راه اندازي نرم، راه درست

سلام، نام من ياسمن دهقان است. من سعي مي كنم محصولات و تكنولوژيهاي جديد را شناسائي و به زبان ساده ترتيب معرفي آنها را در جامعه بدهم. از چند وقت پيش اصطلاح راه انداز نرم موتور و يا سافت استارتر نظرم را جلب كرد. بررسي هاي اوليّه نشان داد هر چند كه اين محصول جديد نيست ولي آگاهي جامعه صنعتي در مورد آن محصول خيلي كم است. متأسفانه تحصيلات من در زمينه برق و الكترونيك نيست. با خودم فكر كردم آيا مي توانم از عهده چنين مصاحبه اي بر بيايم و سرانجام دل به دريا زدم و تصميم گرفتم اين رپرتاژ را تهيه كنم. با كمي جستجو متوجه شدم كه شركت پرتو صنعت توليد كننده و تامين كننده اين محصول در رنجهاي مختلف تواني است. بنابراين با آن شركت تماس گرفتم ،‌ ترتيب دادن يك چنين مصاحبه اي معمولاً ‌بسيار وقت گير بوده و دشواريهاي خاص خودش را دارد. پاسخگوي تلفن به محض اينكه متوجه خواسته من شد ارتباط من را با يكي از مهندسين شركت برقرار كرد. آقاي مهندس هم وقتي متوجه درخواست من شد، پس از كمي مكث گفت اين موضوعي نيست كه من بتوانم تلفني در مورد آن تصميم بگيرم و قرار يك جلسه را گذاشت.
به گرمي از من استقبال كرد و به دقت به حرفهايم گوش داد و آمادگي خود را براي مصاحبه اعلام و تاريخ آن را نيز مشخص كرد. ايشان آقاي مهندس حاجي عابد معاون مدير عامل مدير عامل و مدير كارخانه شركت پرتو صنعت بودند.

و اينك متن مصاحبه:

خانم دهقان: راه انداز نرم موتور يا سافت استارتر چيست؟

آقاي حاجي عابد: همانطور كه از نامش پيداست وسيله اي است جهت راه اندازي الكتروموتورها بصورت نرم و تدريجي.

خانم دهقان: پس با آن مي توان همه موتورها را راه اندازي كرد؟

آقاي حاجي عابد: قطعاً نه! چون موتورها تنوع زيادي داشته و سافت استارتر براي گونه خاصي از آنها مناسب است اين موتورها در صنعت به موتورهاي سه فاز القائي يا قفس سنجابي معروفند.

خانم دهقان: آيا مي توان موتور سه فاز را مستقيماً به برق سه فاز زد و راه انداخت؟

آقاي حاجي عابد: بله، به اين روش راه اندازي،‌راه اندازي مستقيم يا Direct Online و يا DOL مي گويند .

خانم دهقان: پس ديگر چه نيازي به استفاده از راه انداز نرم موتور وجود دارد؟

آقاي حاجي عابد: اگر شما مستقيماً موتور را به برق سه فاز وصل كنيد. هيچ كنترلي در راه اندازي آن نخاهيد داشت. در حاليكه سافت استارتر به شما امكان كنترل پريود راه اندازي را مي دهد.

خانم دهقان: اساساً چه دليلي وجود دارد كه راه اندازي موتور را تحت كنترل داشته باشيم. بالاخره دير يا زود موتور به دور اسمي خودش مي رسد و بي متال هم موتور را حفاظت مي كند.

آقاي حاجي عابد: بله، در خيلي از اوقات ما نيازي به اعمال نظارت و كنترل در راه اندازي موتور نداريم. مثلاً در خيلي از كاربردهاي با موتورهاي توان پايين . اما هنوز موارد زيادي هم وجود دارند كه بايد راه اندازي با كنترلهاي مناسب صورت بگيرد.

خانم دهقان: ممكن است توضيح بيشتري بدهيد؟ مثلاً با يك مثال علمي موضوع را توضيح دهيد؟

آقاي حاجي عابد: بله ، بايد توجه كنيم كه هنگام راه اندازي يك موتور سه فاز يك سري اتفاقات الكترويكي و مكانيكي رخ ميدهد كه متفاوت از حالت كار دائم موتور پس از راه اندازي است مثلاً در هنگام راه اندازي موتور جريان خيلي بيشتري نسبت به حالت دائم آن از شبكه مي كشد.

خانم دهقان: خوب؛ كشيدن جرين زياد براي يك مدت كوتاه از شبكه چه اشكالي درست مي كند؟

آقاي حاجي عابد: اگر موتور كوچك باشد اشكال خاصي ايجاد نمي شود ولي اگر موتور بزرگ باشد ممكن است، اين جريان زياد را برق كارخانه نتواند براحتي تأمين كند.

خانم دهقان: آن وقت چه اتفاقي مي افتد؟

آقاي حاجي عابد: خوب خيلي چيزها ممكن است اتفاق بيافتد،‌مثلاً كشيدن جريان ناگهاني زياد از برق كارخانه ممكن است باعث افت ولتاژ لحظه اي شده و در كار ساير تجهيزات برقي و الكترونيكي اختلال ايجاد شود.

