خانه های قدیمی اصفهان

انه های قدیمی اصفهان

قسمت اول

سرتیپی
آدرس : خيابان ملک بن بست عبدالهي كوچه پاقلعه
مجموعه فضاهاي اين خانه در سه جبهه قرار گرفته اند كه در دو جبهه شمالي و جنوبي از جبهه سوم مرتفع تر هستند، مهمترين قسمت خانه تالار جبهه شمالي است. كه با شكل نيم صليبي خود با دو اتاق سه دري طرفين ارتباط دارد. ديوارهاي اين تالار داراي تزئينات فراوان نقاشي روي گچ هستند. علاوه بر آن دو رديف قطاربندي نيز در اين در و ديوارها وجود دارد. سقف تالار حاوي نقاشي هاي پركاري است كه از نقاشي هاي اروپائي تاثير گرفته اند. جبهه جنوبي شامل سه اتاق سه دري و دو فضاي كفش كن در بين آنهاست. در جبهه غربي دو اتاق وجود دارد كه با دري كوچك به حياط باز مي شود. دالاني كه از طريق آن به حياط خانه وارد مي شوند در ميانه اين جبهه قرار گرفته است. در گوشه جنوب شرقي نيز ورودي ديگري به چشم مي خورد. نماهاي خانه سرتيپي پوشيده از اندود ساده گچ است و فقط در نماي سه دري هاي جبهه شمالي تزئينات گچبري به چشم مي خورد. ازاره جبهه شمالي و شرقي اين خانه داراي نقوش حجاري هستند. خانه سرتيپي اصفهان نمونه ديگري از خانه هاي قديمي اصفهان است كه به دليل وجود ويژگي هاي هنري و معماري مورد مرمت و بازسازي قرار گرفته است
اعلم
آدرس :خيابان عبدالرزاق – محله پشت بارو – بن بست زرگرها
در خيابان عبدالرزاق و در كوچه اي روبروي تل عاشقان و در قلب بافت قديم اصفهان خانه اي قرار گرفته كه به لحاظ زيبايي و تزئينات پركار و ويژگيهاي هنري و نقاشي روي گچ و روي آينه و صنايع چوبي و حجاري در عداد بناهاي شاخص اصفهان به شمار مي رود. اين خانه كه سالها از طرف مالكان بلا استفاده رها شده بود، پس از خريداري مورد مرمت و بازسازي قرار گرفت. متأسفانه قسمت‌هائي از اين بناي جالب به وسيله افراد سودجو كه وجود اين اثر نفيس را مزاحمتي براي اهداف سودجويانه خود مي‌دانستند تخريب شده است. از جمله آتش‌سوزي سردر بسيار زيباي خانه و تخريب طاقي كه بر روي گذر شمالي ساخته شده بود و به صورت پشت بندي محكم و استوار خانه را حفظ مي كرد.
آنچه در خانه اعلم جلب توجه مي كند، تنوع تزئينات و نقاشي ها و گچبري هاي آن است. اتاق پنج دري خانه اعلم همچون آلبوم نفيسي از آينه كاري،‌ نقاشي، گچبري و منبت كاري هنرهاي تزئيني دوران قاجار را رو در روي بيننده قرار مي دهد. طرحهاي متعددي كه از كاخ هاي زيباي اصفهان و مناظر ايراني و اروپائي تهيه شده به همراه گل و بوته و شيشه هاي رنگي ميتواند الگوي بسيار مناسبي براي هنرهاي تزئيني دوران قاجار شد. علاوه برآن، تزئينات اين خانه بيانگر توجه مجدد هنرمندان دوران قاجار به هنرهاي دوران صفويه است
شیخ الاسلام
آدرس : چهارراه تختي كوچه هتل پرشيا
