شیوه های عملی طرح دعاوی چک >>مبحث دوم:بایسته های صدور چک (گفتار اول تا چهارم)

همانطوری که به کرات توضیح دادیم، چک یک سند عادی تجاری محسوب می شود اما از آنجا که در داد و ستد های امروزه، چک پس از پول مهمترین وسیله ی پرداخت و درواقع؛ قائم مقام پول محسوب می شود و نقش مهمی در مبادلات اقتصادی و زندگی روزمره ی مردم و کسبه دارد قانونگذار کشورمان در جهت حمایت از این سند و حفظ حقوق دارندگان آن و تسهیل احقاق حقوق آنان به موجب ماده ی ۲ قانون صدور چک آن را از لحاظ امکان اجراء از طریق ادارات ثبت، مانند اسناد رسمی و در حکم اسناد لازم الاجراء دانسته و قابلیت وصول وجه آن ازاین طریق را نیز به رسمیت شناخته است.

گفتار اول: مشخصات ظاهری چک

حال سوال این است که آیا برگه ی چک الزاما باید مشخصات ظاهری خاصی داشته باشد؟پاسخ مثبت است بنابرین هر برگه ی چک الزاماً بایستی مشخصات مندرج در قوانین و مقررات مربوطه ازجمله موارد مذکور را داشته باشد:

گفتار اول: مشخصات ظاهری چک

الف) محل صدور: محل صدور آن مشخص باشد. امروزه بانک ها درهنگام چاپ دسته چک با قید نام خود و شعبه مربوطه این وصف را به طور پیش فرض رعایت می کنند.

ب) تاریخ صدور: تاریخ صدور چک بایستی در محل مشخص شده روی چک قید و نوشته شود. چکی که فاقد تاریخ صدور است اولاً: وجه آن قابل وصول ازطریق بانک مربوطه نیست. ثانیاً: قابل تعقیب کیفری نیست.

ج) امضاء صادرکننده: چک بایستی به امضاء صادرکننده برسد. امضاء روی چک یا هرسند و نوشته ی دیگری بدین معنی است که آن سند و نوشته به امضاء کننده، نسبت و قابلیت استناد پیدا کند. چکی که فاقد امضاء صادر کننده است؛ قابلیت انتساب به وی و در نتیجه قابلیت وصول و اقدام را ندارد.

د)تمبر مالیاتی: روی هر برگه ی چک بایستی به میزانی که قانون مقرر کرده است تمبر مالیاتی باطل شده باشد. امروزه بانک ها به هنگام چاپ دسته چک به صورت پیش فرض این تکلیف را انجام می دهند.

ه)کلمه ی چک: قید کلمه ی چک روی هر برگ چک. امروزه بانکها به هنگام چاپ دسته چک این تکلیف را به صورتپیش فرض انجام می دهند.

و)تعیین مبلغ: تعیین مبلغ به هنگام صدور چک از سوی صادر کننده الزامی است. چکی که فاقد مبلغ است قابلیت اقدام از طریق بانک یا مراجع قضایی و ثبتی را ندارد.

ح)مشخصات صاحب حساب: ذکر نام و نام خانوادگی و در واقع مشخصات صاحب حساب که همان صادرکننده است روی هر برگ چک الزامی است. امروزه بانکها این تکلیف را به هنگام صدور دسته چک برای اشخاص به صورت پیش فرض انجام می دهند.

ط)دو محل برای قید مبلغ: هر برگ چک بایستی دارای دو محل برای قید مبلغ باشد. یک محل برای قید مبلغ به حروف و یک محل برای قید مبلغ به عدد. این ویژگی به هنگام چاپ دسته چک بوسیله ی بانکها به صورت پیش فرض رعایت می شود.

آشنایی با ویژگیها و مشخصات فوق به ما کمک خواهد کرد که به هنگام دریافت چک از اشخاص، اطمینان حاصل نماییم که سندی که دریافت کرده ایم چک می باشد و بتوانید تفاوت آن را از اسناد پرداخت دیگر از جمله حواله هایی که موسسات مالی و اعتباری یا قرض الحسنه یا تعاونی های اعتبار صادر می کنند تشخیص دهیم.