خانم دهقان: پس راه انداز نرم موتور وسيله اي است كه جريان راه اندازي موتور را كاهش مي دهد؟

آقاي حاجي عابد: بله، و در واقع ما با تنظيم سافت استارتر جريان راه اندازي موتور را به ميزان مورد نياز محدود مي كنيم و اجازه كشيدن جريان هاي زياد را از برق كارخانه به موتور نمي دهيم.

خانم دهقان: تا اينجا متوجه شدم كه راه انداز نرم موتور مي تواند جريان راه اندازي موتور را محدود كند ولي چرا به آن راه انداز نرم مي گويند. درستش اين است كه به آن بگويند محدود كننده جريان راه اندازي موتور و ...

آقاي حاجي عابد: يكي از قابليتهاي اصلي راه انداز نرم موتور محدود كردن جريان راه اندازي است ولي هنوز راه انداز نرم قابليتهاي ديگري نيز دارد.

خانم دهقان: اصلاً مفهوم "نرم" در راه انداز نرم موتور چيست؟

آقاي حاجي عابد: به ويژگيهاي متفاوتي دلالت مي كند. مثلاً نرم به اين معناست كه جلوي تنشهاي الكتريكي و مكانيكي گرفته ميشود.
از سوي ديگر نرم به اين معناست كه موتور تدريجا" دور ميگرد و به دور اسمي خود مي رسد. به صورت طبيعي مدت زمان راه اندازي در هنگام استفاده از سافت استارتر بيشتر از حالت اتصال مستقيم موتور به شبكه است.

خانم دهقان: پس سافت استارتر جلوي فشارهاي وارده به موتور را در هنگام راه اندازي مي گيرد؟

آقاي حاجي عابد: بله، بگذاريد با يك مثال اين موضوع را توضيح بدهم. حتماً گاهي اوقات در خيابان بعضي جوانها را در هنگام Take Up ديده ايد! و فشار زيادي كه به لاستيكها و موتور وارد ميشود را حس كرده ايد ! وقتي موتور را مستقيماً به برق وصل مي كنيم شرايط راه اندازي شباهت به Take Up ناگهاني اتوموبيل دارد . بديهي است كه شما اتومبيل خود را به اين صورت راه اندازي نمي كنيد بلكه با كنترل مناسب سرعت خودرو را بتدريج افزايش مي دهيد و آنرا به سرعت مطلوب مي رسانيد.

خانم دهقان: اينطوري كه خيلي وحشتناك است!

آقاي حاجي عابد: بله، به اين ترتيب عمر مفيد موتور و اتصالات و كوپلينگهاي مكانيكي و بار كاهش پيدا ميكند . چون راه اندازي تحت تنش هم به برق كارخانه فشار مي آورد و هم به لحاظ مكانيكي به اجزاي چرخنده فشار مي آورد و استهلاك آنها را بالا مي برد.

خانم دهقان: فكر مي كنم حالا دقيقاً متوجه شدم، مأ موريت راه انداز نرم موتور چيست؟ آيا مب توانيم بگوئيم كه راه انداز نرم موتور وسيله اي است جهت راه اندازي الكتروموتورهاي سه فاز بصورت كنترل شده؟

آقاي حاجي عابد: بله.

خانم دهقان: آيا هنوز راه انداز نرم موتور خواص ديگري دارد؟

آقاي حاجي عابد:بله، بسته به مشخصات طراحـي و كـاربرد، سافت استارتها متنوع بوده و قابليتهاي ديگري علاوه بر قابليت اصلي خود كه شما هم به آن اشاره كرديد دارند.

خانم دهقان: لطفاً مي توانيد توضيح بيشتري بدهيد؟

آقاي حاجي عابد: بله، سافت استارتها علاوه بر تفاوت در روشهاي مختلفي كـه براي راه اندازي اعمال مي كنند. در ميزاني كه موتور و خود را حفاظت مي كنند هم تفاوت دارند. مثلا يك راه انداز نرم موتور پشرفته مي تواند به طور كامل موتور را در مقابل هر نوع خطا حفاظت كند.

خانم دهقان: منظورتان اين است كه سافت استارتر كارهائي از قبيل بـي متـال و كنترل فاز و....... را نيز انجام مي دهد؟

آقاي حاجي عابد: بله ، دقيقاً و حفاظت هاي بيشتري را نيز مي تواند اعمال كند.

خانم دهقان: بصورت مدار الكترويكي از يك راه انداز نرم چگونه استفاده مـي شود.

آقاي حاجي عابد: به اين شكل نگاه كنيد. نخست برق سه فاز به سافت استارتر وارد مي شود و خروجي سه فاز سافت استارتر به وصل مي شود. در يك كاربرد ساده با استفاده از پانل روي دستگاه ، موتور استارت مي شود. موتور بر اساس تنظيمات از پيش انجام گرفته دور مي گيرد و در يك زمان مشخص به دور نامي خود مي رسد

خانم دهقان: يعنـي از اين به بعد سافت استارتر ديگر كار خاصي انجام نمي دهد؟

آقاي حاجي عابد: بله ماموريت اصلي آن تمام شده است و فقط وظيفه آن حفاظت از موتور است.

خانم دهقان: اينطور كه مي بينم سافت استارتر كار كنتاكتور ورودي موتور را نيز انجام مي دهد.

