 1
.1 محجور ولی یا قیّم نداشته باشد.
.2 به ولی یا قیّم دسترسی نباشد.
.3 ولی یا قیّم خود مرتکب جرم شده یا در آن دخالت داشته باشد.
.4 نصب قیّم موجب فوت وقت یا توجه ضرر به محجور باشد.
.1 ماده 92 ق.آ.د.ک
.2 آیین دادرسی کیفری، دکتر علی خالقی، صقحه 91
) 2( لزوم تحویل اجازه از برخی مقامات ) 2
موقعیت حرفه ای و اجتماعی برخی افراد به گونه ای است که ایجاب می کند از امنیت
شغلی لازم برای انجام وظایف خود برخوردار بوده و ناگزیر به مراجعقه بقه دادگسقتری
برای هر امری نباشند.
در حال حاضر در حقوا ما تنها موردی که تعقیب متهم توسط دادستان موکول به اجقازه از مققام
دیگری میباشد تعقیب کیفری دارندگان پایههای قضایی است.
لذا عدم تحصی این اجازه از موانع تعقیب دعوی عمومی محسوب میشود.
نتیجه گیری
21 آیین دادرسی کیفری
) 3( موونیّت ها ) 1
منرور از مصونیت عدم امکان تعقیقب مرتکقب جقرم بقه دلیق موقعیقت سیاسقی یقا
اجتماعی خاص است. مصونیت بر دو گونه است: مصونیت سیاسی و مصونیت پارلمانی.
.1 آیین دادرسی کیفری، دکتر علی خالقی، صقحه 78
.2 ماده 1 قانون مجازات اسلامی مصوب 1398 مؤیّد این موضوع است.
موونیت سیاسی
.1 مأموران دیپلماتیک:
این افراد در کلیه جرایم اعم از مهم و غیرمهم و اعم از اینکه جرم در ارتباط بقا
وظایف آنها ارتکای افتاده یا غیقرآن از مصقونیت تعقیقب توقیقف و بازداشقت
برخوردارند. خانواده این افقراد نیقز چنانچقه تبعقه ی کشقور پذیرنقده نباشقند از
مصونیت مذکور برخوردارند.
.2 مأموران کنسولی:
افرادی هستند که وظیفه آن ها توسعه روابط فرهنگی بازرگانی و ... بوده و جقز
در دو مورد این افراد دارای مصونیت مذکور برای مأموران دیپلماتیك نمیباشند.
اولاً جرایمی که در مقام انجام وظیه مرتکب میشوند. ثانیاً در خصوص جنایقات
و جرایم مهم میتوان این افراد را تعقیب یا بازداشت نمود.
.3 مأمورانی که صرفاً به صورت موردی برای انجام یک مأموریت خراص بره
کشوری اعزام میشوند:
این افراد و خانواده های آنها چنانچه تبعهی کشور پذیرنده نباشند از مصقونیت
تعقیب جزایی برخوردار خواهند بود.
خدمهی نمایندگان سیاسی نیز در صورت ارتکقاب جقرم در راسقتا ی انجقام وظیفقه خقود دارای
مصونیت میباشند. همچنین نمایندگان سیاسی در هنگام عزیمت به یك کشور از کشقور ثقالثی
عبور کنند در آن کشور نیز دارای مصونیت سیاسی خواهند بود.
) مصونیت این افراد آن ها را در کشور خود مصون از تعقیب نخواهد کرد. ) 2
نکته
حقوق یار نکته به نکته
21
موونیت پارلمانی
مصونیت پارلمقانی در خصقوص نماینقدگان مجلقس شقورای اسقتمی و بقه
مناسبت اظهار نرر در مقام ایفای وظایف نمایندگی ) 1( آنهاست نقه غیقر آ ن.
لذا ارتکاب رفتار و عنوان مجرمانه مشمول این نوع مصونیت نبوده و چنانچقه
نماینده ای در هنگام نط به یکی دیگر از نماینقدگان یقا هقر فقرد دیگقری
اهانت کند به جرم توهین تعقیب خواهد شد.
.1 اصل 71 قانون اساسی
.2 آیین دادرسی کیفری، دکتر محمد آشوری، جلد 1، صفحه 198
) 4( اناطه ) 2
تخصصی شدن شعب دادگاه ها و تقسیم آن ها به شعب حقوقی و کیفری مانع رسقیدگی
دادگاه کیفری به موضوعات حقوقی و امور حسقبی شقده اسقت . لقذا چنانچقه در جریقان
رسیدگی به امر کیفری موضوعی حقوقی به میان آید بازپرس یا قاضی رسیدگی کننقده
باید قرار انا ه صادر نماید تا تکلیف موضوع حقوقی در دادگاه مربو ه روشن شود و پقس
از مشخص شدن نتیجه به رسیدگی خود ادامه دهد.
هر نوع دفاع متهم که مبیّن اختتف نرر او با شقاکی در موضقوع مقورد اتهقام باشقد نمقی توانقد
زمینه ساز صدور قرار انا ه شود بلکه برای این کار باید دلای و اماراتی را به بازپرس ارائقه نمایقد
که بتواند موضوع را در دادگاه حقوقی بررسی کند.
نکته
مستند قانونی
مستند قانونی صدور قرار انا ه ماده 13 ا.آ.د.ک مقی باشقد کقه بقا توجقه بقه
ماده 3 قانون تشکی صدور این قرار هم در صتحیت دادگقاه » ن« مفهوم بند
است و هم در صتحیت دادسرا.
22 آیین دادرسی کیفری
تفاوت صدور قرار اناطه در دادگاه و دادسرا
.1 قرار اناطه در دادسرا:
اگر در مرحله ی تحقیقات مقدماتی در دادسرا بازپرس یقا دادسقتان یقا حتقی
