صفات اصلی فضاهای شهری مطلوب

صفات اصلی فضاهای شهری مطلوب

زیبایی:

برخی از متخصصین اصولا فضایی را به عنوان فضای شهری می شناسند که در کالبد آن فضا تناسبات زیبایی شناسانه وجود داشته باشد.

زیبایی بارزترین ویژگی یک فضای شهری مطلوبی است که همه اجزا آن هنرمندانه خلق و کنار هم قرار گرفته اند.

زیبایی به زیبایی محسوس و بصری منحصر نشده و زیبایی کیفی و زیبایی معنوی نیز (که ماورا ساحت های نفسانی و روحانی انسان هستند) در تفسیر زیبایی شناسانه شهر و فضای شهری ایفای نقش می کنند.

علاوه برعناصر و اجزا انسان ساخت فضا، عناصر طبیعی و به ویژه انواع گیاهان و آب از عواملی هستند که می توانند زیبایی فضا را ارتقا ببخشند و فضای ساخت را زیباتر نمایند.

جاذبه:

به معنای وجود ویژگی هایی در فضاست که به عنوان جاذب و مشوق مردم برای حضور در فضا ایفای نقش می کنند.

این ویژگی های جاذب اعم از زیبایی، امکانات تفریح و سرگرمی، عملکردها و کاربری های پاسخ گو به نیازهای مختلف انسان، مشارکت در فعالیت های جمعی، ملاقات های دوستانه، تعاملات اجتماعی، بهرمندی از طبیعت مناسب، گذران مطلوب اوقات فراغت، دسترسی مناسب و امثالهم می باشند. که به تنهایی یا تواماً مردم را به حضور در فضا تشویق و ترغیب می کنند.

در این زمینه باید توجه کنیم که جاذبه و زیبایی علی رغم همپوشانی هایشان، بر یکدیگر منطبق نیستند.

روزآمدی:

فضاهای شهری باید به گونه ای طراحی و ایجاد شوند و مورد بهره برداری قرار گیرند، که این فضاها از کهنگی و بی فایدگی و ناکارآمدی مصون بمانند. در واقع، رعایت انعطاف پذیری و همچنین چند عملکردی بودن و قابلیت مورد استفاده بودن در زمان های مختلف که اصول مهمی در طراحی فضا هستند، می توانند زمینه ساز روزآمدی فضا های باز شهری باشند، یکی از اصلی ترین نشانه های روزآمدی فضاهای باز در شهر، قابلیت آنها برای برپایی آیین ها و مراسم و جشن های مختلفی هستند که جامعه به آنها می پردازد.

ایمنی و امنیت:

احراز شرایط امن و ایمن، مطلوبیت فضا را افزایش داده و فضا را برای فعالیت های عمومی فراهم می کند.

امنیت مورد نظر، به امنیت فیزیولوژیکی منحصر نشده و جنبه های روانی و معنوی و فرهنگی آن که می تواند از سوی بسیاری موارد، از جمله کالاها و رفتارها و افراد و فرم ها و تبلیغات و گروه های دیگر خدشه دار شوند نیز باید به جد مورد توجه قرار گیرند.

راحتی، آسایش و آرامش:

فضاهای باز شهری وقتی مطلوب تلقی می شوند و مناسب زندگی جمعی و حیات اجتماعی هستند که بتوانند متضمن راحتی، آسایش و آرامش شهروندان باشند.

بدون تامین راحتی، آسایش و آرامش، فضای شهری امکان پذیرش مردم و ایفای نقش به عنوان فضای حیات اجتماعی را دارا نبوده و نخواهد توانست پذیرای مردم باشد.

دسترسی آسان:

مراد اصلی این است که هرکس با هر وسیله ای اعم از وسیله نقلیه شخصی، حمل و نقل عمومی وحتی پیاده بخواهد به فضای شهری مراجعه کند مشکلی نداشته باشد. مثلا ایستگاه های مناسب، تواتر تردد وسیله کارآمد، پارکینگ کافی، مسیر پیاده ی ایمن و سرپناه های مناسب ضروت های دسترسی آسان و سهل و کارآمد هستند.

مقیاس انسانی:

نکته ی اصلی در این زمینه این است که اگر به توانایی ها و تناسبات فیزیولیژیک انسان توجه می شود، باید توانایی ها و نیازها و ظرفیت ها و غایت های روانی و معنوی و فرهنگی انسان نیز به جد مورد توجه و ملاک عمل قرار گیرند. تا فضا بتواند بالاترین درجه ی مطلوبیت را داشته باشد. برای نمونه، موضوعاتی چون تبلیغات، فرم های مورد استفاده، شدت صدا، رنگ ها، اثاثه شهری، نورپردازی، میزان آلودگی ها و تناسبات زمینه ها و عواملی هستند که می توانند به عنوان جلوه های مختلف مقیاس انسانی مطرح شوند. و رعایت آنها مطابق با ویژگی هایی که هر فرهنگ جامعه ای برای انسان تعریف می کند، مطلوبیت فضا را برای مردم آن فرهنگ و جامعه ارتقا خواهد بخشید.