آقاي حاجي عابد: بستگي به مدل سافت استارتر دارد. بطور كلي سافت استارترها به دو نوع بيسيك و مجهز تقسيم مي شوند. در مدلهاي بيسيك يك كنتاكتور باي پاس با سافت استارتر پارالل مي شود كه پس از راه اندازي موتور كنتاكور مذكور عملاً سافت استارتر را باي پس كرده و از مدار خارج مي كند. اما در مدلهاي مجهز كنتاكتور باي پس خارجي مورد نياز نيست. بطور مثال در سافت استارترهاي AuCom مدل Csxi كنتاكتور باي پس وجود دارد ولي مدلهاي IMS2 همواره در مسير مي مانند البته قابليّت گذاردن كنتاكتور باي پس را با حفاظت كامل موتور دارند.

خانم دهقان: باي پس كنيد يعني چه؟

آقاي حاجي عابد: يعني آنرا از مدار خارج كنيد و از مسير ديگري برق موتور را تأمين كنيد به عبارتي يك كنتاكتور بصورت موازي با سافت استارت نصب مي شود. و اين كنتاكتور پس از راه اندازي موتور توسط خود سافت استارت تغذيه شده و كنتاكتهاي آن وصل مي شود و برق بطور مستقيم به موتور اعمال مي شود.

خانم دهقان: با توجه به اينكه جريان از مسير خارج از سافت استارت به موتور وصل ميشود. سافت استارت چگونه موتور را در مقابل اضافه جريان حفاظت مي كند؟

آقاي حاجي عابد: حق با شماست. يك مدار ابتدائي سافت استارت نمي تواند موتور را در مقابل اضافه جريان حفاظت كند، در واقع يك سافت استارت مجهز به راحتي اين كار را انجام مي دهد. قبلاً گفتيم كه سافت استارتها مدلهاي مختلفي دارند.

خانم دهقان: ممكن است مدار يك سافت استارتر مجهز را تضيح دهيد؟

آقاي حاجي عابد: بله، سئوال خوبي يود. برق سه فاز به ورودي سافت استارت وارد ميشود و مجدداً از آن خارج ميشود در بين راه ترانسهاي اندازه گيري جريان قرار دارد . بنابراين سافت استارت با كمك آن ترانسها دقيقاً جريان موتور را اندازه مي گيرد. از آن كاملتر سافت استارتهاي كاملاً مجهز هستند كه اساساً در آنها نياز به نصب كنتاكتور خارجي نيست.

خانم دهقان: خيلي جالب بود. ممكن است در مورد ساير حفاظتهاي يك سافت استارت پيشرفته توضيحاتي بدهيد.

آقاي حاجي عابد: بله، سافت استارتهاي IMS2 ساخت شركت AuCom نمونه اي از سافت استارتهاي پيشرفته است اين سافت استارت نياز به كنتاكتور باي پس ندارد) در صوتيكه كنتاكتور باي پس اضافه كنيم حفاظت انجام مي دهد( و قادر است موتور را در مقابل اضافه جريان، بر اساس يك مدل گرمائي از موتور حفاظت كند. از سوي ديگر اگر موتور داراي ترميستور حفاظتي باشد ميتوان آن را به سافت استارت متصل نمود و سافت استارت، موتور را در مقابل قطع شدن فاز ورودي و يا بهم خوردن توالي فازها و همچنين عدم تقارن جريانهاي سه فاز حفاظت مي نمايد.

خانم دهقان: تا اينجا وظايف بي متال و كنترل فاز را سافت استارت تقبل نمود.

آقاي حاجي عابد: بله، علاوه بر آن سافت استارت مدل IMS2 شركت IMS2 مي تواند با كنترل گشتاور، نيروي دوراني روي شفت و ساير آسيبهاي مكانيكي، محدود نمايد. (ELectronic shearpin) يا سافت استارت IMS2 در صورت بي بار شدن ناگهاني موتور نظير مواقعي كه تسمه پاره مي شود و يا ساير اشكالات مكانيكي را سنس كرده و هشدار متناسبي مي دهد.

خانم دهقان: آيا سافت استارت IMS2 خودش را نيز حفاظت ميكند؟

آقاي حاجي عابد: بله، براي مثال IMS2 شركت AuCom خودش را در مقابل سوختن SCR ، اشكالات مدار قدرت ، گرم شدن هيت سينگ و يا طولاني شدن زمان راه اندازي حفاظت مي كند.

خانم دهقان: آيا سافت استارت را مي توان براي راه اندازي همه موتورهاي سه فاز و با هر باري استفاده نمود؟

آقاي حاجي عابد: خير، راه اندازيهاي نرم موتور براي همه بارها و موتورها مناسب نيستند. و معمولاً لازم است با يك متخصص مربوطه مشورت شود.

خانم دهقان: لطفاً‌توضيح بيشتري بدهيد.

آقاي حاجي عابد: ببينيد، يك راه انداز براي اينكه بتواند جريان راه اندازي را محدود كند ولتاژ را كاهش مي دهد، كاهش ولتاژ باعث كاهش گشتاور راه اندازي موتور ميشود . منظور از گشتاور راه اندازي، نيروي دوراني مورد نياز جهت كندن بار و به چرخش در آوردن آن مي باشد. بنابراين اگر بار طوري باشد كه گشتاور راه اندازي(يا نيروي دوراني راه اندازي)بالائي نياز داشته باشد عملاً با راه انداز نرم موتور نميتوان آن بار را راه اندازي نمود.