خانه شيخ الاسلام كه عنوان تكيه شيخ الاسلام براي آن مناسب تر است در خيابان چهارباغ پايين، چهارراه تختي واقع شده است. اين اثر بسيار زيبا كه با معماري خاص دوره قاجار از آثار نفيس اصفهان به شمار مي رود، جزئي از مجموعه خانه هاي شيخ الاسلام است كه از نظر معماري داراي دو جبهه ساختمان در شمال و جنوب است. قسمت جنوبي كه مهمترين بخش خانه مي باشد داراي يك ايوان با سقف مقرنس كاري و تزئينات نقاشي گل و بوته و دو ستون و يك حوض سنگي در وسط ايوان مي باشد. در اين ايوان 2 عدد پنجره مشبك چوبي بسيار زيبا با شيشه هاي رنگي و ديوارهائي كه با نقاشي و گچبري تزئين شده اند به زيبائي خانه مي‌افزايند. اتاق كوچكي كه در عقب اين ايوان وجود دارد با مجموعه‌اي از هنر گچبري و مقرنس كاري يكي ديگر از قسمت هاي بسيار جالب خانه مي باشد.
اين خانه زيبا از قديم الايام براي برگزاري مراسم عزاداري حضرت سيدالشهداء (ع) و تعزيه مورد استفاده قرار مي گرفت. در سالهاي قبل از انقلاب به علت عدم توانائي مالكين در حفظ و نگهداري آن و همچنين به دليل زوال تدريجي تزئينات قابل توجه و ارزش هاي معماري و به لحاظ جلوگيري از تخريب و انهدام بنا، ساختمان خانه شيخ الاسلام در اختيار وزارت فرهنگ و هنر وقت قرار گرفت .از همان زمان اقدامات مرمتي بخصوص در قسمت تزئينات و ساخت درهاي مشبك بوسيله استادكاران متخصص آغاز شد و همه ساله مراسم تعزيه و عزاداري توسط هيات هاي محلي و زير نظر ارشاد اسلامي در آن برگزار مي شد. متأسفانه در سال 1365 اين خانه مورد بمباران قرارگرفت و قسمت جنوب شرقي بنا آسيب هاي جديدي ديد كه عمليات بازسازي و مرمت آن به سرعت انجام گرفت. در حال حاضر خانه شيخ الاسلام با مساحت 1455 متر مربع از خانه هاي زيباي اصفهان به شمار مي رود كه واحدهاي صنايع دستي سازمان ميراث فرهنگي در آن مستقر هستند
قدسی
آدرس : خيابان عبدالرزاق بازارچه حاج محمد جعفر كوچه قدسيه
در نزديكي درب امام اصفهان خانه اي زيبا و جالب قرار گرفته كه اساس آن مربوط به زمان صفويه است و در دوره هاي مختلف تغييرات بنيادي و كالبدي در آن داده شده است. اين خانه داراي دو ورودي در سمت شمال است و اتاقها در چهار جبهه اطراف حياط به صورت دو طبقه ساخته شده اند. ازاره ها و پلكان ساختمان از سنگ است و تزئينات آن مربوط به دوران صفويه تا قاجار است جبهه شمالي بنا داراي تزئينات حكاكي و نقوش لچك و ترنج گچي است كه از ظرافت خاصي برخوردار است.
اين ساختمان در سال 1278 هجري شمسي به محل مدرسه قدسيه اختصاص يافت و سالها اين نهاد آموزشي در آن مستقر بود. در سال 1357 مرحوم استاد منوچهر قدسي شاعر و خطاط و هنرمند معروف اصفهان اين خانه را جهت تبديل به مركز اصفهان شناسي در اختيار وزارت فرهنگ و هنر وقت قرارداد. از سال 1372 نيز از طرف سازمان مسكن و شهرسازي و ميراث فرهنگي عمليات مرمت آن آغاز گشت. خانه قدسي به دليل وجود تزئينات بسيار زيباي لچك و ترنج و حكاكي و نقوش و همچنين به لحاظ در برداشتن ويژگي هاي معماري دوران صفوي تا قاجار از اهميت بسياري برخوردار است
نعلبندها
آدرس :كوي جماله، مقابل مسجد حاج محمدجعفر
اين خانه آن را نعلبندباشي زمان صفويه ساخته است. سعيد نفيسي محقّق معاصر از اين خانه ديدن كرده و در كتاب احوال شيخ بهايي دربارة آن چنين آورده:
در بخش سه اصفهان، روبروي درِ مسجد حاج محمد جعفر آباده‌اي، خانه قديمي و زيبايي وجود دارد كه جزء آثار ميراث فرهنگي به شمار مي‌رود و به خانة نعلبندان شهرت دارد. در اين خانه سالني ساخته شده كه داراي طاقچه‌هاي بلند متعدّدي است. در هر طاقچه تصوير يكي از معارف ايران به نحو بسيار زيبايي نقاشي شده مثل تصاوير: ابوالقاسم ميرفندرسكي، شيخ عطّار، بايزيد بسطامي، ابراهيم ادهم، شيخ احمد احسائي، جلال الدين محمد رومي، شمس‌الدين تبريزي، شاه نعمت‌الله ولي، شيخ‌بهايي، شيخ صفي‌الدين اردبيلي و تصاويري از عرفاي ديگر. هر يك از اين تصاوير يك متر و نيم طول و يك متر عرض دارد و نقّاش آن رجبعلي اصفهاني بوده كه زير هر عكس رقم زده است.
داوید
در مجاورت خانه سوكياس، خانه داويد قرار گرفته كه از آثار دوران صفوي است كه در زمان قاجار در قسمت جنوبي اين خانه تغييراتي داده شد و دو اتاق و يك ايوان سرپوشيده به آن الحاق شده است. ورودي اين خانه يك سردر آجري دارد كه در بالاي آن مشبك هاي هندسي آجري ديده مي شود. هشتي عمارت كه در پشت در ورودي قرار گرفته چهارگوش است. اين هشتي به وسيله راهرو طويل و سرپوشيده اي به حياط مربوط مي شود. پس از ورود به حياط در سمت شمال ساختمان اصلي دوره صفويه ديده مي شود. اين ساختمان داراي سالن مركزي به صورت طاق و چشمه با مقرنس هاي چند پايه در وسط مي باشد. در شرق و غرب سالن اتاق هائي به صورت دو طبقه به چشم مي خورند. نماي جبهه شمالي با نقوش هندسي آجري بسيار زيبا تزئين شده است. در قسمت جنوب غربي حياط خلوت قرار گرفته كه دو اتاق در شمال و جنوب آن ديده مي شود. اتاق جنوبي داراي سه دري ارسي بسيار زيباست. داخل اين اتاق داراي تزئينات نقاشي بوده است كه در حال حاضر اثري از آنها ديده نمي شود.
خانه داويد نيز به دليل وجود ويژگي هاي معماري دوران صفويه پس از خريد در اختيار دانشگاه فارابي قرار گرفت و در حال حاضر به محل كلاس هاي مرمت اختصاص دارد. خانه داويد هم مي تواند به صورت يكي از جاذبه هاي زيباي اصفهان، گردشگران ايراني و خارجي و پژوهشگران و علاقمندان به فرهنگ و هنر ايران اسلامي را به خود جلب كند
سوکیاس
در محله تبريزي ها خانه اي است كه در حدود 2000 متر مربع مساحت دارد. اين خانه در اصل كوشك بين دو باغچه بوده است كه در قديم ساخت آنها معمول و متداول بود. ورودي اصلي خانه در جبهه شمالي و بر كوچه تبريزي ها واقع شده و داراي سر در مقرنس ساده و زيبائي است كه در مجاورت آن اتاقهائي ساخته شده است. اما ساختمان اصلي تزئينات نقاشي و طلاكاري و معماري بسيار جالبي دارد. در وسط ساختمان اصلي تالاري وجود دارد كه به صورت دو طبقه ساخته شده است. در وسط اين تالار حوض سنگي 8 گوش كوچكي قرار گرفته كه اطراف آن رواق هائي در دو طبقه ساخته شده است. در رواق هاي پائين و در داخل طاقچه ها نقاشي هاي مينياتور از دوران صفوي ديده مي شوند. اين نقاشي ها به شيوه رضا عباسي هستند و بسيار هنرمندانه ترسيم شده اند.