ممکن است برگه و نوشته ای شبیه به چک باشد ولی چک با اوصاف و ویژگی های مقرر قانونی نباشد. بنابراین باید توجه نمود که حواله های صادره از موسسات مالی و اعتباری و تعاونی های اعتباری و صندوق های قرض الحسنه و برگه های دیگری که فاقد ویژگی ها و مشخصات فوق باشند چک به مفهوم مذکور در قانون صدور چک مصوب 1382 محسوب نمی شوند و ارزش و آثار چک را ندارند.

گفتار دوم: مسئولیت صادر کننده چک وضمانت اجرایی انها

وقت آن است دوباره به مسئولیت ایجاد کننده یک سند تجاری (چک) بپردازیم تا به خطرات احتمالی که ممکن است صادرکننده این سند را درگیر نمایدآگاهی یابیم

بند نخست- مسئولیت صادرکننده: به منظور سادگی کلام، مسئولیت صادر کننده را به صورت موردی و اختصاری به می آوریم.

1- صادر کننده را مسئول و مکلف به پرداخت وجه مندرج در چک می نماید.

2- اصولاً دارنده ی چک بدون آنکه محتاج دلیل یا سند دیگری باشد به همان مبلغی که در متن چک قید شده از صادر کننده، بستانکار شناخته می شود.

3- صادر کننده ی چک، متعهد و مسئول خواهد شد که در تاریخ صدور چک معادل وجه چک را در حساب بانکی خود نگه دارد و تمام یا قسمتی از آن را از حساب خود خارج ننماید.

بند دوم- ضمانت اجرا: در صورتی که صادرکننده به تعهد خود مبنی بر کارسازی چک عمل ننماید ممکن است یکی از اهرم های فشار ذیل یا تجمیع آنها در مورد وی توسط دارنده اعمال گردد:

1- صادر کننده ی چک در مورد عدم پرداخت وجه چک، دارای مسئولیت کیفری و مستوجب تعقیب کیفری با مجازات حبس، ممنوعیت از داشتن دسته چک (در مورد چک یا چکهای بلامحل با ارزش بیش از پنجاه میلیون ریال خواهد شد).

2- صادر کننده ی چک را در فرض عدم پرداخت وجه چک در سر رسید آن و در صورت صدور گواهی عدم پرداخت، مسئول جبران خسارت تاخیر تادیه و خسارات و هزینه های دادرسی نسبت به دارنده ی چک خواهد نمود.

3- اگر صادرکننده ی چک، شخص حقوقی (شرکت یا موسسه یا سازمان) باشد برای مدیران و افرادی که چک را به مدیریت و نمایندگی از شخص حقوقی امضاء کرده اند علاوه بر مسئولیت کیفری، مستوجب مسئولیت تضامنی جهت پرداخت وجه چک و خسارات دادرسی و تاخیر تادیه خواهد بود.

4- نام شخصی که چک بلامحل صادر نموده در فهرست و بانک اطلاعاتی مربوطه در بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران قرار خواهد گرفت و کلیه بانکهای کشور ، قابلیت شناسایی او را از این طریق خواهند داشت.

5- اموال صادر کننده ی چک بلامحل، حتی قبل از صدور حکم از طریق مرجع قضایی به عنوان تامین دلیل در معرض توقیف قرار خواهد گرفت.

6- دارنده ی چک امکان خواهد داشت حتی بدون مراجعه به دادگاه، از طریق اجرای ثبت برای وصول وجه چک و توقیف اموال صادرکننده اقدام نماید.

گفتار سوم: نکات عملی در صدورچک:

رعایت این نکات به ظاهر ساده به ما کمک خواهد کرد که از مشکلات وعواقب احتمالی بعدی صدور چک در امان باشیم:

الف - نوشتن متن چک : سه موضوع مهم باید لحاظ گردد:

1- نوشته متن چک فاقد قلم خودگی باشد: بایستی به هنگام نوشتن چک از قلم خوردگی و مخدوش شدن چک پرهیز نمود. قلم خوردگی چک میتواند از موجبات مسئولیت و تعقیب کیفری برای صادرکننده ی چک محسوب شود. بنابراین بایستی عبارت و اعداد متن چک، بدون قلم خوردگی و با خطی خوانا و حتی الامکان زیبا نوشته شود.