خانم دهقان: چگونه بايد تشخيص بدهيم كه راه انداز نرم براي كاربرد مورد نظرمان مناسب است؟

آقاي حاجي عابد: البته خيلي هم نگران كننده نيست. طبيعت بسياري از بارها طوري است كه گشتاور راه اندازي كمي دارند. براي مثال فن ها، كمپرسورها و پمپ ها بارهاي ايده آل براي راه اندازي با سافت استارت مي باشند. اينها در مقياس وسيعي در كارخانجات مورد استفاده قرار مي گيرند.

خانم دهقان: پس سافت استارت براي راه اندازي كليه پمپ ها و فن ها جوابگو است؟

آقاي حاجي عابد: تقريباً بله، ولي ممكن است گاهي اوقات بررسيهاي ديگري نيز مورد نياز باشد. ولي بصورت كلي اين برداشت درست است.

خانم دهقان: لطفاً بفرماييد دقيقاً يك راه انداز نرم موتور چگونه به يك پمپ كمك مي كند تا كار مطلوبتري داشته باشد.

آقاي حاجي عابد: سافت استارت به اشكال مختلف به پمپ كمك ميكند. اولاً در هنكام راه اندازي جريان را به ميزان زيادي محدود ميكند بدين ترتيب تنشهاي الكتريكي وارده به شبكه و موتور را ميگيرد.
حتما توجه دارد كه جريان راه اندازي يك موتور با اتصال مستقيم آن به شبكه حدود 6 برابر جريان اسمي موتور است. يعني يك موتوري كه جريان اسمي آن100A است در هنگام راه اندازي با اتصال مستقيم به شبكه ۶۰۰A از شبكه جريان ميكشد. ثانياً سافت استارت گشتاور (نيروي دوراني) اضافي را به موتور و پمپ محدود نموده و جلوي خيلي از مشكلات مكانيكي و استهلاك بعدي را مي گيرد. در بعضي از پمپها مثل پمپهاي شفت و غلاف كه در آبياري استفاده ميشوند قطعات چرخنده زيادي وجود دارد. تنشهاي مكانيكي هنگام راه اندازي مي تواند عمر آنها را كاهش دهد در بعضي از كاربردها مثل چاههاي عميق آّب كشاورزي، با استفاده از سافت استارتر و دور گرفتن دريجي موتور و پمپ از تلاطم دوراني ناگهاني آب در داخل چاه مي توان جلوگيري نمود. اين تلاطمها مي توانند به جداره برخي از چااههاي عميق كه ماسه اي هستند آسيب برساند و عمر مفيد چاه را كاهش دهد.

خانم دهقان: يك وسيله و اينهمه مزايا فقط براي پمپ؟

آقاي حاجي عابد: بله هنوز خواص ديگري نيز وجود دارد،‌با محدود كردن سرعت راه اندازي در پمپها پديده كاويتاسيون راه اندازي هم تحت كنترل در مي آيد.

خانم دهقان: منظور از كاويتاسيون چيست؟

آقاي حاجي عابد: كاويتاسيون عبارتند از بروز حبابهايي هوائي كه بخار آب ناشي از كاهش فشار ( يا خلأ ) در پمپ بدليل شتاب سريع ايجاد مي شود و بعد از دور گرفتن پمپ و جبران فشار ، اين حبابها مي تركند و باعث خوردگي تدريجي پره ها مي شود.

خانم دهقان: اينها چه جوري درست مي شوند؟

آقاي حاجي عابد: يكي از دلايل ايجاد كاويتاسيون، استارت ناگهاني پمپ و دور گرفتن سريع پره ها است. اين امر باعث مي شود در پشت پره ها خلا درست شده و آب در داخل آن فضا بسرعت تبخير مي شود و تركيدن اين حبابهاي بخار و شتاب ذرات آب اطراف آن با پره ها بسيار خورنده است.

خانم دهقان: بحث جالبي است هنوز هم خاصيت هاي ديگر براي پمپ وجود دارد؟

آقاي حاجي عابد: بله، تا اينجا در مورد مزاياي سافت استارتر در راه اندازي پمپ توضيح دادم. ولي در هنگام توقف پمپ هم راه انداز نرم در بعضي از كاربردهاي پمپ بسيار مفيد ظاهر مي شود.

خانم دهقان: منظورتان آن است كه سافت استارترها در هنگام توقف موتور هم آنرا كنترل مي كنند.

آقاي حاجي عابد: دقيقاً ،براي مثال پك پمپ كه هد بالائي دارد را تجسم كنيد.

خانم دهقان:ببخشيد فبل از اينكه بيشتر جلو برويد ممكن است بفرمائيد هد بالا يعني چه؟

آقاي حاجي عابد: بله خواهش مي كنمه يك پمپ آب را در نظر بگيريد، كه آب را از يك موقعيت پائين به ارتفاع بالاتري هدايت مي كند. اين اختلاف سطح را هد مي گويند.