دادیار انجام تحقیقات مقدماتی در امور کیفری را منوط به احراز امقر حققوقی
تشخیص دهند قرار انا ه صادر میکنند.
.2 قرار اناطه در دادگاه:
در امر کیفری چنانچه قاضی کیفری صدور حکم مجرمیت را مستلزم اثبقات
یك امر حقوقی بداند اقدام به صدور قرار انا ه میکند. در این حالت چنانچه
ذینفع ظرف یک ماه از صدور ققرار انا قه رسقید دادخاوسقت مطروحقه در
دادگاه حقوقی را به مرجع کیفری صادر کننده قرار انا ه تسلیم نکند قاضقی
مربو ه به رسیدگی ادامه داده و تصمیم مقتضی صادر میکند.
) اعتراض به قرار اناطه ) 1
.1 قرار صادره از جانب بازپرس باید به تأیید دادستان برسد.
.2 بازپرس پس از تأیید قرار از جانب دادستان آن را به شاکی ابت میکند.
.3 در این صورت شاکی ح دارد ظرف ده روز پس از ابت به این ققرار اعتقرا
کند. به این اعترا در دادگاه صالحه و خارج از نوبت رسیدگی میشود.
.4 همانطور که گفته شد مهلت اعترا به ققرار انا قه در دادسقرا ده روز بقوده و
دادگاه عمومی یا انقتب صتحیت رسیدگی به این قرار را دارد. در مقاب مهلت
اعترا به قرار انا ه صادره از دادگاه بیست روز بوده و مرجع اعترا دادگقاه
تجدیدنرر استان خواهد بود.
.1 آیین دادرسی کیفری، دکتر علی خالقی، صفحه 92
 پس قرار انا ه قاب اعترا است.
حقوق یار نکته به نکته
23
) موارد صدور قرار اناطه ) 1
.1 دعاوی مربوط به مالکیت:
موضوع دعوی باید در مورد مالکیت اموال غیرمنقول باشد و در مقورد امقوال
منقول مرجع کیفری خود مکلّف به رسیدگی بقوده و نمقی توانق د ققرار انا قه
) صادر کند. ) 2
در مورد اموال غیرمنقولی که دارای سند رسمی است محملی بقرای صقدور
) قرار انا ه وجود ندارد. ) 3
.2 دعاوی مربوط به اصل نکاح و طلاق:
یك جنبه ی مربوط به صدور قرار انا ه در این قسمت مربوط به ادعای زن
در خصوص تجاوز به عنف توسط مرد و ادعای مرد نسبت بقه وجقود رابطقه
زوجیت بین آنهاست.
در جنبه ی دیگر زن ادعای ترک انفاا توسط مقرد را داشقته و مقرد مقدعی
عدم زوجیت ) تا( میباشد.
.1 آیین دادرسی کیفری، دکتر علی خالقی، صفحه 98
.2 1317/7/2 – رأی وحدت رویه شماره 129
.3 آیین دادرسی کیفری، دکتر محمد آشوری، جلد 1، صفحه 191
نکات برجسته
.1 1339 قرار انا ه صادره از جانب /9/19 – به موجب رأی وحدت رویه شماره 641
دادگاه مستقتً قاب تجدیدنررخواهی یا به عبارتی قاب اعترا است.
.2 ماده 3 ققانون تشقکی شقاکی خصوصقی و دادسقتان حق » ن« به موجب ش
اعترا به قرار انا ه را دارند. لذا متهم نمیتواند به قرار انا ه اعترا کند.
24 آیین دادرسی کیفری
) 5( جنون ) 1
اصولاً جنون در سه حالت باید مورد توجه قرار گیرد:
الف( جنون در هنگام ارتکاب جرم
ب( جنون پس از ارتکاب جرم و قب از صدور حکم قطعی
ج( جنون پس از صدور حکم قطعی
جنون هنگام ارتکاب جرم
.1 جنون در حال ارتکاب جرم به هر درجه که باشد رافع مسئولیت کیفری است.
.2 هرگاه قاضی تحقی ا مینان به صحت تحقیقات حاص نکقرد بقه تحقیق و
جلب نرر اه خبره تا حصول نتیجه ادامه می دهد. شخص مجنون با اذن ولقی
یا در صورت ضرورت به مراکز مخصوص نگهداری و درمان منتق خواهد شد.
.3 جنون در این مرحله دو فر دارد:
الف( جرم ارتکابی مستلزم دیه و خسارات مالی است:
 در این حالت با صدور قرار مجرمیت پرونده به دادگاه ارسال میشود.
ب( جرم ارتکابی مستلزم تعزیر اعم از حبس و شلاق و نظایر آن باشد:
 در این حالت قرار موقوفی صادر میگردد.

جنون قبل از صدور حکم قطعی و پس از صدور آن
.1 جنون قبل از صدور حکم قطعی:
 تا زمان افاقه تعقیب متوقف شده و دادستان میتواند دسقتور نگهقداری مقتهم را تقا
زمان بهبودی در مح مناسب صادر نماید.
.2 جنون پس از صدور حکم قطعی:
 اصولاً جنون پس از صدور حکم قطعی مانع از مجازات نیست و در خصوص حبس
مدت نگهداری مجنون در بیمارستان روانی جزو محکومیت وی محسوب می شود.

آیین دادرسی کیفری2

مطالب مشابه :

خلاصه کتاب آئین دادرسی کیفری دکتر خالقی

خلاصه کتاب آئین دادرسی کیفری دکتر خالقی

درس آیین دادرسی کیفری

جزوه فوق العاده آیین دادرسی کیفری دکتر خالقی

آیین دادرسی کیفری1

جزوه آیین دادرسی کیفری

آیین دادرسی کیفری2