سبک زندگی ائمه ی اطهار

از نکات برجسته در سبک زندگی ائمه (ع) سادگی و بی آرایه بودن ایشان است با اینکه ایشان صاحب علم و کمالاتی بودند که هیچ یک از انسان های زمانه شان نداشتند؛ زیرا آنان علم الهی را دارا بوده و از نور الهی بهره مند بودند، ولی در عین سادگی می زیستند و از بذل دارایی خویش دریغ نمی کردند.

روایت است که هنگامی که حضرت زهرا(س) به خانه امیرالمؤمنین می رفت رسول اکرم (ص) برای او جهیزیه ای به مبلغ 63درهم که بیشتر آن از گل ساخته شده بود تهیه کردِ که آسیای دستی و مشک آب ،کوزه و بالشت ،لحاف و حصیر و پوست گوسفند نمونه ای از آنهاست و نقل شده که حضرت در وسط راه که به خانه ی همسر می رفت پیراهنی را که از جمله جهیزیه اش بود به فقرا داد و با همان پیراهن کهنه که داشت به خانه ی امیر المؤمنین (ع) رهسپار گردید (ر.ک: صوری شافعی).

آری این همان زهرا (س) دختر خدیجه (س)ثروتمندترین زن زمانه اش و یاری گر رسول اکرم (ص) بود در پا گرفتن اسلام در شبه جزیره ی عربستان ! در مورد سخاوت و ایثار زهرا(س) نیز فراوان شنیده ایم ازجمله این واقعه که اکثریت مفسران شیعه و سنی اتفاق نظر دارند در اینکه حضرت زهرا(س) با آن که روزه بودند و در هنگام افطار، فقیری رسید و آن حضرت با پدر و همسر و فرزندان قضایشان را به گدا دادند و خود گرسنه به سر بردند و در پی این واقعه سوره ی انسان (هل أتی) نازل شد.

از وجوه زندگی خانوادگی و ابعاد اساسی مدیریت خانواده، مدیریت اقتصادی است. ائمه (ع)در مورد تأمین معاش بسیار سفارش کرده، گرچه در زندگی آنان کوشش در راه کسب نیازمندی های خانوادگی منزلت محسوب شده به گونه ای که رسول اکرم (ص) اجر کسی را که برای زندگی خود و خانواده اش زحمت می کشد مانند اجر سرباز مجاهد می داند.(ر.ک: میزان الحکمه ،محمد مهدی ری شهری،ج2،ص1074)

و دقیقاً همین مضمون را حضرت امام موسی کاظم (ع) نیز نقل می کنند و امام رضا(ع) نیز می فرمایند: « کسی که در پی روزی باشد تا خانواده ی خود را اداره کند مزدش از مجاهده ی در راه خدا بیشتر است.( ر.ک.به: مسند امام رضا(ع)، ج2،ص229)

اما در زندگی ائمه (ع) نمونه های بسیار مشاهده و به تواتر به ما رسیده که ایشان از راه باغداری ، کشاورزی ، چوپانی و ...گذران عمر می کردند. ایشان هیچ گاه صدارت طلب و ریاست خواه نبوده و همیشه به دنبال کسب درآمد حلال بودند و کسب روزی حلال را مجاهده در راه خدا می پنداشتند.

ائمه (ع) اعتدال در برنامه های اقتصادی خانواده را بسیار سفارش می نمودند و آن را سرلوحه ی مهارت های زندگی دانسته؛ به گونه ای که رسول اکرم(ص) میانه روی و مدارا در معاش را از دانش و آگاهی مرد معرفی کرده اند.( ر.ک.: نهج الفصاحه، ترجمه مرتضی فرید تنکابنی،ص604)

امام رضا(ع) نیز اعتدال و میانه روی در مصارف مالی درباره ی عائله را سفارش نموده (چهل داستان و چهل حدیث از امام رضا(ع) عبدالله صالحی نجف آبادی،صص36-37)

ائمه (ع) در باره ی هر کاری در زندگی اعتدال را سفارش نموده اند. از جمله مواردی که ملاحظه شد، اقتصاد و مصارف مالی بود .آنان از مازادِ مال خود جهت کمک به نیازمندان که در رأس آنها أقربا و نزدیکان بودند، استفاده کرده و همواره بر کمک به نیازمندان سفارش فراوان

می نمودند.