خانم دهقان: بله متوجه شدم ممنون.

آقاي حاجي عابد: يك چنين پمپي در هنگام توقف اختلالات زيادي درست مي كند. چون پمپ ناگزير است به سيال (مثلاً آب ) بميزاني انرپي جنبشي بدهد كه به آن اختلاف ارتفاع غلبه كند. حالا تجسم كنيد اين پمپ، با قطع كردن كنتاكاور ورودي آن ناگهان خاموش شود. در اين حالت آبي كه در لوله ها وجود دارد و داراي انرژي پتانسيل بالائي بسته به هد پمپ مي باشد، بطور ناگهاني بطرف پمپ سرازير مي شود. اين آب پس از برخورد به پمپ كه به آن كله قوچي مي گويند مجدداً به عقب رانده مي شده و اين سيكل چند بار تكرار مي شود تا آنكه انرژي آب تمام شود.

خانم دهقان: چه اصطلاح جالي "ضربه كله قوچي". منظورتان اين است كه اين ضربه خيلي كاري و ناگهاني و نگران كننده است؟

آقاي حاجي عابد: بله، دقيقاً اين ضربه و نواسانات بعدي آن، هم به پمپ و هم به لوله ها مي تواند آسيب بزند.اين موضوع بقدري جدي است كه براي كنترل آن همواره ازيك تجهيزات مكانيكي استفاده مي شود.مثلاً ممكن است از يك انباره هوائي براي گرفتن جلو ضربه كله قوچي استفاده كنند. و يا قبل از خاموش كردن پمپ نخست يك شير برقي را در خروجي پمپ ببندد ، كه تازه در اين صورت تنها پمپ حفاظت مي شود، و هنوز معلوم نيست تكليف نوسانات اعمال شده به لووله ها و فيتينگ ها چه مي شود.

خانم دهقان: سافت استارتر چگونه مسئله را حل مي كند. منظورم اينست كه چطوري جلو ضربه كله قوچي را مي گيرد؟

آقاي حاجي عابد: سافت استارتر با توقف تدريجي پمپ باعث مي شود كه انرژي پتانسيل آب بتدريج ميرا شود و بدين ترتيب ضمن جلوگيري از ضربه از نواسانات مكانيكي بعدي آن هم جلوگيري مي كند.

خانم دهقان: پس سافت استارتر نقش يك سافت استاپ يا توقف نرم را هم بازي مي كند.

آقاي حاجي عابد: بله و اين خاصيت در خيلي از كاربردها حائز اهميت است.

خاتنم دهقان: با اين همه خواصي كه برشمرديد لابد يك سافت استارتر چيز گران قيمتي باشد؟

آقاي حاجي عابد: بله، به لحاظ كار چيز بارزشي است ولي به لحاظ قيمت فروش آن گران نبوده و حتي اختلاف قيمت چنداني با راه اندازهاي متداول ديگر، مثل راه انداز ستاره مثلث ندارد.

خانم دهقان: خيلي ببخشيد، من اطلاعات برقي خيلي كمي دارم. اشاره به راه انداز ستاره مثلث كرديد. البته من اين اصطلاح را به دفعات شنيده ام ولي نمي دانم دقيقاً چكار مي كند.

آقاي حاجي عابد: از راه انداز ستاره مثلث نيز براي راه اندازي موتور استفاده مي شود. البته اين نوع راه انداز براي همه موتورها مناسب نيست و براي موتورهائي مناسب است كه سر كلافها به جعبه ترمينال موتور آمده باشد. يعني بتوان با سربندي مناسب در داخل جعبه ترمينال موتور بتوان آنرا بصورت ستاره و يا مثلث بست.
وقتي سربندي موتور را ستاره مي كنيم و برق به آن اعمال مي كنيم موتور جريان كمتري مي كشد. و گشتاور راه اندازي كمتري نيز توليد مي كند. يا به عبارت ديگر نيروي دوراني در شفت موتور كاهش مي يابد . بدين ترتيب با جريان محدود شده و گشتاور راه اندازي محدود شده موتور راه مي افتد و بتدريج دور مي گيرد . بعد از چند ثانيه، كه معمولاً توسط تايمر قابل تنظيم است، برق موتور قطع مي شود و بلافاصله دو كنتاكتور ديگر وصل مي شود يكي از كنتاكتورها مجدداً برق موتور را تأمين مي كند و ديگري آرايش موتور را از ستاره به مثلث تغيير مي دهد. از اين به بعد، شرايط نظير حالت اتصال مستقيم موتور به برق بوجود مي آيد. و موتور دور مي گيرد و ادامه كار مي دهد.

خانم دهقان: با تشكر از توضيحاتي كه داديد بايد اعتراف كنم بعضي از مفاهيم را من خوب متوجه نشدم. البته خب، شايد به اين دليل كه من پايه برقي ندارم. ولي سئوالي كه برايم مطرح شد آنست كه راه اندازي با اين روش نيز خيلي شباهت به راها ندازي با سافت استارت دارد. درست است؟!

