زلزله و جزر و مد !

زلزله و جزر و مد !

1- زلزله

2- جزر و مد

3- چگونگی امکان رابطه بین زمین لرزه و جزر و مد

زلزله :

طبق آخرین بررسیهای به عمل آمده، سطح کره زمین از 12 صفحه برزگ به نام Plate تشکیل شده است که این صفحات ساکن نبوده و جابجا میشوند و در طی جابجائی خود به همدیگر نیرو وارد کرده و این نیروها بتدریج در کناره ها یا داخل این صفحات انباشته شده و در نهایت به صورت زمین لرزه آزاد میگردد. دلیل حرکت این صفحات، جریان همرفتی است که در زیر این پوسته ها و در قسمت مایع کره زمین وجود دارد. همانطور که میدانید، داخل کره زمین بصورت مذاب است، و دمای این مایع مذاب در همه جای آن یکسان نیست و این گرادیان دما باعث جابجائی در این مایع میگردد. پوسته ها نیز که درواقع بر روی این ماده مذاب شناور هستند، دچار جابجائی میشوند.

از میان نظریات گوناگونی که در رابطه با منشاء زمین لرزه ها ارائه شده است، نظریه "بازگشت کشسان" ازجامعیت بیشتری برخوردار است. بر اساس این نظریه عامل ایجاد تغییر شکل در سنگها ایجاد شکستگی در آنها و زمین لرزه در آنها معمولا نیروهای افقی جهت داری است که در اثر حرکت و جابجائی ورقه های سنگ کره ایجاد میشود. در بسیاری موارد بر اثر انباشته شدن زیاده از حد انرژی در سنگ، حرکاتی در امتداد شکستگی ها و گسلهای قبلی موجود در سنگ روی میدهد و در ضمن رها شدن انرژی ذخیره شده، زمین لرزه هایی بوجود می آید. به همین دلیل در زمان بررسی لرزه خیزی یک منطقه باید تاریخچه لرزه ها و گسلهای فعال و لرزه زا را مورد بررسی قرار داد. البته باید توحه نمود که در یک زمین لرزه، تمام طول گسل جایجا نمیشود بلکه بخشهایی از آن مقاومت مینمایند. این بخشهای به ظاهر فاقد جابجایی ممکن است در زمان دیگر گسیخته شده و زمین لرزه ای را به وجود آورند، علاوه بر این بر اثر آتشفشانها، ریزش سقف غارها و معادن، ایجاد بهمن، برخورد شهاب سنگها، فعالیتهای بشری و ... نیز زمین لرزه هایی ایجاد شود که درصد ناچیزی از زمین لرزه های معمولا کوچک را تشکیل میدهند. بسیاری از زمین لرزه ها با تعدادی حرکات ضعیفتر در پیش و پس از حرکت اصلی همراهند که به نامهای پیش لرزه و پس لرزه خوانده میشوند.

نظریه بازگشت کشسان

بر طبق این نظریه نیروهای تغییر شکل دهنده فعال پوسته زمین که موجب تغییر شکل صفحه ها (خمشدگی، کشیدگی و فشردگی)، اصطکاک بین صفحه های برخورد کننده، گرادیان (تفاوت) بالای دما و ... میشوند به طرز قابل توجهی در افزایش تنش نقش دارند این نیروها در قسمتهای سطحی که سنگها رفتار خمیدگی کمتری از خود نشان میدهند، به تدریج باعث تغییر شکل کشسان سنگها میشوند. زمانی که میزان تغییر شکل کشسان از لایه ها، به حالت اولیه خود باز میگردند. ترک خوردن سنگ معمولا از نقطه ی کانون شروع و با سرعت حدود 3 کیلومتر بر ثانیه در امتداد صفحه منتشر میشود. به این ترتیب انرژی ای که به صورت "تنش کشسان" در سنگ ذخیره شده بود به طور ناگهانی آزاد شده و زمین لرزه را ایجاد مینماید.

جزر و مد :

پدیدهٔ کِشَند یا( جزر و مد) اساساً زاییده نیروی گرانش کره ماه است، آشکار است که دریاها در سنجش با خشکی‌های زمین نرمش‌پذیری بیشتری دارند و از این روی در برابر نیروی کشش ماه کمتر ایستادگی می‌کنند، به همین مناسبت توده‌های آب در زیر پای ماه انباشته می‌گردند و پدیده‌ای را به نام برکشنده (مد) ایجاد می‌کنند.

هم‌زمان با «برکشند» رو به ماه، «برکشند» دیگری در آن سوی کره زمین ایجاد می‌گردد بدین‌سان که آبهای آن سوی کره زمین که از ماه بدورند، کمتر متأثر گردیده و به اصطلاح عقب می‌مانند و آب توده کلانی را ایجاد می‌کنند، بنابراین روزانه هر نقطه از سطح دریا دوبار دستخوش برکشند و دو بار هم دستخوش فروکشنده (جزر) می‌گردد.

بنابراین، به‌طور میانگین بازه زمانی میان دو برکشند و فروکشند پیاپی ۱۲ ساعت و ۵/۲۵ دقیقه است، درست نیمه زمانی که طول می‌کشد، تا ماه ظاهراً یک دور کامل گرد زمین بپیماید یعنی ۲۴ ساعت و ۵۱ دقیقه.

