حوادث و بلایا

حمایت های روانی اجتماعی در بلایا و حوادث غیرمترقبه

مقدمه:

ایران یکی از 10 کشور اصلی بلاخیز دنیاست به طوری که در یکصد سال اخیر بیش از 180.000 نفر در این بلایا که به طور عمده زلزله بوده است جان خود را از دست داده اند، در طی سالهای 1373 تا 1381 بیش از 1000 زلزله 3 تا 3/7 در مقیاس ریشتر اتفاق افتاده اند. و فقط در ساال 1382، 267 زلزله، 129 سیل و 1340 حادثه دیگر اتفاق افتاده است در این مدت کوتاه بدون محاسبه حوادث جاده ای 26752 نفر جان خود را از دست داده اند. جریان بلایای طبیعی مثل یک کوه یخ است که قسمت اعظم آن در زیر آب قرار دارد و دیده نمی شود، مرگ و محرومیت های جسمانی قسمت بیرونی آن است ولی معلولیت عواقب روانی حوادث که گاهی تا پایان عمر باقی می ماند، بخش اصلی این کوه یخ را تشکیل می دهند که در اکثر مواقع مورد غفلت قرار می گیرند و این زخمهای روانی گرچه پنهان هستند ولی موجب رنج و ناتوانی و افت کارکردهای بسیاری از افراد می شوند.

تعریف مفاهیم :

سلامت : طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت. سلامت عبارت است از حالت رفاه کامل جسمی روانی و اجتماعی نه فقط فقدان بیماری .

بهداشت روانی :

تأمین حفظ و ارتقاء سلامت روان افراد جامعه است به گونه ای که آنها نه تنها بیماری روانی نداشته باشند بلکه بتوانند کارهای روزانه خود را به خوبی انجام دهند و از زندگی لذت ببرند.

سانحه یا بلا:

یک پدیده محیطی شدید و ناگهانی با ابعاد وسیع است که در جریان آن منطقه آسیب دیده نیازمند کمکهای خارج از منطقه بوده و در نتیجه آن عملکرد افراد و جامعه مختل می گردد .

انواع بلایا:

1-بلایای طبیعی : سوانحی که در نتیجه عمل نیروهای طبیعی به وجود می آید و انسان در ایجاد آن نقشی ندارد. (زلزله، طوفان، سیل، سقوط بهمن، خشکسالی، سونامی ، آتش سوزی جنگلها و غیره .

2- بلایای انسان ساخته : سوانحی است که منشأ وقوع آنها به دست انسان است مثل جنگ، آتش سوزی، حوادث جاده ای و غیره .

3- حمایت روانی و اجتماعی :

فرایندی است که در راستای تأمین سلامت روانی آسیب دیدگان سوانح انجام می گیرد تا به آنها کمک کند به طور مؤثر خود را با فشارهای روانی ناشی از آن سوانح سازگار نمایند.

مراحل مختلف واکنش های روانی پس از بلایا:

1-مرحله تماس با ضربه : این مرحله چند دقیقه پس از حادثه بروز می کند . افراد دچار وحشت شدید می شوند و قدرت انجام هیچ کاری را ندارند . این مرحله معمولاً کوتاه و گذرا است.

2- مرحله قهرمان گرایی: در ساعات اولیه وقوع حادثه بین افراد حادثه دیده هم بستگی ایجاد می شود افراد به طور داوطلبانه به امدادرسانی کمک می کنند (بیرون آوردن اجساد از زیر آوار)

3- مرحله فراموش کردن غم : یک هفته تا چند ماه پس از بروز حادثه همزمان با رسیدن نیروهای کمکی افراد امیدوار می شوند و ممکن است حالت آرامش و نشاط کنند.

4- مرحله مواجهه با واقعیت: 2 تا 3 ماه پس از حادثه بروز می کند در این مرحله افراد تازه متوجه دامنه خسارت و فقدانهایشان می شوند. فرد مجدداً روحیه خود را از دست می دهند افراد در این مرحله افسرده و مضطرب می شوند و به شدت احساس تنهایی می کنند.

5- مرحله تجدید سازمان : که 6 ماه تا یکسال پس از وقوع حادثه بروز می کند در این مدت فرد درک می کند که باید متکی به خود باشد عدم رسیدن تعادل در این مرحله منجر به باقی ماندن علائم و واکنش های روانی مثل افسردگی و اضطراب در فرد می شود.

واکنش و علائم روانی در گروههای آسیب پذیر :

پس از هر حادثه یا بلا افکار ، احساسات یا رفتارهایی در بین افرادی که آسیب دیده اند یا شاهد صحنه های دردناک بوده اند جریان پیدا می کند این افراد نگرانی در مورد تنها ماندن ، امنیت ، سلامت خود و اشخاص مورد علاقه خود را داشته و خواب آشفته دارند. این افراد نباید بیمار تلقی شوند چون این امر یک واکنش طبیعی فرد به یک حادثه کاملاً غیرطبیعی است که در بسیاری موارد در طول زمان علائم تخفیف و یا از بین می روند.البته بلایا اثر یکسانی نمی گذارند برخی افراد نسبت دیگران آسیب پذیری بیشتری دارند مثل کسانی که تنها زندگی می کنند یا منابع حمایت یا مالی کمتری دارند. افراد بی سواد، کودکان، زنان و سالمندان احتمال دارد در هنگام وقوع بلایا دچار عوارض روانی بیشتری شوند.

در زمان بروز حادثه چه کسانی را باید به تیم سلامت ارجاع داد؟

لازم به ذکر است صرف وجود یک یا چند علامت دلالت بر بروز بیماری روانی در افراد نبوده بلکه در صورتی که این علائم شدید یا مداوم بوده و رنج فراوانی به افراد رسیده و مانع کارآئی آنها گردد نیاز به ارجاع به متخصص دارند پاره ای از علائم شامل :

1- اضطراب

2- افسردگی

3- تجربه مجدد حادثه در خواب و بیداری

4- علائم روان پزشکی ( توهم و هذیان)

تهیه کننده :جمال رحیمی کارشناس روانشناسی بالینی مرکز بهداشت دشت آزادگان

منبع: کتابچه حمایت های روانی– اجتماعی در بلایا و حوادث غیرمترقبه اداره سلامت روان : دکتر محمد تقی یاسمی و همکاران

حوادث و بلایا

مطالب مشابه :

بررسی حمایت های اجتماعی статья

پرسشنامه حمایت اجتماعی

حمایت اجتماعی_مقیاس خانواده

آسیب های اجتماعی چیست؟

مقیاس حمایت اجتماعی

صیانت اجتماعی

بررسی ارتباط حمایت اجتماعی با کیفیت زندگی مادران در دوره بعد از زایمان

انواع روشهای مبارزه با استرس

حمایت اجتماعی_مقیاس خانواده

حوادث و بلایا