آقاي حاجي عابد: هر دو سيستم شباهت هائي به هم دارند ولي تفاوتهاي زيادي نيز باهم دارند .بگذاريد شباهت هاي دو سيستم را كمي توضيح بدهم. هر دو سيستم بر اساس كاهش ولتاژ اعمالي به موتور در هنگام راه اندازي عمل مي كنند. در راه اندازي ستاره مثلث براي چند ثانيه حدود ۶۰٪ ولتاژ شبكه به موتور اعمال مي شود سپس براي كسري از ثانيه ولتاژ موتور قطع مي شود. و بعد از آن ۱۰۰٪ ولتاژ شبكه به موتور اعمال مي گردد.
بيائيد اين وضعيت را با شكل به شما نشان بدهم.
بطوريكه در شكل مي بينيد با شروع راه اندازي موتور در آرايش ستاره قرار مي گيرد و ولتاژ ۲۲۰v به آن اعمال ميشود. پس از حدود ۵ ثانيه ولتاژ قطع ميشود. و پس از مثلاً ۰.۲ ثانيه مجدداً‌ ولتاژ به موتور وصل مي شود و در اين حالت آرايش موتور مثلث شده است و كار ادامه مي يابد.
حالا بيائيد ببينيم در يك سافت استارت موضوع چگونه است. در يك سافت استارت ولتاژ از مقدار قابل تنظيمي شروع به افزايش مي كند و بصورت تدريجي پيوسته افزايش مي يابد، تا همه ولتاژ به موتور اعمال شود.

راه اندازي با روش ستاره مثلث

راه اندازي سافت استارت

خانم دهقان: ظاهراً‌تفاوت زياد است. در حالت ستاره مثلث فقط دو مقدار ولتاپ داريم يا ۲۲۰vعمال مي شود و يا۳۸۰v تغيير مي كند.

آقاي حاجي عابد: بله همينطور است. و اين كه ولتاژ در چه مدت زماني از صفر به ۳۸۰v برسد،‌نيز قابل تنظيم است. مثلاً در شكل بعد از 7ثانيه، ولتاژ به ۳۸۰v رسيده است. ما مي توانيم اين زمان را افزايش يا كاهش دهيم.

خانم دهقان: آيا مي توانيم نتيجه بگيريم كه جريان هم بتدريج از صفر و متناسب با ولتاژ افزايش پيدا مي كند تا به دور اسمي برسد؟

آقاي حاجي عابد: خير، اين برداشت درست نيست. در يك سافت استارت جريان به ميزان از قبل تعريف شده محدود مي شود و در تمام مدت راه اندازي جريان از آن مقدار اضافه نمي شود . پس از پايان زمان راه اندازي جريان كاهش پيدا كرده و به ميزان مورد نياز بار محدود ميشود. بيائيد اين موضوع را در شكل به شما نشان بدهم.

بطوريكه در شكل مي بينيد موتور با ۲۵۰Aاستارت مي شود. البته اين حد جريان را خودمان تنظيم مي كنيم. و مي تواند بيشتر از آ و يا كمتر از آن باشد. پس از نزديك به ۷ ثانيه و راه اندازي موتور و نزديك شدن دور موتور به دور اسمي آن، جريان به سرعت كاهش پيدا كرده و به جريان مورد نياز بار در اين حالت حدود ۷۰ آمپر، محدود مي شود.

خانم دهقان: چه معيارهائي براي انتخاب جريان راه اندازي وجود دارد؟

آقاي حاجي عابد: بله سئوال خوبي است. اولاً بايد توجه كنيم كه بسته به موتور و بار اگر اين جريان را از يك حدي كمتر انتخاب كنيم، ممكن است موتور اصلاً راه اندازي نشود. چون قبلاً گفتم كه با كاهش جريان راه اندازي، گشتاور راه اندازي موتور نيز كم مي شود. حال اگر جريان راه اندازي را آنقدر كاهش بدهيم كه در نتيجه گشتاور راه اندازي موتور از راه اندازي بار كمتر بشود. اصلاً بار از جا كنده نخواهد شد. (منظور اگر نيروي دوراني توليد شده در شفت موتور از نيروي دوراني مورد نياز براي كندن بار كمتر باشد اصلاً بار حركت نخواهد كرد. )
دقيقاً مشابه اين كه يك موتور سيكلت كاميوني را به حركت در آورد. نكته ديگري كه بايد به آن توجه كنيم آنست كه هر گاه جريان راه اندازي را كم انتخاب كنيم ، با فرض اينكه بتوانيم به گشتاور مقاوم بار غلبه كنيم، و آنرا به حركت در بياوريم ، مدت زماني كه طول خواهد كشيد تا سرعت موتور به سرعت نامي آن برسد تابع جريان انتخاب شده ما خواهد بود. به عبارت ديگر جريان كمتر مدت زمان بيشتر و جريان بيشتر مدت زمان كمتري طول خواهد كشيد، تا موتور به دور اسمي خود برسد.

خانم دهقان: پس در يك سافت استارتر ما ناگزير هستيم تنظيمات مختلفي انجام بدهيم؟

آقاي حاجي عابد: خير بصورت كلي با تنظيم سه، چهار پارامتر كه مشخصه استارت و جريان موتور مي باشد براحتي تنظيم مي گردد.

خانم دهقان: سوالي كه براي من مطرح شد آنست كه در راه اندازي ستاره مثلث تكليف جريان چه ميشود آنجا كه ظاهراً ما نمي توانيم چيزي را تنظيم كنيم.

