آیا می دانید نقاشی یکی از ابزارهای هنر درمانی است؟

بسیاری از بیماری ها را با استفاده از هنر می توان درمان کرد ...

همه ما در دوران کودکی نقاشی هایی کشیده ایم. نقاشی خیلی وقت ها ما را به یاد اولین تجربه های قلم در دست گرفتنمان می اندازد.

بجز عده محدودی که نقاشی را به صورت حرفه ای در سنین بزرگسالی دنبال می کنند تقریبا نقاشی کشیدن برای ما به خاطره ای دور تبدیل می شود اما آیا می دانید نقاشی یکی از ابزارهای هنر درمانی است؟

در واقع هنر درمانی شامل طیف وسیعی از کاربردهای درمانی است که از هنرهای دیداری مانند نقاشی، کلاژ، طراحی و مجسمه سازی تشکیل شده است. در یک سوی این طیف هنر به عنوان ابزاری از ارتباط غیرکلامی مورد تاکید قرار دارد چون آثار هنری علاوه بر امکان تداعی و تفسیر به درک و حل مشکلات هم کمک می کند. در سوی دیگر این طیف، درمان از خود فرآیند هنری ناشی می شود.

هنر درمانی یک خدمت تخصصی انسانی است و برپایه دانش رشد انسان و تئوری های روانشناختی قرار دارد.

«فرحناز نژادی»، هنر درمانگر در این مورد می گوید: سودمندی و موفقیت این روش وابسته به نیرویی است که یک اثر هنری خاص در طول زمان برای حل تعارضات درون فردی و تعارضات بین فرد و جامعه از خود نشان می دهد. بنابراین کار هنر درمانگر در حیطه درمان، توضیح و تشریح هنرهای دیداری است که به عنوان پلی بین تجارب درونی و بیرونی فرد است. درمانگر با توجه به سن، توانایی و وضعیت درمانجو و دیدگاه خود نوع وسیله هنری را انتخاب می کند و روشی را برمی گزیند که تاثیر فوری در فرد ایجاد کرده و منجر به رهایی محتویات ناخودآگاه ذهن او شود. در نقاشی درمانی و به طور کلی هنر درمانی تکنیک های حرفه ای یک هنر به هیچ عنوان مورد توجه نیست.

این هنر درمانگر، در ادامه می افزاید: هنر درمانی در دو بخش درمان و پیشگیری و بهداشت روان مورد استفاده قرار می گیرد. تخلیه هیجانی و رسیدن به آرامش، مواجهه با تعارضات خود، کسب آگاهی، افزایش بینش و سازگاری از اهداف درمانی این روش است. در بخش پیشگیری کاربرد هنر وسیع تر شده و شامل آموزش و پرورش کودکان استثنایی و عادی، افزایش اعتمادبه نفس در نوجوانان و پیشگیری از پرخاشگری در آنها، آموزش موارد تربیتی، اجتماعی و فرهنگی در جهت رشد شخصیت فردی و اجتماعی و شکل گیری هویت کودک و پرورش خلاقیت او می شود.

گاهی به آثار و نقاشی های به جای مانده از انسان غارنشین دوران پارینه سنگی و تجریه و تحلیل آنها، به وضوح روند تکاملی و سیر رشد روحی و روانی نوع بشر را آشکار کرده و چگونگی برخورد با دغدغه های ذهنی و همچنین ترفندهایی برای دستیابی به آرامش روحی را در این تصاویر نشان می دهد. بیشتر روانشناسان معتقدند هیچ تحلیلی به طور کامل نمی تواند همانند تفسیر تصاویر و نقاشی ها، تفاوت فکری و خصوصیات روحی افراد را نمایان کند. البته بدیهی است که این کار نیاز به تخصص لازم دارد.

