|
آيين‌نامه ايمني كار در ارتفاع
كليات و تعاريف:
هدف:
هدف از تدوين اين آيين‌نامه، ايمن‌سازي محيط کار و صيانت از نيروي انساني و منابع مادي كشور و پيشگيري از حوادث ناشي از کار در کليه کارگاه‌هايي مي‌باشد که عمليات کار در ارتفاع و فرايندهاي مرتبط، در آنها انجام مي‌گيرد.
دامنه شمول:
مقررات اين آيين‌نامه به استناد ماده 85 قانون کار جمهوري اسلامي ايران تدوين گرديده و براي کليه کارگاه‌هاي مشمول قانون مذکور لازم الاجرا مي‌باشد .
کار در ارتفاع:
هر کار يا فعاليتي که موقعيت انجام آن، در ارتفاع بيش از 2/1 متر نسبت به سطح مبنا انجام گيرد.
سطح مبنا:
اولين سطح زيرين جايگاه کار يا سکوي کار در ارتفاع، كه بصورت ايمن گسترش يافته است.
مراجع ذيصلاح آموزشي:
به مراكزي اطلاق مي‌گردد كه مجوز لازم را از سازمان آموزش فني و حرفه‌اي كشور يا ساير مراكز بين المللي معتبر اخذ نموده باشند.
مجري ذيصلاح:
شخص حقيقي يا حقوقي است كه صلاحيت، تجربه و مهارت انجام كار را به صورت علمي و فني داشته و مي‌تواند با استفاده از نيروي كارآمد و شخص ذيصلاح نسبت به انجام عمليات برپايي، تغييرات و جمع‌آوري تجهيزات سامانه كار در ارتفاع اقدام نمايد.
شخص ذيصلاح:
متخصصي است با دانش فني و مهارت لازم مطابق با شرايط اين آيين‌نامه که با گذراندن دوره‌هاي آموزشـي از مراجع ذيـصلاح آموزشي، توانايـي سـرپرستي ونظارت بر کار در ارتفاع را داشته باشد. ضمنا نامبرده مي‌تواند نماينده مجري ذيصلاح يا كارفرما باشد.
عامل كار در ارتفاع:
فردي است که آموزش‌هاي متناسب با نوع کار در ارتفاع را حسب شرايط گذرانده و نسبت به اخذ گواهينامه مربوط از مراجع ذيصلاح آموزشي اقدام نموده و قادر به انجام کار بصورت ايمن مي‌باشد.
حفاظت از سقوط:
مجموعه تدابير و اقداماتي است که به منظور پيشگيري از سقوط يا کاهش عوارض و صدمات ناشي از آن انجام مي‌شود.
روش‌هاي ايمن انجام کار در ارتفاع:
الف ـ سامانه محدودکننده:
سامانه‌اي است كه از قرارگيري فرد در وضعيت سقوط جلوگيري مي‌کند و به دو شكل عمومي نظير، نرده حفاظتي و فردي شامل نقطه اتصال، لنيارد و کمربند حمايل بند کامل بدن مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
ب ـ سامانه متوقف کننده:
سامانه‌اي است كه با استفاده از تجهيزات مناسب، در صورت انجام سقوط، با جذب انرژي ناشي از سقوط باعث كاهش شدت صدمات و جراحات وارده به عامل كار در ارتفاع كار مي‌گردد. كه به دو شكل فردي شامل،کمربند حمايل بند کامل بدن، طناب ايمني و نظاير آنها و عمومي مانند تور ايمني مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
ج ـ دسترسي با طناب:
اين روش شامل دو سامانه ايمن مجزا مي‌باشد: يكي به عنوان طناب دسترسي و ديگري تحت عنوان طناب پشتيبان عمل مي‌نمايد كه شامل، کمربند حمايل‌بند کامل بدن همراه با وسايل ديگري براي صعود و فرود به جايگاه كار، و يا از آن و نيز موقعيت استقرار مناسب استفاده مي‌شود.
فاصله ايمن:
حداقل فاصله‌اي است كه براي جلوگيري از برخورد فرد هنگام سقوط با سطح مبنا مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
لنيارد:
طناب يا تسمه‌اي است كه به منظور ايجاد ارتباط بين عامل كار در ارتفاع با نقطه يا طناب تكيه‌گاه يا سازه ثابت با كمترين ايجاد مزاحمت مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
كمربند ايمني:
وسيله‌اي است از جنس الياف طبيعي يا مصنوعي با تركيبات پليمري که ناحيه كمر را مي‌پوشاند.
حمايل بند كامل بدن (هارنس):
پوششي است از جنس الياف با تركيبات پليمري و مقاوم كه عموما از انتهاي بالاي ران تا روي سطح كتف را پوشانده و توسط قلابهايي كه به روي آن متصل است، فرد را به ساير تجهيزات سامانه‌هاي كار در ارتفاع وصل مي‌كند.
قلاب قفل شونده (كارابين):
ابزاري است حلقه‌اي شكل كه براي اتصال اجزاء سامانه‌هاي كار در ارتفاع به يكديگر، مورد استفاده قرار مي‌گيرد و به دو شكل پيچي يا قفل خودكار، ايمن مي‌گردد.
شوك‌گير:
ابزاري است كه در روش‌هاي ايمن انجام كار در ارتفاع، به منظور كاهش اثر نيروي ضربه حاصل از سقوط، مورد استفاده قرار مي‌گيرد .
انواع طناب:
تکيه‌گاهي، عمليات، ايمني، ديناميکي، نيمه استاتيک، پشتيبان
طناب تكيه‌گاهي:
طنابي است انعطاف‌پذير كه از يك سمت به تكيه‌گاه ايمن متصل گرديده و به منظور حفاظت و محدودسازي فرد در برابر سقوط عمل مي‌كند.
طناب عمليات:
طنابي از نوع تكيه‌گاهي است كه براي حالت معلق، موقعيت‌گيري و محدودسازي فرد در عمليات صعود و فرود مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
طناب ايمني:
طنابي از نوع تكيه‌گاهي است كه در زمان سرخوردن عامل كار در ارتفاع، از دست دادن موقعيت اوليه وي عمل نموده و فرد را در حين سقوط متوقف مي‌نمايد.