ائمه (ع) در عین اینکه بر کوشش و مجاهده برای کسب حلال و معاش خانواده سفارش نموده و،اما میانه روی در مخارج را تأکید می نمودندودر همین حال در زندگی طرفدار آن بودند که روح آدمی از کسالت و گرفتگی خارج شده و انسان با نشاط و شادابی زندگی کند .ائمه (ع) بسیار به تفریح و گذران فرصت به گشت و گذار اهمیت داده بگونه ای که در سخنان امام صادق (ع) مشاهده می شود که ایشان در تقسیم بندی اوقات شبانه روز، قسمتی از آن را به گذران عمر خود به تفریح اختصاص داده و همواره بر شادی و تفریح تأکید می نمودند.

از امام رضا(ع) منقول است که ایشان فرمودند که روزی به گردش می رفتند ولی همراهان شان با خود نمک نیاورده بودند از آنجا که حضرت به نمک علاقه ای خاص داشتند هیچ استفاده ای از گوسفندی که ذبح کرده بودند نبردند و نخوردند(مسند امام رضا(ع) ،ج2،ص323)

این نه به معنای این است که ائمه (ع) اسراف نموده یا مانند بسیاری از ما انسانها در صدد بهانه گیری بودند، خیر! حضرت سعی می کردند نعمت خداوند را با چنان لذتی بخورند که مورد رضای خداوند متعال واقع گردد و خود نیز از غذای خورده شده لذت برده باشند.

خوب چنان که ملاحظه می شود ائمه (ع) همواره در جهت رفاه و آسایش بودند و هیچ گاه خواستار اندوه و غم برای کسی نبوده؛ ولی چنان که پیشتر بیان شد سعی می کردند همواره در زندگی ِ خویش به دیگران کمک کرده و سعی می نمودند تا اندوه را از دل مؤمنی بزدایند.

ایشان کار را نیز از جمله تفریحات سالم می دانستند و خود نیز همواره به کار اشتغال داشتند از پیامبر(ص) تا مجسمه عدالت، امیر المؤمنین علی(ع) که در نخلستان های کوفه به باغداری اشتغال داشته و... امام صادق (ع) که ایشان نیز همچون جد بزرگوار خویش از راه باغداری و کشاورزی گذران عمر می کردند و ایشان حتی مُردن در راه کسب و درآمد برای خانواده را جهاد فی سبیل الله دانسته و فردی را که در این راه از دنیا برود را شهید می دانند. آری مجاهده ی در راه خدا اقسامی دارد که کسب درآمد حلال برای خانواده یکی از آنهاست.

ائمه (ع) در باب مهارت های رفتار با خانواده در منزل بسیار دقیق بوده و سفارش زیادی برای به زحمت نیانداختن خانواده داشته به گونه ای که امام علی(ع) در دعوت مردی که از ایشان خواسته بود به منزلش بروند فرمودند: به شرطی می آیم که از بیرون منزل چیزی برای من نیاوری، از آنچه در منزل داری چیزی از من دریغ نکنی و خانواده ات را به زحمت نیندازی. (عیون اخبار الرضا، محمد بن بابویه قمی ،ج1،ص534)

ایشان در باب تربیت دینی و مهارت های فرزند پروری بسیار تأکید کرده و از کلام آنان مسئولیت والدین در تربیت فرزند چنین استنباط می شود که تربیت فرزند را به پدر با مشارکت مادر دانسته به گونه ای که امام علی (ع) می فرماید:« پدر بر فرزند و فرزند بر پدر حقی دارد اما حق پدر بر فرزند آن است که فرزند از پدر در همه ی امور اطاعت کند به غیر از موارد معصیت و حق فرزند بر پدر آن است که بر او نام نیک نهد ؛ به او قرآن بیاموزد و به خوبی او را تربیت کند. (نهج البلاغه،ترجمه محمد دشتی ، حکمت399)