ايوان شمالي به وسيله سه پنجره ارسي از تالار وسط جدا مي شود. در دو جهت شرق و غرب اين ايوان تصاويري وجود دارند كه متعلق به مسيحيان خارجي و همسرانشان مي باشند. حاشيه هاي اين نقاشي ها با تزئينات اسليمي و ختائي تزئين شده اند. تزئينات سقف ايوان قاب بندي چوبي و تخته كوبي به صورت شطرنجي است. سقف ايوان بر دو ستون چوبي رفيع استوار است. دو اتاق تو در توي طرفين تالار و ايوان با سقف طاق و چشمه اي فاقد تزئينات است. سقف تالار با يك ترنج زيبا تزئين شده كه در پايين با رسم بندي و تقسيمات هندسي فرم بسيار زيبائي گرفته است.
در كتيبه اطراف طبقه اول تالار، نقوش تشعيري شامل حيوانات و درختان و پرندگان با زمينه طلائي نقاشي شده است. خانه سوكياس به دليل وجود جاذبه هاي هنري و ويژگي هاي معماري و همچنين تزئينات پركار دوران صفويه از مالكين خريداري شد و پس از مرمت و بازسازي در اختيار دانشگاه فارابي قرار گرفت و در حال حاضر، به كارگاهها و آزمايشگاه اين دانشگاه اختصاص دارد . اين خانه زيبا مي تواند يكي از جاذبه هاي بسيار جالب اصفهان باشد و مورد بازديد گردشگران ايراني و خارجي قرار گرفته و يكي از آثار مطلوب براي آشنائي با هنر معماري دوران صفويه خواهد بود.
مارتا پیترز
خانه قديمي مارتاپيترز معروف به خانه جائي از بناهاي تاريخي و با ارزش دوره صفويه مي باشد كه با توجه به مدارك موجود و بررسي هاي انجام شده در آن روزگار وسعت زمين و ساختمان هاي آن بيش از مساحت فعلي بوده است. اين خانه كه در تقاطع خيابان حكيم نظامي و كوچه كليساي وانك قرار دارد متشكل از بخش هاي مختلفي است كه شامل چند ساختمان جدا از يكديگر در جبهه هاي مختلف مي باشند. ساختمان اصلي خانه را بخش تابستاني جنوبي آن تشكيل مي دهد.
ساختمان زمستاني شمالي آن كه بخش بسياري از آن در تعريض كوچه كليسا منهدم گشته از بقاياي اصلي خانه به شمار مي رفته است. به هرحال اين ساختمان در حال حاضر شامل بخشهاي زير است. الف- ساختمان شمالي يك اتاق بزرگ در وسط و دو راهرو در شرق و يك راهرو در غرب اين اتاق مي باشد. اين قسمت فاقد تزئينات است. ب- ساختمان شرقي كه اين قسمت نيز بدون تزئينات بوده و آشپزخانه و حمام و ساير سرويس هاي خدماتي را در بر مي گيرد.
ج- ساختمان قديمي كه در حقيقت بخش اصلي اين خانه است. اين ساختمان شامل يك سالن بزرگ با نقاشي و گچبري و تعدادي پنجره مشبك چوبي قديمي مي باشد. در اين قسمت اتاقها داراي پنجره هاي مشبك و زيبا هستند كه بيانگر معماري و تزئينات دوره صفويه مي باشند. ايوان شمالي و اتاقهاي جنوبي تالار هركدام با تزئينات خاص خود از ارزش بسياري برخوردارند. نماي رو به شمال با نقوش هندسي و آجري تزئين شده كه نمونه بارز خانه ها و بناهاي تاريخي دوران صفويه هستند و نمونه هائي از آنها را در شمال زاينده رود و بافت قديمي شهر اصفهان مي توان مشاهده كرد. خانه مارتاپيترز كه در زمان صفويه به محل سكونت و زندگي جاني كشيش يكي از روحانيون كليساهاي اصفهان بوده است در حال حاضر، در اختيار دانشگاه فارابي مي باشد و به دليل استقرار بر سر راه كليساي وانك و قرار گرفتن در مركز شهر مورد بازديد گردشگران خارجي قرار مي گيرد