طناب ديناميك:
طنابي است با خاصيت كشساني كه براي جذب شوك ناشي از سقوط و به حداقل رساندن نيروي برخورد مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
انواع نردبان:
يک طرفه قابل حمل، دو طرفه، ثابت، ريلي، ثابت سقفي (پله مرغي)، کشويي، طنابي
داربست:
ساختاري است موقتي، كه براي ايجاد يك يا چند جايگاه كار به منظور حفظ و نگهداري كارگران و مصالح در ارتفاع و فراهم نمودن دسترسي كارگران به تراز بالاتر، مورد استفاده قرار مي‌گيرد و به انواع ثابت، متحرك، ديواركوب، معلق و نردباني تقسيم مي‌شود.
اجزاء داربست:
پايه، كفشك، تير، دستك، اتصالات يا بست‌ها، راه دسترسي، کف پوش سکو، پاخور، تير مياني حفاظتي، تير بالايي حفاظتي، بالشتك، صفحه پايه
بالشتك:
صفحه‌اي است از جنس چوب، فلز و يا بتن كه براي گسترش بار وارده از لوله پايه يا كفشك به زمين مورد استفاده قرار مي‌گيرد .
راه دسترسي:
براي رسيدن ايمن عامل كار در ارتفاع كار به تراز مربوطه مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
مهار:
قطعه‌اي است كه بصورت مايل و افقي در ترازهاي مختلف بر روي داربست نصب گرديده و به عنوان باربر عمل مي‌كند.
بادبند:
قطعه‌اي است كه در طول، عرض يا ارتفاع (عمودي يا مورب) براي جلوگيري از حركت جانبي در داربست نصب مي‌گردد.
بالابر سيار:
ماشين سـياري است که براي انتقـال افراد براي کـار در ارتفاع، از داخل سکو (محفظهايمن) استفاده مي‌شود با اين ديد که افراد مي‌توانند در يک موقعيت دسترسي خاص به داخل سکو سوار يا پياده شوند و به دو گروه اصلي زير تقسيم مي‌شوند:
گروه الف:بالابر سـياري که تصـوير عمودي مـرکز ثقـل بار همواره داخـل خط واژگوني است.
گروه ب:بالابر سياري که تصوير عمودي مرکز ثقل بار ممکن است خارج از خط واژگوني باشد.
و براساس نوع حرکت به سه گروه زير تقسيم مي‌شوند:
نوع اول: بالابر سياري که حرکت آن فقط در موقعيت ترافيکي مجاز مي‌باشد .
نوع دوم: بالابر سياري که در زمان بالا بودن سکو مي‌تواند حرکت نمايد و بالابر از مکاني بر روي شاسي کنترل مي‌شود.
نوع سوم: بالابر سياري که در زمان بالا بودن سکو مي‌تواند حرکت نمايد و بالابر از درون سکو کنترل مي‌شود.
ضريب ايمني:
نسبتي است که از تقسيم حداکثر نيروي وارده به سازه که مي‌تواند سازه در برابر شكست يا تخريب مقاومت نموده به نيروي وارده ناشي در زمان بهره‌برداري كه به همان عضو وارد مي‌گردد. اين ضريب هرگز نبايد كمتر از 4/2 باشد. ( براساس استاندارد92ANSI A و 280 BSEN )
حد بار كاري:
حداكثر باري است كه توسط بخشي از تجهيزات در وضعيت مشخص‌شده توسط شركت سازنده، مجاز به بهره‌برداري و استفاده از دستگاه يا تجهيزات مي‌باشد .
بار كاري ايمن ( SWL ):
حداكثر حمل بار در شرايط ايمن كه براي بخشي از تجهيزات، در وضعيت‌هاي مشخص در نظر گرفته مي‌شود.
توجه1:تصاوير بعضي از مواد آيين‌نامه در ضميمه پيوست مي‌باشد.
توجه2:كليه واحدهاي مورد استفاده در اين آيين‌نامه براساس سيستم متريك مي‌باشد.
فصل اول ـ الزامات عمومي
ماده1ـ كارفرما مكلف است نسبت به شناسايي و ارزيابي مخاطرات و ايمن‌سازي محيط كار اقدام نمايد.
ماده2ـ کارفرما مكلف است با استفاده از سامانه‌هاي انجام ايمن كار در ارتفاع متناسب با نوع کار، ايمني افرادي که در ارتفاع بيش از 2/1 متر نسبت به سطح مبنا مشغول کار مي باشند، را تامين نمايد.
(شکل‌هاي 54، 55، 67، 69 و 70 )
ماده3ـ كارفرما مكلف است نسبت به تهيه لوازم و تجهيزات استاندارد و متناسب با نوع کار در ارتفاع كه داراي لوح شناسايي حاوي اطلاعات فني بوده و در محل مناسبي از تجهيزات قابل رويت، نصب شده است را اقدام و در اختيار کارگران قرار دهد .
ماده4ـ کارفرما مكلف است در شرايط جوي نامساعد يا معيوب و ناقص بودن سازه و تجهيزات يا نقص در روش‌هاي ايمن كار در ارتفاع، از فعاليت کارگران شاغل در ارتفاع جلوگيري بعمل آورد.
ماده5 ـ با عنايت به ماده 88 قانون کار جمهوري اسلامي ايران، کليه واردکنندگان، توليدکنندگان، فروشندگان، عرضه‌کنندگان و بهره‌برداران از ابزارآلات، دستگاهها و تجهيزات مربوط به عمليات کار در ارتفاع مکلف به رعايت استاندارد توليد و موارد ايمني و حفاظتي فوق الذکر مي‌باشند.
ماده6 ـ نردبان، اجزاء داربست، تجهيزات كار با طناب و ساير تجهيزات و دستگاههاي کار در ارتفاع بايد قبل از هر بار استفاده توسط عامل كار در ارتفاع بازديد شده و در صورت فرسوده يا معيوب بودن، موضوع را به کارفرما يا نماينده وي گزارش نمايد.
