واژه ی " گل سرخ "

زبان های زنده ی جهان متمدن امروز، واژه ی " گل سرخ " را از زبان فارسی
گرفته اند و در زبان خود به کار می برند؟

گل در مرز و بوم ایران سابقه ای بس دراز دارد و اگر می بینیم که در شعر و
ادب پارسی بیش تر از دیگر سرزمین ها سخن از گل می رود، برای آن است که
مردم این سرزمین از دوران های کهن به گل عشق می ورزیده اند و ایران زمین
مهد پرورش گل بوده است.

اگر نگاهی به کتاب "تاریخ طبیعی" اثر پلین Pline بیاندازیم، می بینیم که
این کتاب چقدر بوی گل و گیاه سرزمین گل خیز ایران را می دهد. میراثی که
مغرب زمین از گل و گیاه گوناگون ایران برده است، خود شایان گفتاری دیگر
است.

در میان گل ها، گل سرخ ( گل سوری) بیش تر مورد توجه ایرانیان بوده و هنوز
بوته های وحشی این گل در گوشه و کنار روستاهای ایران به فراوانی دیده می
شود و گلاب از زمان های بسیار قدیم شناخته شده بوده و در مراسم مذهبی و
نیز در پزشکی به کار می رفته است و هنوز هم به کار می رود و در جشن ها،
عروسی ها و میهمانی ها هنوز گلاب می گردانند.

واژه ی مرکب گلاب خود می رساند که مراد از گل، همان گل سرخ است و در
ادبیات فارسی نیز گل بیش تر به گل سرخ گفته می شود و شکل های گوناگون این
واژه در دوران های پیش از اسلام نیز به معنی گل سرخ است.

بررسی های ریشه شناختی نشان می دهد که واژه ی گل خود شکل تغییر یافته ی
واژه ی دیگری است که در زبان فارسی برای این گیاه وجود داشته است و ما رد
آن را خواهیم گرفت.

به ریشه ی واژه ی گل نخست در اوستا برمی خوریم. این ریشه به صورت وَرذ
vardda چندین بار در اوستا آمده است که در فارسی باستان به شکل وَرد
varda و در دوره ی فارسی میانه در پهلوی ساسانی به صورت وَرت vart و
وَرد vard در آمده و در فرهنگ های فارسی به همین صورت " وَرد " باقی
مانده است.

واژه ی " وَرد " ( به معنای امروزی گل) در نام بسیاری از آبادی های
ایران باقی مانده است که از آن جمله می توان از " ورد آورد " نام برد که
روستایی در نزدیکی تهران است به معنی گل آورد و همچنین در نام روستای "
سُهروَرد " در نزدیکی زنجان که زادگاه شیخ اشراق شهاب الدین سهروردی است.
بخش نخست این کلمه یعنی سُهر suhr ( یا سُخر suxr ) صورت قلب شده ی واژه
ی سرخ surx است و کلمه ی سُهروَرد بر روی هم به معنی سرخ گل یا گل سرخ
است.

واژه ی پهلوی وَرت vart در دوره ی اشکانیان به ارمنستان راه می یابد و در
آن جا به معنی گل سرخ به کار می رود. از مشتقات این واژه می توان نام خاص
نو اَرت Nevart را نام برد که از دو وازه ی ایرانی nev به معنی نو و
vartبه معنی گل سرخ ساخته شده است و معنی آن بر روی هم یعنی "نو گل" یا
"غنچه گل" است که امروز هم نام زنان ارمنی است.

واژه ی پهلوی وَرد vard از سوی دیگر به زبان آرامی راه یافته و از آن جا
به زبان های دیگر سامی از جمله به زبان عربی رفته است و در این زبان به
معنی گل سرخ و رنگ سرخ به کار رفته است و امروز نیز به کار می رود.

واژه ی باستانی وَرد varda در اوایل دوره ی اشکانی بنا بر قاعده ی زبان
شناسی تطبیقی ایرانی، یعنی تحول rd به l به صورت وال vala تحول یافته است
که بعدها با افتادن وایل a به صورتval و سپس vol و vel درآمده است.

