دربارۀ محمد قهرمان

محمد قهرمان متولد ۱۰ تير ۱۳۰۸ در شهر تربت حيدريه
- تحصيلات ابتدايى تا دوم متوسطه در تربت حیدریه
- عزيمت به مشهد و پايان تحصيلات متوسطه و عزيمت به تهران
- اخذ مدرك ليسانس حقوق در رشته قضایی
- سرودن اشعار محلى به زبان خراسانی از دوران تحصيل
- کتابدار كتابخانه دانشكده ادبيات خراسان در دهه۴۰ تصحيح و تحقيق در متون كهن سبك هندى و انتشار نزديك به بيست اثر تحقيقى
- برخى از آثار تحقيقى او عبارتند از:

تصحيح ديوان صائب تبريزى (۶جلد)، تصحيح ديوان صيدى تهرانى، انتشار و تصحيح مجموعه آثار ابوطالب کليم همدانى، تصحيح ديوان حاج محمد جان قدسى مشهدى، برگزيده اشعار صائب و ديگر شعراى معروف سبك هندى، صيادان معنى (برگزيده اشعار سخن سرايان شيوه هندى) و ...
- انتشار مجموعه «حاصل عمر» شامل مجموعه اشعار محمد قهرمان و نشر شعرهاى تربتى او با نام «خدى خلدى خودم»
- همچنين درباره محمد قهرمان كتاب «شناخت نامه محمد قهرمان» تأليف دكتر رضا افضلى و «پردگيان خيال» ارج نامه او منتشر شده است.
«خراسان حتى در محدوده امروزى اش، چشم و چراغ فرهنگ ايرانى است. درقرن بيستم با پروردن چهره هايى همچون بهار، فروزانفر، اخوان ثالث و شجريان، جايگاه والاى خود را در عرصه خلاقيت فرهنگى ايران زمين محفوظ نگاه داشته و از سنتهاى ديرينه ادب و هنر ايرانى، در وجه خلاق آن پاسدارى كرده است.
زبان پارسى در اين پاره از خاك ايران بزرگ، چه در عرصه حيات طبيعى اش و چه در قلمرو پژوهش ها و افزايش هاى عصرى، همچنان بالنده و بلند ايستاده است، در جايگاهى استوار. از آنها كه در نيمه دوم قرن بيستم، در خراسان توانسته اند به اين بالندگى و تعالى فرهنگى يارى برسانند يكى و در صف نخستين، استاد محمد قهرمان است كه در ۵۰ ساله اخير با خلاقيت شعرى و با پژوهش هاى ادبى و با محفل فرهنگى هفتگى اش، اين چراغ را همواره روشن نگه داشته است كه روشن باد و روشن تر باد.

امروز كه جمعى از شيفتگان سنت هاى ارجمند فرهنگ ملى ما مجلسى در بزرگداشت اين شاعر و اديب برجسته عصر، تشكيل داده اند، وظيفه هر ايرانى فرهيخته است كه از جان و دل احساس شادمانى كند و در اين مجلس عزيز و روحانى حضور به هم رساند.