انگورستان ملک
آدرس :خيابان شريف واقفي - خيابان ملك محله شيخ يوسف
در زمان سلطنت نادرشاه افشار باغ انگوري كه متعلق به مردم اصفهان بود به عنوان ماليات از آنها گرفته شد و به تصرف دولت درآمد. در زمان سلطنت ناصرالدين شاه قاجار به تصرف مسئول امورمالي حكومت اصفهان درآمد و بعدها فرزند اين شخص به نام حاج محمدابراهيم خان كه لقب ملك التجار داشت بناي انگورستان را احداث كرد و به برگزاري مراسم عزاداري و تعزيه اختصاص داد. معمار سازنده اين بنام استاد حسين چي است و تاريخ وقف نامه آن سال 1341 هجري قمري است. در طول زمان قسمت هاي مختلفي از اين انگورستان تخريب شد و بخش هائي از آن در سال 1333 هجري شمسي در تعريض خيابان ملك از بين رفت. آنچه از اين بنا باقي مانده است يك حياط وسيع است كه در شمال واقع شد و يك سفره خانه كه مساحت تقريبي آن با حياط يكي است. اين سفره خانه تمامي جبهه حياط را در بر مي گيرد.
فضاي سفره خانه بوسيله يك ارسي هفت دهنه به حياط جنوبي باز مي شود. بعدها حياط خانه نيز مسقف شده بطوري كه از ارسي هاي سفره خانه و حياط سرپوشيده و پشت بام و فضاهاي سه جبهه ساختمان براي تعزيه استفاده مي شده است.
در سقف حياط يك نورگير زيباي 8 ضلعي به همراه پنجره هاي سراسري بالاي ديوار حياط روشنائي فضاي تعزيه را تامين مي كند. تالار پنج دري زيبائي كه در جبهه شمالي حياط سرپوشيده قرار دارد محل دفن مرحوم ملك التجار و همسر اوست كه بنا به وصيت وي در اين محل به خاك سپرده شده اند.
مجموعه فضاهاي حياط سرپوشيده، سفره خانه، اتاق مقبره و ديگر اتاقهاي اطراف حياط داراي تزئينات فراوان گچبري، آينه كاري و كاشيكاري هستند. ستون هائي كه در وسط فضاي سفره خانه و حياط هستند داراي روكش هاي چوبي مي باشند اما پايه و سرستونها داراي تزئينات مي باشند. در زير فضاي سفره خانه زيرزميني وجود دارد كه نورگيرهاي مشبك نور آن را از حياط جنوبي تامين مي كنند. در گوشه جنوب شرقي بنا حمامي واقع شده است كه سقف گنبدي بسيار زيبائي دارد و سكوهائي در اطراف آن تعبيه شده اند. ازاره جبهه شمالي و شرقي اين خانه داراي نقوش حجاري هستند.
انگورستان ملك از بناهاي بسيار زيباي دوران قاجاريه است كه در حال حاضر در اختيار سازمان اوقاف مي باشد و به برگزاري مسابقات قرائت قرآن و تعزيه و عزاداري اختصاص دارد. تزئينات اين بنا بيانگر هنر گچبري و آينه كاري و كاشيكاري هنرمندان خلاق و مبتكر اصفهاني مي باشد...

خانه های قدیمی اصفهان

مطالب مشابه :

هنرهای دستنی قزوین

طراحي wave (موج) برايMDF

آموزش استفاده از ورق طلا

آئودی R8

روش های ابراز علاقه

خانه های قدیمی اصفهان

پروژه آزمايشگاهي جريان سيالات در مخازن شكافدار

معرفی جکتاب "جغرافیای توریسم چین "

باد مي رفت به سروقت چنار . . . من به سروقت خدا مي رفتم

حرم شاه عبدالعظيم،شاهكار معماري ري