2- نوشته متن چک دارای خط و رنگ واحد باشد: تحریر تمام عبارات و اعداد متن چک حتما با خط واحد و با خودنویس یا خودکار و با یک رنگ انجام شود. استفاده از دستگاههای پرفراژ یا نرم افزارها و چاپگرهایی که امکان چاپ ارقام و عبارات روی برگه های چک را فراهم می کند نیز مفید خواهد بود.

3- تحریر عدد صفر: خود را عادت دهید که همواره و از جمله هنگام نوشتن متن چک عدد صفر را به صورت گرد و توخالی بنویسید به گونه ای که نقطه یا عدد ۵ خوانده نشود.

تذکر- در تمام ستون ها و محل های روی چک که اعداد یا عباراتی نوشته میشود پس از نوشته و دقیقاً در پایان آن با کشیدن خط پر رنگ ممتد یا با گذاردن علامت ضربدر در جاهای خالی، عبارت و اعداد را ببندید تا بدین ترتیب احتمال جعل و دستکاری متن چک کاهش پیدا کند.

ب- امضاء چک: مراقبت فرمائید به هنگام امضاء چک، امضای شما منطبق با نمونه امضای بانکی آنان باشد. بویژه اگر چند امضاء دارید، امضای روی چک را با همان نمونه امضای بانکی که هنگام افتتاح حساب معرفی کرده اید انجام دهید. توجه بفرمایید عدم مطابقت امضای روی چک با نمونه امضای بانکی می تواند مستوجب مسئولیت و تعقیب کیفری باشد. حال لازم است چند نکته اساسی درمورد امضای چک در اینجا شرح داده شود:

1- امضاء به همراه اسم باشد: بسیار مطلوب است که هنگام معرفی امضاء به بانک یعنی زمانی که برای افتتاح حساب به بانک مراجعه می کنید و نیز هنگام امضاء چک، به خط خود نام و نام خانوادگی خود را داخل امضاء یا زیر امضاء یا کنار امضایتان به عنوان بخشی از امضاء بنویسید. به عبارتی اگر امضاء شما مرکب از یک عبارت ( نام و نام خانوادگی ) و یک شکل ( شکل و علامتی که به عنوان امضاء انتخاب کرده اید) باشد امکان جعل امضای شما بوسیله دیگران کاهش پیدا می کند و در صورت جعل، اثبات جعل و شناسایی جاعل را ساده تر می نماید.

2- امضاء چک تنظیم شده توسط اشخاص ثالث: اگر به عنوان مدیر و صاحب امضای مجاز شرکت یا یک شخص حقوقی، چک را امضاء می کنید در حالی که مندرجات متن چک را واحدها و افراد دیگری تنظیم کرده اند لازم است قبل از امضاء چک، صحت فرایند صدور چک و مستندات و سوابق آن را به ویژه در مورد چکهای با ارقام زیاد کنترل نمائید.

توجه داشته باشید که وجود چک در دست دارنده ی چک به معنی بستانکاری وی از شما تلقی می شود و اثبات اینکه او واقعاً بستانکار نیست یا چک اشتباهاً صادر شده یا اشتباهاً به کسی تحویل شده یا در محاسبه و تحریر ارقام اشتباه شده با شما خواهد بود و تا زمانی که این امر را اثبات نفرمایید و حکم مربوطه را از دادگاه اخذ نکرده باشید مسوولیتهای کیفری و مدنی مربوطه از جمله پرداخت وجه آن چک، بعهده ی شما خواهد بود.

ج – تحریر تاریخ چک: ذکر تاریخ به حروف، ارجحیت دارد اما اگر قصد دارید تاریخ را با حروف و اعداد بنویسید بهتر است تاریخ چک را به روز، ماه و سال (هم با حروف و هم با اعداد) بنویسید و دقت فرمایید بین تاریخ با حروف و تاریخ با اعداد مغایرت نباشد.

در نوشتن مبلغ چک دقت زیادی لازم است. معمولاً بیشترین قلم خوردگی متن چکها مربوط به تاریخ و مبلغ چک است. پس از آن که مبلغ چک از نظرتان قطعی شد آن را هم به حروف و هم به اعداد و به واحد رسمی پول کشور «ریال» و معادل آن به «تومان» تحریر و قید فرمائید.