هویت:

موضوع هویت به تناسب و نسبت رابطه انسان با خداوند جل و علا مربوط می شود.

مولفه های هویتی در دو گروه اصلی شکل و محتوا قابل طبقه بندی هستند.

در گروه اول(گروه بارزه های شکلی) می توان از نشانه، اندازه، تعداد جمعیت، تمیزی، آلودگی، عملکرد، شلوغی، تاریخ و امثالهم نام برد. در گروه دوم یا بارزه های محتوایی هویت نیز موضوعاتی چون نمادها، معنی، تاریخ، فرهنگ مردم، عملکرد، رفتار، زیبایی، پاکی و از این قبیل قابل ذکر هستند.

برخی از مولفه های هویتی، در هر دو گروه ذکر شده اند که این موضوع به وسعت و چند بعدی بودن آن مولفه مربوط می شود.

یکی از مهمترین این موضوعات، ارزش و جایگاه و مقام و حتی تقدس مکان و فضا است. این امر مسلمی است که مکان ها (وبه ویژه برخی از آنها) از نظر انسان (جامعه، تمدن، فرهنگ یا پیروان یک دین) واجد مدارج و مراتب مختلف ارزشی هستند.

پاسخ گویی به نیازهای فرهنگی جامعه:

این پاسخ گویی زمانی میسر خواهد بود که انتظار افراد از فضا مورد توجه قرار گیرد.

به عنوان مثال در گذشته فضاهای عمومی جهت انجام فعالیت هایی برای برپایی مراسم آیینی (ملی-مذهبی) و تجمعات خاص صورت می گرفته است و به این ترتیب فضا ها و مکان ها دارای صبغه ای معنوی و روحانی بودند. این در حالی است که فضاهای عمومی امروز اکثراً به منظور تفریح، وقت گذرانی و شادمانی های کاذب ایجاد می شوند. این موضوع، موضوع بنیادینی است که غفلت از آن تبعات منفی متعددی را برای جامعه در پی خواهد داشت. اصلی ترین تبعات مغفول نهادن این موضوع دگرگونی و شبیه شدن بافت، سیما و سازمان فضایی شهرها به فضاهای بیگانه و همچنین تغییر در شیوه زیست می باشد.

امروزه به دلایلی از قبیل به اسارت ماشین درآمدن انسان و به جهت تغییر در شیوه ی زیست و در معماری و از همه مهمتر به دلیل تغییر نگرش به حیات و برای جوامعی به جهت تقلید از الگوهای غربی (در همه چیز) نوع فضای مورد نیاز، نوع تعریف از اوقات فراغت و گذران آن، و به طور کلی شیوه ی زیست انسان (خوب یا بد، صحیح یا ناصحیح یا مخلوطی از اینها) تغییر نموده است. به عنوان مثال در گذشته خانه و طبیعت در ارتباط هم بودند و نیاز افراد به طبیعت را بر طرف می کرد اما امروزه افراد نیاز به رفتن پارک دارند که در بسیاری موارد نمی توان به خوبی پاسخ گوی نیاز های شهروند ایرانی باشد.

بسیاری از فضا های مذهبی در گذشته مثل حسینیه ها و تکایا در متن زندگی جاری بودند و در بسیاری موارد فضای عمومی و خصوصی زندگی به حسینیه و تکیه تبدیل می شدند. امروزه اکثریت حسینیه ها و تکایا (شاید به پیروی از برخی فضای جمعی بیگانه مثل سینما ها و تاترها) به فضایی محصور، با در و دروازه و قفل تبدیل شده اند که فقط در ایام خاصی مورد استفاده اند.

تقویت حس وحدت در جامعه:

اصلی ترین عامل دوام، و پایداری هر امت و جامعه و ملت و تمدنی وجود وحدت آحاد آنهاست.

اهم موضوعاتی که می توانند به عنوان تاثیرات فضای شهری بر ایجاد و تقویت حس وحدت در جامعه منجر شود عبارت اند از:

احساس هویت جمعی، احساس تعلق به مکان و امکان تماس های رو در رو بین افراد جامعه.

احساس هویت جمعی:

این احساس نشعت گرفته از ارزش های معنوی است.

نمادها و نشانه ها (و به ویژه نمادهایی که معانی معنوی را در خویش مستتر دارند) از عواملی هستند که وجود و تکرار آنها در فضای شهری با توجه به احساس واحدی که در مردم به وجود می آورند کمک شایانی به احراز هویت واحد جامعه می نمایند. البته این احساس مشترک وقتی به وجود خواهد آمد که معانی مستتر در نمادها ریشه در فرهنگ ملی و ارزش های مشترک فرهنگی داشته باشند.

احساس تعلق به مکان:

احساس تعلق به مکان با رعایت قوانین و مقررات فضای شهری رابطه ی مستقیم دارد.