ماده7ـ کارفرما مکلف است پس از اطلاع از فرسوده و معيوب بودن لوازم و تجهيزاتكار در ارتفاع با برچسب « خطرناك است ـ استفاده نشود » آنها را از دسترس كارگران خارج و پس از تعمير شدن، تاييد توسط شخص ذيصلاح مجددا به محل كار منتقل نمايد. (شکل 9)
ماده8 ـ انجام كليه امور نصب، راه‌اندازي، بهره‌برداري، سرويس، تعمير و نگهداري تجهيزات، دستگاه و ماشين‌آلات كار در ارتفاع بايد مطابق با دستورالعمل شركت سازنده صورت پذيرد.
ماده9ـ کليه متعلقات داربست، نردبان، تجهيزات، ابزار و وسايل كار در ارتفاع بايد قبل از شروع و پس از اتمام کار توسط كارگران و در فواصل معين دوره‌اي بازرسي و کنترل گردد و مجوز شروع به كار صادر شود.
ماده10ـ کليه لوازم و تجهيزات كار در ارتفاع بايد توسط شخص ذيصلاح بصورت دوره‌اي مورد بازرسي دقيق قرار گرفته و در صورت مشاهده نقص و يا فرسودگي براي از رده خارج نمودن به كارفرما اعلام نمايد.
ماده11ـ کليه مجريان ذيصلاح مشمول اين آيين‌نامه که عمليات اجرايي آنها در ارتفاع انجام مي‌گيرد موظف مي‌باشند در هنگام انجام كار از كارگران داراي گواهينامه مهارت از سازمان آموزش فني و حرفه‌اي كشور يا ساير مراجع ذيصلاح استفاده نمايند .
ماده12ـ عامل كار يا شخص ذيصلاح بايد داراي گواهينامه مهارت فني لازم از مراكز ذيصلاح بوده و توانايي انجام كار مربوطه را داشته باشد.
ماده13ـ كارفرمايان، مجريان، پيمانكاران و ساير عوامل اجرايي در محدوده كارگاه و عمليات خود مكلف به جلوگيري از ورود افراد متفرقه مي‌باشند. ضمنا نصب علايم هشداريبراي كارگران و افراد متفرقه «مطابق آيين‌نامه علايم ايمني در کارگاه‌ها» به نحوي كه به سهولت قابل رويت باشد و مانع انجام كار نگردد الزامي است .
ماده14ـ حمل و نقل، نصب، جمع‌آوري، انبار نمودن و كار با دستگاهها، ماشين‌آلات و تجهيزات كار در ارتفاع بايد بگونه‌اي باشد كه خطري را براي كارگران و افراد متفرقه ايجاد نكند.
ماده15ـ پرتاب كردن و رها نمودن هرگونه شي، ابزار، لوازم، تجهيزات و مصالح در حين كار ممنوع است.
ماده16ـ طنابها و كابلها بايد در برابر هرگونه سايش، مواد خورنده، گرما و شعله مستقيم مقاوم باشند.
ماده17ـ رعايت آيين‌نامه‌هاي مربوط به خطوط برقدار در انجام هرگونه عمليات كار در ارتفاع كه افراد و تجهيزات مربوطه در حريم تجهيزات و خطوط برقدار قرار مي‌گيرند، الزامي است.
ماده18ـ در لبه سقفهاي شيب دار بايد تجهيزات مناسب و كافي جهت جلوگيري از لغزش و سقوط كارگر و يا ابزار كار پيش‌بيني شود.(شکل 34 )
ماده19ـ كارگراني كه بر روي سقفهاي شيبدار با شيب بيش از 20 درجه كار مي‌كنند بايد مجهز به سامانه محدودکننده و يا متوقف‌کننده گردند و در صورت امکان تورهاي حفاظتي در زير محل كار آنها نصب گردد. (شکل‌هاي 1ـ3، 55 )
ماده20ـ حضور فرد دوم روي سطح مبنا در هنگام انجام کار روي جايگاه‌هاي کار آويزان، بالابر هاي سيار، برجي الزامي است.
ماده21ـ كارفرما مكلف است نسبت به تهيه و در اختيار قرار دادن وسيله ارتباطي مناسب با فرد ثانوي در زمان انجام عمليات در ارتفاع اقدام نمايد.
ماده22ـ کارفرما مکلف است نسبت به نصب تابلو با محتواي موضوعي « قابل استفاده يا عدم استفاده» سامانه از قبيل داربست، متوقف‌کننده، بالابر سيار، جايگاه کار آويزان و ساير موارد مشابه اقدام نمايد.
ماده23ـ هنگام كار در ارتفاع فرد مستقر در جايگاه كار بايد متناسب با نوع كار مجهز به وسايل حفاظت فردي از قبيل لباس‌كار، هارنس، كلاه و كفش ايمني و ساير لوازم حفاظت فردي گردد. (شكل‌هاي68، 78 )
ماده24ـ استفاده از کمربند ايمني براي عمليات کار در ارتفاع ممنوع بوده فقط در صورتي مجاز است که به عنوان سامانه محدودکننده مورد استفاده قرار گيرد و فرد نبايد در وضعيت سقوط قرار گيرد. ( شكل‌هاي1ـ54 و 2ـ54 و55)
فصل دوم ـ نردبان
ماده25ـ نوع، جنس و ابعاد، قابليت بارگذاري هر پله، نحوه نصب و نگهداري نردبان بايد با شرايط جوي، محيطي و نوع عمليات متناسب باشد.
ماده26ـ استفاده از نردبان در موارد زير ممنوع است:
الف ـ روي داربست يا جايگاه كار در ارتفاع ( شكل 1ـ 28)
ب ـ به عنوان الوار و تخته زيرپايي براي ايجاد جايگاه كار (شکل33 )
ج ـ قرار دادن پايه‌هاي نردبان بر روي جايگاه كار ناپايدار مانند بشكه، آجر، جعبه، كيسه، دريچه‌هاي آدم‌رو و موارد مشابه (شکل 39 )
د ـ آغشته بودن سطوح مختلف نردبان به لكه چربي، گريس، روغن و ساير مواد لغزنده ديگر
هـ ـ معبر و پل ارتباطي بين دو جايگاه كار در ارتفاع
وـ استفاده از نردبان معيوب، شكسته، پوسيده و ناسالم
زـ تکيه گاه فوقاني ناايمن، سست و لغزنده باشد (شکل 8 )
ماده27ـ طول نردبان قابل حمل نبايد بيش از 10 متر باشد. (شکل1)
ماده28ـ پايه‌هاي نردبان بايد بر روي سطوح هموار و همتراز كه مقاوم و غيرلغزنده باشد، قرار گيرد.