اين بنده به عنوان كوچكترين عضو اين خانواده هنرى و فرهنگى و يكى از شاگردان قديمى اين استاد بزرگ، از يك يك دست اندركاران اين مجلس خجسته و فراهم آورندگان كتاب پردگيان خيال و همه شاعران و اديبان و هنرمندانى كه از سراسر كشور و بيرون از كشور در اين محفل مساهمت ورزيده اند، سپاسگزارم و از خداوند متعال براى استاد قهرمان و دوستداران بسيار او بهروزى و كاميابى مسألت دارم.» اين سخنان را استاد بزرگ زمان ما محمدرضا شفيعى كدكنى دروصف محمد قهرمان شاعر بزرگ خراسان ست گفته است
خراسان؛ سرزمين خورشيد. از ديرباز همچون خورشيد در مشرق ايران پهناور درخشيده و به سبب موقعيت خاص جغرافيايى اش كه مطلع الشمس ايران به شمار مى آمده، به «خراسان» جايگاه طلوع خورشيد شناخته شده است. خراسان از ديرباز و در طول تاريخ سرزمين نام آوران و بزرگان ادب بوده است. بزرگانى چون رودكى، فردوسى، ناصرخسرو، خيام، عطار و ... در گذر زمان از دامان اين سرزمين برمى آمدند و در عصر حاضر نيز اديبانى چون ملك الشعراى بهار، عماد خراسانى، اخوان ثالث و محمدرضا شفيعى كدكنى بر تفاخر ادبى خراسان افزودند. يكى از شاعران بزرگ معاصر خراسان محمد قهرمان است.
«من كه محمد قهرمانم و بنده اى از بندگان پروردگار مهربان، در ۱۰ تير ۱۳۰۸ در تربت حيدريه به دنيا آمدم ... در سال ۱۳۲۸غزلى با اين مطلع ساخته بودم:
تا ازو دورا يكه ور سر ميه
دل مگه هونا دره دلبر ميه
... همين غزل را در همان سال براى استاد جاودان ياد ملك الشعراى بهار خواندم، و تحسين شنيدم. ايشان از جمله فرمودند: «لهجه هاى محلى، خواه ناخواه با نفوذ روزافزون راديو روبه نابودى خواهند رفت، ولى بسيارى از لغات اصيل به كمك شعر محفوظ مى مانند و اين كار تو خدمتى شايسته است. امر گردآورى دوبيتى ها و امثال و كنايات و لغات را هم ستودند و مرا به ادامه كار تشويق فرمودند.»
محمد قهرمان در كمال سادگى و متانت همه شور و شوقى كه اسباب اين غور و تفحص طولانى در ادبيات و شعر براى او مهيا كرده است را بيان مى دارد و تشويق ملك الشعراى بهار را مسبب اصلى اين سفر دراز مى داند. اما او دوست ديرين اخوان ثالث شاعر بزرگ نيمايى نيز بود و در جمع خراسانى هاى اهل ادب حضورى مستمر و پويا داشت.
تحصيلاتش را تا مقطع ليسانس در تربت، مشهد و تهران به پايان برد. از سال ۱۳۲۶ در دبيرستان با مهدى اخوان ثالث آشنا شد و اين آشنايى به رفاقت و دوستى نزديك آن دو منتهى گشت تا پايان زندگى اخوان ادامه داشت. نشانه اين دوستى اين روزها با نام «ده نامه از مهدى اخوان ثالث» انتشار يافته و با موضوع بررسى و نقد ادبى به پيشخوان كتابفروشى ها راه پيدا كرده است.
اين كتاب مجموعه ده نامه مفصل از مهدى اخوان ثالث به محمد قهرمان است. نامه ها كه پس از گذشت پانزده سال از مرگ اخوان منتشر مى شوند گوياى دوستى عميق اين دو و تصويرى از زندگى اخوان ثالث در تهران است.
اخوان از دهه ۴۰ محمد قهرمان را لقب شاعر فاضل داده بود آنجا كه در شرح كتابخانه دانشكده ادبيات خراسان نوشته است: «كتابخانه دانشكده كه به همت استاد دكتر على اكبر فياض تأسيس شده در حدود ۶ هزار جلد كتاب دارد. به تازگى شنيده ام كه شاعر فاضل محمد قهرمان تربتى را به تصدى آن گماشته اند كه جوانى اهل و صالح و دلسوز است. فرايند رونق و سودمندى اين كتابخانه از اين رهگذر روزافزون است.»
محمد قهرمان شاعرى را از دوران دبيرستان آغاز كرد. غزل هايش نزديك به شيوه هندى است. شعر محلى او كم نظير و پژوهش هايى در قلمرو شاعران سبك هندى برجسته و ممتاز است. «حاصل عمر» مجموعه شعرهاى رسمى و «خدى خلدى خودم» نام دفتر شعرهاى تربتى قهرمان است. از او ۱۶ كتاب منتشر شده است.
اما او در كنار شعرزمينه هاى تصحيح و تحقيق انتشار يافته و تنها در كتاب «حاصل عمر» ۳۲۳ غزل از سروده هايش پژوهش ادبى به خصوص درزمينه شاعران سبك هندى را به جد دنبال كرده است. از جمله است تصحيحات ديوان صائب، ديوان کليم، صيدى تهرانى، محمدجان قدسى مشهدى و ...