یکی از عوامل تقویت احساس تعلق به مکان ارتباط هویت جامعه با هویت مکان است.

سیمای عمومی شهر باید به گونه ای باشد که امکان ظهور و بروز تفاخر در آن از بین برود. زیرا تفاخر موجب فردگرایی در افراد می شود که یکی از دستاورد های مدرنیسم می باشد و می تواند احساس تعلق به مکان را تضعیف نماید.

تماس های رو در رو:

فضا های شهری در میزان امکان تماس های رو در رو بین اعضا جامعه نقش بنیادین ایفا می نمایند.

در گذشته عناصری چون مسجد، حسینیه و تکیه، میدان، حمام، بازار و... به عنوان مکانهای تجمع آحاد جامعه در یک سلسله مراتب منطقی شهری ایفای نقش می نمودند.

شاید بتوان عملکردهایی نظیر سینما، تئاتر، میادین ورزشی و... را جایگزین فضاهای ذکر شده گردانید اما باید توجه داشت که انسان در این فضا ها نقش تماشاگر و نه فعال در صحنه را، دارا می باشد.

عناصر شهری گذشته (مادامی که عقاید و باورهای جامعه تغییر نکرده) می توانند همچنان به عنوان محلی برای برخوردها و تماس های اجتماعی و عامل وحدت مردم عمل کنند.

حضور انسان:

حضور انسان یکی از معیارهای مطلوبیت فضاست.

مجاورت های فرهنگی تفریحی:

مجاورت فضاهای شهری با عناصر و فضاهایی که به ایجاد بهجت و سرور و فرح فکری و روانی و فرهنگی بینجامد، از ویژگی های مطلوبیت فضاهاست.

دلپذیری:

دلپذیری که به همراه زیبایی و جاذبه وسایر ویژگی ها می تواند ضمن دعوت مردم به حضور در فضا پاسخگوی نیازهای آنان نیز باشد.

برای دلپذیر بودن یک فضا ویژگی هایی وجود دارد، اصلی ترین آنها که در واقع تعریفی برای دلپذیری است عبارت است از:

تطابق ویژگی های ذهنی و عینی انسان در مورد فضا یا آن چیز است. به عبارت دیگر، میزان تطبیق انتظاراتی که هر کس از یک فضا دارد، با وضع موجود (وبه بیان دیگر پاسخگویی و تطبیق ویژگی های فضا با انتطارات انسان) میزان دلپذیری فضا را تعیین خواهد کرد.

ارتباط منطقی فضاهای شهری یک شهر:

وجود طرحی جامع و عالی که همه ی فضاهای باز شهری را در یک مجموعه و به عنوان یک واحد مد نظر قرار دهد، می تواند فضاها را از تکراری بودن و کسالت بار بودن برهاند. به این ترتیب مجموعه ی فضاهای باز شهری در عین تمایزاتی که با یکدیگر خواهند داشت، هر کدام به عنوان یک عضو نقش محوله را ایفا نموده، و در کل به عنوان یک واحد، جلوه ای از وحدت در کثرت خواهند بود.

پیاده مداری:

موضوعی است که با ماهیت فضای شهری که حضور انسان را طلب می کند و با تعاملات اجتماعی و برپایی آیین ها و مراسم و زندگی جمعی (یا زندگی در جمع) رابطه دارد.

هر شهری ویژگی های خاص خور را دارد به همین دلیل به برخی از نکات بحث پیاده مداری اشاره می شود.

- یکی از بهترین حالت ها آن است که عملکردهای پیرامون یک فضای شهری پیاده، مجموعه ای از عملکردهای مورد نیاز و مورد مراجعه ی مردم باشند.

- شبکه ای مرتبط و هماهنگ از فضاهای پیاده مدار می تواند به انحا مختلف مطلوبیت محدوده ی وسیعی از شهر را افزایش دهد.

- وجود خدمات متناسب و مورد نیاز مراجعین در حاشیه ی پیرامونی فضا.

اصل قرار دادن انسان (مراجعین) و نیازهای او، در مقابل اصل قرار دادن خواسته های صاحبان و مالکان عملکردهای مجاور فضای پیاده.

- ارتباط برقرار کردن بین فضاهای شهری (فضاهای باز و عمومی) و فضا های طبیعی (سواحل، مسیرهای دسترسی به جنگل ها، کناره ها و کوه ها).

صفات اصلی فضاهای شهری مطلوب

مطالب مشابه :

نبود فرآوری محصولات گیاهی مانعی برای توسعه صنعت گیاهان دارویی در خراسان شمالی

جهانگردان هلندی از جاذبه های گردشگری خراسان شمالی گفتند

طاعون

فرسایش خاك در خراسان شمالی از میانگین كشوری بیشتر است

مطالعات جغرافیایی،طبیعی و اقلیمی بجنورد

اسفراین_خراسان شمالی

صفات اصلی فضاهای شهری مطلوب

سرزندگی در شهرسازی

دستورالعمل ارزیابی خسارت تکرگ درمزارع گندم وجو