در برهان قاطع وَل val به معنی شکوفه، به ویژه شکوفه ی انگور، آمده است.

بابا طاهر این واژه را به معنی گل به کار برده است:

مساسل زلف بر رو ریته داری / ول و سنبل بهم آمیته داری

پریشان چون کنی آن تار زلفان / به هر تاری دلی آویته داری

یعنی:

مسلسل زلف بر رو ریخته داری / گل و سنبل بهم آمیخته داری

پریشان چون کنی آن تار زلفان / به هر تاری دلی آویخته داری

در ترانه های روستایی نیز این واژه به معنی گل و نیز گلی که بدان عشق می
ورزند ( یعنی یار و معشوق) آمده است:

شب تاریک و ره باریک و ول مست / کمون از دست من افتاد و بشکست

کمون دارون کمون از نو بسازید / ولم یاغی شده مشکل دهد دست

در برخی فرهنگ ها نیز از ترکیب وال val با واژه ی دیگر فارسی یعنی گونه
gona واژه ی " والغونه " به معنی سرخاب آمده است

در زبان شناسی تطبیقی ایرانی همواره یک v قدیمی با ترکیب با وایل بعدی
خود به صورتgu در می آید، مانند

vištāsp کهguštāsp (گشتاسپ) یا vehrk که gurg (گرگ) شده است و غیره.

بدین ترتیب واژه ی کهن اوستایی vardda که بعدها همان گونه که گفتیم به
صورت های varda ، vard، val و سراتجام vel و vol در آمده بود، بنا بر
قاعده ی بالا به صورت gul (گل) در آمد.

صورت اوستایی vardda از سوی دیگر از شرق به غرب رفته و در اطراف دریای
سیاه و مدیترانه به همین صورت رایج شده است و یونانیان آن را به صورت
wrodon و بعد ها با حذف w به صورت rodon پذیرفته اند. به گفته ی " میه "
Meilet زبان شناس فرانسوی، زبان لاتینی نیز این واژه را از تمدن مدیترانه
ای گرفته است.

و این همان واژه ای است که نه در یونانی و نه در لاتینی جزو لغات مشترک
هند و اروپایی است و از لهجه های شرقی ایران یعنی از پارت ها وام گرفته
شده است.

سرانجام واژه ی rodon یونانی نیز با افتادن n که فقط یک جزء صرفی است به
صورت rodo و سپس rod تحول یافت و سپس در همه ی کشورها ی اروپایی به صورت
رُز Rosa و Rose (به معنی گل سرخ) در آمد.

" کورنی " شاعر بزرگ دوره ی کلاسیک فرانسه نمایش نامه ی معروفی دارد با
نام " رودوگون " Rodogune که شرح حال شاه زاده خانمی ایرانی با این نام
از عهد اشکانی است. نام "رودو گون" مرکب است از واژه ی " رودو " rodo به
معنی گل سرخ (که تحول آن در بالا نشان داده شد) و گون gune که همان گونه
است و نام این شاه زاده خانم بر روی هم به معنی گل گونه یا کسی است که
گونه اش به رنگ گل سرخ است و نامش با این نمایش نامه در ادبیات فرانسه
شهرت یافته است.

بدین ترتیب واژه ی اوستایی vardda به معنی گل سرخ، با تحول خود و به
طریقی که گفته شد به سراسر جهان و همه ی زبان های دنیای متمدن راه یافت و
این نمونه ای از یک برگ زرین از تمدن باستانی ما است.

واژه ی " گل سرخ "

مطالب مشابه :

سرگذشت واژه ی گل

آموزش ورد های جادویی

دانلود نرم افزار تبدیل ورد به پی دی اف (تبدیل word به pdf) نام نرم افزار A-PDF Word to PDF 4.8

ورد های جادو گری هری پاتر

دانلودآفیس 2014

گل محمدی و خواص آن

بیوگرافی ROBBEN

نرم افزار تبدیل فایل های ورد 2007 به فایل pdf

تصاویر زیباساز زنبور عسل (سری 1)

واژه ی " گل سرخ "