د – قید بابت و دروجه درمتن چک: بهتر است روی چک دقیقاً قید فرمایید که چک را بابت چه معامله ای یا چه تعهدی و در واقع از چه بابت صادر کرده اید. این امر به لحاظ اثباتی و از جنبه تعیین نوع و مورد معامله و تعهد، بسیار با اهمیت است و ایفای تعهد یا ادای دین از ناحیه ی شما را ثابت می کند. به عنوان مثال اگر روی چک قید کنید: «در وجه آقای …بابت خرید یکدستگاه سواری پراید» بدینوسیله اثبات وقوع معامله راجع به آن خودرو و اثبات ایفای تعهد و پرداخت ثمن از ناحیه خود را امکان پذیر و آسانتر می کنید.

البته قابل ذکر است که بانکها توجهی به شروط قید شده یا بابت و علت معامله نمی کنند و قانوناً ملزم به پرداخت وجه چک و عدم توجه به شروط هستند. موضوعی که مطرح شد از لحاظ قضایی و ادله اثبات دعوی دارای ارزش است.

گفتارچهارم:نکات عملی بعداز صدورچک

الف- تهیه اسکن یا عکس از چک اصداری: همواره سعی کنید از چکهایی که صادر می فرمایید کپی، اسکن یا عکس تهیه و در سوابق خود نگهداری کنید. بویژه که امروزه با وجود امکاناتی همچون چاپگرهای چندکاره و موبایلهای مجهز به دوربین چنین اقداماتی به صورتی کاملاً ساده و سریع قابل انجام است.

ب- دریافت رسید: در مواردی که چک را در ازای انجام تعهدات یا تحویل کالایی در آینده به طرف مقابل می دهید بهتر است از او رسید دریافت دارید. در مواردی که همزمان با تحویل کالا یا دریافت خدمات یا پس از آن چک می دهید این ضرورت به این اندازه وجود ندارد.

ج- استفاده ازچسب نواری: بهتر است تمام قسمتهایی را که در روی چک نوشته اید با چسب نواری بپوشانید. امکان جعل چک را بدین ترتیب کاهش می دهید.

د- نگه داری دسته چک و ته چکها:دسته چک و ته چکهای خود را در مکانی امن و به دقت نگه داری کنید و آن را از معرض رطوبت و آب و مواد شیمیایی و هرگونه خطر امحاء و مفقودی و سرقت دور نگه دارید.

ذ- تحویل دسته چک به اشخاص ثالث: از سپردن دسته چک خویش به اشخاص جداً پرهیز نمائید. اگر ضرورت اقتضاء می کند که دسته چک، نزد مدیر مالی شما یا هر شخص دیگری باشد از او تعهدنامه ای کاملاً شفاف که متضمن اقرار به وجود دسته چک با شماره… از حساب جاری شماره… بانک…شعبه… و با … برگه باشد با لحاظ تمام قیود و شروط امانتداری و حفظ اسرار تجاری و تعهد به عدم صدور بدون هماهنگی از وی دریافت و به میزانی که متناسب با حدود دسترسی وی به اموال و دارائی شماست از وی تضمین اخذ فرمائید.

شیوه های عملی طرح دعاوی چک >>مبحث دوم:بایسته های صدور چک (گفتار اول تا چهارم)

مطالب مشابه :

نمونه فرم دریافت و پرداخت

خسارت تاخیر تادیه از سر رسید چک یا از تاریخ برگشت زدن و یا تقدیم دادخواست؟

چک چیست؟

شکایت از چک برگشتی؛ کی و به کجا؟

مقررات و قوانین و نحوه شکایت کیفری چک بلا محل

راهکارهای قانونی مطالبه وجه چک

شکایت از چک برگشتی؛ کی و به کجا؟ (دانستنی های حقوقی9)

چک برگشتی‌ها بخوانند / رفع سوءاثر از چکهای برگشتی

شیوه های عملی طرح دعاوی چک >>مبحث دوم:بایسته های صدور چک (گفتار اول تا چهارم)

سفته ونحوه ی وصول وجه آن(بخش دوم وپایانی)