به طور کلی همه آثار هنری از جمله نقاشی سرشار از پیام، تمثیل و اشاره است. چرا تخیلات هنری مانند خواب و رویا در اعماق وجود ناخودآگاه انسان، همه تمایلات، روحیات و محتویات درونی و گاه پنهان او را متجلی می کند. انسان در نقاشی به کمک تجسم ذهنیات خود، کشمکش ها، دلهره ها، ناملایمات، کمبودها، ترس، اضطراب و در نهایت آمال و آرزوهای خود را بیان کرده و راهی برای بروز، ارضاء و شاید در برخی مورد مقابله با آنها می یابد. مصائب روحی انسان هنگامی که به طریقی بیان، ترسیم و مطرح می شود باعث تسکین آلام عاطفی و فشارهای درونی او شده و به نحوی ناخودآگاه این ترس ها یا دغدغه ها با تجلی در نقاشی، ساخت مجسمه و یا حتی آرایش و رنگ آمیزی چهره خود به نوعی زمینه ساز ارضای تمایلات و آرزوهای او می شود. به همین دلیل به طور مثال در نقاشی های انسان اولیه او را در حال شکار حیوانات، تقابل با بلایای طبیعی، ساختن سرپناه و... می بینیم. ترسیم مظاهر اصلی طبیعت مانند ماه و خورشید و رعد و برق و سیل و توفان و غیره هم هریک به نوعی تداعی کننده بخشی از نیازها و ترس های اوست.

کسانی که دارای مشکلات سازشی هستند می توانند با تصویرسازی ذهنی و پیاده کردن آن به حل مشکلات و مسائل خود نائل شوند که این امر با کمک یک هنردرمانگر مجرب زودتر به هدف می رسد.

کاربرد بالینی هنردرمانی در برگیرنده کودکان و بزرگسالان بستری در بیمارستان ها و افراد روان پریشی که داوطلبانه در پی مداوای روان درمانی هستند، افراد زندانی، عقب مانده های ذهنی، کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری، زوجین مشکل دار، خانواده ها و افرادی که علائمی از ناراحتی های هیجانی ناشی از بیماری های جسمی مانند بیماری های مزمن کلیه، سرطان، هموفیلی، آسم، دیابت و مشکلات عصبی دارند، است. جلسات هنر درمانی در گروه های کوچک و بزرگ و یا با خانواده ها برگزار می شود. شیوه و تکنیک های متنوعی در هنردرمانی وجود دارد. در هنر درمانی استفاده از هنر واسطه ای برای دستیابی به اهداف درمانی مورد توجه قرار می گیرد، به عنوان مثال می توان از نقاشی انگشتی، نقاشی رنگ و روغن و گل که واسطه لمسی محسوب می شوند نام برد.

نقاشی احساسات

برای همه بیماران یا به عبارتی مراجعان، هنر درمانی شکلی از تماس و ارتباط غیرکلامی است که از طریق فاصله انداختن بین افکار و احساسات مشکل دار نفعی را عاید آنها می کند و همچنین به بیماران روان پریش کمک می کند تا رویا را از واقعیت جدا کنند.

تحقیقات نشان داده اند وقتی افراد در فعالیت هایی شرکت می کنند که از آن لذت می برند، فاکتورهای فیزیولوژیک آنها مانند فشار خون، ضربان قلب و تنفس آهسته تر می شود، بنابراین به وسیله فعالیت ها و ارتباطات هنری می توان کنش هایی را در فیزیولوژی و بیولوژی فرد فعال کرد، که آن کنش ها توان مقابله فرد در برابر بیماری ها را بالا برده، روی سیستم ایمنی او تاثیر می گذارند. همچنین در بدن ما هورمون هایی وجود دارند که روی استرس تاثیر می گذارند.