ماده29ـ براي تردد و استفاده از نردبان، كارگر بايد همواره روبه نردبان بوده و داراي سه نقطه اتکاء باشد و وضعيت بدن او نبايد از محور تقارن نردبان خارج گردد. (شکل5 )
ماده30ـ فواصل پله‌هاي نردبان از يکديگر بايد مساوي و بين 25 تا 35 سانتيمتر باشد.
ماده31ـ تردد يا استقرار همزمان دو كارگر بر روي نردبان به جزء نردبان ثابت ممنوع است.(شکل12 )
ماده32ـ به جز نردبان طنابي استفاده از ساير نردبانها هنگامي به عنوان جايگاه كار مجاز است كه جايگاه كار از پله سوم انتهايي نردبان بالاتر قرار نگيرد.(شکل‌هاي 10 و 13)
ماده33ـ استقرار نردبان يك طرفه قابل حمل بايد به گونه‌اي باشد كه زاويه ايجادي بين نردبان با سطح مبنا در حدود 75 درجه بوده و يا شيب آن طوري انتخاب شود كه فاصله بين پايه نردبان تا پاي سازه يك چهارم فاصله تكيه‌گاه فوقاني بر روي سازه تا سطح مبنا باشد. (شکل 28 )
ماده34ـ در صورت اجبار در استقرار نردبان يك طرفه قابل حمل در زاويه‌اي بين 75 تا 90 درجه كه تكيه‌گاه تحتاني با سطح مبنا ايجاد مي‌گردد بايد نردبان بوسيله اتصالاتي با سازه يا ديوار بصورت ايمن بسته و محكم گردد. (شکل 8)
ماده35ـ در نردبانهاي يك طرفه اي كه به عنوان معبر استفاده مي‌شود بايد انتهاي فوقاني آن 1 متر از تکيه‌گاه بالاتر بوده و به نحو ايمني مهار گردد . (شکل‌هاي 6 و 15 )
ماده36ـ اتصال دو نردبان يک طرفه به يكديگر به منظور افزايش طول آن ممنوع است.
ماده37ـ همتراز نمودن پايه‌هاي نردبان يك طرفه قابل حمل در سطوح با شيب بيش از 16 درجه ممنوع بوده و براي کمتر از آن بايد از گوه مناسب استفاده شود. (شکل 27)
ماده38ـ استقرار نردبان يك طرفه قابل حمل در امتداد سطح شيبدار با شيب بيش از 6 درجه ممنوع است. (شکل 27 )
ماده39ـ نردبان ثابت با طول بيش از 3 متر بايد مجهز به سامانه متوقف‌كننده از سقوط باشد و در فواصل حداكثر 9 متري يك پاگرد و هر قطعه از نردبان بين دو پاگرد به نحوي نصب گردند که در امتداد قطعه قبلي نباشد. (شکل‌هاي 69 و 71 )
ماده40ـ براي نردبان ثابت عمودي كه بيش از 2/2 متر ارتفاع دارد بايد حفاظهاي حلقوي يا مربعي شكل نصب شود بطوريکه با فواصل حداكثر 9/0 متري ازيكديگر و با بستهايي در طول محفظه مهارشده تا احتمال سقوط كارگر ازبين حفاظ وجود نداشته باشد. (شکل‌هاي 19 و 20 )
ماده41ـ در نردبانهاي ثابت كه مجهز به نرده جانبي هستند و امكان نصب حفاظهاي حلقوي يا مربعي شكل وجود ندارد كارگر بايد به حمايل بند كامل بدن (هارنس) و طناب ايمني با تجهيزات خود جمع‌شونده تجهيز گردد. (شکل56)
ماده42ـ طول نردبان طنابي نبايد بيش از 30 متر باشد.
ماده43ـ استفاده از نردبان طنابي هنگامي مجاز است كه امكان استفاده از ساير نردبانها ميسر نباشد.
ماده44ـ استفاده از نردبان با پله طنابي ممنوع است.
ماده45ـ پله نردبان طنابي بايد از جنس مقاوم بدون ترك‌خوردگي و پوسيدگي باشد.
ماده46ـ نگهدارنده‌هاي نردبان طنابي بايد بصورت محكم و ايمن در بالاي هر پله بسته شده باشد.
ماده47ـ در موقع استفاده از نردبان پله مرغي بر روي سقفهاي شيبدار بايد نردبان مذكور از راس شيب تا لبه انتهايي آن ادامه داشته و بصورت ايمن مهار گردد. (شکل1ـ3)
ماده48ـ پلکان منهول بايد داراي مشخصات زير باشد: (شکل 22 )
الف ـ توسط ديواره‌ها و اطراف كاملا احاطه شده باشد.
ب ـ عرض پله بايد بين 40 تا 50 سانتيمتر باشد.
ج ـ فاصله نصب اولين پله از کف نبايد بيش از 20 سانتيمتر باشد.
دـ سطح مقطع دايره‌اي پله بايد حداقل 14/3 سانتيمترمربع باشد.
هـ ـ در بالاترين نقطه بعد از آخرين پله بالايي محلي براي قرار دادن موقت دو عدد دسته يك متري براي سهولت ورود و خروج تعبيه گردد.
فصل سوم ـ جايگاه کار
ماده49ـ کليه جايگاه هاي کار در ارتفاع بايد داراي محل استقرار، پاخور، نرده حفاظتي و راه دسترسي ايمن مطابق با استانداردهاي معتبر باشد. (شکل 32 )
ماده50 ـ اطراف جايگاه كار بايد داراي حفاظ متناسب با نوع كار و ايمن باشد و همچنين جايگاه كار و كارگران مربوطه به سامانه متوقف‌كننده از سقوط تجهيز گردند. (شکل45)
ماده51 ـ عرض جايگاه كار بايد متناسب با نوع كار انتخاب شده و در هيچ حالتي نبايد از 60 سانتيمتر کمتر باشد.