آقاي حاجي عابد: بله تغييرات جريان در راه اندازي ستاره مثلث بكلي متفاوت از سافت استارت است و مزيت اصلي سافت استارت هم با همين تفاوت آشكار مي شود.
به نمودار راه اندازي ستاره مثلث توجه نمائيد:
بطوريكه در شكل مي بينيد در حالت استارت موتور حدود دو برابر جريان نامي خود را از شبكه مي كشد تا اينكه پس از حدود ۷ ثانيه، آرايش از حالت ستاره به مثلث تبديل مي شود در اين حالت جريان ناگهان به حدود ۱۰ برابر جريان اسمي صعود مي كند و بعد از زمان كوتاهي مجدداً به حدود چند برابر جريان اسمي مي رسد و با رسيدن دور موتور به دور نامي به ميزان جريان مورد نياز بار محدود مي شود.

خانم دهقان: آيا پيك زياد جريان به موتور آسيب نمي زند؟

آقاي حاجي عابد: چرا، بايد در نظر داشت كه اين شكل جريان پيامدهاي جالبي ندارد و حتي تجهيزات جانبي كنترلي هم ممكن تحت تأثير آن قرار گرته و پيغامهاي خطا صادر كنند.

خانم دهقان: پس چرا هنوز از راه اندازهاي ستاره مثلث استفاده مي شود؟

آقاي حاجي عابد: اولاً امروزه و در خيلي از كاربردها پي به بي فايده بودن اين آرايش برده شده است و در خيلي از جاها از راه اندازهاي مستقيم به جاي راه اندازي ستاره مثلث استفاده مي كنند.
نكته جالب قيمت زيادي بين راه انداز نرم موتور و راه انداز ستاره مثلث وجود ندارد ولي به دليل عدم آشنايي خوب كاربران با راه انداز نرم موتور هنوز هم در ايران بيشتر از راه اندازهاي ستاره مثلث استفاده مي شود.

خانم دهقان: شما اشاره به كم فايده بودن راه اندازهاي ستاره مثلث كرديد ممكن است بفرمائيد دقيقاً منظورتان چيست؟

آقاي حاجي عابد: ببينيد يك راه انداز ستاره مثلث متشكل از حداقل ۳ كنتاكتور و ادواتي براي حفاظت موتور و تايمرها و نظاير آنها مي باشد. ماموريت اين مجموعه آنست كه موتور را با جرين كم استارت و سپس بصورت نرمال ادامه كار بدهد. اولاً بايد توجه كرد كه اين مجموعه براي اينكه كار خود رادرست انجام بدهند بايد به دقت تنظيم شوند. ثانياً موضوع پيك جريان در هنگام تبديل حالت ستاره مثلث همواره وجود دارد و منشأ اختلالاتي در محيط خواهد بود.

خانم دهقان: آيا راه اندازهاي ديگري غير از آنهائي كه اشاره كرديد وجود دارد؟

آقاي حاجي عابد: بله راه اندازهاي ديگري نيز وجود دارند كه يا كم استفاده هستند و يا موارد خاص بكار گرفته مي شوند. منظورم آنست كه زياد متداول نيستند.

خانم دهقان: راه اندازهاي نرم موتور در چه توان هائي در دسترس هستند؟

آقاي حاجي عابد: آنها از چند كيلووات تا چند مگاوات در دسترس مي باشند و ولتاژ كار آنها مي تواند۳۸۰v تا 11kv باشد.

خانم دهقان: پس منظورتان اين است كه براي موتورهاي چند صد كيلووات و يا چند مگاواتي هم سافت استارتر ساخته مي شود؟

آقاي حاجي عابد: بله دقيقاً البته تعداد محدودي سازنده وجود دارند كه براي توانهاي مگاوات راه انداز نرم مي سازند كه AuCom يكي از آنهاست.

خانم دهقان: آيا كاربر مي تواند سافت استارت را بر اساس اطلاعات كاتالوگ و... انتخاب نمايد يا مشكلاتي در اين وجود دارد.

آقاي حاجي عابد: بستگي به كاربرد مورد نظر دارد و توان موتور نيز حائز اهميت است بطور كلي توصيه مي كنم حتماً در اين موارد با متخصص كار مشورت شود. اين مشورت مي تواند جلوي خيلي از اشكالات بعدي را بگيرد. بگذاريد خيلي صادقانه بگويم كه حتي شركتهاي مشاور بزرگ هم در انتخاب روش مناسب گاهي اشتباهات بزرگي مرتكب مي شوند مثلاً چند وقت پيش در يك كاربرد آب شركت مشاور موتورهاي اسليپپ رينگ و راه اندازهاي مقاومتي را توصيه كرده بود در صورتيكه راه حل مناسب براي آن استفاده از راه انداز نرم موتور و موتور القائي بود.
اين دو راه حل تفاوتهاي زيادي چه به لحاظ پيمت و چه به لحاظ مسائل بعدي دارند.
تنها اختلاف قيمت دو راه حل حدود ۰.۵ ميليون يورو بود!