چنان که ملاحظه می شود نام نیک نهادن بر فرزند حقی از جانب والدین بر فرزندشان است و او را در فراگرفتن مسائل دینی راهنمایی کردن از دیگر وظایف پدر و مادر است . حال براستی تا چه حد ما در این کارها برای فرزندان مان تلاش و جدیت به خرج می دهیم ! ما تا چه حد تلاش می کنیم برای این ثمرات عمرمان نام نیکو انتخاب کنیم؟

از مرور زندگی ائمه (ع) می توان توجه ایشان را به نیازهای روحی- روانی فرزند و محبت و مهرورزی آنان نسبت به فرزندان دریافت. محبت های بزرگوارانه ی پیامبر نسبت به کودکان و سوار شدن حَسنین (ع) بر شانه های پیامبر(ص) و یا پشت ایشان هنگام نماز خواندن در حالی که ایشان سجده های طولانی می نمودند تا آنان از پشت حضرت پایین بیایند یا دست محبت کشیدن بر سر فرزندان، از نمونه های بارز محبت ائمه (ع) نسبت به فرزندان شان است.(ر.ک: بحار الانوار، محمد باقر مجلسی،ج23،ص112)

مواردی که گفته شد نشان از توجه ایشان به عامل محبت در تربیت فرزندان داشته و حتی بوسیدن فرزند و ابراز محبت به آنان را بسیار سفارش نموده بگونه ای که رسول اکرم (ص) امام حسین(ع) را که کودکی خردسال بوده در آغوش کشیده و بسیار می بوسید.( روایات تربیتی ، مرتضی فرید تنکابنی ،ج3،ص61)

یا امام رضا(ع) در حدیثی فرموده اند: « لازم است با اطفال و بزرگسالان مؤدب و با احترام رفتار کنید . ( تحف العقول، ابن شعبه حرّانی ، ص74)

آری همان طور که اسلام دین محبت است و بسیار شنیده ایم که پیامبر و ائمه (ع) فرموده اند که «هل الدین الاّ الحُب» آیا دین چیزی جز محبت است! همان گونه نیز ائمه (ع) محبت را بسیار سفارش می کرده و درباره ی کودکان نیز سفارش مؤکد داشته و از محبت به کودکان دریغ نمی کردند.

سبک زندگی ائمه (ع) در بُعد عملی سرشار از آموزه هایی است که عمل به آن می تواند شگفتی های زیادی در نحوه ی زندگی ما ایجاد کرده و باعث تحولی عظیم در نگرش ما به زندگی گردد . از جمله آن که حضرت امام رضا (ع) تأکید می فرمایند که « به فرزندت دستور بده با دست خود صدقه دهد » . ( مسند امام رضا(ع) ، ج2،ص207)

چنان که ملاحظه می شود زندگی ائمه اطهار (ع) چه در بُعد عملی و چه در بُعد نظری در بر دارنده ی نکاتی است که هریک به گونه ای درسی آموزنده و تحولی عظیم در زندگی ما است ! با نگاهی دقیق به سیره ی پیامبر و خاندان مطهرش می توان برای هرگام زندگی الگویی عملی در پیش روی خود مشاهده کرد، که به جرأت می توان ادعا کرد روان شناسان غربی و حتی اسلامی آموزه ها و دستورات شان را از این منابع اصیل الهی دریافت کرده و در سخنان بسیاری از اینان این الگو گرفتن از ائمه (ع) و سخنان گهر بارشان موج می زند؛ از سبک زندگی گرفته تا سبک رفتاری ؛ گفتاری و ...گر چه بیان تمام نکات تربیتی زندگی ائمه (ع) و سبک زندگی ایشان از اندازه ی این جستار فَراتر بود ولی تلاش نمودیم تا قطره ای از این اقیانوس بیکران را به تصویر کشیم که امیدواریم توانسته باشیم حق مطلب را به خوبی ادا نماییم.

والسلام .ومن الله التوفیق.

سبک زندگی ائمه ی اطهار

مطالب مشابه :

بزرگداشت ائمه اطهار در آموزشگاه

پست ثابت

برنامه هفتگی کلاس ها

عکس قرآن های منسوب به ائمه اطهار (عليهما السلام)

نظرات تربیتی ائمه اطهار(ع)بررسی تربیت از دیدگاه قرآن کریم

سبک زندگی ائمه ی اطهار