ماده52 ـ پوشش‌هاي کف که براي جايگاه كار استفاده مي‌شوند بايد حداقل روي سـه تكيـه‌گاه نگهداري شوند، مگر آنكه فاصله بين تكيه‌گاه‌ها متناسب با ضخامت الوار و به گونه‌اي باشد كه خطر شكم‌دادگي بيش از حد يا بلندشدن تخته وجود نداشته و از مقاومت و استحكام كافي برخوردار باشد. (شکل 36 )
ماده53 ـ فاصله بين ديوار و جايگاه كار به جز ديوارکوب و نردباني بايد طوري باشد كه امكان سقوط کارگر در هيچ حالتي از جايگاه كار ممكن نباشد و در مواردي كه کـار بر روي جايگـاه کار بـصورت نشسته انجام مي‌شـود نبايد اين فاصـله بيش از 45 سانتيمتر باشد.
ماده54 ـ براي جلوگيري از وقـوع حوادث احتمالي، فضاي جايــگاه کار بايد عاري از هرگونه حفره، دست‌انداز، پيش‌آمدگي و ساير موارد مشابه باشد.
تبصره ـ محل ورود افراد از راه دسترسي به جايگاه کار بايد داراي حفاظ يا سرپوش لولايي مناسب و ايمن باشد.
ماده55 ـ نصب سرپوش حفاظتي در لبه خارجي جايگاه كار الزامي است.
ماده56 ـ تيرهاي پيش‌آمده جايگاه كار آويزان بايد داراي مقاومت، استحكام كافي و پايداري بوده و با اتصالات مناسب به تكيه‌گاهي ايمن متصل و مهار گردند. (شکل120)
ماده57 ـ انتهاي هر يك از تيرهاي پيش‌آمده جايگاه كار آويزان باربر بايد مجهز به قطعه متوقف‌کننده باشد. (شکل‌هاي 122 و 123 )
ماده58 ـ طناب جايگاه كار آويزان بايد مطابق با شرايط ذيل باشد:
الف ـ با ضريب اطمينان 10 براي رشته‌اي و فيبرها و ضريب اطمينان 6 براي سيم فولادي
ب ـ حداقل دو دور انتهاي طناب روي قرقره يا پولي باقي مانده باشد.
ج ـ فاصله طنابها از يكديگر حداكثر 5/3 متر
ماده59 ـ فاصله جايگاه كار آويزان از سازه بايد به گونه‌اي باشد که به هيچ عنوان احتمال تماس يا برخورد جايگاه کار با سازه وجود نداشته باشد.
ماده60 ـ در صورت عدم استفاده از جايگاه كار آويزان بايد نسبت به جمع‌آوري يا مهار آن به سازه اقدام گردد .
ماده61 ـ کشنده‌هاي موتوري (وينچ) يا تجهيزات بالابر جايگاه كار آويزان بايد بصورت مناسبي روي تكيه‌گاه متصل، مهار و قابل بهره‌برداري باشند. (شکل‌هاي 123و 121)
ماده62 ـ استقرار بيش از دو نفر در جايگاه کار آويزان با راه‌انداز دستي ممنوع است.
ماده63 ـ كليدهاي قطع و وصل جايگاه کار آويزان بايد به گونه‌اي باشد كه پس از برداشتن فشار دست از روي آن موتور فورا متوقف شده و جايگاه را بصورت ايمن نگه دارد. (شکل 122 )
ماده64 ـ طنابهاي جايگاه كار آويزان بايد به مركز تيرهاي پيش آمده متصل شده و نيروهاي حاصل از اين اتصال بايد مستقيما به قرقره انتقال يابد.
ماده65 ـ جايگاه کار ديوارکوب بايد از جنس فلز مقاوم با عرض حداكثر 75 سانتيمتر قادر به تحمل حداقل نيروي 175 کيلوگرم وارده به قسمت جلوي آن باشد.
ماده66 ـ چنانچه جايگاه کار در مکاني قرار گيرد که زير آن آب يا خطر غرق‌شدگي وجود دارد کارفرما مكلف است جليقه نجات براي عامل كار در ارتفاع و تيم امداد و نجات با تجهيزات مناسب فراهم نمايد.
ماده67 ـ جايگاه كار بايد كاملا تميز و عاري از هرگونه مواد لغزنده بوده و از سقوط اشياء و عدم تعادل فرد روي آن جلوگيري نمايد.
فصل چهارم ـ داربست
ماده68 ـ كارفرما مكلف است نسبت به نصب تابلو با مشخصات زير كه توسط مجري ذيصلاح به داربست نصب گرديده اقدام نمايد:
الف ـ نام شركت
ب ـ نام و نام خانوادگي مدير مسئول
ج ـ نام و نام خانوادگي مسئول فني
دـ تلفن تماس شركت
رـ آدرس شرکت
ماده69 ـ برپايي، جمع‌آوري و نگهداري و هرگونه تغيير در سازه داربست بايد تحت نظارت و سرپرستي شخص ذيصلاح انجام گردد.
ماده70ـ شـخص ذيصلاح بايد از استحكام كافي سازه داربست قبل از شروع به كار، هنگام تعويض اجزاء، وقفه طولاني در استفاده از آن يا قرار گرفتن در شرايط جوي نامساعد اطمينان حاصل نموده و مستندات تاييد استحکام سازه مذکور بايد در كارگاه و شركت مجري نگهداري شود.
ماده71ـ داربست بايد بر روي سطوح مناسب، صاف، هموار و غيرشيبدار برپا گرديده و داراي كفشك (تکيه‌گاه) باشد تا از نوسانات، جابجايي و لغزش آن جلوگيري بعمل آورده و نصب پايه‌ها بر روي آجر، بشكه، جعبه، دريچه‌هاي آدم‌رو و ساير موارد مشابه به عنوان تكيه‌گاه پايه داربست ممنوع است.