کاهش و ترشح این هورمون ها تحت تاثیر شرایط محیط است. در یک محیط بیمارستانی ممکن است فرد دچار استرس و حتی افسردگی شود، یک فعالیت هنری خوب مانند یک بازی هنری و موزیکال می تواند تا حدود زیادی در کنترل و کاهش این حالات مفید باشد و نه تنها روان را تحت تاثیر خود قرار بدهد بلکه به صورت مستقیم و غیرمستقیم روی جسم هم تاثیر بگذارد.

خلق هنر فرصتی است تا چشم ها و دست ها با هم تمرین کنند و بین آنها هماهنگی ایجاد شود و مسیرهای عصبی بین دست و مغز تحریک وتهییج شود. شما باید با گل کار کنید، مجسمه بسازید، رنگ را بردارید و روی کاغذ یا بوم بکشید، نمایش اجرا کنید، وارد قصه شوید و همه این فعالیت ها انسان را وادار می کند، در محیط فعال باشد، در نتیجه ارتباط بیشتری با دیگران خواهد داشت، سطح انرژی اش بالا می رود و اعتمادی را که برای مقابله و یا پذیرش بیماری لازم دارد، به دست می آورد.

آمریکا و اروپا در زمینه تاثیر هنردرمانی در درمان اختلالات روانی و رفتاری پژوهش های بسیاری انجام داده اند. در این کشورها روی تاثیر هنر درمانی در کاهش و درمان انواع بیماری های روانی، از اسکیزوفرنی ها و افسردگی های دوقطبی گرفته تا اضطراب و افسردگی و مشکلات هیستریک و وسواس کار شده است. پژوهش های زیادی هم در زمینه روانکاوی و تأثیرات مثبت هنردرمانی در درمان بیمارانی که مشکلات آنها (مانند؛ اضطراب ها، ترس ها، افسردگی ها و وسواس هایشان) به نوعی دارای زمینه های درونی و ناخودآگاه است، انجام شده.

به تازگی هنر درمانی وارد حیطه های رفتارگرایی و شناخت گرایی هم شده است. هنر درمانی در دنیا نه تنها به عنوان روشی برای درمان اختلالات روانی مدنظر است بلکه در درمان و کاهش بیماری های جسمی هم مورد توجه قرار می گیرد. تحقیقات بیشماری در زمینه تاثیر مثبت هنر درمانی روی بیماران جسمی مانند مبتلایان به اچ.آی.وی و سرطان و کسانی که دچار صدمات مغزی شده اند و همچنین بیمارانی با مشکلات عصب شناختی انجام شده است.

در دهه های اخیر بیشتر تمرکز هنردرمانی روی پیشگیری و بالا بردن سطح سلامت و کیفیت زندگی افراد متمرکز شده است. در مورد اینکه با هنر درمانی چطور می توان، مردم را توانمندتر کرد و توان مقابله آنها را با مسائل احتمالی زندگی افزایش داد، کارهای زیادی انجام شده است.

با استفاده از هنردرمانی می توان مهارت های اجتماعی مردم را افزایش داد. در واقع هنر درمانی هم مثل زمینه های پزشکی بیشتر از اینکه توجه خود را به درمان معطوف کند، در مورد پیشگیری و تقویت بهداشت روانی افراد کار می کند و درمرحله نخست سعی دارد از طریق توانمندی سازی انسان از ابتلا به بیماری ها جلوگیری کند و در مرحله بعدی به درمان و کاهش بیماری ها بپردازد.

آیا می دانید نقاشی یکی از ابزارهای هنر درمانی است؟

نقاشی احساسات

مطالب مشابه :

­برنامه­های هفته بهداشت روانی­ در مدارس شهرستان نیر

نقاشی کودکان و کارکردهای آن

گزارش فعالیت های انجام شده در هفته ی بهداشت روان

نقاشی کودکان

نقاشی‌درمانی

آیا می دانید نقاشی یکی از ابزارهای هنر درمانی است؟

تأثیر نقاشی در کاهش پرخاشگری در کودکان

برنامههای هفته بهداشت روانی در مدارس شهرستان نیر