«صيادان معنى» نيز از جمله كتب قهرمان و برگزيده اى از اشعار شيوه مشهور به سبك هندى است. اين منتخب كه حدود يازده هزار بيت را شامل مى شود با در نظر گرفتن تاريخ فوت شاعران اين سبك تدوين شده و در ابتدا چندسطرى به عنوان شرح حال هر سخنور نوشته شده و مأخذ نقل اشعار او اعم از نسخه هاى چاپى يا خطى و يا ميكروفيلم آن ذكر گشته و سپس اشعارى از آن شاعر نوشته شده است. دقت و وسواس او در پژوهش ادبى نيز همپاى وسواس هاى شاعرانه اوست. به همين جهت است كه كتب پژوهشى محمد قهرمان، منابع دقيقى براى دانشجويان ادبيات است. به طور مثال «برگزيده اشعار صائب و ديگر شعراى معروف سبك هندى» را قهرمان براى دانشجويان رشته زبان و ادبيات فارسى در مقطع كارشناسى به عنوان منبع اصلى بخشى از متون نظم، درس شرح و تفسير بخشهايى از ديوان صائب و ديگر شاعران معروف سبك هندى تدوين كرده است.
قهرمان به راستى استاد بازشناسى و تصحيح ديوان هاى ادباى سبك هندى است.
«ديوان ميلى مشهدى» از جمله ديگر تصحيحات اوست
«مكتب وقوع نوعى از شعر است كه شاعر به جاى خيال پردازى و مضمون آفرينى، به واقعه اى، قضيه اى موجود توجه كرده است و با هنر تسلط خود بر واژگان، ملبوسى شعرى بر تن واقعه پوشانده است. درواقع نوعى شعر رئاليستى در نگاه اروپاييان است. اشعار اين ديوان نيز الهام گرفته از اين مكتب و دربرگيرنده ابياتى از غزلها، رباعى ها، قصايد، تركيب بند و ترجيع بند و تعليقات است. سبك اين ديوان سبك معروف به هندى است كه در زمان خود به طرز نو، اشتهار داشته و درواقع نخستين قدمى است كه از مرحله عرفان و مديحه سرايى و شعر دربارى گفتن، عبور كرده و وارد زندگى مردم شده است.»
فتوحى با بيان اين مطلب كه حضور «حزن» در شعر محمد قهرمان از شاخصه هاى اصيل شعر اوست، اظهاركرد: «اندوهى كه در شعرهاى استاد قهرمان ن معنا كه فراتر از اندوه و حزن شخصى است؛ قهرمان در شعرهايش با بيانى رسا و شيرين به امورى چون ناكامى انسان، ترس، پيرى، زوال عمر و... مى پردازد و اين نگاه كلان او در غزل هايش همواره بيانگر نوعى پاييز جاويد است.»
از ديگر شاخصه هاى شعر محمد قهرمان يكنواختى و يكدستى شعرهاى اوست كه اين يكنواختى نوعى روانى و ساده فهمى را نيز به دنبال دارد.
محمد فتوحى ويژگى ديگر شعر قهرمان كه او را تا حدودى در سبك هندى منحصر به فرد مى سازد را اصرار نداشتن او به دشوارگويى دانست و اينكه« شعر او كاملاً ساده و روان است و تصويرگرى ها در شعرش با عاطفه نسبت صادقانه دارد، حال اين كه در شعر سبك هندى شاعران آن قدر به دشوارگويى مشغول هستند و حتى براى آن تلاش مى كنند كه مدعى هستند كه فهميدن شعر ماكمال است.» نگاهى به آثار و نظريات ادباى سنتى قبل و بعد از مشروطه روشن مى كند كه آنان، تا چه حد با مكتب هندى بيگانه _ و حتى معارض _ بوده اند. كم كم كسانى چون مرحوم اميرى فيروزكوهى، محمد قهرمان و ديگران پاپيش گذاشتند و شاعران آن مكتب را مقبوليتى دوباره بخشيدند.
محمد قهرمان، همزمان با همه كسانى كه از اوايل دهه سى به خلوت رفتند، سكوت كرد و استاد قطعه ها و غزل هاى بى نظير سبك هندى ماند. محمد قهرمان خود درباره سبك هندى مى گويد: «سبك هندى از اوايل سده يازدهم متداول شده و تا دوره اى كه به «بازگشت ادبى» نام گرفته، رواج داشته است. خاستگاه اين شيوه، كه به غلط «سبك هندى» خوانده شده، ايران بوده است. دليل اين نامگذارى جعلى را شايد بتوان چنين توجيه كرد كه پيشگامان سبك مزبور، يعنى نوعى خبوشانى، نظيرى نيشابورى، كفرى تربتى، ظهورى ترشيزى، ملك قمى، شكيبى اصفهانى، انيسى شاملو، سنجر كاشانى، طالب آملى و تعدادى ديگر به هند كوچيده و در همان سرزمين ديده از جهان پوشيده اند. گذشته از اينان، كسانى بوده اند كه ميان دو كشور رفت وآمد مى كرده اند، مانند حكيم ركنا و شاپور طهرانى، يا شعرايى چون طائب كه چندسال درآن ديار گذرانده و به وطن بازگشته اند.
نوآورى سخن سرايان ايرانى چون جاى براى خود بازكرد و موردتوجه سلاطين و امراى هند قرارگرفت، شعراى هندى تبار نيز به پيروى از آنان به همان طرز سخن گفتند.»