ماده72ـ داربستها به جز داربست نردباني بايد از تمامي اجزاء زير برخوردار باشند:
الف ـ کف پايه يا كفشك (به غير از ديوار کوب، معلق، آويزان )
ب‌ـ پايه
ج ـ تير باربر
دـ تير افقي
هـ ـ ميله اتصال
وـ ميله بالايي
زـ ميله مياني
ح ـ صفحات پاخور
ط ـ حفاظ مناسب بين ميله مياني و پاخور
ي ـ راه دسترسي مناسب و ايمن
ک ـ پوشش کف محل استقرار كارگر و مصالح مقاوم و مناسب با نوع کار و تعداد كافي
ل‌ـ لوله مهار
م‌ـ بادبندهاي عمودي، افقي، عرضي، طولي و مورب
ت ـ بالشتك (به غير از ديوار کوب )
ن‌ـ بست و اتصالات (شکل 45)
ماده73ـ دهانه داربست يا فاصله دو پايه عمودي داربست نبايد بيش از 4/2 متر باشد .
ماده74ـ در صورت نياز به نصب هرگونه تجهيزات روي داربست شخص ذيصلاح بايد استحكام، مقاومت و مهار اجزاء آن را كنترل و بررسي نموده و مجوز نصب را بر روي داربست صادر نمايد .
ماده75ـ در برپايي، استفاده و جمع‌آوري داربست رعايت موارد زير الزامي است:
الف ـ جمع‌آوري تجهيزات و مصالح از روي داربست بعد از اتمام كار روزانه
ب ـ كشيدن تمامي ميخها از قطعات پياده شده چوبي
ج ـ توزيع بار بصورت يكنواخت بر روي داربست
دـ تعبيه بالشتك مخصوص در زير كابل يا طناب داربست به لحاظ احتمال بريدگي و ساييدگي
ح ـ عدم انجام كار بر روي داربست معيوب و ناقص
وـ تعطيل نمودن كار بر روي داربست در شرايط جوي نامساعد
زـ عدم بارگذاري بيش از حد مجاز طراحي بر روي داربست
ماده76ـ داربست بايد قادر به تحمل حداقل 4 برابر بار وارده (مصالح و وزن كارگر) باشد.
ماده77ـ داربستها بايد سالم و عاري از هرگونه عيب و نقص نظير ترك‌خوردگي، زنگ‌زدگي، له‌شدگي، پوسيدگي و ساير عيوب ظاهري بوده و بطور مطمئن مهار و بهم متصل شده و امكان جابجايي و لغزش در حين انجام كار وجود نداشته باشد.
ماده78ـ در صورتي که در حين حمل بار بسمت بالا و پايين امكان برخورد آن با داربست وجود داشته باشد سراسر مسير بايد با نرده‌هاي حفاظتي عمودي پوشيده شود.
ماده79ـ داربستها به جز نردباني بايد از لوله مهار و بادبندهاي مناسب (مورب، عمودي، افقي، طولي و عرضي) براي جلوگيري از حركت جانبي برخوردار باشد. (شکل‌هاي 45 و 50 )
ماده80 ـ استفاده از لوله‌هاي مهاري و دستكها براي اتصال به سازه به منظور پايداري و ثبات كامل داربست الزامي است .
ماده81 ـ طول دستكهايي كه در داخل ديوار براي اتصال داربست با سازه به عنوان مهار يا پوشش فاصله بين داربست تا سطح سازه استفاده مي‌شود، نبايد از 150 سانتيمتر بيشتر باشد.
ماده82 ـ جايگاه کار در داربست بايد حداقل يك متر پايين‌تر از انتهاي پايه‌هاي عمودي قرار گيرد.
ماده83 ـ هر پايه داربست بايد داراي كفشك دايره‌اي شكل به مساحت حداقل 150 سانتيمتر مربع يا مربعي شكل به مساحت حداقل 175 سانتيمتر مربع با ضخامت حداقل 5 ميليمتر بوده و از جنس مقاوم باشد.
ماده84 ـ در اماكني كه افراد زير داربست مشغول بكار هستند راه عبوري يا راه دسترسي داربست را بايد با استفاده از حفاظهاي مناسب ايمن نمود.
تبصره ـ در صورت استفاده از شبكه‌هاي فلزي به عنوان حفاظ بايد چشمي‌هاي شبكه مذكور حداكثر 2 سانتيمتر مربع باشند.
ماده85 ـ براي دسترسي به تراز بالاتر در كليه داربستها به جز نردباني بايد از نردبان ثابت با پاگرد حفاظ دار ايمن استفاده گردد. (شکل 38 )
ماده86 ـ در صورت استفاده از راه پله به عنوان راه دسترسي در داربست اين راه پله ها بايد داراي شرايط ذيل باشند:
الف ـ ارتفاع پله 15 سانتيمتر
ب ـ كف پله به طول حداكثر 30 سانتيمتر
ج ـ نرده راه پله به ارتفاع حداكثر 110 سانتيمتر و در سطوح شيبدار حداقل ارتفاع 75 سانتيمتر
ماده87 ـ انتقال يا جابجايي داربست‌هاي متحرک چرخدار با نفر مستقر شده روي آن ممنوع است.
ماده88 ـ تمامي داربستها به جزء داربست متحرك بايد در دو جهت عمودي و افقي به سازه محكم مهار شوند.
ماده89 ـ حداکثر ارتفاع مجاز براي داربست متحرک برجي 6/9 متر بوده و براي ارتفاع بيش از آن داربست مذکور بايد مهار گردد. (شکل‌هاي 47 و 50 )
ماده90ـ در داربست برجي متحرک نسبت ارتفاع به عرض نبايد بيش از 3 به 1 باشد. (شکل50)
ماده91ـ کليه چرخهاي داربست متحرک بايد مجهز به قفل مناسب بوده و قطر خارجي چرخها نبايد از 5/12 سانتيمتر كمتر باشد .(شکل 48 )
ماده92ـ در داربست برجي ثابت نسبت ارتفاع به عرض نبايد بيش از 4 به 1 باشد .