نیروی گرانشی به فاصله ی دو جرم مورد نظر بستگی دارد: هر چه فاصله بیشتر باشد این نیرو کمتر است فرض کنید سه جسم یک گرمی در سه موضع a و b و c قرار گرفته باشند نقطه a در آبی که نزدیکترین موضع را نسبت به ماه دارد نفطه b در مرکز زمین و c در آبی که دورترین موضع را نسبت به ماه دارد به علت مواضع متفاوت این سه نفطه نسبت به ماه. بر جرم a بیشترین نیرو و بر جرم c کمترین نیرو وارد خواهد آمد و نیروی وارد بر جرم b بینابین این دو نیرو خواهد بود در این صورت چون شتاب هر جرم با نیروی وارد بر آن متناسب است جرم a حداکثر شتاب جرم c حداقل شتاب و جرم b شتابی مابین این دو مقدار خواهد داشت . در این حال اگر سوار بر جرم c بودید چه تغییراتی درباره ی دو جرم دیگر را مشاهده می کردید جرم a از شما دور می شد و شما از جرم c دور می شدید به همین طریق آبی که نزدیکترین فاصله را با ماه دارد از زمین دور می شود و زمین از آبی که در طرف دیگر زمین بیشترین فاصله را با ماه دارد دور می شود در نتیجه یک برآمدگی در سمتی از آبهای زمین که به طرف ماه است ایجاد می شود و برآمدگی دیگری در سمتی که دور از ماه است به وجود می آید در واقع این مدها به گسیختن اجزای یک جسم از یکدیگر گرایش دارند.

- چون فاصله خورشید از ماه بسیارزیادتر از فاصله ی زمین تا ماه است خورشید مدهایی در زمین ایجاد می کند که بزرگی آن نصف مدهایی است که ماه در زمین به وجود می آورد وقتی خورشید و ماه در یک خط قرار می گیرند به علت هم جهت شدن اثر آنها در برآمدگی آبها حداکثر کشندها ( جزر و مد ) ایجاد می شود که به آن مه کشند می گویند بزرگترین جزر و مد در هنگام محاق و بدر صورت می گیرد وقتی نیرو ها ی خورشید و ماه عمود بر هم وارد می آیند اختلاف جزر و مد به کمترین مقدار خود می رسد که آن را کهکشند می نامیم . کمترین تفاوت جزر و مد در هنگام تربیع اول و تربیع سوم صورتهای ماه صورت می گیرد همین نیرو ها بر زمین سخت تاثیر می گذارند و مدهای خشکی را ایجاد می کنند می دانیم که خورشید و ماه با ایجاد برآمدگیها به از هم گسیختن زمین گرایش دارند ..

چگونگی امکان رابطه بین زمین لرزه و جزر و مد :

نظر 1 :

انتظار مي رود كه رابطة مستقيمي بين امتداد گسل لرزه زا و امتداد حداكثر و حداقل نيروي كشش وجود داشته باشد. به عبارت ديگرخطوط گسلي بايد در زاوية خاصي باشند تا نيروهاي گرانشي ماه و خورشيد بتوانند روي وقوع زمين لرزه بيشترين تأثير را داشته باشد. به عنوان مثال در مورد گسلهاي نرمال و فشاري در صورتي كه امتداد گسل عمود بر جهت بيشترين يا كمترين كشش باشد تاثير جاذبة ماه و خورشيد بيشتر خواهد بود. همچنين در گسلهاي امتداد لغزش در جهت نيروهاي موازي با خط گسل بيشترين تاثير را خواهد داشت. به اين دليل انتظار ميرود فازهاي مختلف ماه بر روي گسلهاي مختلف اثرات متفاوتي داشته باشند. زلزله هاي اصلي عموماً 2 ساعت قبل يا بعد از بيشترين يا كمترين مقدار كشش به وقوع پيوسته اند. همچنين بيشترين وقوع ز مين لرزه هاي اصلي در ارتباط با مؤلفة شمالی-جنوبي(N-S)وشرقي-غربي(E-W)میباشند.

نظر دیگر :

در حالت های نابسامانی مداری. خورشید ماه و دیگر سیارگان می توانند نقاطی از زمین را که دارای گرایش هستند تحت الشعاع قرار دهد میزان این تاثیر با توده های عینی رابطه ی مستقیم و با مجذور فاصله آن با زمین رابطه معکوس دارد با توجه به فهرست زلزله ها تاکنون هیچ رابطه ی تعریف شده ای میان شدت زمین لرزه و جزر ومد کشف نشده است اما گزارشاتی درباره رابطه ی جزیی میان زلزله و جزر و مد در برخی نواحی آتشفشانی از قبیل دریاچه ی ماموت در دست است .

زلزله و جزر و مد !

مطالب مشابه :

مقارنه ماه و مشتری

مریخ، زهره، عطارد و مشتری به ملاقات یکدیگر می‌روند

زلزله و جزر و مد !

استون هنج

بارش برساووشی

مصر 2 -پایان

سیاره‌ها و صورت‌های فلکی در شعر فارسی

رقص شش ضلعی ها در زمستان

فضاي مشبك ، الكتروگراويتي و نيروهاي پيشران و اسپين در فضا