قهرمان معتقداست: «گذشته از صنايعى كه لازمه شعر است، شاعر اين سبك از اصطلاحات رايج در زبان روز و نيز اعتقادات عامه هم بهره مى گيرد. شعر در دوران صفويه از دربار دور شد و به ميان توده مردم رفت و همين امر سبب گرديد كه امور «روزمره» وارد شعر شود. استفاده هوشمندانه و درست و درحد اعتدال از اصطلاحات رايج در زبان روز برغناى زبان شعرى مى افزايد. ولى برخى از اين اصطلاحات قبول عام نمى يابند و يا به عللى پس از چندى از يادها مى روند، آنچنان كه براى دريافتن معنى آنها بايد به كتب لغت مراجعه كرد، اگرچه احتمال دست خالى بازگشتن بسيار است. در مقابل، بعضى اصطلاحات كه در شعر آن دوره آمده ولى معناى آنها فراموش شده است، هنوز هم در محاورات به كار مى رود.
به عنوان مثال، ما معنى دقيق «طوق لعنت» را نمى دانيم و در فرهنگها نيز نشانى از آن نمى يابيم.»
محمد قهرمان در انجمن ادبى ۸۰ ساله «فرخ» در مشهد حضورى پررنگ داشته و جلسات شعر خوانى او نيز محفل گرم ادب دوستان و شاعران جوان بوده است.
دكتر محمدرضا راشد محصل درباره شعر قهرمان مى گويد: «در شعر قهرمان به لحاظ بيان احساسات طبيعى شاعر، مى توان تصويرسازى كرد و با آن تصوير پا به پاى شعر حركت كرد. در عصر امروز كمتر شاعرى را مى توان يافت كه به اين صراحت و سادگى و همراه با غناى ادبى و پختگى شعر بگويد، به نحوى كه مخاطبان زيادى را نيز بتواند جذب خود كند.»
وى افزود: «به نظر مى رسد روانى شعر قهرمان به لحاظ تجربه تمام صحنه ها و احساساتى است كه او در شعرهايش آورده است، ضمن اين كه نگاه وى به موضوعات و طبيعت پيرامون، تجربه هاى شخصى وى از حوادث و احساسات شخصى و چگونه تصويركردن اين احساسات در شعرهاى او كم نظير است.»
محمدرضا خسروى درباره محمدقهرمان مى گويد: «محمد قهرمان، «شعرمحلى استاد قهرمان» را دست مايه سخنرانى خود قرار داد و استاد محمد قهرمان با سرودن شعرهاى محلى درحقيقت توانست زمينه هاى ماندگارى گويش تربتى را كه لهجه و گويش مادرى اوست، آماده سازد. گشاده دستى و تبحر استاد قهرمان در استفاده از لهجه محلى خود براى شعرهايش بى بديل است. سرودن شعر محلى به لحاظ نامأنوس بودن و صيقل ناخوردگى واژه ها بسيار مشكل است كه قهرمان به دليل آشنايى با واژه ها توانسته است از پس كار به خوبى برآيد، ضمن اين كه استفاده از واژگان غبارگرفته و زنده كردن واژه هاى خوش تراش از ياد رفته محلى نيز از ويژگى هاى برجسته شعر قهرمان است.»
استاد محمدرضا شفيعى كدكنى كه آشنايى ديرينى با محمد قهرمان دارد از محمد قهرمان به عنوان فرد اكمل و اول در لهجه خراسانى ياد مى كند و مى گويد: «دراين خصوص حتى مرحوم ملك الشعرا بهار آن خصوصيت يك شاعر محلى را به صورت كامل، آن گونه كه قهرمان دارد، ندارد. درباره تحقيقات ادبى درباره سبك اصفهانى نيز بعد از شادروان اميرى فيروزكوهى و گلچين معانى، هيچكس جز قهرمان نتوانسته است به اين پهنه گسترده خدمت كند.» اين سخنان را شفيعى كدكنى در مراسم نكوداشت قهرمان گفت و در همين مراسم، كتاب هاى «پردگيان خيال» (ارج نامه محمد قهرمان)، «حاصل عمر» (مجموعه شعرهاى محمد قهرمان) و «شناخت نامه محمد قهرمان» نيز رونمايى شد. همزمان با آيين نكوداشت قهرمان در مشهد، يك لوح فشرده از اشعار محلى اين بومى سراى نامدار خراسانى، با صداى خود درزیر چاپ است .به راستى كه سبك هندى در شعر فارسى را اين روزها و سالها، محمدقهرمان به تنهايى پاس داشته و اعتبار بخشيده و شعرا و بازتاب بخشى از سنت شاعرانگى ايرانى و پاسداشت او اعتباربخشى به بخشى از فرهنگ وسيع زبان پارسى است.

منبعhttp://www.mahvelat.com/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%85%D9%87-%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AA/%D9%85%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1-%D9%88-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D9%82%D9%87%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86.html

دربارۀ محمد قهرمان

مطالب مشابه :

مقالات عمران و معماری 2

بيانيه

در باره استاد قهرمان شاعر معروف ومردمی تربت حیدریه

فهرست كتابشناختي مقالات مطالعات ايراني -2-

دربارۀ محمد قهرمان

سایتهای شخصی حقوقی داخلی سری 1

مرجع وب سایتهای حقوقی

یاد بود استاد شهریار

...سید محمد حسین بهجت تبریزی شهریار