ماده93ـ حداکثر ارتفاع داربست برجي ثابت در حالت آزاد نبايد بيش از 12 متر باشد. (شکل 45 )
فصل پنجم ـ روش دسترسي با طناب
ماده94ـ شخص ذيصلاح بايد نسبت به ايجاد نقاط تكيه‌گاهي ايمن، نصب و جمع‌آوري طنابهاي عمليات و پشتيبان براي عامل كار در ارتفاع اقدام نمايد.
ماده95ـ شخص ذيصلاح بايد قبل از شروع هر شيفت كاري نسبت به ابلاغ دستورالعملاجرايي شروع به كار عامل كار در ارتفاع اقدام نموده و مجوز شروع به كار وي را صادر نمايد.
ماده96ـ در عمليات دسترسي با طناب حضور تيم يا فرد نجات‌دهنده الزامي است.
ماده97ـ عامل كار در ارتفاع بايد همواره داراي حداقل دو نقطه اتکاء يا تماس بوده و هر يک از نقاط اتكاء بايد بصورت مجزا به يک تکيه‌گاه ايمن متصل شده باشند. (شکل‌هاي 88 و 112 )
ماده98ـ استفاده بيش از يک نفر به صورت همزمان از يک طناب ممنوع است .
فصل ششم ـ سامانه‌هاي متوقف‌کننده و محدودكننده سقوط
ماده99ـ سامانه متوقف‌كننده از سقوط بايد داراي حداقل فاصله ايمن بوده و از اجزاء زير تشكيل شده باشد: (شکل‌هاي 65 تا 78 )
الف ـ طناب ايمني افقي و عمودي
ب ـ لنيارد نگهدارنده
ج ـ ابزار قفل شونده
دـ کمربند حمايل بند کامل بدن
هـ ـ شوك‌گير
ماده100ـ سامانه متوقف‌كننده از سقوط بايد مطابق با شرايط زير تهيه و آماده شده و در اختيار بهره‌بردار قرار گيرد:
الف ـ بصورت ايمن به نقطه تكيه‌گاهي متصل گرديده و نيروي 2000 كيلو گرمي را تحمل نمايد.
ب‌ـ طناب ايمني افقي محكم بسته شده باشد.
ج ـ طناب استاتيك حداكثر 2000 كيلوگرم بار وارده را تحمل نمايد. (شکل 106 )
ماده101ـ شخص ذيصلاح موظف است سامانه متوقف‌كننده از سقوط را قبل از هر شيفت كاري بازرسي و كنترل نموده و از ايمن بودن آن اطمينان حاصل نمايد.
ماده102ـ در ارتفاع بيش از 2/1 متر، چنانچه سامانه متوقف‌كننده از سقوط مجهز به شوك‌گير نباشد اين سامانه بايد سطح شوك وارده را در شرايط سقوط به مقدار كمتر از 400 كيلوگرم كاهش دهد.
ماده103ـ فواصل سقوط آزاد و سقوط ناشي از شوك‌گير در ارتفاع بيش از 2/1 متر، نبايد بيش از فاصله بين جايگاه کار و سطح مبنا باشد.
ماده104ـ پس از وقوع سقوط بر روي شوك‌گير و در صورت استفاده از آن بايد اين ابزار از رده خارج شده و تعمير آن ممنوع است.
ماده105ـ سامانه متوقف‌كننده از سقوط بايد داراي شرايط زير باشد:
الف ـ مطابق با استانداردهاي معتبر در خصوص طناب ايمني عمودي و ريل‌ها
ب ـ طنابها در قسمت پاييني بهم تابيده نشده باشند
ج ـ بصورت ايمن به نقطه تكيه‌گاهي متصل گردد
د ـ گره نداشته و لغزنده و روغني نباشد
ه ـ براي ازدياد طول طناب، طنابها بهم گره زده نشوند
وـ بوسيله پوشش هاي مناسب از لبه‌هاي برنده و تيز محافظت شود (105)
زـ بوسيله رنگ‌بندي، طناب ايمني مشخص گردد.
ح ـ به سطح ايمن زير ناحيه کاري کارگر متصل گردد.
ماده106ـ استفاده همزمان افراد از طناب ايمني عمودي در سامانه متوقف‌كننده از سقوط ممنوع است.
ماده107ـ در نصب طناب ايمني بايد حداقل فاصله ايمن تا سطح مبنا (2/1 متر + طول لنيارد نگهدارنده بيشترين ازدياد طول شوك‌گير+ 5/2 متر) در نظر گرفته شود.
ماده108ـ ميزان شکم‌دهي طناب ايمني افقي در بين دو نقطه تكيه‌گاهي، نبايد بيش از 2/1 متر باشد.
ماده109ـ طناب ايمني بايد به نقاط تکيه‌گاهي مناسب از سازه که حداقل قادر به تحمل نيروي 2200 کيلوگرمي مي‌باشد متصل گردد.
ماده110ـطناب نيمه استاتيك در سامانه متوقف‌كننده از سقوط بايد داراي شرايط زير باشد:
الف ـ قطر طناب بايد حداقل 13 ميليمتر باشد.
ب ـ مجهز به طناب پشتيبان عمودي براي حداقل هر 9 متر باشد. (شکل‌هاي 89 و 88 )
پ ـ حداكثر تغيير شكل هنگام كشيده شدن نبايد بيش از 40 ميليمتر به ازاء هر 9 متر طول باشد.
ت ـ مجهز به پوشش حفاظتي مناسب كه طناب را از بريدن و ساييدگي محافظت نمايد.
ث ـ مطابق با استانداردهاي معتبر باشد.
ماده111ـ کمربند حمايل بند کامل بدن (هارنس) مورد استفاده در سيستمهاي متوقف‌کننده از سقوط بايد داراي حلقه سينه اي بوده و ابزار متوقف کننده سقوط به اين حلقه‌هاي سينه‌اي يا پشتي متصل گردد. (شکل 95 )
ماده112ـ کمربند حمايل بند کامل بدن (هارنس) مورد استفاده در سيستمهاي محدودکننده بايد داراي حلقه شکمي باشند. (شکل‌هاي 57 و 58 )
فصل هفتم ـ تور ايمني
ماده113ـ هنگامي كه كارفرما تور ايمني را روي ناحيه كاري نصب مي‌كند بايد مطمئن باشد كه: (شکل 115)
الف ـ تور ايمني حداقل 4/2 متر و حداكثر 6/4 متر پايين‌تر از ناحيه يا تراز كاري نصب شده باشد.