خانم دهقان: اوه! شما براي راهنمائي مشتريان خود هزينه اي هم دريافت ميكنيد؟

آقاي حاجي عابد: خير. ما يك شركت متخصص در زمينه سيستمهاي درايو هستيم قطعاً با سابقه ترين و متخصص ترين شركت در اين زمينه در كشور ما، شركت پرتو صنعت مي باشد و ما آماده ايم از تخصص و تجارب خود جهت كمك به صنايع كشورمان استفاده كنيم.

خانم دهقان: منظورتان از سيستمهاي درايو چيست؟

آقاي حاجي عابد: سيستمهاي درايو شامل كنترل كننده هاي دور موتور، راه اندازهاي نرم موتور، الكتروموتورها و ترانسفورماتورهاي مرتبط با آنها و سنسورها و ساير تجهيزات مرتبط مي شود.

خانم دهقان: يعني شما تامين كننده الكترومونور و كنترل دور هم هستيد.

آقاي حاجي عابد: بله همينطور است.

خانم دهقان: اينطور كه متوجه شدم شركت پرتوصنعت تامين كننده هاي سيستمهاي درايو شامل الكتروموتورها، كنترل كننده اي دور موتور، سافت استارت ها و تجهيزات جانبي آنها است و براي اين كار از همان ابتدا يعني در مرحله پيدا كردن راه حل مناسب مي تواند به مشتريان خود كمك كند.
آيا شركت هنوز خدمات ديگري به مشتريان خود مي دهد؟

آقاي حاجي عابد: بله اشاره خوبي بود. در يك پروژه سيستمهاي درايو مسائل كاملاً تخصصي و كارشناسانه است و حتماً ‌لازم است مشتريان صنعتي پارتنرهاي مناسبي براي اين كار داشته باشند. همانطور كه اشاره كرديد مسائل مرتبط شامل، بررسي و انتخاب راه حلهاي مناسب، انتخاب محصول مناسب با توجه به مسائل بعدي آن، نصب و راه اندازي درست محصولات و خدمات پس از فروش شامل تامين قطعات يدكي و تعميرات و نظاير آن مي باشد و از اينجا مشتريان صنعتي بايد با يك شركت معتبر و پايدار كار كنند چون پشتيباني سيستمهاي درايو بيش از خريد آنها اهميّت دارد.

خانم دهقان: اشاره كرديد به انتخاب محصول مناسب با توجه به مسائل بعدي آن ممكن است بفرمائيد منظورتان از مسائل بعدي چيست؟

آقاي حاجي عابد: بله، در انتخاب يك محصول به تنهائي ويژگيهاي خود محصول كافي نيست البته بديهي است محصول بايد كيفيت مطلوبي داشته باشد ولي بايد توجه كرد كه چه سيستمهائي در پشت غرفه آن محصول نهفته است. مثلاً شما ممكن است يك اتوموبيل فراري را در ايران تهيه كنيد ولي بايد توجه كنيم كه اين خودرو در ايران فاقد نهادهاي حمايتي مناسب است.
بنابراين در انتخاب محصول فرآيندهاي سازماني ساپلاير محصول، لاجستيك،‌خدمات پس از فروش و نكات ديگر را بايد مورد توجه قرار داد. مثلاً بايد توجه كرد كه نمايندگيهاي داخلي كه يك محصول ولو با كيفيت خوب را عرضه مي كنند خودشان كيفيت خدماتي مناسبي دارند يا نه!

خانم دهقان: بله هنوز بحث راه انداز نرم موتور ذهن من را مشغول كرده است.
بنظر من سافت استارترها خيلي دستگاههاي مفيدي هستند. به عنوان آخرين سوال ممكن است بفرمائيد مدلهاي مختلف راه اندازهاي نرم موتور AuCom چه فرقهائي با هم دارند؟

آقاي حاجي عابد: راه انداز هاي نرم موتور AuCom در سه سري Csxi و IMS2 و MVS عرضه مي شوند. مدل Csxi مدل آنالوگ بوده و با هفت ولوم پيش بيني شده در روي آن تنظيمات انجام مي شود در ضمن كنترل ولتاژ روي دو فاز انجام مي شود و رله Bypass در آن پيش بيني شده است اين مدل تا رنج 110kw عرضه مي شود. سري IMS2 مدل ديجيتال بوده كه كنترل روي هر سه فاز بوده و نمايشگر ديجيتال جهت پارامترها و جريان و گرماي دستگاه دارد ، همچنين كليه پارامترها توسط كي پد تنظيم مي گردد و قابليّت برنامه ريزي دارد در ضمن اين سري تا ۸۰0kw عرضه مي شود.

خانم دهقان: متشكرم.

منبع: كتاب راه انداز نرم من (منتشر شده توسط پرتو صنعت)

پي نوشت: سافت استارتر سری EMX3 شرکت AuCom ، مدرن ترین سافت استارتر جهان

راه اندازي نرم، راه درست

مطالب مشابه :

آهنگ هایی که خودم دوست دارم متن هاشون وگذاشتم براتون

راه اندازي نرم، راه درست

یک مطلب ورزشی!

محکمه ی الهی

كتابخواني مدرن

معرفی کتب جدید زبانشناسی

دانلود و متن کامل شعر طنز "محکمه الهی " سروده خلیل جوادی

كتاب حاجي بابا در اصفهان (جيمز موريه)