ب ـ تور ايمني بايد 4/2 متر از هر طرف از كنارهاي ناحيه كاري بيشتر ادامه داشته باشد.
ت‌ـ تور ايمني كه از چندين تور تشكيل مي‌شود بايد بصورت ايمن بهم متصل شده بطوري كه توانايي جذب نيروي برابر يا بزرگتر را داشته باشند.
ماده114ـ در مواقعي كه افراد به تراز زيرين ناحيه كار دسترسي دارند و احتمال خطر سقوط مصالح روي سر آنها وجود دارد كارفرما مكلف است نسبت به نصب تور جمع‌آوري نخاله در زير منطقه كاري اقدام نمايد. (شکل 113 )
ماده 115ـ تور ايمني بايد بگونه‌اي نصب شود كه بين كارگر و تور هيچ مانعي وجود نداشته باشد. (شکل 115)
فصل هشتم ـ بالابرهاي سيار
ماده116ـ بالابرهاي سيار بايد داراي حداقل چهار چرخ و اهرم ترازكننده بوده و به مكانيزم قفل شونده و محدودكننده شعاع حركت بازو مجهز باشند. (شکل‌هاي 116 و 117 و 118 )
ماده117ـ بالابرهاي سيار بايد مجهز به حس‌گرهاي فعال وزن بار و گشتاور بودهتا در صورت افزايش وزن و نامتعادل شدن سكوي کار از ادامه كار و واژگوني دستگاه جلوگيري بعمل آورد.
ماده118ـ بالابرهاي سيار بايد مجهز به پلكان ايمن براي رسيدن فرد به جايگاه كار باشد.
ماده119ـ بالابرهاي سيار بايد مجهز به حس‌گرهاي محدودكننده ارتفاع بوده تا درصورت افزايش غيرمجاز ارتفاع سكوي کار از ادامه كار دستگاه جلوگيري بعمل آورد.
ماده120ـ بالابرهاي سيار بايد به حس‌گرهاي فعال حركت روي سطح زمين مجهز بوده تا در صورت قرارگيري دستگاه در شيب بيش از حد مجاز، عمل نموده و از ادامه کار آن جلوگيري بعمل آورد.
ماده121ـ بالابرهاي سيار بايد به دگمه‌هاي توقف اضطراري که در دو محل سكوي كار و كنار منبع تغذيه قرار مي‌گيرد مجهز باشد.
ماده122ـ به منظور جلوگيري از واژگوني بالابرهاي سيار، كليه سيلندرهاي هيدروليك بايد به شيرهاي قفل‌كننده حفاظتي تجهيزگردد.
ماده123ـ بالابرهاي سيار بايد مجهز به سيستم كنترل اضطراري باشد تا در مواقع قطع برق دستگاه يا از كار افتادن موتور و يا هر دو نسبت به جمع كردن دستگاه بصورت ايمن اقدام نمايد.
ماده124ـ سيستم فرمان جكهاي دستگاه بالابرهاي سيار بايد مجهز به حس‌گر بوده تا در حالت بالابودن سكو، امكان جمع شدن جكها ميسر نگردد.
ماده125ـ كارفرما مكلف است نسبت به تهيه دستورالعمل شركت سازنده براي اجراي نكات ايمني هنگام كار اقدام و آنرا در اختيار عامل كار در ارتفاع قرار دهد.
ماده126ـ مجري كار با بالابر سيار بايد از تردد افراد متفرقه در حريم دستگاه جلوگيري نمايد.
ماده127ـ هنگام كار در داخل سکوي بالابر سيار استفاده از هرگونه نردبان، زيرپايي و ساير موارد مشابه به منظور افزايش ارتفاع ممنوع مي‌باشد.
ماده128ـ هـنگام جابجايي بالابرهاي سيار، نبايد فرد در سكوي بالابر مستقر شده باشد.
ماده129ـ كارفرما مكلف است براي استفاده از بالابرهاي سيار ماشيني در مكانهاي پر تردد از سه نفر به شرح زير استفاده نمايد:
الف ـ راه انداز دستگاه
ب ـ فرد مستقر در جايگاه كار
ج ـ پرچم‌دار يا كسي كه بايد در فاصله 150 متري قبل از خودروي مذكور مستقرشده و با علايم مناسب، سايرين را از توقف خودرو يا جايگاه كار مذكور مطلع نمايد.
ماده130ـ بر روي بـدنه بالابرهاي سيار بايـد لوح شناسايي، دستور العمل‌هاي ايمني و علائم هـشداردهنده مـطابق با استاندارد بگـونه‌اي كه واضح و خـوانا باشد نصب گردد.
ماده131ـ هنگام استقرار بالابر سيار، عامل كار در ارتفاع بايد براي تعادل دستگاه از جكهاي تعادلي، ترمز و گوه‌ي زير چرخ استفاده نمايد.
ماده132ـ بالا رفتن و پائين آمدن از مهارها، ستون‌ها، بوم‌ها و مفاصل سكوي كار بالابر سيار ممنوع است.
ماده133ـ استقرار بالابر سيار، در صورتي مجاز است که زير جکها از استحکام کافي برخوردار بوده و شيب مجاز سطح مبنا رعايت شده باشد.
ماده134ـ استفاده از بالابر سيار به عنوان جرثقيل ممنوع است.
ماده135ـ به استـناد مـواد 91 و 95 قـانون کار جمـهوري اسـلامي ايـران، مسئوليت رعايت مقررات اين آيين‌نامه بر عهده کارفرماي کارگاه بوده و در صورت وقوع هرگونه حادثه بدليل عدم توجه کارفرما به الزامات قانوني، مکلف به جبران خسارات وارده مي‌باشد.
| 